SIGMA-NOT - PORTAL INFORMACJI TECHNICZNEJ - Największa baza artykułów technicznych online

PRZEMYSŁ CHEMICZNY

Miesięcznik ISSN 0033-2496, e-ISSN 2449-9951 - rok powstania: 1917
Czasopismo Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego (SITPChem.)

Z PÓŁKI KSIĘGARSKIEJ Jędrzej Śniadecki TEORIA JESTESTW ORGANICZNYCH

Jerzy Polaczek

Fundacja HINT, Warszawa 2018, ISBN 978-83-951094-0-9, 311 stron.Zgodnie z wcześniejszą zapowiedzią (Przem. Chem. 2017, 96, nr 7, 2024) Fundacja HINT na rzecz Historii Nauki i Techniki rozpoczęła wznawianie dzieł w serii Polska Klasyka Naukowa i Techniczna. Jako pierwszy tom w tej serii ukazało się recenzowane dzieło, wydane po raz pierwszy w 1804 r. (tom 1, Warszawa) i 1811 r. (tom 2, Wilno), kilkakrotnie wznawiane w latach 1838, 1861 i 1895 oraz tłumaczone na niemiecki (1810 r. i 1821 r.) i na francuski (1825 r.). Ostatnio tłumaczone jest ono równi [...]

ZAKUP JEDNORAZOWY I DOSTĘP DO WIRTUALNEJ CZYTELNI
PRENUMERATA PAPIEROWA

Czytaj za darmo! »

Prenumerata

Dear Customer! Order an annual subscription (PLUS version) and get access to other electronic publications of the magazine (year 2004-2013), also from March - year 2014.
Take advantage of the thousands of publications on the highest professional level.

prenumerata papierowa roczna PLUS (z dostępem do archiwum e-publikacji) - tylko 756.00 zł
prenumerata papierowa roczna PLUS z 10% rabatem (umowa ciągła) - tylko 680.40 zł *)
prenumerata papierowa roczna - 666.00 zł
prenumerata papierowa półroczna - 333.00 zł
prenumerata papierowa kwartalna - 166.50 zł

okres prenumeraty:

*) Warunkiem uzyskania rabatu jest zawarcie umowy Prenumeraty Ciągłej (wzór formularza umowy do pobrania).
Po jego wydrukowaniu, wypełnieniu i podpisaniu prosimy o przesłanie umowy (w dwóch egzemplarzach) do Zakładu Kolportażu Wydawnictwa SIGMA-NOT.

Zaprenumeruj także inne czasopisma Wydawnictwa "Sigma-NOT" - przejdź na stronę fomularza zbiorczego »

INNE PUBLIKACJE W TYM ZESZYCIE

AKTUALNOŚCI

Przemysł 4.0 w polskiej chemii Branża chemiczna zatrudnia w Polsce ponad 300 tys. osób. Światowa konkurencja w chemii wciąż rośnie i polskie firmy, aby jej sprostać, muszą się rozwijać. Kluczem jest wybranie właściwych kierunków rozwoju. Polskie firmy muszą inwestować w nowe segmenty produkcji. To skutek braku możliwości budowania pozycji na zasobach surowcowych. Nie sprzyja im także coraz bardziej restrykcyjne prawo i związany z tym wzrost kosztów produkcji. Niemiecki BASF zatrudnia na całym świecie ok. 10 tys. naukowców, czyli tyle, ile ma pracowników cała Grupa Azoty! Katarzyna Byczkowska, dyrektor zarządzający BASF Polska, w wywiadzie dla dziennika Rzeczpospolita powiedziała: - W 2017 r. wydatki na działalność badawczo-rozwojową w całej Grupie sięgnęły ok. 1,9 mln euro. W tej chwili mamy otwartych 3 tys. projektów. W naszych działach badawczo-rozwojowych pracuje 10 tys. osób. Jesteśmy obecni właściwie we wszystkich sektorach gospodarki: w budownictwie, motoryzacji, rolnictwie, przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i w każdym z tych sektorów wiele się dzieje w obszarze badań i innowacji. W więcej »

Analiza stężeń emisyjnych benzo(a)pirenu oraz zadymienia z silnika o zapłonie samoczynnym - DOI:10.15199/62.2018.8.17

Maria Skrętowicz Joanna Woźniak Jakub Tomczyk

W dobie ciągłego przyrostu liczby ludności na świecie i związanego z tym rozwoju przemysłu ma miejsce również wzrost negatywnych skutków, które może nieść za sobą antropogenizacja. Wpływ przemysłu na środowisko, w tym na powietrze atmosferyczne ma swoje odbicie w zdrowiu człowieka, który funkcjonuje w tym środowisku, szczególnie w obszarach miejskich. W ostatnich latach obserwuje się wyraźny wzrost zainteresowania i wzrost świadomości wśród mieszkańców większych i mniejszych miast Polski wobec działań skierowanych na zmniejszenie negatywnych efektów antropogenizacji. Jedną z gałęzi rozwijającego się przemysłu jest przemysł motoryzacyjny, z którego eksploatacja pojazdów jest najbliższa człowiekowi. Według raportów z ostatnich lat i ogólnodostępnych informacji Najwyższej Izby Kontrolnej (NIK) użytkowanie pojazdów spalinowych jest drugą główną przyczyną pogarszającej się jakości powietrza w dużych aglomeracjach w Polsce, zaraz po tzw. niskiej emisji1, 2). Spaliny samochodowe emitowane z układu wylotowego silnika zawierają różne ilości związków chemicznych oraz cząstki stałe, które mogą w znaczny sposób zanieczyszczać środowisko i wpływać na organizm ludzki. Przede wszystkim zanieczyszczenie powietrza cząstkami stałymi PM2.5 i PM10, a także rakotwórczą substancją chemiczną, benzo(a)pirenem (b(a)p), wpływa bardzo negatywnie na jakość życia mieszkańców większych miast. Kwestia "jakości" spalin emitowanych przez pojazdy silnikowe jest więc od dawna uwzględniana w przemyśle motoryzacyjnym poprzez np. zaostrzane normy Euro. Rodzaj paliwa, które jest dostarczane do silnika oraz konstrukcja silnika mają decydujący wpływ na jakość spalin samochodowych. Obserwuje się istotną różnicę w charakterystyce spalin pomiędzy silnikami o zapłonie samoczynnym a silnikami o zapłonie iskrowym, zwłaszcza w kontekście zawartości cząstek stałych, jak i b(a)p3). Silniki o zapłonie samoczynnym wytwarzają o wiele więcej cząstek stałych 97/8(2018) 1329 Mgr i więcej »

Antykorozyjne pigmenty fosforanowe z dodatkiem napełniaczy - DOI:10.15199/62.2018.8.22

Katarzyna Przywecka Barbara Grzmil Krzysztof Kowalczyk

roku na rok wzrasta zainteresowanie farbami posiadającymi właściwości antykorozyjne, głównie wskutek ogromnych strat powodowanych przez korozję. Sektory takie jak energetyka, infrastruktura, motoryzacja lub transport to najszybciej rozwijające się obszary przemysłu, w dużej mierze korzystające z ochrony antykorozyjnej. Co roku jednak największym odbiorcą powłok ochronnych jest sektor morski. Szacuje się, że roczny rozwój rynku powłok antykorozyjnych w latach 2014-2019 będzie postępował z wzrostem 4,5%. W 2019 r. ma on osiągnąć już wartość 26,58 mld USD, a w 2022 r. 31,73 mld USD1, 2). Szacuje się, że wzrost wartości rynku farb jedynie dla przemysłu morskiego i przybrzeżnego w 2016 r. wyniósł prawie 40% w porównaniu z 2012 r. (4,84 mld USD) i wynosił 6,69 mld USD3). Obecnie najczęściej stosowanymi farbami antykorozyjnymi są powłoki epoksydowe, które stale modyfikuje się w kierunku polepszenia ich właściwości ochronnych. W ostatnich latach prowadzi się wiele badań, które mają na celu opracowanie nowych pigmentów antykorozyjnych, zdolnych inhibitować korozję równie skutecznie, jak używany niegdyś chromian(VI) cynku lub ołów4-6). Godnym następcą tych substancji okazał się fosforan(V) cynku7-9). Wykazano jednak, że cynk zawarty w pigmentach ma negatywny wpływ na organizmy wodne10), co znacznie ogranicza kierunki zastosowania tego materiału, szczególnie w sektorze morskim. Pociąga to za sobą konieczność modyfikowania dotychczas wykorzystywanych technologii antykorozyjnych oraz samych pigmentów. Coraz częściej zwraca się uwagę na stale zwiększający się poziom odkładania fosforanów w środowisku, co doprowadza do wzrostu ich zawartości w wodach. Dlatego też, w jednej z prac11) zaproponowano dodatek ceramicznych mikrosfer do farb alkidowych kosztem obniżenia zawartości fosforanów. Równie innowacyjny pomysł zaprezentowano w pracy12), gdzie tanie i ekologiczne pigmenty antykorozyjne otrzymano techniką core-shell. W tym celu nanoszono cie więcej »

Badania porównawcze brykietowania w nowych asymetrycznych układach zagęszczania pras walcowych - DOI:10.15199/62.2018.8.25

Andrzej Janewicz Bogdan Kosturkiewicz Marek Hryniewicz

Brykietowanie w prasach walcowych należy do skutecznej i wydajnej metody aglomeracji ciśnieniowej stosowanej do różnych materiałów drobnoziarnistych. Pozytywne efekty tego procesu zostają osiągnięte, gdy brykiety posiadają żądaną jakość uzyskaną przy wymaganej wydajności urządzenia i jednostkowych kosztach wytworzenia produktu. Decydują o tym m.in. właściwości ośrodka sypkiego, sposób jego przygotowania do zagęszczania i scalania, konstrukcja prasy i jej konfiguracja oraz parametry procesu aglomeracji1-3). Potrzeba celowej aglomeracji nowych materiałów o różnej podatności na zagęszczanie i na scalanie4-14), konieczność uzyskania wyższych nacisków jednostkowych, równomiernej gęstości oraz odpowiedniej jakości i trwałości produktu jak również ograniczenia wynikające z możliwości użycia niektórych lepiszczy wymagają doboru odpowiedniej konfiguracji układu zagęszczania prasy walcowej, jego geometrycznych cech konstrukcyjnych oraz kształtu wgłębień formujących. Układ taki stanowią te elementy brykieciarki, które mają bezpośredni kontakt z zagęszczanym materiałem, tzn. narzędzia formujące, uszczelnienia strefy aglomeracji oraz zasilacz (podajnik) nadawy1, 2). Ważnym elementem tej konfiguracji, określającym możliwości stosowania i eksploatacji pras walcowych, są ich narzędzia formujące. Ukształtowanie ich powierzchni roboczej, tzn. rodzaj, wielkość oraz kształt wgłębień, sposób ich rozmieszczenia, wybór odpowiedniego tworzywa konstrukcyjnego i metod jego obróbki, a także technika wykonywania wgłębień w istotnym stopniu decydują o dalszej eksploatacji i trwałości zarówno samych narzędzi formujących, jak i prasy. 1364 97/8(2018) Dr hab. inż. Marek HRYNIEWICZ, prof. AGH, w roku 1972 ukończył studia na Wydziale Maszyn Górniczych i Hutniczych AGH Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie. W 1979 r. uzyskał stopień doktora nauk technicznych, a w 1998 r. stopień doktora habilitowanego na tym samym wydziale. Jest pro więcej »

Badania stabilności (E)-azastilbenów jako środków odkażających i konserwujących oraz ich wydobywania z roztworów wodnych - DOI:10.15199/62.2018.8.15

Ewa Witkowska-Krajewska Mariusz Kluska Wiesław Prukała Marcin Mikulewicz Katarzyna Chojnacka Konrad Małkiewicz

W ostatnim czasie pojawiło się wiele różnych informacji na temat negatywnego wpływu konserwantów na zdrowie człowieka. Jednocześnie nie ulega wątpliwości, że substancje konserwujące są niezbędne w różnych produktach. Stąd też, obserwuje się wzrost zainteresowania substancjami konserwującymi, odkażającymi i dezynfekującymi. Związki chemiczne o takich właściwościach stosowane są powszechnie jako dodatki zapobiegające rozwojowi bakterii, grzybów i pleśni w różnego rodzaju farmaceutykach, środkach spożywczych, kosmetykach i środkach higieny osobistej1). Zainteresowanie związkami chemicznymi o właściwościach antymikrobiologicznych wynika głównie z powszechnego ich stosowania oraz z możliwości ich wpływu na zdrowie człowieka, a także na środowisko naturalne. Z drugiej strony, producenci wciąż poszukują nowych antymikrobiologicznych substancji chemicznych, które nie wpływałyby negatywnie na zdrowie człowieka a jednocześnie zapewniały na długi czas użyteczność danego produktu. Ewa Witkowska-Krajewskaa, Mariusz Kluskab,*, Wiesław Prukałac, Marcin Mikulewiczd, Katarzyna Chojnackae, Konrad Małkiewiczf 97/8(2018) 1321 Prof. dr hab. n. med. Marcin MIKULEWICZ w roku 1999 ukończył studia na Wydziale Lekarsko-Stomatologicznym Akademii Medycznej im. Piastów Śląskich we Wrocławiu. W 2005 r. uzyskał stopień doktora nauk medycznych, w 2012 r. stopień doktora habilitowanego, a w 2017 r. tytuł profesora. Obecnie pracuje w Zakładzie Wad Rozwojowych Twarzy Katedry Ortopedii Szczękowej i Ortodoncji Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu we Wrocławiu. Specjalność - ortodoncja. Dr hab. Wiesław PRUKAŁA, prof. UAM, w roku 1986 ukończył studia na Wydziale Chemii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 1993 r. uzyskał stopień doktora nauk chemicznych w zakresie chemii organicznej, prowadząc badania nad syntezą i właściwościami fizykochemicznymi stilbenów i stilbazoli, a w 2009 r. stopień doktora habilitowanego w Zakładzie Chemii Metaloorganicz więcej »

