SIGMA-NOT - PORTAL INFORMACJI TECHNICZNEJ - Największa baza artykułów technicznych online

PRZEMYSŁ CHEMICZNY

Miesięcznik ISSN 0033-2496, e-ISSN 2449-9951 - rok powstania: 1917
Czasopismo Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego (SITPChem.)

Chemia 4.0

Dnia 26 września 2018 r. podczas Konferencji Nowy Przemysł Expo, która odbyła się w Katowicach, dr Tomasz Zieliński, prezes zarządu Izby, moderował debatę Ścieżka Przemysł 4.0. "Nowoczesna Chemia". Podczas debaty zostały poruszone najważniejsze wyzwania i szanse współczesnej chemii (digitalizacja, gospodarka o obiegu zamkniętym). Przedstawieni zostali par [...]

ZAKUP JEDNORAZOWY I DOSTĘP DO WIRTUALNEJ CZYTELNI
PRENUMERATA PAPIEROWA

Czytaj za darmo! »

Prenumerata

Szanowny Kliencie!
Zamów roczną prenumeratę w wersji PLUS a uzyskasz dostęp do archiwalnych publikacji tego czasopisma.
Nie zwlekaj - skorzystaj z tysięcy publikacji o najwyższym poziomie merytorycznym.

prenumerata papierowa roczna PLUS (z dostępem do archiwum e-publikacji) - tylko 756,00 zł
prenumerata papierowa roczna PLUS z 10% rabatem (umowa ciągła) - tylko 680,40 zł *)
prenumerata papierowa roczna - 666,00 zł
prenumerata papierowa półroczna - 333,00 zł
prenumerata papierowa kwartalna - 166,50 zł

okres prenumeraty:

*) Warunkiem uzyskania rabatu jest zawarcie umowy Prenumeraty Ciągłej (wzór formularza umowy do pobrania).
Po jego wydrukowaniu, wypełnieniu i podpisaniu prosimy o przesłanie umowy (w dwóch egzemplarzach) do Zakładu Kolportażu Wydawnictwa SIGMA-NOT.

Zaprenumeruj także inne czasopisma Wydawnictwa "Sigma-NOT" - przejdź na stronę fomularza zbiorczego »

INNE PUBLIKACJE W TYM ZESZYCIE

Aktualności

PKN Orlen poważnie myśli o elektromobilności Chociaż główne zyski PKN Orlen pochodzą ze sprzedaży paliw ciekłych, to trwają tam przygotowania do rewolucji motoryzacyjnej. Właśnie zakończone zostało postępowanie przetargowe na dostawców stacji ładowania samochodów elektrycznych. W pierwszym etapie pilotażu, do końca 2019 r., zostanie uruchomionych ok. 50 ładowarek o mocy 50, 100 i 150 kW. Punkty ładowania będą obsługiwać wszystkie typy pojazdów elektrycznych oferowane na rynku europejskim i zostaną wyposażone w dwa złącza do ładowania pojazdu prądem stałym, z wtyczką CHAdeMO oraz CCS, a także w złącze Typ 2 do ładowania pojazdu prądem przemiennym. Producentami ładowarek będą firmy EkoEnergetyka i EFACEC. Finalizowane są także rozmowy z trzecim producentem. W najbliższych miesiącach wyłoniony zostanie dostawca systemu zarządzania infrastrukturą ładowania, obejmującą obsługę procesu ładowania i rozliczanie opłat z wykorzystaniem strony internetowej. W ramach programu pilotażowego pierwsza ładowarka działa już Płocku w pobliżu siedziby Koncernu. Obecnie kierowcy mogą korzystać z niej nieodpłatnie. Stacja ładowania o mocy 50 kW jest przeznaczona zarówno do pojazdów elektrycznych (EV), jak i hybrydowych (PHEV) i daje możliwość jednoczesnego ładowania 4 pojazdów. Moc dla każdego ze stanowisk jest dynamicznie przydzielana przez sterownika stacji w trakcie ładowania pojazdów, dzięki czemu możliwe jest znaczne skrócenie czasu ładowania. Wśród innych projektów związanych z paliwami alternatywnymi, na stacjach Grupy Orlen działają już punkty ładowania samochodów elektrycznych Tesla w Polsce, na stacji Orlen w Kostomłotach, Katowicach i Ciechocinku, oraz w Niemczech, w miejscowościach Grimmen w Meklemburgii-Pomorze Przednie i Uckerfelde w Branderburgii. W Czechach Koncern także planuje rozwój sieci punktów ładowania dostępnych na stacjach Benzina wspólnie z firmą CEZ. Obecnie działają tam trzy punkty, a w najbliższych lat więcej »

Analiza właściwości morfologicznych materiałów wybuchowych ANFO wytworzonych na bazie różnych typów azotanu(V) amonu oraz ich mieszanin - DOI:10.15199/62.2018.10.11

Andrzej Biessikirski

ANFO (ammonium nitrate fuel oil) jest materiałem wybuchowym (MW) otrzymywanym poprzez zmieszanie w odpowiedniej proporcji masowej składnika tlenonośnego (azotanu(V) amonu) ze składnikiem palnym (olejem napędowym). Ze względu na swoje właściwości ANFO uważany jest za nieidealny materiał wybuchowy1, 2). Miyake i współpr.1) stwierdzili, że nieidealny charakter ANFO polega na braku możliwości osiągnięcia teoretycznie wyznaczonej prędkości detonacji. Potwierdzają to badania Marandy2) z zakresu wyznaczenia prędkości detonacji, średnicy krytycznej oraz zdolności do wykonania pracy przez materiały amonowosaletrzane. Ze względu na parametry detonacyjne, prostotę wykonania oraz koszt produkcji materiały ANFO są obecnie jednym z najczęściej stosowanych MW w przemyśle górniczym3). Dobór składnika tlenonośnego wykorzystywanego do produkcji ANFO był szeroko dyskutowany w pracach4, 5). Sałaciński i współpr.4) wykazali zalety azotanu(V) amonu stabilizowanego fazowo w produkcji materiałów wysokoenergetycznych, środków pirotechnicznych oraz stałych paliw rakietowych. Buczkowski i Zygmunt5) badali wpływ właściwości fizyczno-morfologicznych azotanu(V) amonu na prędkość detonacji. Badania z zakresu morfologii prowadzono zarówno dla granul saletry amonowej (SA), jak również ANFO6-10). Lotspeich i Petr6) przedstawili różnice we właściwościach morfologicznych azotanu(V) amonu wykorzystywanego do produkcji MW oraz nawozów mineralnych. Viktorov i współpr.7) analizowali właściwości morfologiczne granuli SA ze względu na jej pochodzenie i parametry detonacyjne propelantów. Rao i współpr.8) stwierdzili obecność centralnej pustki powietrznej na powierzchni granuli saletry o zwiększonej porowatości. Uzyskane spostrzeżenia były potwierdzone w późniejszych pracach7, 9). Buczkowski i Zygmunt5) zbadali mikrostrukturę granul saletry amonowej o różnej porowatości, a Biessikirski i współpr.10) scharakteryzowali właściwości morfologiczne ANFO wytworzonego na bazie sp więcej »

Badania biodegradacji odpadów wiertniczych zanieczyszczonych substancjami ropopochodnymi - DOI:10.15199/62.2018.10.7

Teresa Steliga Piotr Jakubowicz Piotr Kapusta Dorota Kluk

Górnictwo naftowe eksploatuje cenne, nieodnawialne zasoby gazu ziemnego i ropy naftowej, a także wytwarza odpady, powodując trudno odwracalne zmiany w środowisku naturalnym. Odpady wiertnicze pochodzące z wierceń prowadzonych przed 50-60 laty deponowano w dołach urobkowych. Zawierały one oprócz urobku skalnego składniki płuczki (najczęściej bentonit) i ropę z nawierconych warstw roponośnych oraz ziemię, którą dodawano podczas wstępnych zabiegów ich likwidacji. Wysoka zawartość zanieczyszczeń ropopochodnych (70-200 g/kg s.m.) w odpadach wiertniczych zdeponowanych w starych w dołach urobkowych stwarza duże trudności podczas prowadzenia prac bioremediacyjnych. Z tego względu przyjęto, że koncepcja technologiczna oczyszczania odpadów będzie oparta na etapowej realizacji kolejnych procesów oczyszczania, pozwalających na stopniowe obniżanie poziomu zanieczyszczeń ropopochodnych, co umożliwia sukcesywne wprowadzanie kolejnych metod coraz głębszego oczyszczania skażonego terenu1). Na dołach urobkowych z tego okresu prowadzono wstępne zabiegi zmierzające do ich likwidacji poprzez zmieszanie odpadu wiertniczego z ziemią lub torfem. Pod względem chemicznym odpady te stanowią zróżnicowane, wieloskładnikowe układy, które podczas deponowania i prowadzenia wstępnych procesów oczyszczania uległy zmianom. Istotnym parametrem określającym zachodzące zmiany w składowanych odpadach jest obecność zanieczyszczeń ropopochodnych, które starzeją się wskutek przebiegu wielu procesów, m.in. odparowania, rozpuszczania, transportu substancji rozpuszczalnych w wodzie, biodegradacji2-5). Rekultywacja zestarzałych odpadów pochodzących ze starych dołów urobkowych należy do kluczowych problemów ekologicznych, 97/10(2018) 1667 Mgr inż. Dorota KLUK jest absolwentką Wydziału Chemicznego Politechniki Rzeszowskiej. Pracuje na stanowisku starszego specjalisty badawczo- technicznego w Zakładzie Technologii Eksploatacji Płynów Złożowych Instytutu Nafty i Gazu - Pańs więcej »