Badania wpływu przyspieszonego starzenia na parametry mechaniczne georusztu PEHD stosowanego na składowiskach odpadów - DOI:10.15199/62.2018.8.21

Agnieszka Kiersnowska Eugeniusz Koda Wojciech Fabianowski

Geosyntetyki, do których należą georuszty jednokierunkowe PEHD, to wyroby z tworzyw sztucznych, szeroko stosowane w budownictwie oraz inżynierii środowiska do wzmocnień, uszczelnień i kontrolowania filtracji. Materiały te ułatwiają wzmocnienie, posadowienie, zabezpieczenie oraz renowację obiektów budowlanych1, 2). Geosyntetyki w praktyce stosowane są od ok. 40 lat, przy czym zakłada się, że czas eksploatacji geosyntetyków pełniących funkcję zbrojenia (wzmocnienia) w gruncie powinien wynosić co najmniej 100 lat3, 4). Trwałość geosyntetyków pełniących funkcję zbrojenia określana jest jako zdolność przenoszenia obciążeń mechanicznych (stałych, cyklicznych), szczególnie w uciążliwych warunkach termicznych i narażeniu na agresywne oddziaływanie otoczenia (składowiska odpadów, tereny pokopalniane i poprzemysłowe). W zależności od agresywności środowiska gruntowego wpływającego na geosyntetyk, utrata jego parametrów mechanicznych może przebiegać w sposób gwałtowny lub stopniowy. Często, aby określić i ocenić wpływ warunków gwałtownych, stosowane są niszczące badania mechaniczne. Badania te dostarczają wiedzy na temat podstawowych charakterystyk wytrzymałościowych geosyntetyków. Materiały geosyntetyczne wytworzone z poliolefin (poddany analizie georuszt jednokierunkowy PEHD) są podczas użytkowania szczególnie narażone na degradację utleniającą, która w konsekwencji może prowadzić do obniżenia parametrów wytrzymałościowych. Mechanizm degradacji utleniającej obejmuje zmiany w strukturze cząsteczkowej łańcuchów polimerowych5). Może ona zachodzić bezpośrednio w gruntach kwaśnych lub zasadowych. Dodatkowo, degradacja 1350 97/8(2018) Dr hab. Wojciech FABIANOWSKI w roku 1973 ukończył studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej. Jest pracownikiem naukowym tej uczelni, organizatorem Studiów Podyplomowych "Technologia i Inżynieria Chemiczna i Procesowa", "Technologia i Przetwórstwo Tworzyw Sztucznych". Specjalność - cienkie wars więcej »

Biopolietylen i biokompozyty na jego osnowie - DOI:10.15199/62.2018.8.7

Magdalena Węgrzyn Ewa Rudnik

Światowa produkcja tworzyw sztucznych w 2015 r. wyniosła 322 mln t, przy czym w Europie wyprodukowano 58 mln t tych materiałów. Największym ich producentem na świecie są Chiny, na kolejnych pozycjach znajdują się Europa i kraje NAFTA. Zapotrzebowanie na tworzywa sztuczne w Europie w 2015 r. wynosiło 49 mln t. Główne segmenty zastosowania polimerów w Europie to rolnictwo (3,3%), sektor elektryczny i elektroniczny (5,8%), motoryzacja (8,9%), budownictwo (19,7%), opakowania (39,9%) i inne zastosowania (AGD, meble, sport, zdrowie, bezpieczeństwo), stanowiące 22,4%. Przewiduje się tendencje wzrostowe produkcji tworzyw polimerowych, co wynika ze zwiększającego się zakresu ich zastosowania1). Jednak może to prowadzić do coraz większego obciążenia środowiska naturalnego, bezpośrednio poprzez wzrost ilości odpadów tworzywowych, a pośrednio poprzez wydobycie oraz przetwórstwo surowców kopalnych2). Wszelkie wahania wydobycia i cen tego surowca odbijają się również na sytuacji w przemyśle tworzyw sztucznych3). Problem wyczerpujących się surowców kopalnych (głównie ropy naftowej) może prowadzić do wzrostu cen produktów pochodnych, w tym tworzyw sztucznych uzyskiwanych z tego surowca2). Należy także zwrócić uwagę na zrównoważony rozwój w aspekcie ekonomicznym, społecznym i środowiskowym. Zasada zrównoważonego rozwoju podkreśla potrzebę uwzględnienia w działalności gospodarczej oprócz wymiaru ekonomicznego również czynników społecznych i środowiskowych w celu zaspokojenia potrzeb nie tylko obecnego, ale także przyszłych pokoleń. Zrównoważony rozwój w odniesieniu do produkcji tworzyw polimerowych wiąże się z odpowiedzialnością za wprowadzenie na rynek nowych wyrobów, które należy oceniać poprzez ich wpływ na środowisko naturalne. Ocena ta powinna obejmować proces produkcji i dostawę surowców, metody przetwórstwa, pakowanie, dystrybucję, użytkowanie i gospodarkę odpadami2). Jeżeli chodzi o aspekty środowiskowe, to produkcja tworzyw sztucznych więcej »

Charakter i pochodzenie substancji wpływających na proces blokady filtrów paliw zawierających estry metylowe kwasów tłuszczowych - DOI:10.15199/62.2018.8.10

Xymena Badura Jan Lubowicz Łukasz Jęczmionek

Jedną z przyczyn powstawania zanieczyszczeń w oleju napędowym w postaci osadów i szlamów są procesy utleniania zachodzące w paliwie. Po wprowadzeniu do użytkowania alternatywnych paliw zawierających komponenty pochodzące z odnawialnych źródeł energii, zwłaszcza tych o zwiększonej zawartości estrów metylowych kwasów tłuszczowych.(FAME), procesy te stały się jeszcze bardziej intensywne. Produkty utleniania FAME zawarte w paliwie mogą powodować trudności z filtracją paliwa, aż do całkowitej blokady filtrów paliwowych w trakcie eksploatacji pojazdów mechanicznych. Problemem są szczególnie osady w postaci różnego typu żeli ograniczające filtrację, których powstanie jest procesem nieodwracalnym, a zablokowany żelami filtr musi zostać wymieniony. Osady żelowe powstałe w procesie utleniania mogą pochodzić ze stosowanych w paliwach biokomponentów (FAME) oraz dodatków stabilizujących procesy utleniania. Głównym zadaniem filtrów paliwowych jest zabezpieczenie gładkich powierzchni elementów pomp i wtryskiwaczy przed uszkodzeniem. Stosowane filtry mają za zadanie nie tylko eliminować z paliw cząstki stałe (zanieczyszczenia) i wodę, obecnie muszą uporać się również z problemem takich zanieczyszczeń, jak produkty degradacji paliwa, w tym zwiększonego utleniania biopaliw, które w 95% są przyczyną uszkodzenia filtrów lub ich przedwczesnej blokady. Czynniki takie jak zanieczyszczenia mechaniczne czy wydzielana pod wpływem niskiej temperatury parafina zeszły obecnie na dalszy plan1, 2). W odpowiedzi na problemy użytkowników pojazdów z blokującymi się filtrami paliw, zwłaszcza pojazdów, do których stosowane są paliwa zawierające w swym składzie FAME, wprowadzono test określający tendencję paliw do blokowania filtrów paliwowych3). Miarą tej tendencji jest bezwymiarowy wskaźnik FBT (filter blocking tendency), obliczany zgodnie z przytoczonymi w normie wzorami, zależnymi od ilości przefiltrowanego paliwa oraz od ciśnienia panującego w układzie filtracy więcej »

Doświadczalne, analityczne i numeryczne badanie membran kompozytowych do rozdzielania mieszanin gazów - DOI:10.15199/62.2018.8.26

Maciej Szwast

Proces membranowego rozdzielania mieszanin gazów jest najlepszą alternatywą dla klasycznych metod rozdzielania składników gazowych, do których można zaliczyć absorpcję, adsorpcję i metody kriogeniczne1). Do realizacji procesu przemysłowego rozdzielania mieszanin gazów wskazane jest użycie membran o wysokiej selektywności i wysokiej wydajności zdefiniowanej przez molowy strumień masy przenikający przez membranę o zadanej powierzchni, pracujących w zadanych warunkach procesowych. Uzyskanie wysokiej selektywności jest możliwe dzięki zastosowaniu polimerowych membran nieporowatych (litych). Niestety, dla tych membran równoczesne uzyskanie wysokiej selektywności i dużego strumienia masy przenikającej przez membranę jest niemożliwe2). Okazuje się jednak, że z punktu widzenia zastosowań przemysłowych to właśnie polimerowe membrany nieporowate są najlepszym wyborem. Trzeba tylko do produkcji membran wybrać taki polimer, który zapewni kompromis pomiędzy selektywnością a wydajnością. Transport masy przez polimerowe membrany nieporowate (lite) jest opisywany modelem rozpuszczania-dyfuzji3). Siłą napędową transportu masy przez taką membranę składnika A lub B, dwuskładnikowej mieszaniny gazów, i = A, B, jest różnica ciśnień cząstkowych tego składnika po obu stronach membrany, Δpi, a elementarny strumień molowy tego składnika, dN . i, przenikający przez elementarną powierzchnię, dF, membrany nieporowatej o grubości l określa równanie (1)4): (1) w którym Pi oznacza przepuszczalność membrany, opisaną iloczynem (2) współczynnika rozpuszczalności gazu w materiale membrany Si i współczynnika dyfuzji Di, tego gazu w membranie3): (2) Selektywność membrany dla rozdzielanej pary gazów A i B jest wyrażana poprzez idealny współczynnik selektywności, zdefiniowany wzorem (3): (3) Autor niniejszej pracy wyprodukował wiele serii polimerowych membran kompozytowych, prowadząc produkcję wg własnej technologii wykorzystującej metodę dip coating, p więcej »

Dynamika zmian mikrobioty środowiska sianokiszonek przygotowanych z zastosowaniem folii nowej generacji - DOI:10.15199/62.2018.8.18

Paulina Supel Paweł Kaszycki Mirosław Kasperczyk Piotr Kacorzyk

Pasze pochodzące z łąk i pastwisk, konserwowane w formie kiszonek, stanowią doskonałe źródło energii, białka, witamin oraz składników mineralnych dla zwierząt gospodarskich, zapewniając produkcję dobrej jakości mięsa i mleka1-3). Procesy kiszenia z zastosowaniem folii do przykrywania zbiorników lub owijania bel rozpowszechniły się w latach 80. i 90. XX w., pozwalając na lepszą konserwację materiału paszowego na okres zimowy oraz na uniezależnienie składowania od warunków pogodowych czy też dostępnej przestrzeni magazynowej4-7). W Europie użycie folii do produkcji kiszonek stało się powszechne i spowodowało przeznaczenie na ten cel prawie połowy tworzyw sztucznych wykorzystywanych w rolnictwie7). Ważną cechą folii kiszonkarskiej jest jej grubość, rozciągliwość, wytrzymałość na nacisk, odporność na uszkodzenia i promieniowanie UV oraz nieprzepuszczalność dla powietrza i wody tak, aby wewnątrz beli wytworzyły się warunki odpowiednie dla przebiegu fermentacji prowadzonej przez bakterie kwasu mlekowego1, 3, 8). Dobrej jakości folia powinna także wykazywać wysoką trwałość, pozwalającą na ochronę bel przez co najmniej rok od owijania, a najkorzystniej aż do okresu skarmienia9). Jednocześnie, wytwarzany podczas kiszenia produkt musi spełniać odpowiednie wymagania jako pasza wysokojakościowa i wysokoenergetyczna. Dodatkowo, sianokiszonka powinna charakteryzować się obecnością licznych bakterii kwasu mlekowego oraz niską zawartością pleśni, drożdży i bakterii tlenowych10-13). Obecnie w praktyce rolniczej wykorzystywane są głównie folie produkowane na bazie polimerów polietylenowych, spełniające wszystkie wymagane kryteria jakościowe, jednakże nastręczające trudności z ich utylizacją po zakończeniu przechowywania balotu. Ponowne wykorzystanie produktu jest bowiem niemożliwe ze względu na duże zabrudzenia glebą i pozostałościami kiszonkarskimi1, 14). Dodatkowy problem stanowi uciążliwe dla środowiska, długotrwałe składowanie zużytej folii więcej »

Efektywność nawożenia oraz wykorzystania azotu i siarki przez żyto jare - DOI:10.15199/62.2018.8.12

Anna Podleśna Hanna Klikocka Bartosz Narolski

Zauważalnym problemem w rolnictwie wielu krajów świata jest niedobór siarki w glebach uprawnych spowodowany ekstremalnym zaostrzeniem norm środowiskowych pod koniec XX w.1). W 2015 r. niską zawartość siarki siarczanowej stwierdzono w 198 punktach monitoringowych na terenie Polski2) (91,7% wszystkich profili glebowych). Zauważalny jest też spadek przeciętnej zawartości siarki w glebach na przestrzeni lat 1995 i 2015. Zjawisko to może wywoływać deficyt siarki dla wrażliwych gatunków roślin uprawnych. Ponadto zachodzi obawa, że w warunkach deficytu siarki składniki NPK obecne w nawozach nie będą zrównoważone, co może obniżyć ich wykorzystanie, w tym zwłaszcza N3). Azot i siarka są ważnymi składnikami białka więc odpowiedni stosunek N:S wpływa zarówno na optymalne plonowanie jak i jakość plonu roślin uprawnych4). Pomiędzy tymi składnikami zachodzą w roślinie interakcje, które mają miejsce na wielu poziomach tj. pobieranie, przyswajanie NO3 i SO4 2 - oraz tworzenie pierwotnych i wtórnych metabolitów w plonach roślin, które odgrywają ważną rolę w diecie i zdrowiu zwierząt i ludzi1). Zatem niedobór siarki w produkcji roślinnej może powodować poważne problemy gospodarcze i ekologiczne. Nawożenie azotem jest elementem agrotechniki mającym największy bezpośredni wpływ na wielkość i jakość plonu roślin uprawnych5). Jednak nawożenie wyłącznie azotem, powoduje uzyskanie istotnie mniejszego plonu ziarna pszenicy jarej od plonu, zebranego na obiektach z dodatkiem siarki6). Podleśna i współpr.7) zastosowali siarkę w dawce 60 kg/ha i uzyskali wzrost plonu ziarna pszenicy w granicach 1,7-11,4%. O dodatnim wpływie nawożenia siarką na wzrost plonu jęczmienia browarnego donoszą również Przygocka-Cyna i Grzebisz8). W badaniach Howartha i współpr.9) niedobór azotu powodował wolniejszą akumulację azotu i siarki przez ziarno, co wpłynęło na mniejszą końcową zawartość tych pierwiastków w ziarnie. Według Potarzyckiego10) dodatek siarki do nawożenia azo więcej »

Ekstrakcja płynami w stanie nadkrytycznym jako technika izolowania związków biologicznie aktywnych z materiału roślinnego o znaczeniu przemysłowym - DOI:10.15199/62.2018.8.3

Olga Wrona Katarzyna Rafińska Cezary Możeński Bogusław Buszewski

W ostatnim dwudziestoleciu obserwuje się znaczący wzrost zainteresowania przemysłu farmaceutycznego, kosmetycznego i spożywczego pozyskiwaniem substancji biologicznie aktywnych przez ekstrakcję płynami w warunkach nadkrytycznych. Rośnie liczba doniesień literaturowych na temat rodzaju ekstrahowanych materiałów, jak również pogłębiany jest stan wiedzy o mechanizmie procesu oraz zależnościach fizykochemicznych, decydujących o jego powodzeniu1). Technika ta stosowana jest do izolowania wybranych grup związków biologicznie aktywnych z roślin, które pozyskiwane są w formie ekstraktu lub do oczyszczania surowca w celu uzyskania właściwej pozostałości poekstrakcyjnej. Przykładem tego może być dekofeinizacja kawy lub oczyszczanie materiałów z niepożądanych składników, np. pestycydów lub wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych2). Proces ekstrakcji w warunkach nadkrytycznych w skali ½-technicznej i przemysłowej, ze względu na złożoność zachodzących zjawisk fizykochemicznych, parametrów procesu, wymagań odnośnie czystości produktów, powinien być poprzedzony badaniami w mniejszej skali. Badania te mają na celu, m.in. znalezienie optymalnego obszaru parametrów, w którym separacja pożądanych substancji bioaktywnych zachodzi z największą wydajnością. Umiejętne przeniesienie warunków tych badań na skalę przemysłową pozwala na prowadzenie procesu przy możliwie najniższych kosztach. Ekstrakcja płynem w stanie nadkrytycznym, szczególnie ditlenkiem węgla jako rozpuszczalnikiem, jest techniką przyjazną środowisku, 97/8(2018) 1247 Prof. dr hab. Bogusław BUSZEWSKI w roku 1982 ukończył studia na Wydziale Chemii Uniwersytetu Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie. W 1986 r. uzyskał stopień doktora nauk na Słowackim Uniwersytecie Technicznym w Bratysławie. W 1992 r.obronił pracę habilitacyjną na tej samej uczelni, a w 1999 r. uzyskał tytuł profesora nauk chemicznych. Jest kierownikiem Katedry Chemii Środowiska i Bioanalityki Wydziału Chemi więcej »

Elektroosadzanie powłok chromowych z przyjaznych środowisku rozpuszczalników eutektycznych na bazie Cr(III) jako alternatywa dla klasycznego chromowania Cr(VI) - DOI:10.15199/62.2018.8.19

Juliusz Winiarski Aleksandra Kozak Bogdan Szczygieł

Eliminacja związków Cr(VI), stosowanych w procesach chromowania dekoracyjnego i technicznego, jest jednym z ważniejszych problemów we współczesnej galwanotechnice. Klasyczne technologie chromowania wykorzystują żrący i toksyczny bezwodnik kwasu chromowego CrO3, którego stężenie w kąpieli dochodzi nawet do 300 g/dm3. Z powodu kancerogenności związków Cr(VI) powstały liczne akty prawne1), wymuszające na producentach ograniczenie ich stosowania do zabezpieczeń antykorozyjnych. Jedną z prób rozwiązania problemu 97/8(2018) 1341 Prof. dr hab. inż. Bogdan SZCZYGIEŁ w roku 1974 ukończył studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej. W 2010 r. uzyskał tytuł profesora. Obecnie jest kierownikiem Zakładu Zaawansowanych Technologii Materiałowych na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej. Specjalność - korozja metali, galwanotechnika, elektrochemia techniczna, inżynieria powierzchni. jest stosowanie kąpieli wodnych na bazie związków Cr(III), które jednak nie pozwalają na otrzymanie twardych technicznych powłok chromowych2). Wiele działań prowadzonych jest w kierunku całkowitej rezygnacji z chromu jako materiału powłokowego na rzecz powłok stopowych (np. Ni-Mo)3) lub powłok kompozytowych na osnowie tego stopu4). W ostatnich kilkunastu latach wzrosło zainteresowanie prowadzeniem procesów elektrochemicznych w cieczach jonowych (ionic liquids), a w literaturze zaczęły pojawiać się doniesienia o udanych próbach chromowania w takich rozpuszczalnikach5). Obecnie najwięcej uwagi poświęca się wykorzystaniu nowych cieczy jonowych, w tym chlorku tetrafluoroboranu 1-etylo-3-metyloimidazoliowego lub jego pochodnych6) obok stosowanego wcześniej chlorku 1-butylo- 3-metyloimidazoliowego7). Pewne niedogodności w stosowaniu cieczy jonowych, takie jak szkodliwe oddziaływanie na człowieka, duża wrażliwość na wilgoć i wodę, konieczność stosowania atmosfery ochronnej, problem utylizacji ścieków procesowych, a także wciąż bardzo wysoka cena s więcej »

Formulacja jako czynnik modyfikujący działanie tebukonazolu - DOI:10.15199/62.2018.8.28

Zuzanna Sawinska Marcin Urbaniak Tomasz Kosiada Robert Idziak Zenon Woźnica

Tebukonazol otrzymano po raz pierwszy w 1981 r. w reakcji 2-t-butylo-2-(4-chlorofenyloetylo)oksiranu z 1,2,4-triazolem w DMSO, w obecności zasady (wodorotlenk sodu lub potasu)1). Na rynek światowy został on wprowadzony w 1986 r. Jest to substancja stosowana w bardzo szerokim spektrum roślin rolniczych, ogrodniczych i ozdobnych, działająca skutecznie na wiele rodzajów grzybów patogenicznych2). Triazole, w tym tebukonazol, powodują inhibicję syntezy ergosteroli przez grzyby, poprzez łączenie się w specyficznym miejscu na ścieżce biosyntezy tego związku z enzymem 14 α-demetylazą3). Jednak nie zawsze brak objawów chorobowych w następstwie zastosowania tebukonazolu, ogranicza presję chorobową lub obniża zawartość mykotoksyn w ziarnie4, 5). Poza zastosowaniem jako fungicyd, tebukonazol wykazuje inne atrakcyjne właściwości pozwalające na wykorzystanie go m.in. w procesie ekstrakcji metali (pallad, miedź, nikiel, kobalt, żelazo)5). Tebukonazol to substancja zaliczana do azoli o szerokim spektrum działania, skuteczna zarówno w zapobieganiu, jak i eliminacji porażeń wywołanych przez grzyby. Fungicydy z grupy azoli mają wpływ na układ hormonalny różnych gatunków poprzez interakcję z steroidogenezą. Tebukonazol (Teb), (RS)-1-p-chlorofenylo-4,4-dimetylo-3- (1H-1,2,4-triazol-1-ilo-metylo)pentan-3-ol) (rys. 1) jest powszechnie stosowany jako fungicyd w rolnictwie, w szczególności w takich uprawach jak zboża (szczególnie pszenica ozima i jęczmień jary), Fig. 1. Tebuconazole structure Rys. 1. Struktura tebukonazolu 1378 97/8(2018) Prof. dr hab. Zenon WOŹNICA w roku 1971 ukończył s więcej »

Konferencja "Wybrane problemy inżynierii produkcji - przemysł rolno-spożywczy - transport - energia i środowisko"

AJS

W dniach 16-18 maja 2018 r. w hotelu "Nad Wigrami" w miejscowości Gawrych Ruda odbyła się konferencja naukowo-techniczna "Wybrane problemy inżynierii produkcji - przemysł rolno-spożywczy - transport - energia i środowisko". Konferencja związana była z uroczystościami jubileuszu 70-lecia urodzin i 45-lecia pracy zawodowej prof. dr. hab. inż. Romana Hejfta z Politechniki Białostockiej i prof. dr. hab. inż. Wiesława Piekarskiego z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. W konferencji uczestniczyło 105 osób z wyższych uczelni technicznych i kilku przedsiębiorstw. Jako pierwszy wystąpił prof. dr Karl-Heinz Dammer (Leibniz Institute for Agricultural Engineering and Bioeconomy, Niemcy), który przedstawił referat na temat stosowania pestycydów (Variable-rate application of pesticides in cereals with camera operated field sprayer). Pola uprawne zbóż wykazują spore niejednorodności co do składu gleby oraz zawartości w niej składników nawozowych i wilgoci. Powoduje to różnice w stanie uprawy. Niejednorodności te można rejestrować specjalnymi kamerami. Uzyskany obraz pozwala rozróżnić stopień pokrycia pola uprawą oraz obszary o ziarnie zboża różnej wielkości. Filmy są rejestrowane w świetle widzialnym (pasmo czerwonego promieniowania) i w podczerwieni. Do analizy zarejestrowanych obrazów trzeba użyć specjalnego oprogramowania. Analiza filmu pozwala określić stężenie pestycydu wysianego na dane pole i rozróżnić poziom ochrony zboża w przedziale 1-45%. Badano pestycyd Falkon w dawce 1 L/ha. Kamera skanuje badane pole nawet z szybkością 15 km/h. Okazało się, że na otrzymanych mapach stężenia pestycydu na polu bardzo się różniło. Pan prof. dr hab. inż. Adam Lipiński (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn) wygłosił referat na temat precyzyjnej techniki ochrony upraw rolnych w teorii i praktyce. Jeszcze w latach 50. XX w. opryskiwacze polowe napędzane były zaprzęgiem końskim. Na rozkład pestycydu w glebie ma wpływ wiatr, okapy więcej »

Metale ciężkie w fosforytach stosowanych do produkcji nawozów fosforowych i ich oznaczanie za pomocą techniki ICP-OES - DOI:10.15199/62.2018.8.9

Jarosław Ostrowski Rafał Olchowski Joanna Dobrzyńska Anna Watros Ryszard Dobrowolski