Badania nad możliwością ekstrakcji substancji humusowych z wybranych surowców - DOI:10.15199/62.2018.10.9

Marta Huculak-Mączka Magdalena Braun Józef Hoffmann Krystyna Hoffmann

Wzrastająca liczba ludności na świecie wymusza na rolnikach zwiększenie wydajności produkcji roślinnej i zwierzęcej. Jednocześnie obserwowane są tendencje do zmniejszania areałów ziemi uprawnej na rzecz sektorów usługowych, mieszkaniowych oraz przemysłowych. Normy dotyczące ochrony środowiska generują kolejne ograniczenia, takie jak zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powstających np. podczas chowu bydła. Idea zrównoważonego rozwoju nakazuje eksploatację złóż surowców w taki sposób, aby utrzymać równowagę pomiędzy uwarunkowaniami środowiskowymi, społecznymi oraz ekonomicznymi w celu zapewnienia dostępności tych złóż dla przyszłych pokoleń. Jednym ze skutecznych sposobów pozwalających na zwiększenie wielkości produkcji i jakości żywności jest stosowanie substancji humusowych1-12). Substancje humusowe są wielkocząsteczkowymi specyficznymi koloidami organicznymi. Powszechnie występują w naturalnym środowisku lądowym i wodnym. Charakteryzują się skomplikowaną oraz niejednoznacznie określoną budową strukturalną. W ich cząsteczkach wyróżnia się zarówno fragmenty alifatyczne, jak i aromatyczne, które mogą być ze sobą skondensowane lub połączone mostkami łańcuchowymi1- 7, 13-16). KOH solns. with concns. of (i) 0.1 M, (ii) 0.25 M and (iii) 0.5 M as well as (iv) its mixt. (i) with 0.1 M Na4P2O7 soln., mixed in a 1:1 vol. ratio were used to ext. of the sum of humic and fulvic acids and humic acids from peat and lignite. The mass ratio of org. material to extractant was 1:20. In the main, the extractant (ii) was the most effective for both tested materials. Using this extractant for the lignite, the yields of the sum of humic and fulvic acids and humic acids were 47.52 and 46.47%, resp. For the peat, the yields were 29.35 and 27.90%, resp. The extractants (i) and (iv) were the least effective for lignite and peat, resp. W celu określenia możliwości ekstrahowania substancji humusowych z wybranych surowców przeprowadzono procesy ekstrakcj więcej »

Badania termograwimetryczne pigmentów kadmowych po narażeniach chemicznych i naświetlaniu UV - DOI:10.15199/62.2018.10.21

Edwin Makarewicz Magdalena Tworek Karina Mroczyńska Iryna Shyychuk

Zasadniczą przyczyną zużycia materiałów konstrukcyjnych i zniszczenia zabezpieczeń ochronnych jest podwyższona agresywność środowiska eksploatacji. Powłoki malarskie w porównaniu z innymi sposobami zabezpieczeń antykorozyjnych wykazują wiele zalet. Można do nich zaliczyć nanoszenie farb różnymi technikami na konstrukcje o dowolnych rozmiarach. Podstawowymi składnikami ciekłych farb są: żywica lakierowa, pigmenty, napełniacze, rozpuszczalniki oraz rozcieńczalniki i inne dodatki. Żywice lakierowe są pochodzenia naturalnego lub syntetycznego. Pigmenty lub napełniacze są nieorganicznymi tlenkami, solami lub metalicznymi proszkami i w zdecydowany sposób wpływają na właściwości ochronne powłoki malarskiej1). Utlenianiu wielu pigmentów, w tym żółcieni kadmowych, cynkowych lub chromowych, sprzyja światło. Po starzeniu powłok olejnych z udziałem światła i temperatury stwierdzono obecność związków będących produktami utleniania pokostu. Podwyższona temperatura zwiększyła aktywność chromianu ołowiu(II), który w obecności światła i wilgoci spowodował pasywację powierzchni metalowego podłoża2). Badano wpływ nieorganicznych pigmentów na trwałość fotooksydacyjną powłok akrylowych otrzymanych z farb emulsyjnych zawierających ultramarynę, czerwień kadmową i zielony uwodniony tlenek chromu. Żywicą w farbach był kopolimer akrylanu n-butylu z metakrylanem metylu. Uzyskane wyniki pokazały, że ultramaryna ma najsilniejszy wpływ na fotooksydacyjną stabilność kopolimeru3). Metodami chromatografii, spektrometrii produktów pirolizy z MS (Py-GC/MS), spektroskopii w podczerwieni z transformacją Fouriera i całkowitego odbicia (ATR-FTIR) badano fotochemiczny rozkład poli(octanu winylu) oraz kopolimerów octanu winylu z monomerami akrylowymi zawierającymi pigmenty kobaltowe, kadmowe, niklowe i biel tytanową. W próbkach wykryto produkty deacetylacji, takie jak kwas octowy oraz ftalan dietylu4). Wykonano badania poliamidu 6 (PA6) pigmentowanego zieloną ftalo więcej »

Badanie właściwości strukturalnych i morfologicznych materiałów wybuchowych otrzymanych przez dodatek alkoholu do saletry amonowej - DOI:10.15199/62.2018.10.17

Andrzej Biessikirski Łukasz Kuterasiński

ANFO (ammonium nitrate fuel oil) jest materiałem wybuchowym (MW) wytworzonym poprzez zmieszanie saletry amonowej ze składnikiem palnym w odpowiednim stosunku masowym. Ze względu na dobre właściwości (m.in. zerowy bilans tlenowy, dużą objętość gazów postrzałowych powstałych w wyniku detonacji) oraz niskie koszty produkcji, ANFO stał się jednym z najczęściej stosowanych środków strzałowych1, 2). Niemniej, produkty rafinacji ropy naftowej (m.in. olej napędowy) pełniące funkcję składnika palnego zawierają w swoim składzie m.in. siarkę (do 10 ppm)3), która w wyniku procesu spalania jest odpowiedzialna za występowanie śladowych ilości tlenków siarki. Stąd zaproponowano zastosowanie alkoholu jako możliwego alternatywnego składnika palnego, który mógłby zostać wykorzystany do wytworzenia nieidealnego MW. Zarówno alkohole, jak i oleje napędowe charakteryzują się zbliżonymi gęstościami (tabela). Istnieją jednak istotne różnice w lepkości kinematycznej pomiędzy stosowanymi alkoholami (ν = 0,9-3,4 mm2/s) a olejem napędowym (ν = 13,6 mm2/s), co może wpływać na ewentualne wyciekanie cieczy z granuli saletry. W pracy5) przedstawiono wyniki badań dla ANFO sporządzonych poprzez zmieszanie saletry amonowej o zwiększonej porowatości ze składnikami palnymi o wartościach lep- Table. Densities of alcohols4), kg/m3 Tabela. Gęstość alkoholi4), kg/m3 Alkohol Gęstość w temp. 20°C Metanol 792,0 Etanol 789,0 Propan-2-ol 786,0 Propano-1,2-diol 1040,0 Glikol etylenowy 1115,0 Glicerol bezwodny 1260,0 97/10(2018) 1719 kości kinematycznej ν = 2,5-3,5 mm2/s. Górski i współpr.4) wykazali, że wartość opałowa etanolu (Wu = 27,2 MJ/kg) jest niższa w porównaniu z wartością opałową oleju napędowego (Wu = 43,2 MJ/kg). Jamrozik6) badał wpływ składu chemicznego mieszanin: olej napędowy- metanol oraz olej napędowy-etanol na sprawność silnika i emisje zanieczyszczeń. Stwierdził, że w wyniku spalania mieszanin olejowo- -alkoholowych wyemitowano mniej więcej »

Biodegradacja polikaprolaktonu przez grzyby Trichoderma viride - DOI:10.15199/62.2018.10.8

Zuzanna Znajewska Grażyna B. Dąbrowska Katarzyna Hrynkiewicz Katarzyna Janczak

Tworzywa sztuczne posiadają wiele zalet. Są lekkie, trwałe, odporne na korozję i stosunkowo niedrogie. Dlatego też są powszechnie wykorzystywane, co powoduje powstawanie dużych ilości odpadów, niekorzystnie oddziałujących na środowisko i zdrowie człowieka. Z roku na rok narastają problemy dotyczące składowania i gospodarowania odpadami komunalnymi. W związku z tym wzrasta zainteresowanie polimerami, których degradacja może być przyspieszana czynnikami biologicznymi np. obecnością bakterii i/lub grzybów glebowych1, 2). Biodegradacja jest atrakcyjną alternatywą dla innych metod usuwania odpadów. Jest to zwykle tańszy proces, potencjalnie znacznie bardziej wydajny i nie wytwarzający zanieczyszczeń wtórnych, takich jak te związane ze spopielaniem i składowaniem odpadów3). Istnieje wiele naturalnych i syntetycznych biodegradowalnych odpowiedników tradycyjnych tworzyw sztucznych. Jednak zasadni czymi barierami ograniczającymi ich zastosowanie są zwiększone koszty produkcji i niejednokrotnie gorsze ich właściwości, np. zmniejszona trwałość4, 5). Spośród polimerów biodegradowalnych na szczególną uwagę zasługuje polikaprolakton (PCL), liniowy alifatyczny i półkrystaliczny poliester, syntetyzowany przez polimeryzację cyklicznego laktonu z otwarciem pierścienia w obecności katalizatora. Materiał ten znajduje szerokie zastosowanie m.in. do wytwarzania powłok, produkcji różnorodnych materiałów jednorazowych, opakowań do żywności, czy filamentów do druku 3D. W sektorze medycznym PCL jest wykorzystywany w szczególności jako szwy resorbowalne, a w rolnictwie znajduje zastosowanie jako nośnik pestycydów do kontrolowanego ich uwalniania. PCL często jest stosowany jako biodegradowalny komponent folii nieulegających biodegradacji w celu przyspieszenia ich rozkładu2, 6). PCL jest polimerem o właściwościach zbliżonych do właściwości polietylenu małej gęstości (LDPE)7). Charakteryzuje się dobrą ciągliwością z powodu niskiej temperatury zeszklenia (-6 więcej »