Konieczność kontroli zawartości metali ciężkich w nawozach mineralnych wynika z ich ustawicznego wprowadzania do gleb i zatrzymywania niemobilnych form metali ciężkich w warstwie powierzchniowej. W efekcie obserwuje się nagromadzanie się metali ciężkich w glebach i wzrost ich zawartości w uprawianych roślinach. Problem kontroli zawartości metali ciężkich w nawozach mineralnych został nakreślony przez Europejski Komitet Normalizacyjny CEN (European Committee for Standardization), z zaleceniem szybkiego opracowania nowych procedur analitycznych pozwalających na monitoring zawartości wybranych metali toksycznych w stosowanych nawozach mineralnych, ze szczególnym uwzględnieniem metod spektrometrii atomowej, pozwalających na jednoczesną analizę wielopierwiastkową1- 3). Ważną grupę nawozów mineralnych stanowią nawozy fosforowe, które są otrzymywane w wyniku przemysłowego przetwarzania 97/8(2018) 1285 Dr Anna WATROS jest doktorem nauk rolniczych w zakresie ochrony i kształtowania środowiska, specjalność chemia środowiska. Kieruje Laboratorium Badawczym Instytutu Nowych Syntez Chemicznych w Puławach. Specjalizacja - analityka gleb i nawozów, krajowa i europejska legislacja nawozowa. Dr Joanna DOBRZYŃSKA od 2013 r. jest zatrudniona w Zakładzie Chemii Analitycznej i Analizy Instrumentalnej Wydziału Chemii UMCS w Lublinie, gdzie uzyskała stopień doktora. Specjalność - chemia analityczna ze szczególnym uwzględnieniem oznaczania pierwiastków śladowych techniką GF AAS oraz ich wzbogacania na modyfikowanych materiałach krzemionkowych. fosforytów i apatytów. Kopaliny fosforytowe zanieczyszczone są metalami ciężkimi, takimi jak Cd, Pb, Ni i Cr. Zawartość metali ciężkich w nawozach fosforowych jest ściśle uzależniona od pochodzenia minerału, wykorzystanego jako surowiec do produkcji nawozu oraz od technologii ich wytwarzania. Skały osadowe (fosforyty) charakteryzują się wyższą zawartością Cd (3-200 mg/kg) niż skały pochodzenia wulkaniczn więcej »

Moja droga do poliuretanów - DOI:10.15199/62.2018.8.2

Zygmunt Wirpsza

Poliuretany (PUR) to względnie nowa grupa polimerów, choć reakcja alkoholi z izocyjanianami znana była już od 1849 r. (A. Wurtz)1). Pierwszy patent na wytwarzanie PUR pochodzi z 1942 r. (O. Bayer) i udzielony został na rzecz IG Farbenindustrie (Frankfurt am Main)1). Dziś wyroby z PUR są powszechnie stosowane w budownictwie (izolacja termiczna), meblarstwie, motoryzacji, sporcie, gospodarstwie domowym, produkcji lakierów i klejów, przemyśle odzieżowym i obuwniczym. W 2017 r. roczna produkcja PUR w Polsce wynosiła 11,5 tys. t (PCC Rokita, BASF Polska)2), podczas gdy produkcja światowa wynosiła ok. 27 mln t/r.3). Z poliuretanami zetknąłem się po raz pierwszy jako student Politechniki Wrocławskiej (1952 r.), ale moja droga do nich zaczęła się od mocznika, początkowo stosowanego przeze mnie do tłoczyw i żywic mocznikowych, a później przez izocyjaniany do poliuretanów i polimoczników4). Mocznik po raz pierwszy syntetycznie otrzymał w 1928 r. F. Wöhler przez izomeryzację cyjanianu amonu (1): NH4OCN ↔ NH2CONH2 (1) W przemyśle mocznik otrzymuje się z amoniaku i ditlenku węgla w reakcji (2)5): CO2 + 2NH3 → NH2COONH4 → → NH2CONH2 + H2O (2) Na świecie produkuje się rocznie ponad 184 mln t mocznika6), z czego ok. 1,4 mln t w Polsce7). Jest to tani związek chemiczny (840-1300 zł/t)8). W podwyższonej temperaturze rozkłada się on z powrotem do amoniaku i cyjanianu amonu (soli słabej zasady i słabego kwasu), a następnie do amoniaku i wolnego kwasu cyjanowego. Kwas cyjanowy znajduje się w równowadze z kwasem izocyjanowym (3): O HCN ↔ HNCO (3) Kwas izocyjanowy jest najprostszym izocyjanianem R-NCO, w którym R = H. Przyłączony do monomerów z wiązaniami nienasyconymi (np. izobutylen, metylostyren) tworzy izocyjaniany. Z izocyjanianów otrzymuje się PUR i polimoczniki (PMo)9-12). Izocyjaniany w przemyśle produkuje się zwykle przez fosgenowanie amin. Fosgen jest gazem bojowym, a operowanie nim jest trud więcej »

Ocena kondycji finansowej polskich przedsiębiorstw przemysłu chemicznego - DOI:10.15199/62.2018.8.4

Justyna Łapińska Ewa Zdunek-Rosa Agnieszka Huterska Grzegorz Kądzielawski Paweł Łapiński

Funkcjonowanie w gospodarce rynkowej wymaga od przedsiębiorstw ciągłej weryfikacji i oceny osiąganych wyników. Informacje analityczne, w tym te, które dotyczą kondycji finansowej, umożliwiają nie tylko sprawne i skuteczne bieżące zarządzanie podmiotem, ale służą również podejmowaniu właściwych decyzji strategicznych, umożliwiających rozwój przedsiębiorstwa w przyszłości. Są one również ważne dla interesariuszy przedsiębiorstwa, a w szczególności dla obecnych i potencjalnych inwestorów1-3). Analiza wstępna podstawowych sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa, tzn. bilansu, rachunku zysków i strat oraz sprawozdania z przepływu środków pieniężnych, pozwala jedynie na uproszczoną ocenę kondycji finansowej badanego podmiotu. Dokładne zbadanie kondycji ekonomiczno-finansowej wymaga przeprowadzenia pogłębionych analiz, w tym porównania wyników osiągniętych przez badany podmiot z wynikami osiągniętymi przez konkurentów z branży, jak również odniesienia wyników osiągniętych przez podmiot do wielko97/ 8(2018) 1255 Dr Grzegorz KĄDZIELAWSKI ukończył studia w Instytucie Administracyjno-Ekonomicznym Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie oraz na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 2017 r. uzyskał stopień doktora nauk prawnych na Wydziale Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Prowadzi zajęcia w Katedrze Prawa Administracyjnego Uczelni Łazarskiego w Warszawie. Pełni funkcję wiceprezesa zarządu Grupy Azoty SA, odpowiedzialnego za obszar badań, rozwoju i infrastruktury. Jest członkiem Tarnowskiego Towarzystwa Naukowego oraz Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego. Dr Agnieszka HUTERSKA w roku 2001 ukończyła studia ekonomiczne na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W 2010 r. uzyskała stopień doktora nauk ekonomicznych na tej samej u czelni. Pracuje w Katedrze Zarządzani więcej »

Ocena skuteczności półmasek filtrujących wobec nanoaerozolu NaCl - DOI:10.15199/62.2018.8.11

Krzysztof Makowski Aleksandra Zagawa

Od kiedy w 1986 r. amerykański fizyk Kim Eric Drexler użył jako pierwszy słowa nanotechnologia, znaczenie tego słowa, a teraz już ogromnej dziedziny nauki, staje się coraz większe. "Nano" (gr. nanos ʽkarzełʼ) odnosi się do obiektów mniejszych niż 100 nm oraz stanowi przedrostek jednostek miliard razy mniejszych niż podstawowe (10-9). Zatem nanocząstki to obiekty, których jeden z wymiarów nie przekracza 100 nm. Granicę 100 nm należy traktować jednak umownie. Jak wskazują autorzy różnych publikacji1, 2), istnieją obiekty o większych rozmiarach (do ok. 250 nm), które zalicza się do kategorii nanocząstek. Dolną granicę wielkości nanocząstek stanowi rozmiar pojedynczych atomów i wyznacza się ją na ok. 0,2 nm. Warto jednak zauważyć, że nie każdy obiekt, który jest wystarczająco mały można zaliczyć do kręgu zainteresowań nanonauki czy nanotechnologii. Warunkiem koniecznym jest bowiem wykazywanie przez obiekt o rozmiarach nanometrycznych właściwości, które nie występują w większej skali. Gwałtowny rozwój przemysłu, nowych technologii i gospodarki światowej stał się przyczyną intensywnego rozwoju gałęzi związanej ze strukturami nano, nanotechnologii. Coraz powszechniejsze jest wykorzystywanie nanododatków, nanoproszków, nanowypełniaczy, nanopowłok i nanokapsuł. Wpływa to na nasilenie się zagrożenia związanego z generowaniem i obecnością w środowisku pracy nanoobiektów, najczęściej w postaci zawieszonych w powietrzu nanocząstek, czyli nanoaerozolu. Obecnie brak jest środków ochrony osobistej, a w szczególności sprzętu ochrony układu oddechowego, które zabezpieczałyby użytkownika przed nanoobiektami, a zwłaszcza przed aerozolami zawierającymi nanocząstki. Nie są dostępne również ani dokumenty prawne ani normatywne, które definiowałyby wymagania dla takiego sprzętu. Brak jest w Polsce, Europie i na świecie jednoznacznie zdefiniowanej metodyki badań umożliwiającej prowadzenie w sposób jednolity oceny sprzętu przeznaczonego do sto więcej »

Ocena zgazowania frakcji gęstościowych węgla - DOI:10.15199/62.2018.8.31

Grzegorz Czerski Przemysław Grzywacz

Jednym ze sposobów zagospodarowania mułów i odpadów węglowych z procesu wzbogacania może być ich zgazowanie, które pozwoli na efektywny i ekologiczny sposób ich utylizacji1). Są to paliwa niskiej jakości, charakteryzujące się małą kalorycznością oraz wysoką zawartością wilgoci i substancji mineralnej2). Wysoką zawartość wilgoci można ograniczyć poprzez zastosowanie odpowiedniej technologii suszenia3). W celu optymalizacji pracy reaktorów zgazowania umożliwiającej odpowiednie wykorzystanie w nich paliwa, niezbędne jest poznanie zjawisk mających miejsce podczas tego procesu, w tym zwłaszcza ocena reaktywności paliwa4). Przebieg procesu zgazowania jest złożony, uzależniony od wielu czynników, w tym składu i ilości substancji mineralnej oraz sposobu wzbogacania węgla. Podczas procesów przeróbki węgla, substancja mineralna jest balastem, pogarszającym jakość surowca i powiększającym ilość składników szkodliwych, takich jak siarka, rtęć5, 6) lub inne pierwiastki ekotoksyczne7, 8). W przypadku procesu zgazowania oprócz ujemnego wpływu tej substancji, niektóre jej składniki katalizują przebieg reakcji węgla z parą wodną i tym samym pozytywnie oddziałują na szybkość procesu. Związki alkaliczne katalizują proces szczególnie dla węgli niskouwęglonych9). Pozytywnie wpływa również obecność tlenków żelaza, a tlenki glinu i krzemu są inhibitorami10). Znaczenie ma również rozmieszczenie tych składników w substancji organicznej, a ich stopień dyspersji ma wpływ na reaktywność11). Ponadto substancja mineralna wpływa na reaktywność węgli poprzez jej oddziaływanie na strukturę fizyczną (blokowanie dostępu do porów lub ich rozwój w trakcie pirolizy) i chemiczną (determinuje właściwości substancji organicznej węgla)12). W licznych badaniach potwierdzono katalityczny efekt dodatku pierwiastków występujących naturalnie w węglu, takich jak potas, sód, wapń, nikiel i żelazo na kinetykę zgazowania węgla parą wodną13-18), których aktywność uszeregowano nas więcej »

OD REDAKCJI

Andrzej Jan Szyprowski

Kończą się prace legislacyjne nad tzw. ustawą Gowina, czyli reformą nauki i szkolnictwa wyższego. Ustawa została przyjęta przez Sejm z istotnymi poprawkami (GW, 5 lipca 2018 r.). Najważniejsze z nich dotyczą rad uczelni, które były głównym powodem protestów studenckich wspartych przez naukowców. W pierwotnym wariancie rady uczelni miały się składać całkowicie z ludzi spoza uczelni. W Sejmie przyjęto, że takich członków rady ma być minimum połowa i nie będą one organem współdecydującym o życiu uczelni, a organem doradczym. Jest to zmiana zasadnicza co do niezależności i autonomii uczelni wyższych. Rady nie będą też decydowały o wyborze rektorów (miały wskazywać grono kandydatów do wyboru), po zmianach sejmowych wskazywać kandydatów na rektorów będą też mogły inne organy zapisane w statucie uczelni. Podnosi to rangę statutu, będzie on określał, jakie na uczelni będą funkcjonowały wydziały, instytuty, katedry itd. Statut, regulamin studiów oraz strategię uczelni będzie uchwalał jej senat. Wiele spraw będzie jednak rozstrzygniętych dopiero w rozporządzeniach do ustawy, np. nowa lista dyscyplin naukowych. MNiSzW ma ją opracować zgodnie ze standardami Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju i zamiast 102 (obecnie) ma ich być tylko ok. 45. To bardzo ważna kwestia, bowiem po reformie mają być na uczelni oceniane dyscypliny naukowe, a nie wydziały. Pierwsza ocena wg nowych zasad dla dyscyplin naukowych i nowych kryteriów ma się odbyć w 2021 r. Oceniana ma być jakość publikacji, liczba patentów, efekty działalności naukowej i wpływ działalności naukowej na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki narodowej. Waga różnych kryteriów będzie się zmieniać stosownie do specyfiki dziedzin naukowych - humanistycznych lub technicznych. Senat przyjął ustawę Gowina (tvn24.pl, 13 lipca 2018 więcej »

Otrzymywanie wody zdemineralizowanej metodą destylacji membranowej - DOI:10.15199/62.2018.8.34

Marek Gryta

Wymiana jonowa od wielu lat jest przemysłową metodą produkcji wody zdemineralizowanej1). Jej wadą są powstające podczas regeneracji jonitów trudne do oczyszczenia ścieki, dlatego poszukuje się innych metod. Elektrownie w coraz większym stopniu wykorzystują do produkcji wody kotłowej techniki membranowe, takie jak proces odwróconej osmozy2). W niektórych przypadkach konkurencyjne może być zastosowanie destylacji membranowej (MD)3, 4). W procesie MD hydrofobowa porowata membrana oddziela wodę zasilającą (nadawa) od otrzymywanego destylatu. Wydzielana z nadawy para wodna dyfunduje przez powietrze wypełniające pory membrany i ulega kondensacji po jej drugiej stronie. Składniki nielotne (np. sole) są praktycznie całkowicie zatrzymywane przez membranę i jako destylat uzyskuje się zdemineralizowaną wodę3, 5). W procesie MD nie ma wrzenia, dlatego proces ten można efektywnie prowadzić w relatywnie niskich temperaturach5-7). Umożliwia to wykorzystanie tzw. ciepła odpadowego, co pozwala zmniejszyć koszt energii niezbędnej do odparowania wody4). Instalacja MD jest prawie w całości zbudowana z tworzyw sztucznych, co eliminuje konieczność stosowania odpornych na korozję drogich materiałów. Podstawowym problemem, który utrudnia wykorzystanie MD jest wnikanie wody do wnętrza porów podczas długotrwałej eksploatacji modułów membranowych8, 9). Nawet częściowe zwilżenie membran powoduje, że z nadawy do destylatu przenikają sole, co w rezultacie może ograniczyć możliwość produkcji czystej wody6). Jednym z powodów zwilżania jest powstawanie osadów na powierzchni membran (fouling i scaling)10, 11). Problem ten próbuje się rozwiązać przez stosowanie odpowiednio zmodyfikowanych membran12, 13). Dobrą odporność na zwilżanie, także podczas badań w skali pilotowej, wykazały kapilarne membrany z polipropylenu14). W pracy polipropylenowe membrany zastosowano do otrzymywania wody zdemineralizowanej z wody powierzchniowej. Badano wpływ temperatury i składu więcej »

PERSONALIA

Mgr Grzegorz RYBICKI dnia 28 czerwca 2018 r. decyzją Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy Grupy Lotos został powołany na członka Rady Nadzorczej Spółki. Pan G. Rybicki ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1990-1992 odbył etatową aplikację sądową w Sądzie Okręgowym w Warszawie, a w latach 1992-1994 aplikację adwokacką. W 1993 r. odbył szkolenie i staż adwokacki w Chicago (USA) w ramach programu organizowanego przez American Bar Association, Naczelną Radę Adwokacką oraz De Paul University w Chicago. W 1998 r. ukończył także studia podyplomowe z zakresu prawa autorskiego, wydawniczego i prasowego na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Doświadczenie zawodowe: od 1995 r. wykonuje zawód adwokata w spółce adwokackiej w Warszawie, od 2001 r. jest arbitrem Komisji Prawa Autorskiego (brał czynny udział w jej pracach jako członek/przewodnicząc więcej »

Polimery w medycynie

Jerzy Polaczek

Dnia 18 maja 2018 r. w Łodzi odbyła się I Ogólnopolska Konferencja Naukowa "Polimery w Medycynie", zorganizowana z inicjatywy łódzkiego Instytutu Biopolimerów i Włókien Naturalnych oraz Polskiego Towarzystwa Chitynowego. Badania w zakresie medycznych zastosowań polimerów prowadzone są w Polsce w wielu ośrodkach i potrzeba organizacji takiej cyklicznej Konferencji jest bezsporna, gdyż wydawany we Wrocławiu półrocznik Polimery w Medycynie drukuje w dużej mierze prace zagraniczne i przestał pełnić funkcję otwartej platformy dla krajowej branży. Otwarcia Konferencji dokonał dr Radosław Dziuba, dyrektor Instytutu Biopolimerów i Włókien Chemicznych (IBWCh), który przedstawił historię badań nad medycznymi zastosowaniami polimerów, zapoczątkowane w Instytucie przez prof. Henryka Struszczyka 30 lat temu. Sesji plenarnej Konferencji przewodniczył dr hab. inż. Dariusz Wawro, prof. IBWCh. W pierwszym referacie prof. Magdalena Kucharska z IBWCh omówiła prowadzone w Instytucie wielokierunkowe prace badawczo-rozwojowe dotyczące wykorzystania polimerów naturalnych do wytwarzania biomateriałów mających zastosowanie w m więcej »

Prognozowanie popytu w przemyśle chemicznym - DOI:10.15199/62.2018.8.5

Michal Patak Zuzana Pecinova Lenka Branska

Decyzje kierownicze w firmach w mniejszym lub większym stopniu opierają się na szacunkach dotyczących przyszłości, przede wszystkim przyszłego prognozowanego popytu. Dlatego prognozowanie to stanowi ważne narzędzie do zarządzania przedsiębiorstwem, nie tylko dla podejmowania trafnych decyzji, lecz także efektywnego zarządzania pozostałymi procesami biznesowymi. The managerial decisions in companies are more or less based on the estimate of the future, mostly on the future demand forecasts. Therefore, demand forecasting represents an important business management tool, not only to come to reasonable decisions, but also to manage the other business processes effectively. A typical demand forecasting process used in the chemical industry consists of multiple phases. The factors affecting the demand are determined, the input data are collected, the forecasting methods are selected, and, finally, the forecasts are developed and evaluated. The selection of an appropriate forecasting method is a critical step in the demand planning process. It can have many consequences. Statistical forecasting methods based on time series analysis are more and more applied in practice thanks to a quick development of information technologies. Their indisputable advantage is the capability of unbiased processing of a large amount of data1). However, the unexpected changes in the development of the demand (not considered in the forecasting model) frequently result in creation of inaccurate forecasts2). Judgmental forecasting methods are based on the knowledge, experience, and intuition of human forecasters. They play a significant role in forecasting the demand for new products3), in the case of substantial changes of the market, or in forecasting the impact of promotions on the demand4). Within judgmental forecasting, forecasts might be distorted as a result of subjective opinions, wishes, or subjective interest of the forecasters, which can be consid więcej »

Przewidywanie zmienności ciśnienia metanu wraz z głębokością zalegania pokładów węgla - DOI:10.15199/62.2018.8.20

Barbara Dutka Katarzyna Godyń

Bogate zasoby węgla kamiennego w Polsce powodują, że kopalina ta jest wciąż podstawowym surowcem energetycznym i nic nie wskazuje na to, żeby w najbliższych latach nastąpiły tu jakieś znaczące zmiany. Skojarzona gospodarka energetyczna, obejmująca równoczesną produkcję energii elektrycznej i ciepła, stanowi optymalny sposób zagospodarowania tego surowca1). Dodatkowe perspektywy stwarza możliwość odzyskania metanu, który jest integralnym składnikiem pokładów węgla. Metan wydobywa się z węgla poprzez zastosowanie technologii ECBM (enhanced coalbed methane recovery). Celem pozyskania metanu CBM (coalbed methane) do pokładu zatłaczany jest ditlenek węgla2, 3). Dzięki procesowi sorpcji wymiennej CO2-CH4, zatłaczany gaz wypiera metan związany sorpcyjnie z węglem4). Najlepsze warunki magazynowania CO2 występują w temperaturze wyższej od temperatury krytycznej sorbatu, czyli przy dużej gęstości zatłaczanego CO2 5). Optymalne warunki procesu sekwestracji1, 6) występują na głębokościach większych niż 750 m. Oprócz warunków temperaturowych, wybór odpowiednich pokładów lub części złóż do procesu sekwestracji3) wymaga oceny porowatości pokładu, warunków ciśnienia złożowego metanu oraz właściwości sorpcyjnych węgla względem CH4 oraz CO2 4). Metan zawarty w pokładach węgla jest gazem pochodzenia biogenicznego i termogenicznego7). Pierwszy z nich dotyczy stadium torfu i węgla brunatnego i jest wynikiem bakteryjnej konwersji węgla do CH4. Przy wyższym uwęgleniu, w zakresie refleksyjności witrynitu 0,5-0,6%, w wyniku odgazowania chemicznego tworzył się metan termogeniczny. W pokładzie węgla metan występuje w stanie wolnym oraz związanym adsorpcyjnie z węglem. Metan wolny wypełnia makropory oraz sieć pęknięć i szczelin węgla. Ze względu na dominujący udział mikroporów, ponad 95% całkowitej zawartości metanu w węglu występuje w postaci zaadsorbowanej w porach o wymiarach molekularnych. Zawartość metanu zaadsorbowanego określa potencjał magazynowy więcej »

Renesans przemysłu chemicznego w Ameryce - DOI:10.15199/62.2018.8.1

Ludwik M. Bednarz

Przemysł chemiczny jest jednym z fundamentów amerykańskiej gospodarki oraz istotną gałęzią przemysłu, przyczyniającą się do wzrostu całej gospodarki. Ponad 10 tys. przedsiębiorstw produkuje ponad 70 tys. produktów, które stanowią 14% eksportu i 15% światowej produkcji chemikaliów. Produkcję najważniejszych chemikaliów w 2016 r. podano w tabeli 1. Ponad 96% ogółu wytwarzanych dóbr w Ameryce zależy od dostaw produktów chemicznych. Przemył ten zatrudnia ponad 811 tys. osób, a łącznie z dostawcami dla tego przemysłu pracę ma 2,7 mln osób. W tabeli 2 zestawiono największe amerykańskie firmy chemiczne. Tempo wzrostu przemysłu chemicznego wyprzedza tempo wzrostu całej gospodarki. W 2018 r. przewiduje się 4,5-proc. wzrost, a w 2020 r., po wprowadzeniu do ruchu nowych inwestycji, oczekuje się wzrostu łącznej sprzedaży z 797 mld USD do 1 bln USD. Dalszy trwały wzrost, także w dalekiej perspektywie, wygląda optymistycznie. Wzrost zamożności ludności świata będzie jego istotnym czynnikiem. Kluczową rolę będzie tu odgrywać urbanizacja. Ocenia się, że w 2050 r. 66% ludzi będzie mieszkać w miastach. To będzie napędzać projekty infrastruktury i budowę mieszkań, a to z kolei będzie wymagać ogromnej ilości produktów chemicznych. Czynn więcej »

Roztwory stałe CexZr(1-x)O2 jako nośniki katalizatorów parowego reformingu etanolu - DOI:10.15199/62.2018.8.6

Marek Karpiński Sylwia Hull Janusz Trawczyński

Wodór to "czysty" nośnik energii, który uważany jest za atrakcyjną alternatywę dla paliw kopalnych, gdyż charakteryzuje się bardzo wysoką wartością opałową (120-142 MJ/kg)1) a produktem jego spalania jest tylko woda. W skali przemysłowej wodór wytwarza się głównie w procesach parowego reforming gazu ziemnego oraz zgazowania węgla2), ale coraz większe zainteresowanie jako surowce do wytwarzania wodoru wzbudzają materiały odnawialne, takie jak biomasa, bioetanol i glicerol3). Szczególnie atrakcyjnym surowcem wydaje się bioetanol: jest odnawialny, mało toksyczny oraz relatywnie tani w produkcji, a ponadto łatwy do transportu i magazynowania.Efektywną metodą konwersji etanolu do wodoru jest parowy reforming etanolu (PRE). Ten endotermiczny proces można ogólnie opisać reakcją (1)4): CH3CH2OH + 3H2O → 6H2 + 2CO2 ΔH0 298 = 174 kJ/mol (1) W rzeczywistości proces PRE jest znacznie bardziej złożony i w zależności od warunków (temperatura, katalizator, GHSV) może zachodzić szereg innych reakcji: dekompozycja etanolu (2): CH3CH2OH → CO + CH4 + H2 ΔH0 298 = 49 kJ/mol (2) reforming etanolu do gazu syntezowego (3): CH3CH2OH + H2O → 2CO + 4H2 ΔH0 298 = 256 kJ/mol (3) odwodornienie etanolu do aldehydu octowego (4): CH3CH2OH → CH3CHO + H2 ΔH0 298 = 68 kJ/mol (4) odwodnienie etanolu do etylenu (5): CH3CH2OH → C2H4 + H2O ΔH0 298 = 45 kJ/mol (5) reakcja Boudouarda (6): 2 CO → CO2 + C ΔH0 298 = - 171,5 kJ/mol (6) metanizacja (7): 3H2 + CO → CH4 + H2O ΔH0 298 = - 206 kJ/mol (7) odwrotny reforming parowy metanu (8): 4 H2 + CO2 → CH4 + 2H2O ΔH0 298 = - 165 kJ/mol (8) 97/8(2018) 1265 Prof. dr hab. inż. Janusz TRAWCZYŃSKI w roku 1978 ukończył studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej. Jest kierownikiem Zakładu Chemii i Technologii Paliw tej uczelni. Specjalność - kataliza stosowana, technologia katalizatorów i procesów rafineryjnych. kon więcej »