Charakterystyka przedsiębiorstw zagrożonych przejęciem w przemyśle chemicznym - DOI:10.15199/62.2018.10.27

Piotr Staszkiewicz Anna Szelągowska Richard Staszkiewicz

Na łamach Przemysłu Chemicznego toczy się od lat dyskusja o charakterystyce ekonomicznej rynku chemicznego i jego uczestników1-5). Przejęcie przedsiębiorstwa przez innego właściciela jest wyzwaniem dla menadżera (zarządu), bo dalsze jego funkcjonowanie jest uzależnione od woli nowego właściciela. Stąd zarządy starają się nie dopuścić do wrogich przejęć. W szczególności do przejęć przez instytucje finansowe (najczęściej fundusze inwestycyjne), które po przejęciu reorganizują przedsiębiorstwa pod względem zarządzania finansowego, by następnie wyjść z inwestycji z ponadprzeciętnym zyskiem. Dlatego też pierwotnym celem takich instytucji są przedsiębiorstwa o pozytywnym zysku z działalności operacyjnej i dużych stratach netto, wynikających z błędnej struktury finansowania lub błędami w zarządzaniu daninami publicznymi (optymalizacja podatkowa). Celem pracy była identyfikacja charakterystyki PNP. Zidentyfikowanie czynników wpływających na zagrożenie przejęciem w przemyśle chemicznym stanowi podstawę do optymalizacji działalności zarządów. Schemat badania Dane Do analizy wykorzystano dane pobrane z bazy Banku więcej »

Gazy anestetyczne. Zastosowanie, narażenie środowiskowe i sposoby zmniejszenia ryzyka zagrożenia - DOI:10.15199/62.2018.10.25

Jarosław Chmielewski Małgorzata Czarny-Działak Edyta Laurman-Jarząbek Joanna Ślusarczyk Ilona Żeber-Dzikowska Bożena Wójtowicz Barbara Gworek Małgorzata Dziechciaż

Postęp nauk medycznych przyniósł nie tylko wygodę codziennego życia zawodowego personelu medycznego, ale również wiele różnego rodzaju zagrożeń. Nowe technologie i techniki medyczne oraz nowe środki farmakologiczne stwarzają nieznane dotąd zagrożenia zdrowotne. Należy do nich narażenie zawodowe na gazy anestetyczne stosowane w medycynie. Pracownik w środowisku pracy narażony jest na działanie jednocześnie wielu czynników szkodliwych, które występują w różnych stężeniach. Skutki zdrowotne narażenia środowiskowego są różnorodne i objawiają się w postaci przejściowych lub trwałych zaburzeń funkcjonalnych, rzadziej w postaci ewidentnych chorób. Dlatego tak ważna jest dbałość o zapewnienie bezpiecznych warunków zdrowotnych w miejscu pracy1). Pierwszych korelacji warunków wykonywania pracy z negatywnym wpływem na zdrowie można doszukać się już w dziełach Hipokratesa i Pliniusza Starszego. Pierwszy opisał zatrucie ołowiem górników rud metali, drugi zaś pylice występujące wśród pracowników rzemieślniczych2). W 1700 r. uznawany za ojca medycyny pracy włoski lekarz Bernardino Ramazzini w książce zatytułowanej Rozważania o chorobach rzemieślników zdefiniował i usystematyzował objawy wielu chorób zawodowych występujących wśród pracowników służby zdrowia. Pod względem występowania ryzyka zawodowego wyróżnił je na drugim miejscu po zawodach związanych z górnictwem. W 1877 r. F.F. Erisman wydał pierwszy podręcznik higieny pracy, w którym ukazał wpływ oraz znaczenie warunków pracy na zdrowie pracowników3). Czynniki występujące w środowisku pracy, na które eksponowani są pracownicy, mogą prowadzić do powstania zaburzeń zdrowia i chorób zawodowych. Stan środowiska pracy, który może doprowadzić do powstania choroby wymaga czasu ekspozycji odpowiedniego do wystąpienia przekroczenia dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników4). Jako wynik ekspozycji ludzi na szkodliwe czynniki środowiska pracy wymienia się takie skutki zdrowotne, jak nowotwory, uc więcej »

Innowacje w zarządzaniu transportem. Perspektywy rozwoju synchromodalności w branży chemicznej w Polsce - DOI:10.15199/62.2018.10.1

Marzenna Cichosz Katarzyna Nowicka Barbara Ocicka

Przedstawiono koncepcję synchromodalności jako rozwiązania wychodzącego naprzeciw problematyce połączenia potrzeby ograniczania emisji CO2 w działaniach transportowych przy jednoczesnym zachowaniu jego konkurencyjności wynikającej z krótkiego czasu dostaw i niskich kosztów. Zastosowanie synchromodalności sprzyja wzrostowi innowacyjności przedsiębiorstwa logistycznego, jest również realnym wsparciem działań proekologicznych w obszarze transportu, umożliwiając klientom firm przewozowych (przedsiębiorstwom chemicznym), realizację strategii zrównoważonego rozwoju nie tylko w obszarze produkcyjnym. Wyniki badania przeprowadzonego w projekcie ChemMultimodal wykazują potrzebę zaoferowania na rynku usługi transportowej, która pozwoliłaby firmom chemicznym na spełnienie warunku zrównoważonego transportu. Synchromodalność jako rozwiązanie innowacyjne ma możliwość uzupełnienia tej luki w ofercie przewozu ładunków. Wsparciem dla tego rozwiązania są platformy uwzględniające charakterystykę transportu ładunków chemicznych. Jedna z takich platform jest elementem narzędzia wypracowanego w ramach projektu ChemMultimodal. Synchromodalność stanowi innowacyjne podejście do zarządzania transportem w łańcuchach dostaw. Polega na synchronizacji dostępności i wykorzystania różnych gałęzi transportu. Jej celem jest zwiększenie efektywności i elastyczności, a także spełnienie wymagań zrównoważonego rozwoju. Jest koncepcją traktującą holistycznie problematykę zarządzania transportem. Uwzględnia możliwości integracji gałęzi transportu, rozwoju infrastruktury transportowej, zastosowania technologii informacyjno-komunikacyjnych, tworzenia nowych usług wspierających i metod zarządzania procesami1). Pojęcie synchromodalności zostało w literaturze zdefiniowane jako multimodalna strategia, polityka transportowa, sieć, usługa lub proces. W podejściu strategicznym synchromodalność zyskuje znaczenie jako strategia multimodalna dodająca możliwość e więcej »

Innowacyjna metoda otrzymywania estrów syntetycznych - DOI:10.15199/62.2018.10.3

Paulina Biniecka Marta Pieńkowska

Składnikami olejów smarowych są oleje bazowe i różne dodatki chemiczne. Amerykański Instytut Naftowy API (American Petroleum Institute) podzielił oleje bazowe na pięć kategorii (API 1509, dodatek E). Przynależność do poszczególnych kategorii zależy od metody przygotowania oleju, jego budowy chemicznej, wskaźnika lepkości oraz odporności na starzenie1-3). Charakterystykę olejów bazowych podano w tabeli 1. Oleje bazowe pochodzące z ropy naftowej są łatwo dostępne, tanie i sprawdzają się w umiarkowanych warunkach pracy. Jednak ich jakość zależy od składu ropy naftowej i mogą one zawierać różne zanieczyszczenia, w zależności od złoża ropy. Ponadto mają skłonność do tworzenia osadów, które utleniają się w obecności powietrza5). Mogą także stanowić zagrożenie dla środowiska z powodu niewielkiej zdolności do biodegradacji oraz emisji szkodliwych produktów w trakcie spalania paliw silnikowych6). Trend odchodzenia od olejów naftowych na rzecz olejów syntetycznych wynika z faktu, że oleje syntetyczne charakteryzują się większą stabilnością oraz możliwością stosowania w szerszym zakresie temperatur. Użytkownicy olejów syntetycznych kładą również duży nacisk na ich trwałość, a więc na możliwość ich długotrwałego stosowania bez uszczerbku dla smarowanych elementów. Oleje syntetyczne mogą być stosowane nawet 5 razy dłużej niż oleje naftowe. Do zalet olejów syntetycznych należy ponadto lepsza odporność termiczna i oksydacyjna, mniejsza lotność (mniejsze zużycie oleju, większe bezpieczeństwo pożarowe) oraz lepsze właściwości niskotemperaturowe (łatwiejszy rozruch w niskich temperaturach, mniejsze zużycie smarowanych elementów)7). Jednym z ważniejszych kryteriów doboru oleju smarnego jest jego lepkość. Podstawową klasyfikację lepkościową olejów przemysłowych zawiera norma8), a klasy lepkościowe opierają się na lepkości kinematycznej oleju oznaczanej w 40°C. Na podstawie lepkości oleju w 40°C i 100°C oblicza się wskaźnik lepkości oleju, który mó więcej »

Kongres Technologii Chemicznej 2018

Jerzy Polaczek

W dn. 3-7 września 2018 r. na Politechnice Gdańskiej obradował IX Kongres Technologii Chemicznej TECHEM 2018, który zgromadził ok. 250 uczestników, reprezentujących zarówno naukę, jak i przemysł chemiczny. Inauguracja Kongresu miała miejsce w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku i objęła wystąpienia prof. Henryka Góreckiego (Politechnika Wrocławska), przewodniczącego Stałego Komitetu Kongresów Technologii Chemicznej, prof. Sławomira Milewskiego, dziekana Wydziału Chemicznego Politechniki Gdańskiej, oraz prof. Jacka Namieśnika, rektora Politechniki Gdańskiej, który dokonał oficjalnego otwarcia Kongresu. Prof. J. Namieśnik wręczył również medale pamiątkowe Politechniki Gdańskiej 22 naukowcom i pracownikom przemysłu. Wśród wyróżnionych tym medalem znaleźli się przedstawiciele przemysłu (Tomasz Olczak, dyrektor Wydziału Technologii Biura Rozwoju i Technologii PKN Orlen SA, dr Bartłomiej Kras, dyrektor ds. technologii w firmie Impact Clean Power Technology SA, Cezary Urban, dyrektor Działu Crop Protection BASF Polska Sp. z o.o., dr inż. Paweł Stefanek, główny inżynier ds. rozwoju w KGHM Polska Miedź SA, i Adam Żurek, dyrektor Departamentu Korporacyjnego Strategii i Rozwoju Grupy Azoty) oraz liczni przedstawiciele nauki (m.in. profesorowie: Stanisław Bielecki, Wydział Biotechnologii i Nauk o Żywności Politechniki Łódzkiej, Andrzej Czerwiński, Wydział Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, Jacek Kijeński, filia Politechniki Warszawskiej w Płocku, Teofil Jesionowski, prorektor Politechniki Poznańskiej, Andrzej Sobkowiak, Wydział Chemiczny Politechniki Rzeszowskiej, Jan Zawadiak, Wydział Chemiczny Politechniki Śląskiej, Henryk Górecki, Wydział Chemiczny Politechniki Wrocławskiej, i Janusz Zieliński, prorektor Politechniki Warszawskiej ds. filii w Płocku). W trakcie inauguracji wyświetlony został krótki film o historii związku zawodowego "Solidarność", który powstał w Gdańsku w 1980 r., oraz film o Politechnice Gdański więcej »

Konwersja odpadów żywnościowych na energię odnawialną poprzez fermentację beztlenową - DOI:10.15199/62.2018.10.19

Paweł Mikulski Daniel Borowiak Małgorzata Krzywonos

Odpady spożywcze to organiczne pozostałości pochodzące z różnych źródeł, włączając w to domowe kuchnie, kawiarnie, restauracje oraz zakłady produkujące żywność. Według danych FAO (Food and Agriculture Organization), ok. 1,3 mld t żywności (warzywa, owoce, mięso, pieczywo i produkty mleczne) jest tracone w łańcuchu wytwórczym i logistycznym. W przyszłości spodziewany jest wzrost produkcji odpadów spożywczych ze względu na przyrost populacji i bogacenie się społeczeństwa1). Prawidłowe przetwarzanie znacznej ilości odpadów jest niezbędne, aby zmniejszyć ich szkodliwy wpływ na zdrowie człowieka i środowisko naturalne. Ten typ odpadów może służyć jako źródło energii, będące w zgodzie z coraz bardziej popularną filozofią “energia z odpadów"2). Odpady spożywcze stają się ważnym tematem światowych dyskusji. Wzrastające zainteresowanie ich zagospodarowaniem, od etapu produkcji żywności do finalnego konsumenta, spowodowało wypracowanie różnych dyrektyw i regulacji prawnych mających rozwiązać ten problem na poziomie europejskim i światowym3). Obecny stan prawny Unii Europejskiej włącza odpady spożywcze w większą grupę odpadów, tzw. odpadów ulegających biodegradacji, czyli beztlenowemu lub tlenowemu rozpadowi z udziałem mikroorganizmów. Do grupy tej oprócz odpadów spożywczych zostały zaliczone również odpady z ogrodów i parków, gospodarstw domowych, gastronomii, zakładów zbiorowego żywienia, jednostek handlu detalicznego, a także odpady z zakładów produkujących lub wprowadzających do obrotu żywność4, 5). Zgodnie z przyjętym 2 grudnia 2015 r. przez Komisję Europejską pakietem dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym, wskazane zostały długoterminowe cele dla krajów UE dotyczące odpadów. Wskazano na ograniczenie ich składowania i zwiększenie recyklingu oraz ponownego wykorzystania. Komisja Europejska przyjęła plan działania wspierający gospodarkę odpadami i surowcami wtórnymi, które mogą być ponownie wykorzystane6). Koncepcja przetwar więcej »

Możliwości usuwania fosforanów z wód opadowych z wykorzystaniem zmodyfikowanego sorbentu - DOI:10.15199/62.2018.10.30

Agnieszka Grela Izabela Godyń

Liczne badania wykonane w Polsce, a także na świecie potwierdzają zróżnicowany skład wód opadowych. Wody te są zanieczyszczone pewną ilością substancji stałych (nierozpuszczalnych), metali ciężkich, substancji śladowych, związków organicznych, substancji ropopochodnych, a nawet herbicydów1-8). W pracy9) określono 25 najgroźniejszych dla środowiska naturalnego i człowieka zanieczyszczeń priorytetowych, na które trzeba zwrócić szczególną uwagę podczas badań wód opadowych. Wytypowane wskaźniki zanieczyszczenia podzielono na 5 kategorii i zestawiono w tabeli 1. Zwykle, mając na uwadze względy ekonomiczne (koszty aparatury i odczynników), a także brak odpowiednio długiego czasu na badania, najczęściej oznacza się wskaźniki zanieczyszczeń z kategorii 1 i 2 (tabela 1)10). Literatura Table 1. Basic priority contamination9) Tabela 1. Podstawowe zanieczyszczenia priorytetowe9) Kategoria Typ zanieczyszczenia Rodzaj zanieczyszczenia 1 wskaźniki podstawowe pH , BZT5, ChZT, zawiesiny ogólne, azot, fosfor 2 metale ciężkie cynk, kadm, chrom(IV), miedź, nikiel, ołów, platyna 3 wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) benzo(a)piren (BaP), naftalen, piren 4 herbicydy terbutylazyna, pendimetaliny, fenmedifam, glifosat 5 inne związki organiczne nonylofenol, pentachlorofenol, ftalan di-2-etyloheksylu, polichlorowany bifenyl 28, eter metylo-tert-butylowy 1780 97/10(2018) podaje stężenia tych zanieczyszczeń w bardzo szerokim spektrum zmienności. Rozbieżność w wielkościach stężeń wynika zarówno z rodzaju powierzchni spłukiwanej, charakterystyki opadu, zagospodarowania zlewni, jak i jej położenia. Dodatkowym czynnikiem, który wpływa na rodzaj i liczbę wykonywanych oznaczeń są obowiązujące wymagania prawne. Zgodnie z rozporządzeniem11) stężenie zawiesin ogólnych i substancji ropopochodnych w wodach opadowych wprowadzonych do wód lub ziemi nie może przekroczyć odpowiednio 100 mg/dm3 i 15 mg/dm3. Stężenia tych zanieczyszczeń więcej »

Niezawodność i cyberbezpieczeństwo w przemyśle 4.0

Zofia Machowska

Międzynarodowe Centrum Bezpieczeństwa Chemicznego ICCSS (International Centre for Chemical Safety and Security) w Warszawie, we współpracy z Rządowym Centrum Bezpieczeństwa (RCB) oraz Polską Izbą Przemysłu Chemicznego (PIPC) zorganizowało w dn. 30 sierpnia 2018 r. w Gmachu Głównym Politechniki Warszawskiej konferencję, której celem było podjęcie tematu cyberbezpieczeństwa procesów przemysłowych (OT). Na konferencji, w której uczestniczyło ok. 100 osób, przedstawiono najnowsze osiągnięcia w zakresie ochrony infrastruktury krytycznej i tendencje w zakresie systemów zabezpieczania maszyn i sterowania w przemyśle. Wśród uczestników znaleźli się przedstawiciele agend rządowych, przemysłu, nauki, organizacji społecznych, niezależni eksperci, i ci którzy nadzorują, zarządzają, kontrolują i rozwijają niezawodność i bezpieczeństwo cybernetyczne w przemyśle. Uczestnicy konferencji wysłuchali 10 wykładów, w których mówiono o budowie sieci przemysłowej pod kątem cyberbezpieczeństwa, połączeniach z sieciami informatycznymi, zajmowano się analizą architektury korporacyjnej i jej wpływem na projektowanie zabezpieczeń. Konferencję otworzył amb. Krzyszfof Paturej, prezes zarządu ICCSS, który również pełnił rolę gospodarza Konferencji. Mówiąc o cyberbezpieczeństwie dla zakładów przemysłowych wskazał na konieczność podjęcia aktywnych działań w kierunku stworzenia modelowej współpracy wszystkich interesariuszy w przemyśle chemicznym, w tym infrastruktury krytycznej. Stanowiłoby to swoisty rodzaj mapy drogowej, której fundamentem byłoby stworzenie systemu wymiany informacji o zagrożeniach i platformy współdziałania wszystkich interesariuszy. Wiodącym założeniem mapy drogowej jest stwierdzenie, że tradycyjne reagowanie kryzysowe nie wystarcza, aby sprostać wyzwaniom stawianym przez awarie lub katastrofy spowodowane przez cyberatak. Konieczne jest zaangażowanie wspólnotowe. Następnie dr Andrzej Kozak (Urząd Dozoru Technicznego, człon więcej »