Skład chemiczny i mikrostruktura biowęgli otrzymanych pirolitycznie z odpadów roślinnych - DOI:10.15199/62.2018.8.29

Jarosław Molenda Marek Swat Marek Wolszczak

Współczesny przemysł rolno-spożywczy jest odpowiedzialny za powstawanie odpadów roślinnych, które stanowią cenne źródło surowca do wytwarzania przydatnych gospodarczo produktów. Wśród odpadów celulozowych generowanych w branży rolno- -spożywczej można wymienić m.in. pestki owoców, łupiny, wytłoki, odpady słomy zbożowej, paździerze roślin włóknistych, biomasę alg i szyszki chmielowe stanowiące odpad po ekstrakcji nadkrytycznej. Na szczególną uwagę zasługuje pirolityczne przetwarzanie odpadów roślinnych, pozwalające na otrzymywanie węgli aktywnych1-7). Pirolityczny rozkład biomasy jest procesem złożonym, podczas którego przebiegają różnego typu reakcje chemiczne, głównie wg mechanizmu rodnikowego. Podstawowym procesem chemicznym jest karbonizacja, której towarzyszą reakcje dehydratacji, izomeryzacji, aromatyzacji, a także utleniania. Doniesienia literaturowe wskazują także na przebieg procesów wtórnych, takich jak kraking, kondensacja oraz powstawanie syngazu. Jakość produktów tych przemian uzależniona jest od parametrów technologicznych, głównie 97/8(2018) 1381 Inż. Marek WOLSZCZAK w roku 1995 ukończył studia inżynierskie w Wyższej Szkole Inżynierskiej im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu. Obecnie jest zatrudniony w Zakładzie Technologii Proekologicznych w Instytucie Technologii Eksploatacji - Państwowym Instytucie Badawczym w Radomiu. Specjalność - technologia chemiczna. warunków temperaturowych, a także rodzaju atmosfery ochronnej. W wyniku pirolizy powstają w szczególności węgiel, węglowodory alifatyczne i aromatyczne, para wodna, tlenki węgla, wodór, a także smoły popirolityczne8). Karbonizacja przebiega w wysokich temperaturach, w atmosferze ochronnej, uniemożliwiającej dostęp powietrza. W temp. 400-600°C większość związków organicznych, w tym celuloza, stanowiąca materiał budulcowy większości odpadów roślinnych, ulega destrukcji z wytworzeniem wolnych rodników, które w dalszych reakcjach rekombinacji tworzą struktury więcej »

Środki smarowe 2018

Zofia Machowska

W dniach 16-18 maja 2018 r. w Hotelu Belvedere Resort & Spa w Zakopanem odbyła się 9. Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna "Środki smarowe 2018", zorganizowana przez Instytut Nafty i Gazu - Państwowy Instytut Badawczy z Krakowa (INiG-PIB) oraz Stowarzyszenie Współpracy Przemysłu Naftowego i Samochodowego CEC Polska. Wśród ok. 100 uczestników znaleźli się krajowi i zagraniczni producenci środków smarowych i olejów bazowych oraz dodatków funkcyjnych, dystrybutorzy i producenci komponentów do środków smarowych, przedstawiciele uczelni i instytutów badawczych, a także producenci i dostawcy sprzętu laboratoryjnego. Uczestników Konferencji powitała Pani Wiesława Urzędowska, zastępca dyrektora ds. technologii nafty INiG-PIB. W krótkim wystąpieniu Pani Dyrektor powiedziała: - Europejska polityka zrównoważonego rozwoju wyznacza kierunki innowacyjnych technologii, a także poszukiwania efektywniejszego wykorzystania potencjału surowcowego. […] Opracowywanie, a następnie wprowadzanie do stosowania nowoczesnych, coraz bardziej złożonych mechanicznie urządzeń przemysłowych z wykorzystaniem nowych materiałów konstrukcyjnych i procesów obróbki stawia przed producentami środków smarowych coraz trudniejsze wyzwania. […] Przyszłość środków smarowych jest nierozerwalnie związana z nieustannym optymalizowaniem ich składu i technologii produkcji uwarunkowanych stawianymi im wymaganiami w powiązaniu z wynikami monitorowania zmian ich właściwości w eksploatacji. Tematyka Konferencji obejmowała problemy eksploatacji różnorodnych środków smarowych: od olejów przemysłowych, poprzez oleje silnikowe, chłodziwa obróbcze, aż po smary plastyczne, a także nowoczesne metody badań środków smarowych (monitorowanie jakości, ocena zgodności ze Środki smarowe 2018 Fot. 1. Stoisko firmy Labsolution (Foto: Z.M.) 1226 97/8(2018) specyfikacjami). Mówiono o komponentach środków smarowych (oleje bazowe i dodatki funkcyjne), ekologi więcej »

Universal low-capacity granulators for plant materials - DOI:10.15199/62.2018.8.24

Roman Hejft

Ciśnieniowa aglomeracja (granulowanie, peletowanie, brykietowanie) materiałów roślinnych ma szerokie zastosowanie w przemyśle rolno-spożywczym1-6), górniczo-hutniczym i chemicznym7-10). Granulowanie i brykietowanie materiałów roślinnych znalazło powszechne zastosowanie w produkcji pasz przemysłowych oraz ekologicznego paliwa stałego z roślinnych surowców odpadowych. Konstrukcja maszyn do granulowania i brykietowania charakteryzuje się złożonością występujących problemów procesowo-aparaturowych1, 2). W procesie występuje także zmienność właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych materiałów poddawanych granulowaniu (brykietowaniu). W średnich i dużych gospodarstwach rolnych oraz małych i średnich zakładach przetwarzających materiały roślinne, uniwersalne urządzenia granulująco-brykietujące materiały roślinne (o niedużej wydajności) mają uzasadnione gospodarczo zastosowanie w produkcji pasz przemysłowych i produkcji ekologicznego paliwa stałego (z odpadów). Istotnym zagadnieniem są również nakłady finansowe na uruchomienie w tych zakładach produkcji granulatu (brykietów). Celem badań była analiza zagadnień konstrukcyjnych występujących w układach roboczych "płaska matryca-zespół rolek zagęszczających" w uniwersalnych granulatorach do materiałów roślinnych przeznaczonych do małych i średnich zakładów produkcyjnych. Analiza wybranych układów roboczych granulatorów Wysokie obciążenia dynamiczne układów roboczych granulująco- -brykietujących powodują ich stosunkowo wysoką energochłonność oraz szybkie zużycie, przy jednoczesnych wysokich kosztach wytwarzania. Prace badawcze, więcej »

Wpływ dodatku ferrocenu do oleju napędowego na zadymienie spalin i hałaśliwość silnika - DOI:10.15199/62.2018.8.13

Marie Sejkorová Branislav Šarkan Radovan Madlenák Jacek Caban Andrzej Marczuk Jan Verner Jaroslava Hyršlová

W wyniku spalania paliw węglowodorowych dochodzi do wzrostu zanieczyszczenia atmosfery, najczęściej w gęsto zabudowanych aglomeracjach i w światowych metropoliach. Pomimo że w ostatnich dziesięcioleciach udało się zmniejszyć poziom niektórych substancji zanieczyszczających, to ciągle wg Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) ok. 25% mieszkańców UE mieszka w odległości mniejszej niż 500 m od ciągu komunikacyjnego, którym przejeżdża ponad 3 mln samochodów rocznie1). Biorąc pod uwagę rosnącą liczbę pojazdów na naszych drogach każdego roku, niezwykle ważne jest określenie ryzyka emisji metali ciężkich w wyniku dzisiejszej komunikacji2), a także poziomu hałasu. Ze względu na trwałość silników spalinowych bardzo istotne znaczenie ma prawidłowa obsługa techniczna i właściwie dobrane środki eksploatacyjne, w tym oleje, smary3) oraz paliwa. Do oceny warunków eksploatacyjnych stosowanych jest wiele podejść, ze względu na to, że w praktyce występują różne okoliczności umożliwiające (lub nie) stosowanie określonych metod4). Ponadto, w związku z eksploatacją środków transportu istotne są względy środowiskowe, a więc redukcja emisji zanieczyszczeń oraz hałasu pochodzących z pojazdów. W literaturze można znaleźć szereg prac badawczych5-17), dotyczących oceny stanu technicznego silników spalinowych prowadzonej różnymi metodami diagnostycznymi5-10), wpływu rodzaju paliwa na emisję spalin11-13) oraz badania środków transportu w eksploatacji14-17).Pierwsza ogólnoeuropejska regulacja emisji zanieczyszczeń wytwarzanych przez pojazdy silnikowe weszła w życie w 1992 r. jako norma znana pod oznaczeniem EURO I. Od tego czasu doszło do sukcesywnego zmniejszania limitów emisji, przy czym ostatnia zmiana nastąpiła w 2014 r. w wyniku wprowadzenia ograniczeń EURO VI. W odniesieniu do pojazdów mechanicznych wyposażonych w silniki o zapłonie samoczynnym (ZS) zostały wprowadzone limity emisji węglowodorów, tlenku węgla, tlenków azotu i cząstek stałych. Największe więcej »

Wpływ pH i napięcia powierzchniowego cieczy opryskowej na skuteczność działania mezotrionu - DOI:10.15199/62.2018.8.16

Łukasz Sobiech Robert Idziak Grzegorz Skrzypczak

Substancje aktywne herbicydów charakteryzują się dużą specyfiką ze względu na miejsce i sposób działania w roślinie, co stało się podstawą ich klasyfikacji. Związki z poszczególnych grup wykazują różne mechanizmy działania, modyfikując tym wielorakie aspekty funkcjonowania organizmów roślinnych1). Jednym ze sposobów, w jaki środki chemiczne oddziałują na chwasty jest blokowanie biosyntezy karotenoidów na poziomie 4-hydroksyfenylo-pyruwato-dwuoksygenazy (HPPD)2). HPPD bierze udział w procesie przekształcania tyrozyny w plastochinon oraz α-tokoferol3). Zahamowanie tej reakcji powoduje zakłócenia w wytwarzaniu karotenoidów, degradację chlorofilu oraz rozpad błon komórkowych. Uzewnętrznia się to w postaci bielenia liści chwastów4). Przykładem substancji o tym mechanizmie działania jest mezotrion należący do chemicznej klasy trójketonów. Herbicydy zawierające ten związek są przeznaczone do przedwschodowego oraz powschodowego zwalczania chwastów dwuliściennych oraz niektórych jednoliściennych na plantacjach kukurydzy5). Substancja aktywna jest słabym kwasem6) o pKa 3,12 (rys. 1). Na skuteczność zabiegów herbicydowych ma wpływ wiele czynników, do których zalicza się temperaturę i wilgotność powietrza oraz gleby, a także skład gatunkowy chwastów i ich fazę rozwo- Fig. 1. Structural formula of mesotrione Rys. 1. Wzór strukturalny mezotrionu 1326 97/8(2018) Prof. dr hab. Grzegorz SKRZYPCZAK - notkę biograficzną i fotografię Autora wydrukowaliśmy w nr. 7/2018, str. 1133. jową7). Efektywność środka bywa zależna od właściwości wody wykorzystanej do przygotowania cieczy opryskowej, takich jak pH, twardość oraz zawartość różnych pierwiastków8). Cechy mieszaniny opryskowej mogą być w dużym stopniu modyfikowane przez dodatek adiuwantów aktywujących. Substancje pomocnicze umożliwiają lepsze zwilżenie liści, ułatwiają rozprzestrzenianie się herbicyd więcej »

Wpływ procesu granulowania na właściwości chemiczne wytworzonego granulatu - DOI:10.15199/62.2018.8.23

Dorota Dec Jolanta Piekut Roman Hejft

Technologię wytwarzania pasz w formie granulatu (brykietów) w Polsce zaczęto wprowadzać w latach siedemdziesiątych XX w. Pomimo wysokich kosztów proces granulowania i brykietowania zyskuje powszechne zastosowanie ze względu na liczne zalety. Powoduje zwiększenie wartości odżywczych pasz, zmniejszenie bakterii i grzybów, zwiększenie okresu przechowywania pasz z jednoczesnym zachowaniem witamin, mikroelementów oraz właściwości chemicznych i biologicznych. Parokrotne zwiększenie gęstości w porównaniu z paszami sypkimi powoduje, że zwierzęta przy tej samej objętości karmy spożywają większą masę paszy. Wszystkie komponenty mieszanki paszowej są równomiernie rozmieszczone i jednolite w całej objętości granulatu, pomimo użytych komponentów o zróżnicowanej wielkości i różnym kształcie cząstek. Zastosowanie procesu granulacji umożliwia polepszenie wartości żywieniowych ubocznych produktów produkcji rolnej. Wysoka temperatura w procesie ciśnieniowej aglomeracji pasz (60-80°C) powoduje, że 95% bakterii i grzybów jest dezaktywowana1, 2). Podczas procesu ciśnieniowej aglomeracji następuje zmiana struktury komponentów. Szczególnie istotne jest to w brykietowaniu pasz zawierających słomę. Podczas procesu granulacji (brykietowania) następuje rozerwanie struktury celulozowo-ligninowej cząstek słomy, w wyniku obróbki chemicznej i mechanicznej, wzrasta wartość energetyczna słomy 1,3-1,5 razy oraz zwiększa jej przyswajalność przez zwierzęta o 20%1, 3). Dr inż. Dorota DEC w roku 1996 ukończyła studia na Wydziale Rolniczym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. W 2005 r. uzyskała stopień doktora nauk biologicznych w Instytucie Biologiczno-Chemicznym na Uniwersytecie w Białymstoku. Jest starszym wykładowcą na Wydziale Budownictwa i Inżynierii Środowiska na Politechnice Białostockiej. Specjalność - mikrobiologia żywności. 1358 97/8(2018) Fig. 1. Stand SS-416); 1 - working system of the granulator with a fixed flat matrix (manufacture więcej »