Od redakcji

Andrzej Jan Szyprowski

Dnia 1 października 2018 r. weszła w życie nowa ustawa o szkolnictwie wyższym. Jako przedstawiciele Redakcji uczestniczyliśmy w kilku inauguracjach nowego roku akademickiego w szkołach wyższych i podczas tych uroczystości słyszeliśmy zapowiedzi dodatkowych finansów, które teraz mają wpływać do uczelni. Chyba najbardziej oczekiwane są podwyżki płac naukowców, bowiem - zwłaszcza poza największymi ośrodkami naukowymi - profesor zarabia na poziomie średniej krajowej, co na pewno nie motywuje do wyboru kariery zawodowej naukowca, a tych którzy ją już wybrali zmusza do poszukiwania dodatkowych źródeł zarobku na utrzymanie rodziny, zamiast do pracy nad innowacyjnymi rozwiązaniami dla polskich przedsiębiorstw. Oczywiście jako Redakcja będziemy śledzić efekty działania reformy, bowiem znając różnice pomiędzy systemem polskiej nauki a systemami w Niemczech i Stanach Zjednoczonych, mamy uzasadnione obawy, czy reforma da spodziewane efekty. W dniach 26-28 września br. odbył się w Ustroniu 31. Walny Zjazd Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego. Po 16 latach kierowania Stowarzyszeniem przez Pana prof. dr. hab. inż. Jacka Kijeńskiego nastąpiły istotne zmiany: nowym prezesem Zarządu Głównego został Pan mgr inż. Jerzy Klimczak, obecnie kierujący Firmą Madonis Sp. z o.o. z Wieruszowa. Nowy Prezes jest przedstawicielem przemysłu, ma 47 lat, był dotychczas członkiem Zarządu Głównego SITPChem i działalność Stowarzyszenia zna od wewnątrz. Krótką biografię Pana J. Kli więcej »

Odpady z przetwórstwa rolno-spożywczego jako dodatki do paliw węglowych - DOI:10.15199/62.2018.10.16

Andrzej J. Wandrasz

We współczesnym świecie zapotrzebowanie na energię wzrasta, a kurczące się zasoby energii obecnie pozyskiwanej maleją. Znaczna część procesów nie odpowiada uwarunkowaniom ekologicznym. Stałe ocieplanie.się klimatu jest z jednej strony wynikiem zmian środowiskowych, z drugiej jednak strony wynika ze wzrostu liczby lokalnych źródeł ciepła jakimi są milionowe aglomeracje oraz obiekty i zakłady przemysłowe wykorzystujące ciepło użyteczne i oddające do otoczenia (jako straty energii) znaczne ilości ciepła, zmieniając lokalne warunki klimatyczne. W poszukiwaniu coraz nowszych źródeł ciepła współczesna technika zwraca się w kierunku źródeł odnawialnych, wykorzystując coraz częściej energię słońca wiatru i wody, a także tzw. zieloną energię biomasy zarówno zwierzęcej jak i roślinnej. Mieszając różne rodzaje substancji palnych można otrzymać paliwo przydatne do spalania i spełniające wymogi ekologiczne. Tego typu paliwo określa się jako paliwo formowane1-4), które stanowi substancję palną przeznaczoną do realizacji określonego procesu termicznego w określonych warunkach procesowych. Wykorzystanie substancji odpadowych do produkcji paliw formowanych musi być poprzedzone badaniami, od analizy elementarnej zaczynając, a kończąc na badaniach spalania i współspalania w warunkach laboratoryjnych oraz w obiektach przemysłowych. Wiąże się to z koniecznością technicznie racjonalnego wykorzystania istniejących już paliw kopalnych5). Racjonalna gospodarka odpadami wymaga stworzenia takich warunków realizacji procesu aby uzyskać określone efekty zgodnie z przepisami UE5). Ponadto, należy pamiętać, że spalanie najlepszego paliwa w niewłaściwie dobranych warunkach i przy braku umiejętności prowadzenia procesu prowadzi do powstawania substancji szkodliwych dla środowiska6). Składniki paliw formowanych Możliwe do wykorzystania palne substancje odpadowe pochodzenia biologicznego, przedstawiono w pracach3, 4). Praca2) zawiera interesujące wyniki składu el więcej »

Odporność na korozję stopów wykorzystywanych w armaturze pożarniczej, narażonych na działanie wodnych roztworów - DOI:10.15199/62.2018.10.2

Jacek Roguski Daria Kubis Bartłomiej Ślęczkowski Katarzyna Skorupka

Korozja metali i stopów jest procesem występującym powszechnie. W jej wyniku dochodzi do stopniowego niszczenia mikrostruktury materiałów, co w następstwie prowadzi do ich rozpadu. Powoduje to niszczenie, awarie oraz uszkodzenia elementów z nich wykonanych, co ma szczególny wpływ na skuteczność działania urządzeń gaśniczych1, 2). Intensywność procesu korozji zależy w dużym stopniu od składu chemicznego stopów metali z jakich są wykonane wyroby, jak również od środowiska, na jakie są one bezpośrednio narażone. W zależności od mechanizmu procesu można wyodrębnić korozję chemiczną, fizyczną, elektrochemiczną oraz mikrobiologiczną3-5). Procesy korozji elektrochemicznej zachodzą wówczas, gdy metal lub stop zanurzony jest w elektrolicie. Zjawisko to polega na działaniu elektrochemicznego ogniwa korozyjnego, którym jest układ dwóch elektrod w elektrolicie. Stop uważany jest za zbiór krótkozwartych mikroogniw, które powstały z elementów strukturalnych (kryształów) stopu lub segregacji składników stopowych. Między tymi elementami struktury stopów występuje różnica potencjałów. Pod wpływem działania elektrolitu zachodzi reakcja utleniania-redukcji wywołująca korozję. Potencjał stopu mierzony względem elektrody porównawczej w danym ośrodku jest wypadkowym potencjałem krótkozwartych ogniw powstałych na powierzchni metalu. Potencjał korozyjny jest równocześnie potencjałem, przy którym dochodzi do reakcji utleniania-redukcji. Wartość potencjału zależy głównie od składu chemicznego stopu i elektrolitu6, 7). O szybkości korozji elektrochemicznej będzie decydowała różnica potencjałów składników elektrody, rodzaj elektrolitu, w którym zachodzi korozja, opór ogniwa i polaryzowalność elektrod. 1642 97/10(2018) Mgr. inż. Katarzyna SKORUPKA jest absolwentką Wydziału Chemii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, specjalność chemia materiałowa. Ukończyła również interdyscyplinarne studia chemia i inżynieria materiałów pod patronatem Uniwersy więcej »

Otrzymywanie częściowo usieciowanych mieszanek uszczelniających za pomocą wytłaczarki dwuślimakowej współbieżnej - DOI:10.15199/62.2018.10.31

Jakub Czakaj Maria Rajkiewicz

Celem badań było opracowanie technologii wytwarzania nowych mas uszczelniających, mogących znaleźć zastosowanie m.in. w budownictwie oraz przemyśle motoryzacyjnym. Kauczuk butylowy, ze względu na parafinowy charakter, cechuje się dobrą odpornością na działanie czynników atmosferycznych oraz relatywnie niskim kosztem. Dodatkowo, ze względu na swoją naturalną kleistość, jest on atrakcyjnym surowcem do produkcji klejów oraz materiałów uszczelniających. Pierwsze masy uszczelniające na bazie kauczuku butylowego otrzymano w połowie XX w. Od tego czasu mieszanki uszczelniające były stosowane jako systemy rozpuszczalnikowe. Ze względu na rozcieńczenie, masa elastomerowa zawierająca kauczuk o dużej masie cząsteczkowej nie sprawiała problemów przy aplikacji. Obecnie, ze względu na dbałość o środowisko naturalne, rozwiązania z zastosowaniem rozpuszczalników organicznych tracą na znaczeniu1). Kolejnym etapem rozwoju mas uszczelniających było zastosowanie ich w postaci bezrozpuszczalnikowych szczeliw termoplastycznych. Masy elastomerowe dostępne na rynku detalicznym oferowane są najczęściej w postaci wstęg i sznurów. Ze względu na termoplastyczny charakter szczeliwa, kohezja jego spada wraz ze wzrostem temp.. Górny zakres pracy typowych szczeliw jest ograniczony temp. ok. 100°C. W podwyższonych temperaturach mieszanki tracą swoje właściwości elastyczne i są podatne na płynięcie2). Kohezja szczeliwa w podwyższonej temperaturze spada, powodując możliwość rozszczelnienia połączenia w normalnych warunkach pracy akcesoriów dachowych (80-100°C). Badania rynkowe wskazują na konieczność przeprowadzenia prac badawczych w zakresie polepszenia mechanicznych właściwości mas uszczelniających. 1784 97/10(2018) Table 2. Variables Tabela 2. Parametry zmienne Obroty ślimaków, rpm 200 250 300 Wydajność, kg/h 350 400 450 Dodatek SP-1055 więcej »

Otrzymywanie wodnych emulsji z utlenionych wosków polietylenowych stabilizowanych środkami niejonowymi - DOI:10.15199/62.2018.10.22

Blandyna Osowiecka Barbara Liszyńska Janusz Zieliński Łukasz Krysztofik Marcin Zakarzecki

więcej »

PERSONALIA

Mgr inż. Jerzy KLIMCZAK dnia 27 września 2018 r. decyzją XXXI Walnego Zjazdu Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego, obradującego w Ustroniu-Jaszowcu, został wybrany na prezesa Zarządu Głównego SITPChem w kadencji 2018-2022. Pan J. Klimczak jest absolwentem AGH Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie, gdzie uzyskał stopień magistra inżyniera na Wydziale Zarządzania i Marketingu. Doświadczenie zawodowe: od 2015 r. jest prezesem zarządu Spółki Madonis w Wieruszowie, która specjalizuje się w produkcji nowoczesnych i innowacyjnych produktów z zakresu chemii gospodarczej, kosmetyków i suplementów diety. Spółka Madonis pozyskała szereg środków z UE na inwestycje, które związane są głównie z wprowadzaniem na rynek innowacyjnych produktów. Szczególnym obszarem działalności Spółki są prowadzone badania rozwojowe w nowoczesnym Centrum Badań i Rozwoju przy współpracy z licznymi jednostkami naukowymi w kraju, w szczególności z Instytutem Chemii Przemysłowej im. Prof. Ignacego Mościckiego w Warszawie, Instytutem Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu oraz z Instytutem Nowych Syntez Chemicznych w Puławach i Oddziałem "IChN" w Gliwicach. W latach 2015-2017 pracował na stanowiskach dyrektora naczelnego i dyrektora operacyjnego w firmach należ więcej »

Porównanie oddziaływania nanocząstek i jonów srebra na aktywność mikroorganizmów epifitycznych nasion i wczesne etapy rozwoju kukurydzy cukrowej - DOI:10.15199/62.2018.10.5

Sławomir Michałek Agata Święciło Jolanta Molas

Nanotechnologia jest interdyscyplinarną dziedziną nauki, łączącą w sobie takie dyscypliny, jak chemia, fizyka, inżynieria materiałowa, biologia, biotechnologia, medycyna, farmacja i bioinformatyka. Obecnie jest jedną z najintensywniej rozwijających się dziedzin naukowych, znajdującą coraz szersze zastosowania w wielu obszarach działalności człowieka. Technologia ta polega na wytwarzaniu i badaniu właściwości struktur w skali nano (< 100 nm), wielkością przypominających biomolekuły1). W efekcie zmniejszenia wielkości cząstek określonego materiału (m.in. metali) poniżej wartości krytycznej zachodzi zmiana stosunku ich powierzchni do jednostki masy oraz zmiana właściwości fizycznych i chemicznych. Nanocząstki, na skutek korzystnego stosunku powierzchni do jednostki masy, są bardziej aktywne biologicznie niż makrocząstki o tym samym składzie chemicznym. Ta właściwość nanocząstek determinuje szerokie zastosowania nanotechnologii m.in. w medycynie, farmacji, kosmetologii, gospodarce żywnościowej i rolnictwie2- 6). Jednym z najczęściej wykorzystywanych metali w nanotechnologii jest srebro metaliczne7). Nanocząstki srebra (nAg) to struktury o wielkości 1-100 nm, stanowiące niejonową formę metalu. Otrzymuje się je stosunkowo łatwo w wyniku redukcji formy jonowej za pomocą metod chemicznych, elektrochemicznych, fotochemicznych, sonochemicznych lub biologicznych. Te ostatnie eliminują zanieczyszczenia końcowego produktu na ogół toksycznymi reagentami chemicznymi, co pozytywnie rzutuje na bezpieczeństwo ich stosowania8). Dzięki mikroskopowej wielkości oraz dużej powierzchni oddziaływania cząstki nAg wykazują właściwości biologiczne już w bardzo małych stężeniach. Pomimo że nAg jest obecnie składnikiem preparatów stosowanych w praktyce rolniczej, to jego wpływ na mikroorganizmy i rośliny uprawne nie jest w wystarczającym stopniu poznany. Wyniki badań naukowych z tego zakresu są także niejednoznaczne i trudne w interpretacji, gdyż badania te więcej »

Problem nowo pojawiających się zanieczyszczeń na przykładzie substancji perfluoroalkilowych - DOI:10.15199/62.2018.10.23

Anna Bojanowicz-Bablok Aleksandra Hajduk* Radosław Kalinowski Radosław Walkowiak

Nowo pojawiające się zanieczyszczenia definiowane są jako substancje, które obecne są w próbkach środowiskowych oraz tkankach ludzi i zwierząt, a które nie są objęte (lub objęte są dopiero od niedawna) przepisami prawnymi, i co do których istnieją obawy o ich negatywne oddziaływanie na zdrowie ludzi i środowisko. Cechą wspólną różnych nowo pojawiających się zanieczyszczeń jest duży stopień niepewności w odniesieniu do ich właściwości oraz losu i zachowania w środowisku, co prowadzi do braku spójnych strategii i polityk. Substancje te nie są badane w ramach regularnych badań monitoringowych, z czego wynika brak wiedzy o ryzyku zanieczyszczania gleby, wód i osadów.Część z nowo pojawiających się zanieczyszczeń należy do substancji o znacznej toksyczności i trwałości w środowisku, zdolnych do bioakumulacji w organizmach żywych i przenoszenia się w środowisku na duże odległości, przez co mogą gromadzić się w rejonach, w których nigdy nie były produkowane czy stosowane, np. w obszarach arktycznych. Ze względu na te właściwości pewne substancje określane jako nowo pojawiające się zanieczyszczenia zostały już objęte przepisami międzynarodowymi i krajowymi regulującymi kwestie ich produkcji i stosowania, a organy rządowe i doradcze niektórych krajów wydały zalecenia odnośnie wartości granicznych w środowisku czy wielkości tolerowanego dziennego spożycia. Właściwości, ważniejsze regulacje prawne Z substancji fluorowanych, znajdujących dotychczas szerokie zastosowanie w przemyśle konsumenckim, do nowo pojawiających się zanieczyszczeń można zaliczyć kwas perfluorooktanosulfonowy PFOS (perfluorooctane sulfonic acid) i jego sole, fluorek sulfonylu perfluorooktanu PFOSF (perfluorooctane sulfonyl fluoride), kwas perfluorooktanowy PFOA (perfluorooctanoic acid) oraz perfluoroheksanowy kwas sulfonowy PFHxS (perfluorohexane sulfonic acid). Są to syntetycznie produkowane związki zaliczane do grupy perfluoropochodnych związków węgla PFCs (perfluoroc więcej »

Przygotowanie ekstraktów polisacharydowych pyłku chryzantemy i ich wpływ na komórki in vitro raka jelita grubego - DOI:10.15199/62.2018.10.20

Zhongping Fang Rui Luo Ming Jiang Guangfu Jiang Maosong Fu Shangwu Chen Xianghong Lai

Pyłki zawierają białka, węglowodany i lipidy1). Rodzaj i zawartość składników są powiązane z miejscem pochodzenia roślin i sezonem zbiorów. Pyłek chryzantemy zawiera białka (20-25%), węglowodany (40-50%), tłuszcze (5-10%), substancje mineralne (2-3%), ligninę (10-15%) i inne bliżej nieokreślone substancje (10-15%)2). Polisacharydy pyłku pszczelego mogą aktywować i wzmacniać odporność organizmu3) i stymulują reakcję immunologiczną4). Mogą też hamować rozwój raka5). Ponadto, polisacharydy tego pyłku wykazują działanie przeciwstarzeniowe oraz poprawiają pamięć6). Rozdzielanie i oczyszczanie tych polisacharydów nie jest procesem często opisywanym w literaturze przedmiotu. W badaniach pyłek chryzantemy stanowił surowiec do ekstrakcji i oczyszczania polisacharydów. Udało się odzyskać cukier o odczynie obojętnym i 2 cukry o odczynie kwaśnym. Zbadano wpływ składu monosacharydów w poszczególnych cząsteczkach na proliferację (rozrost) komórek rakowych. Omówiono różnice w składzie i aktywności przeciwnowotworowej cząsteczek polisacharydowych. Pollens contain proteins, carbohydrates and lipids1). The species and contents of the components are related to the source of plant and harvest season. The chrysanthemum bee pollen contains proteins (20-25%), carbohydrates (40-50%), fats (5-10%), mineral substances (2-3%), lignin (10-15%) and some other unidentified substances (10-15%)2). The bee pollen polysaccharides can activate and enhance the comprehensive immune function of human body3), stimulate the body’s immune response4), and inhibit the cancer growth rate5). In addition, bee pollen polysaccharides show also anti-aging and memoryimproving action6). The separation and purification of bee pollen polysaccharide has been rarely reported in the relevant literature. In this study, chrysanthemum bee pollen was selected as raw material to extract and purify the polysaccharides. A neutral sugar and 2 acidic sugar fractions were recovered. The więcej »

Regeneracja odpadów gumowych z zastosowaniem inteligentnego systemu rozdrabniania - DOI:10.15199/62.2018.10.6

Andrzej Tomporowski Józef Flizikowski Janusz Wełnowski Zbigniew Najzarek Tomasz Topoliński Weronika Kruszelnicka Izabela Piasecka Sandra Śmigiel

więcej »