Wpływ wybranych preparatów dezynfekcyjnych na hamowanie wzrostu bakterii środowiskowych z rodzaju Enterococcus - DOI:10.15199/62.2018.8.33

Adam Traczykowski Bożena Szejniuk Ewa Zastempowska Kata rzyna Budzińska Radomir Graczyk

Zapalenie gruczołu mlekowego (mastitis) jest jedną z najczęstszych i najpoważniejszych chorób krów mlecznych, stanowiącą istotny problem w hodowli bydła mlecznego. W ostatnich latach ograniczono występowanie stanów zapalnych gruczołu mlekowego na tle patogenów zakaźnych mastitis, jednak zaobserwowano wzrost zapaleń wymienia z udziałem bakterii środowiskowych1). Do takich bakterii należą m.in. enterokoki będące przyczyną zarówno podklinicznych, jak i klinicznych stanów zapalnych. Szacuje się, że stanowią one przyczynę 8-13% wszystkich zapaleń gruczołu mlekowego2). W odróżnieniu od innych ziarenkowców Gram-dodatnich, katalazo-ujemnych, enterokoki cechują się dużą tolerancją na warunki środowiskowe. Większość gatunków wykazuje zdolność do wzrostu w zakresie temp. 10-45°C, w obecności 6,5-proc. NaCl przy pH 9,6. Wszystkie bakterie Enterococcus spp. hydrolizują eskulinę w obecności żółci w stężeniu 40%. Enterokoki wykazują wysoką odporność na działanie temperatury, są w stanie przeżyć w temp. 60°C przez 30 min3). Występowanie zakażeń gruczołu mlekowego u krów z udziałem patogenów środowiskowych może być zminimalizowane m.in. poprzez utrzymywanie właściwej higieny wymienia i strzyków, zapewnienie prawidłowego działania urządzeń udojowych, stosowanie terapii DC (dry cows) oraz przedudojowej i poudojowej dezynfekcji strzyków4). Stwierdzono, że przedudojowa dezynfekcja strzyków redukuje częstość pojawiania się w okresie laktacji nowych infekcji na tle środowiskowym nawet o 50%5). Z kolei poudojowa dezynfekcja strzyków redukuje występowanie nowych zakażeń spowodowanych przez patogeny zakaźne6, 7), jednak nie wykazuje ona wpływu na częstość zakażeń wywoływanych przez paciorkowce środowiskowe5, 8, 9). Istnieją jednak wyniki badań wskazujące na rzadsze występowanie zakażeń spowodowanych przez paciorkowce środowiskowe u krów, którym dezynfekowano strzyki w porównaniu z tymi, u których nie przeprowadzano tego zabiegu10). Dowiedziono, że substan więcej »

Wpływ zastosowania insektycydu na zwalczanie larw strąkowca grochowego (Bruchus pisorum L.) podczas uprawy grochu odmiany Milwa - DOI:10.15199/62.2018.8.14

Beata Wielkopolan Marcin Baran Kamila Roik

Rośliny grochu zasiedlane są przez liczną grupę szkodników. Niekiedy uszkodzenia są tak duże, że uprawy nadają się do likwidacji, a materiał siewny jest dyskwalifikowany1). Strąkowiec grochowy należy do głównych agrofagów niszczących zbiory grochu. Imago jest czarno szarym, owłosionym chrząszczem z charakterystycznym rysunkiem w kształcie krzyża w tylnej części odwłoka2). Wiosną w momencie kwitnienia roślin grochu, chrząszcze pojawiają się na polach. Samice są bardzo płodne, mogą złożyć do 740 jaj na młodych strąkach grochu3). Ze względu na wysoką płodność, próg ekonomicznej szkodliwości jest dość niski i wynosi 2 chrząszcze przypadające na 1 m2 powierzchni pola. Chrząszcze mogą wyrządzić poważne straty w uprawie1, 4). Po wykluciu rogalikowato zgięte larwy z brunatną głową wgryzają się do łuski strąka, a później do wnętrza ziaren, gdzie przechodzą cały rozwój do stadium imago. W jednym nasionie grochu najczęściej rozwija się tylko jeden osobnik1). Dorosła larwa wyżera prawie całą zawartość nasiona, uszkadzając niekiedy cały zarodek5). W wyniku żerowania larw, ilość oraz jakość plonu ulega zmniejszeniu, a materiał siewny przez nie uszkodzony jest dyskwalifikowany1). Część dojrzałych chrząszczy opuszcza strąki grochu na polu, część pozostaje w ich wnętrzu i wraz ze zbiorami dostaje się do magazynów. Strąkowiec grochowy wyrządza więc szkody nie tylko w uprawach grochu, ale również w samych magazynach1). Większość chrząszczy pozostaje w nasionach do wiosny, niszczy się je działając wysoką temperaturą (65°C, 1 h) na ziarna grochu5). Istotny wpływ na występowanie oraz stopień uszkodzeń nasion przez strąkowca grochowego mają m.in. warunki atmosferyczne, stosowanie materiału siewnego wolnego od tego szkodnika, odmiana grochu1) (największe szkody występują u odmian drobnonasiennych)5), 97/8(2018) 1317 Zakład Monitorowania i Sygnalizacji Agrofagów, Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy, ul. Władysława Węgorka 20, 60-31 więcej »

WSPOMNIENIE POŚMIERTNE Doc. dr inż. Józef Mieluch (17 lipca 1927 r. - 23 czerwca 2018 r.)

Andrzej Jan Szyprowski

Docent dr inż. Józef Mieluch urodził się 17 lipca 1927 r. we wsi Rutka-Tartak k. Suwałk w biednej rodzinie chłopskiej. Ojciec, też Józef, był rolnikiem z bardzo niewielkim gospodarstwem, matka, Anna z domu Mrozowska, prowadziła dom rodzinny. Państwo Mieluchowie mieli czworo dzieci: Józef, najstarszy, i trzy córki. Do wybuchu II Wojny Światowej zdążył ukończyć z bardzo dobrymi ocenami 5 klas szkoły podstawowej. Podczas okupacji pracował fizycznie w gospodarstwie sąsiada. W latach 1944-1945 przy pomocy księdza miejscowej parafii uzupełniał wiedzę w zakresie szkoły podstawowej. W 1945 r., mając 18 lat, zdał egzamin do II klasy Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego im. Karola Brzostowskiego w Suwałkach. W tym czasie utrzymywał się sam, pracując dorywczo i udzielając korepetycji. W liceum dzięki swojemu nauczycielowi zainteresował się chemią i zdał ją celująco na maturze. W czerwcu 1949 r. zdał egzamin maturalny w tym liceum ze średnią oceną 4,85 i w lipcu tegoż roku zdał egzamin na Wydział Chemiczny Politechniki Warszawskiej. W Warszawie też musiał się sam utrzymywać, prowadził bardzo skromne życie. Dyplom magistra inżyniera w zakresie elektrochemii i korozji uzyskał we wrześniu 1955 r. Praca magisterska dotyczyła korozji betonu. Już w trakcie studiów rozpoczął pracę naukową. Opiekunem Jego pracy magisterskiej był prof. dr. inż. Michał Śmiałowski, wybitny polski fizykochemik, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk, który od 1 marca 1955 r. zatrudnił J. Mielucha, jeszcze studenta, w Zakładzie Elektrochemii i Korozji Instytutu Chemii Fizycznej PAN jako asystenta, a następnie starszego asystenta. W okresie od 17 września do 17 grudnia 1962 r. mgr inż. J. Mieluch odbył staż naukowy w Institute Nucleaire de Saclay w Paryżu, gdzie zajmował się potencjostatycznymi badaniami elektrochemicznymi w zakresie tematyki swojego doktoratu. W dn. 6 kwietnia 1964 r. obronił rozprawę doktorską pt. " więcej »

Wybory w Oddziale Wrocławskim

W dniu 21 czerwca 2018 r. odbył się Walny Zjazd Wyborczy Delegatów Oddziału Wrocławskiego SITPChem. Zjazd otworzył Prezes Oddziału Wrocławskiego kol. Andrzej Puszyński, który następnie powitał kol. Tadeusza Nawracaja, prezesa Wrocławskiej Rady FSNT NOT, kol. Jerzego Kropiwnickiego, sekretarza generalnego Stowarzyszenia, kol. Andrzeja Grobelnego, wiceprezesa Oddziału Wrocławskiego Stowarzyszenia Geodetów Polskich, oraz kol. Krystynę Stemler-Korczak i kol. Adama Nowotarskiego, członków honorowych Stowarzyszenia, oraz wszystkich przybyłych. Zebrani uczcili chwilą ciszy zmarłych kol. Tadeusza Kochanka, kol. Huberta Bartosza Bechowskiego i kol. Annę Wolną. Na przewodniczącego Zjazdu wybrano kol. Adama Nowotarskiego, na wiceprzewodniczącego kol. Rom więcej »

Wybrane zgłoszenia patentowe z dziedziny chemii (wg Biuletynu Urzędu Patentowego nr 8, 9 i 10 z 2018 r.)

Zgł. nr 418781; C08L 91/08 POLWAX SPÓŁKA AKCYJNA, Jasło Robak I., Kubosz G. Wosk modelowy i sposób otrzymywania wosku modelowego Przedmiotem zgłoszenia jest wosk modelowy i sposób otrzymywania wosku modelowego przeznaczonego do produkcji modeli woskowych, zwłaszcza do produkcji odlewów precyzyjnych, wykorzystywanych w lotnictwie metodą traconego wosku. Wosk modelowy zawiera parafinę o temperaturze krzepnięcia 54-58°C w ilości 1,8-18,8% mas. i/lub parafinę o temperaturze krzepnięcia 62-66°C w ilości 3,0-11,0% mas. i/lub wosk mikrokrystaliczny o lepkości kinematycznej w 100°C w zakresie 12-20 mm/s2, temperaturze krzepnięcia 68-76°C w ilości 1,3-20,0% mas. i/lub wosk o temperaturze kroplenia 81-89°C w ilości 2,0-12,0% mas. i/lub wosk o temperaturze topnienia 78-95°C w ilości 0,1-3,0% mas. i/lub wosk z syntezy Fischera i Tropscha o temperaturze krzepnięcia 68-72°C w ilości 5,0-17,0% mas. i/lub kopolimer etylenu i octanu winylu (EVA) o temperaturze kroplenia 90-100°C w ilości 2,0-12,0% mas., żywicę syntetyczną o temperaturze mięknienia 95-105°C w ilości 4,0-32,0% mas., żywicę naturalną o temperaturze mięknienia 80-90°C w ilości 8,0-32,0% mas. i/lub wosk polietylenowy o temperaturze kroplenia 100-108°C w ilości 1,0-10,0% mas., barwnik o zawartości popiołu poniżej 0,05% w ilości 0,05-0,3% mas., wypełniacz polimerowy w postaci sieciowanego polistyrenu (XLPS) o gęstości względnej 1,02-1,05 i średniej wielkości cząstek 30-100 μm, pozostałości po spopielaniu poniżej 0,05% w ilości 33,0-42,0% mas. (2 zastrzeżenia) Zgł. nr 419346; A01N 37/36 UNIWERSYTET WARSZAWSKI, Warszawa Kiersztyn B. Sposób ochrony materiałów przeznaczonych do użytku w kontakcie z wodą oraz zastosowanie kwasu glikolowego do ochrony tych materiałów Przedmiotem zgłoszenia jest sposób ochrony materiałów przeznaczonych do użytku w kontakcie z wodą przed kolonizacją przez bakterie i/lub tworzeniem na ich powierzchni biofilmów bakteryjnych, w którym więcej »