Stechiometryczny równowagowy model zgazowania osadów ściekowych z wykorzystaniem powietrza atmosferycznego - DOI:10.15199/62.2018.10.13

Danuta Król Grzegorz Gałko

Jednym z głównych problemów związanych z oczyszczaniem ścieków są osady ściekowe. Zagrożenie związane z osadami wynika z obecności w nich mikroorganizmów i patogenów1). Na początku XXI w. średnia ilość osadów powstających w Polsce wynosiła 540 Gg2). Wzrost ich ilości jest ściśle związany ze wzrostem objętości ścieków poddawanych oczyszczeniu3). Zgodnie z obowiązującym polskim i europejskim prawodawstwem osady ściekowe są traktowane jako odpad niebezpieczny, należący do grupy odpadów z wód i ścieków4). Oznacza to, że ich zagospodarowanie powinno zapewniać sanitarną stabilizację. Jednym z rozwiązań gwarantujących jej osiągnięcie są procesy termiczne. W ostatnich latach można zaobserwować wzrost stosowania tego typu rozwiązań. W latach 2011-2013 w Polsce udział metod termicznych w zagospodarowaniu osadów ściekowych wzrósł z 8 do 13,5%. Procesy termiczne to jedne z głównych metod przekształcania osadów ściekowych. Ponadto osady można zagospodarować rolniczo. W przeszłości głównym sposobem zagospodarowania osadów ściekowych było ich składowanie. Jednak od 1 stycznia 2016 r. na takie rozwiązanie nie pozwalają przepisy prawa5). Wśród procesów termicznych, oprócz pirolizy i spalania, jednym ze stosowanych rozwiązań jest zgazowanie. Powstawanie gazu generatorowego jest ściśle związane z cyklem pierwotnych i wtórnych reakcji chemicznych. Mniejsza zawartość tlenków oraz prostsze uzdatnianie gazu stanowią atuty procesu zgazowania w porównaniu ze spalaniem6). Dodatkowo obecność gazów palnych w syngazie, takich jak CO, H2 i CH4, wpływa na jego wartość opałową. Istnieje wiele rozwiązań zgazowania osadów ściekowych. Jednym z nich jest zgazowanie z wykorzystaniem złoża fluidalnego w technologii typu Krupp Uhde PreCon. Rozwiązanie to stosuje się do wysuszonego osadu ściekowego. Przed wprowadzeniem do komory reakcji osad ściekowy jest suszony do zawartości wilgoci 10%. Temperatura prowadzenia procesu mieści się w zakresie 700-1000°C, co wykazali więcej »

Synteza bezpośrednia związków krzemu. Cz. I. Stan obecny i perspektywy rozwoju - DOI:10.15199/62.2018.10.14

Robert Przekop Bogdan Marciniec

Od wielu lat obserwowane są w literaturze doniesienia dotyczące nowych materiałów mających zastąpić krzem w elektronice i fotowoltaice. W ostatnich latach taką funkcję pełnią grafen1) oraz perowskit2). Jednak ze względu na wiele czynników praktycznych i ekonomicznych, dostępność surowców oraz fundamentalne prawa fizyki i chemii nadal nie zaobserwowano przesłanek do wyparcia krzemu półprzewodnikowego z tych branż3). Krzem jest jednym z najobficiej występujących pierwiastków w skorupie ziemskiej, głównie jako tlenek, z którego w procesie redukcji można otrzymać metaliczny krzem. Z punktu widzenia wykorzystania zasobów naturalnych, transformacja metalicznego krzemu lub tlenku krzemu do materiałów użytkowych ma ogromne znaczenie4). Jako materiał półprzewodnikowy krzem jest istotny z wielu względów. Jest szeroko stosowany do produkcji urządzeń elektronicznych, takich jak diody, tranzystory i układy scalone. Krzemowe ogniwa słoneczne zdominowały rynek technologii konwersji promieniowania słonecznego na energię elektryczną. W obecnej chwili trudno jest sobie wyobrazić, aby ogniwa oparte na związkach organicznych dorównały trwałością swoim krzemowym analogom. Ponadto, urządzenia produkowane na bazie krzemu mogą być stosowane do wykrywania fotonów promieniowania jądrowego, widzialnego i podczerwonego. Wreszcie, krzem jest bardzo skuteczny jako materiał do produkcji soczewek dla aparatury pracującej w podczerwieni. Zastosowanie krzemu w urządzeniach elektronicznych, które obecnie stanowią ogromną część przemysłu, powoduje, że jest on od ponad 60 lat intensywnie badany w celu uzyskania pełnego teoretycznego zrozumienia działania półprzewodników5). Odkrycie procesu bezpośredniego otrzymywania silanów w latach czterdziestych XX w. pozwoliło na wprowadzenie efektywnej i opłacalnej produkcji organosilanów oraz polimerów silikonowych na dużą skalę6, 7). Odkrycia umożliwiły opracowanie setek technologii produkcji monomerów i polimerów krzemoorgan więcej »

Synteza bezpośrednia związków krzemu. Cz. II**. Na drodze do metody bezchlorowej - DOI:10.15199/62.2018.10.18

Robert Przekop

Do lat czterdziestych XX w. związki krzemoorganiczne wytwarzano zwykle przez działanie cząsteczek metaloorganicznych na halogenki krzemu lub estry kwasu ortokrzemowego. Konieczne było przygotowanie odczynnika Grignarda (lub serii odczynników, gdzie jeden był otrzymywany z poprzedniego), a następnie przeprowadzenie reakcji ze związkiem krzemu w rozpuszczalniku lub w nadmiarze reagenta2). Z powyższego opisu wynika, że proces otrzymywania silanów i pochodnych krzemoorganicznych był w przeszłości skomplikowany i wieloetapowy. W pierwszej połowie lat czterdziestych XX w. Richard Müller (Heyden AG) i Eugen Rochow3) (GE Electric) niezależne od siebie odkryli reakcję bezpośrednią krzemu i chlorków alkilowych, co stanowiło przełom umożliwiający przemysłową produkcję związków krzemoorganicznych oraz ich masowe wykorzystanie w wielu gałęziach techniki. Procesem syntezy bezpośredniej określa się w literaturze reakcje zachodzące pomiędzy krzemem a chlorometanem4, 5), chlorobenzenem6, 7), chlorowodorem8), chlorkiem etylu6, 7) oraz z alkoholem metylowym i etylowym9) (1-5). (1) (2) (3) (4) (5) Samo określenie "synteza bezpośrednia" ugruntowało się za sprawą tytułu oryginalnej pracy Rochowa4) (The direct synthesis of organosilicon compounds), w której po raz pierwszy opisał ten proces. Reakcja bezpośrednia jest przykładem reakcji specyficznej dla katalizy heterogenicznej, w której substratem jest ciało stałe, podobnie jak faza aktywna katalizatora. Z tego powodu oddzielenie/ odizolowanie katalizatora jako odrębnej od reagentów fazy 2MeCl + Si(0) CuCl, 290oC Si Cl Cl Me Me 2PhCl + Si(0) CuCl, 400oC Si Cl Cl Ph Ph 3HCl + Si(0) 300oC > 900oC HSiCl3 + H2 2EtCl + Si(0) CuCl, 320oC Si Cl Cl Et Et Si(s) + (4-x)ROH katalizator HSi(OR)(4-x)Hx + (2-x)H2 ** Cz. I1) R = Me lub Et 97/10(2018) 1723 nie jest w pełni możliwe. Katalizator, a w zasadzie faza aktywna katalitycznie, jest stanem subtelnym występującym w układzie równowag fazo więcej »

Środowiskowa analiza wybranych możliwości zagospodarowania poużytkowego opon samochodowych - DOI:10.15199/62.2018.10.4

Izabela Piasecka Andrzej Tomporowski Katarzyna Piotrowska

Działalność wytwórcza już na etapie produkcji generuje znaczące zużycie surowców i energii. Surowce przetwarzane są na produkty, które z kolei po etapie użytkowania, zgodnie z teorią cyklu życia produktów, stają się odpadami poużytkowymi1). Procesom tym na każdym etapie towarzyszą różnego rodzaju emisje, często bardzo szkodliwych związków chemicznych. Znaczący udział w bilansie światowego przemysłu, zarówno na etapie wytwarzania, jak i eksploatowania stanowi motoryzacja2). W najbliższej przyszłości stan ten nie ulegnie radykalnym zmianom, ponieważ samochody nie mogą funkcjonować bez opon. Każdego roku w Polsce gromadzonych jest ponad 150 tys. t zużytych opon. Światowa produkcja opon przekracza obecnie 2 mld szt., a produkcja kauczuków 30 mln t3). Istnieje konieczność recyklingu zużytych opon samochodowych. Ponowne przetworzenie gumy wymaga wielu czasochłonnych, pracochłonnych i kosztownych operacji. Uzyskany recyklat zazwyczaj charakteryzuje się gorszymi właściwościami fizyczno-mechanicznymi i nie jest konkurencyjny w porównaniu z oryginalnymi materiałami gumowymi4, 5). Odpady gumowe stanowią niezwykle poważny problem ekonomiczny i ekologiczny, który liczy sobie tyle lat, ile nowoczesny przemysł gumowy. W związku z pogarszającym się stanem środowiska i kurczącym się wolumenem jego zasobów, zauważono potrzebę określenia poziomu oddziaływania na otoczenie czterech wybranych metod zagospodarowania poużytkowego opon samochodowych: rozdrabniania w temperaturze otoczenia, rozdrabniania kriogenicznego (w niskiej temperaturze), spalania w cementowni i pirolizy6, 7). Zgodnie z normą8) pierwszy etap badania LCA (life cycle assessment) stanowi definicja celu i zakresu opracowania, w tym również jednostki funkcjonalnej. Celem opracowania było dokonanie analizy porównawczej poziomu oddziaływania na środowisko czterech wybranych metod zagospodarowania poużytkowego opon samochodowych. Opony aut osobowych są wytwarzane z syntetycznego (24,17%) więcej »