Z PÓŁKI KSIĘGARSKIEJ Sławomir Łotysz POLSCY WYNALAZCY

Jerzy Polaczek

Wydawnictwo Dragon Sp. z o.o., Bielsko Biała 2018, 192 strony, ISBN 978-83-768-4. Stu polskich wynalazców na 100-lecie Urzędu Patentowego RP". Pod tym hasłem autor recenzowanego albumu przedstawił sylwetki i dokonania stu wybitnych polskich twórców techniki. Nie ograniczył się on jednak do wynalazków chronionych patentami polskimi, udzielonymi przez Urząd Patentowy RP po jego powstaniu, ale sięgnął daleko wstecz do 1815 r., kiedy to Abraham Stern zademonstrował "maszynę rachunkową", pozwalającą na wykonywanie czterech podstawowych działań matematycznych. Ostatnim wynalazcą uwzględnionym w albumie jest lekarz Janusz Daab, który w 1985 r. uzyskał patent polski na implant do stabilizacji urazów kręgosłupa, szeroko dziś stosowany na całym świecie. We wstępie Pani dr Alicja Adamczak, prezes Urzędu Patentowego RP, napisała, że książka opisująca dzieje polskiej wynalazczości poprzez indywidualne historie wybitnych twórców przybliża nie tylko ich dokonania techniczne, ale także ukazuje ludzkie postawy wynalazców pragnących służyć wiedzą i talentem swojej Ojczyźnie. Autor recenzowanej książki w rozdziale "Od autora" mówi czytelnikowi o swych dylematach, z którymi zmagał się, dokonując wyboru postaci. W książce znaleźli się wynalazc więcej »

Z prasy zagranicznej

Japończycy budują w USA dużą wytwórnię poli(chlorku winylu) Chem. Eng. News 2018, 96, nr 31, early view Firma Shintech, amerykańska filia japońskiej firmy Shin-Etsu Chemical, to producent PVC, który chce umocnić swoją pozycję lidera w tej branży i zamierza zainwestować kwotę 1,5 mld USD w budowę nowej wytwórni monomerycznego chlorku winylu, o zdolności produkcyjnej 860 tys. t/r. Wytwórnia ta zostanie zlokalizowana na terenie istniejącej fabryki w Plaquemine (Luizjana). Równocześnie powstanie tam wytwórnia chloru o zdolności produkcyjnej 600 tys. t/r, a zdolność produkcyjna istniejącej na tym terenie wytwórni PVC zostanie powiększona o 290 tys. t/r. Shintech rozpoczął swoje inwestycje w Plaquemine na początku XXI w., budując kilka wytwórni PVC zaopatrywanych w monomer przez firmę Dow Chemical. Obecnie Shintech buduje tam również wytwórnię etylenu (kraker) o zdolności produkcyjnej 500 tys. t/r za kwotę 1,4 mld USD. Wytwórnia ta zostanie oddana do użytku jeszcze w br. Po zakończeniu wszystkich tych projektów inwestycyjnych Shintech będzie w 2020 r. produkował PVC w ilości 3,2 mln t/r. W ten sposób firma Shin-Etsu uzyska pozycję światowego lidera w produkcji PVC. Jon Bel Edvards, gubernator Luizjany, nie ukrywa swego zadowolenia z industrializacji stanu i ze strony administracji stanowej zapewnia firmie Shintech "zachęty" podatkowe. Jak twierdzi Mark Eramo, wiceprezydent firmy konsultingowej IHS Markit, rynek światowy odczuwa niedobór PVC. W latach 2005-2012 chińscy producenci zwiększyli (opartą głównie na acetylenie) produkcję PVC w swoim kraju do ponad 18 mln t/r. Dzięki temu Chiny stały się samowystarczalne w zakresie PVC. Ale reszta świata zaspokajała w 2017 r. swoje zapotrzebowanie na PVC jedynie w 70%. Do końca 2021 r. wskaźnik ten powinien wzrosnąć do 85%. Mark Eramo uważa, że wybrzeże Zatoki Gulf to dobre miejsce dla kolejnych wytwórni PVC. Jest tam tani etylen i tania energia. Koncentracja produkcji więcej »

Zastosowanie mezoporowatych krzemionek MCF oraz SBA-16 w procesie adsorpcji nikotynamidu - DOI:10.15199/62.2018.8.30

Łukasz Kaszyński Małgorzata Geszke-Moritz * Michał Moritz Adrianna Dadej Anna Jelińska

Materiały mezoporowate definiuje się, jako struktury porowate, których wielkość porów mieści się w przedziale1) 2-50 nm. Struktury te mogą być reprezentowane przez różne substancje chemiczne, spośród których szczególne miejsce, nie tylko ze względów historycznych, ale przede wszystkim zakresu zastosowań zajmuje krzemionka2). Krzemionkowe materiały mezoporowate za sprawą swoich właściwości fizykochemicznych, takich jak znaczna powierzchnia właściwa, możliwość modyfikacji powierzchni i możliwość otrzymania struktur o zamierzonej geometrii porów3), np. poprzez właściwy dobór parametrów syntezy, stosowane są m.in. w katalizie heterogenicznej4), jako nośniki substancji leczniczych5, 6), w procesach immobilizacji enzymów7), w chemii analitycznej8, 9), jako elementy czujników biologicznych10) oraz w szeroko pojętych procesach adsorpcji11-13). Przedmiotem badań było określenie właściwości adsorpcyjnych mezoporowatych krzemionek MCF oraz SBA-16 wobec nikotynamidu. Mezoporowate krzemionki MCF oraz SBA-16, pomimo zbliżonej powierzchni właściwej, rzędu kilkuset m2/g, wykazują odmienną strukturę oraz właściwości powierzchniowe3), co może mieć istotne znaczenie w procesie adsorpcji nikotynamidu. Amid kwasu nikotynowego jest witaminą rozpuszczalną w wodzie. Odznacza się on aktywnością przeciwpelagryczną14), spowalnia proces melanogenezy15), zmniejsza hiperpigmentację skóry16), zapobiega stłuszczaniu wątroby17), stosowany jest także jako składnik kosmetyków przeciwzmarszczkowych18). Interesujące właściwości biologiczne tej substancji sprawiają, że celowe wydaje się poszukiwanie sorbentów służących jej zatężaniu19) (np. w celu ilościowego oznaczania w płynach ustrojowych i produktach spożywczych). W pracach poświęconych adsorpcji nikotynamidu na krzemionce20) SBA-15, a także adsorpcji boldyny21) i chlorheksydyny5) na powierzchni różnych mezoporowatych krzemionek wykazano, że aprotyczność środowiska sprzyja adsorpcji substancji o charakterze zas więcej »

Zastosowanie rotatabilnego planu kompozycyjnego w optymalizacji składu podłoża hodowlanego do biosyntezy kwasu cytrynowego z glicerolu - DOI:10.15199/62.2018.8.8

Ewelina Dymarska Małgorzata Janczar-Smuga

Kwas cytrynowy otrzymywany poprzez biotransformację sacharydów jest często stosowany w różnych gałęziach przemysłu1). Ze względu na ciągły wzrost zapotrzebowania na ten kwas, jak również ze względu na problem zagospodarowania odpadów generowanych przez przemysł, priorytetem jest udoskonalanie technologii jego wytwarzania. Prowadzone na szeroką skalę badania skupiają się na poprawie wydajności szczepów Aspergillus niger, poszukiwaniu innych mikroorganizmów, minimalizacji zużycia substancji chemicznych oraz ilości powstających odpadów, rozwoju nowych metod otrzymywania kwasu cytrynowego oraz na zastosowaniu nowych substratów do produkcji kwasu cytrynowego2, 3). Wśród badanych substratów znajdują się głównie odpady z przetwórstwa owocowo-warzywnego, porafinacyjne kwasy tłuszczowe i otręby, ale również glicerol odpadowy lub farmaceutyczny. Glicerol jest produktem ubocznym powstającym podczas produkcji biopaliw do silników wysokoprężnych (tzw. biodiesel). Szacuje się, że roczna produkcja biodiesla w Europie sięga 25 mln L, a w Polsce 900 tys. L4-6). Wzrost produkcji biodiesla w ostatnich latach spowodował problemy z zagospodarowaniem fazy glicerynowej. W zależności od warunków procesu estryfikacji faza glicerynowa może zawierać 30-80% glicerolu, a z każdych 100 kg biodiesla uzyskuje się ok. 11 kg fazy glicerynowej6, 7). Niestety, wykorzystanie glicerolu z tej frakcji pociąga za sobą problemy wynikające z obecności w nim różnych zanieczyszczeń (m.in. metanolu). Rozwiązaniem tego problemu może być zastosowanie glicerolu odpadowego jako składnika podłoży hodowlanych w biosyntezie metabolitów przez drobnoustroje. Zaletą glicerolu jest m.in. jego niska cena oraz wyższy stopień redukcji niż cukrów prostych8, 9). Pomimo dużej podaży glicerolu odpadowego na rynku, zainteresowanie jego wykorzystaniem jako głównym substratem do biosyntezy kwasu cytrynowego z udziałem grzybów strzępkowych Aspergillus niger jest niewielkie. W literaturze prezen więcej »

Zmiany składu lotnych związków zachodzące w napoju mieszanym podczas fermentacji przy zastosowaniu dostępnego w handlu szczepu drożdży - DOI:10.15199/62.2018.8.32

Wenchao Cai Fengxian Tang Chunhui Shan Liping Yang Qin Zhang Xinxin Zhao Ming Ning

Obecnie rosnący popyt konsumentów na żywność funkcjonalną oraz zwiększona świadomość społeczna w zakresie istotności naturalnych przeciwutleniaczy dla wspierania zdrowia i zapobiegania różnym chorobom przyczyniły się do bardzo szybkiego wzrostu produkcji i spożywania owoców oraz przetworzonych produktów owocowych, takich jak soki, wina i napoje fermentowane. Alkoholowa fermentacja soku owocowego powoduje znaczną zmianę jego składu, zwiększa zawartość związków bioaktywnych i nadaje sokom owocowym większą wartość odżywczą. Jujuba (ziziphus, głożyna pospolita, z rodziny Rhamnaceae), popularny na całym świecie owoc o właściwościach odżywczych, jest szeroko rozpowszechniony w północnych Indiach, Azji Środkowej i Chinach. Chiny są największym na świecie krajem produkcji i spożywania jujuby. Duża produkcja jujuby, ponad 7 mln t/r, stanowi jednocześnie przyczynę wielkich strat po zbiorach, zwłaszcza w pro- Nowadays, a rising consumer demand for functional foods and an enhanced public awareness of the essentiality of natural antioxidants for promoting health and preventing various diseases have contributed to explosive consumption and production growth of fruits and fruit-processing products like juices, wine and fermented drinks. The alcoholic fermentation of fruit juice results in significant changing its composition, increasing the content of bioactive compounds and making the fruit juice more nutritious. Jujube (zizyphus, Rhamnaceae), a popular nutritional fruit worldwide, is widely distributed in northern India, central Asia, and China. China is the world’s largest jujube-producing and consuming country. The high production of jujubes, more than 7,000,000 tons annually, gives rise to great post-harvest losses, especially in Xinjiang province of China, where about 30% of Chinese jujubes are produced. To reduce losses and increase farmers’ income, a deep processing of the fruits to wines, spirits, juices and drinks is ne więcej »

Zużycie chemicznych środków ochrony roślin w gospodarstwach rolnych województwa wielkopolskiego - DOI:10.15199/62.2018.8.27

Anna Podleśna Janusz Podleśny Hanna Klikocka

W ostatnich latach zachodzą w Polsce bardzo szybkie zmiany w zakresie funkcjonowania gospodarstw rolnych, co odnosi się głównie do postępującej koncentracji produkcji spowodowanej daleko idącą specjalizacją1). Oznacza to zmniejszanie się ogólnej liczby gospodarstw i powstawanie gospodarstw większych. Coraz więcej gospodarstw zaczyna opierać produkcję na zasadach rolnictwa zrównoważonego, które powinno się charakteryzować nie tylko dążeniem do uzyskiwania plonów o wysokich standardach jakościowych i zapewnieniem ekonomicznej opłacalności produkcji, ale także stosowaniem technologii i środków produkcji, które nie degradują środowiska2). Systemem rolnictwa funkcjonującym obecnie i spełniającym te założenia jest rolnictwo integrowane, które stosuje przemysłowe środki produkcji w ilościach umiarkowanych oraz bezpiecznych dla środowiska i zdrowia ludzi3). Jednym z elementów nowoczesnego rolnictwa, stabilizującym wielkość i jakość płodów rolnych jest stosowanie pestycydów, w tym chemicznych środków ochrony roślin, skutecznie chroniących uprawy przed agrofagami4). Zdaniem Urbanowicza5) trudno sobie wyobrazić współczesne rolnictwo bez stosowania tych środków. Z badań wynika, że spośród agrofagów największy potencjalny wpływ na ograniczanie plonów mają chwasty, które zmniejszają je średnio o 34%6). W ostatnich latach zagrożenie ze strony chwastów jest coraz większe z powodu braku odpowiedniego zmianowania oraz stosowania uproszczonej agrotechniki7). Na silne zachwaszczenie narażone są zwłaszcza rośliny ozime (rzepak i zboża) oraz jare uprawiane w szerszych rzędach (kukurydza i okopowe). Chwasty powodują nie tylko konkurencję dla roślin uprawnych o wodę, składniki pokarmowe i światło, ale także poprzez tworzenie specyficznego mikroklimatu w łanie sprzyjają rozwojowi chorób i występowaniu szkodników. Do zwalczania chwastów stosowane są herbicydy, które wykazują wysoką skuteczność poprzez wpływ na uzyskiwanie większych plonów i ograniczanie il więcej »