Technologia wytwarzania nawozów mikroelementowych na bazie lucerny i nawłoci - DOI:10.15199/62.2018.10.26

Grzegorz Izydorczyk Katarzyna Chojnacka Daria Kocek Bartosz Ligas Anna Witek-Krowiak

Zrównoważony rozwój, gospodarka cyrkularna oraz produkcja bezodpadowa (waste-free production) to obecnie trzy najważniejsze idee, które mają duże znaczenie w szeroko rozumianym przemyśle i rolnictwie. Z jednej strony obawy budzi zwiększająca się globalnie ilość odpadów, m.in. pochodzenia biologicznego, które można zagospodarować poprzez przekształcenie ich w produkty użyteczne, a z drugiej strony od dawna znany jest problem wyczerpywania się złóż strategicznych surowców, np. złóż fosforu o potencjalnym wykorzystaniu w rolnictwie, lub też pokładów ropy naftowej i gazu ziemnego powszechnie używanych w gospodarce jako źródło energii i surowców do różnego rodzaju syntez chemicznych. Poprzez racjonalne gospodarowanie złożami i odpadami zaspokaja się potrzeby współczesnego społeczeństwa, bez odbierania tej możliwości przyszłym pokoleniom. Działanie to wpisuje się w zasady zrównoważonego rozwoju. Dlatego też na sektor rolnictwa i przemysłu ze strony Unii Europejskiej nakładane są dyrektywy. Można przytoczyć tu rozporządzenie1) dotyczące składowania odpadów. W jego myśl państwa członkowskie UE, w tym Polska, zobowiązane są do 35-proc. zmniejszenia ilości biodegradowalnych odpadów składowanych na wysypiskach. Podobnie dyrektywa2), która obliguje do selektywnej zbiórki bioodpadów oraz konieczności ich utylizacji poprzez przekształcenie w produkty przyjazne środowisku. Prowadzi to do konieczności opracowania nowych metod, które pozwolą zagospodarować odpady, co z kolei przełoży się na zmniejszenie zużycia surowców mineralnych. Półproduktem o potencjalnym użyciu w rolnictwie jest biomasa różnorodnego pochodzenia, zarówno roślinnego, jak i zwierzęcego3, 4). Produkcja rolna, przetwórstwo żywności oraz sektor kosmetyczny i farmaceutyczny produkujący kosmetyki i leki na bazie ekstraktów roślinnych, a także gospodarka komunalna oraz leśnictwo to główne 97/10(2018) 1765 Dr inż. Anna WITEK-KROWIAK w roku 2002 ukończyła studia na Wydziale Chemic więcej »

Wpływ dodatku palladu do perowskitu LaFeO3 na aktywność katalityczną w utlenianiu węglowodorów - DOI:10.15199/62.2018.10.10

Barbara Kucharczyk Bogdan Szczygieł Juliusz Winiarski Patrycja Kokot Vel Kokocińska

W procesach utleniania węglowodorów i CO wysoką aktywność i dobrą odpornością termiczną wykazują tlenki typu perowskitu. Mogą być one zastosowane jako katalizatory trójfunkcyjne do oczyszczania spalin samochodowych1-18) oraz do utleniania sadzy11). Perowskity mają ogólny wzór ABO3, w którym A to pierwiastek ziem rzadkich (np. La, Nd lub Sm), a B to metal przejściowy (np. Mn, Co, Fe, Cr lub Ni). O ich aktywności decyduje rodzaj kationu w pozycji B2-7). Najbardziej aktywne w utlenianiu węglowodorów5, 18) są perowskity LaMnO3, LaCoO3, LaFeO3 i LaNiO3. Ich aktywność w utlenianiu metanu zmniejsza się w szeregu (1)18): LaMnO3 > LaFeO3 > LaCoO3 > LaNiO3 (1) Dla preparowanych metodą cytrynianową perowskitów AFeO3, w których A = La, Nd lub Sm aktywność w utlenianiu metanu maleje w szeregu (2)5): LaFeO3 > NdFeO3 > SmFeO3 (2) Częściowe zastąpienie kationu w pozycji A i/lub B perowskitu kationem o innej wartościowości zwiększa jego aktywność5, 8). Prowadzi ono do powstania defektów w strukturze perowskitu, luk tlenowych lub kationowych oraz powoduje wzrost mobilności tlenu ze struktury perowskitu, który w wysokiej temperaturze może brać udział w procesach utleniania8). Prowadzi się próby zastąpienia metalu w pozycji A lub B perowskitu metalami szlachetnymi Ag1, 7, 9), Pd1-2, 7, 10-17), Pt1, 7, 13) i Rh2, 14). 97/10(2018) 1685 Patrycja KOKOT vel KOKOCIŃSKA jest studentką czwartego roku studiów inżynierskich na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej na kierunku Inżynieria Materiałowa. Na aktywność perowskitów zawierających Pd wpływa metoda ich preparatyki decydująca o ich strukturze i powierzchni właściwej oraz sposób wprowadzenia Pd do perowskitu10). Pallad można nanosić na powierzchnię perowskitu lub zastąpić część atomów metalu w perowskicie przez atomy Pd10, 11). Wysokie aktywności w utlenianiu węglowodorów wykazują katalizatory Pd/LaFe0,8Co0,2O3, Pd/La0,9Ce0,1CoO3 i Pd/La0,9Ce0,1Co0,4Fe0,6O3, w których Pd naniesiono na powier więcej »

Wpływ polifosforanów na kształtowanie cech reologicznych żeli półrafinatów karagenu - DOI:10.15199/62.2018.10.28

Wiesław Kopeć Anna Pudło Dorota Chorążyk Joanna Rychlicka-Rybska Danuta Krokosz

Karageny należą do grupy liniowych, siarczanowanych polisacharydów uzyskanych z czerwonych wodorostów (Rhodophyta)1). Składają się z cząsteczek D-galaktozy i 3,6-anhydro-D-galaktozy połączonych wiązaniami B -(1->3)- lub B-(1-4)-glikozydowymi2). W zależności od liczby i położenia grup siarczanowych rozróżnia się trzy główne typy karagenów: jota (ι), kappa (κ) i lambda (λ)3). Typowy komercyjny κ-karagen zawiera 22% mas., grup siarczanowych, karagen jota 32% mas., a lambda 38% mas.1). W procesie ekstrakcji i izolacji karagenów z wodorostów stosuje się obróbkę alkaliczną w roztworze KOH. Jeśli jest ona połączona z wytrącaniem hydrokoloidu etanolem lub KCl, uzyskuje się rafinat. Jeżeli po obróbce z KOH i neutralizacji materiał jest suszony, wówczas powstaje półrafinat4). Cechą charakterystyczną roztworów karagenu jest zdolność żelowania zależna od typu karagenu i jego stężenia oraz stężenia kationów, szczególnie potasu5). Zarówno κ- jak i ι-karagen ulegają przemianie zolu w żel po ochłodzeniu lub dodaniu takich jonów, jak K+ i Ca2+ (w mniejszym stopniu Na+). Frakcja λ nie żeluje ze względu na wysoki stopień siarczanowania3). W κ-karagenach mostki wewnątrzcząsteczkowe tworzą się w obecności jonów K+ (lub Rb+ i Cs+). Mostek jest najpierw formowany przez wiązanie jonowe między K+ i grupą siarczanową D-galaktozy, a następnie przekształca się w elektrostatyczne 1772 97/10(2018) Dr Joanna RYCHLICKA-RYBSKA w roku 1988 ukończyła studia na Wydziale Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W 1994 r. uzyskała stopień doktora nauk chemicznych na tym samym Wydziale. Jest dyrektorem Działu Badawczo- -Rozwojowego i Laboratorium w firmie Regis Sp. z o.o. w Krakowie. Specjalność - chemia fizyczna, chemia surowców spożywczych. Mgr inż. Dorota CHORĄŻYK w roku 2012 ukończyła studia na Wydziale Nauk o Żywności Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jest doktorantką Katedry Technol więcej »

Wpływ warunków procesu hydrolizy modelowych pektyn cytrusowo-jabłkowych na wzrost bakterii kwasu mlekowego Lactobacillus plantarum MILab393 - DOI:10.15199/62.2018.10.24

Małgorzata Krzywonos Hanna Pińkowska Katarzyna Trzepak-Balicka Paweł Wolak

Pektyny są liniowymi polimerami składającymi się głównie z merów kwasu D-galakturonowego, powiązanych wiązaniami α-1→4 glikozydowymi, którego grupy karboksylowe są częściowo zestryfikowane grupami metylowymi i/lub acetylowymi, oraz z monosacharydów, takich jak L-arabinoza, D-galaktoza, L-ramnoza i D-ksyloza1-3). Ze względu na atrakcyjne właściwości fizyczno-chemiczne pektyny wykorzystywane są głównie w przemyśle spożywczym, kosmetycznym, farmaceutycznym i w medycynie4-6). W przemyśle dominującą metodą pozyskiwania pektyn jest ich ekstrakcja z surowców roślinnych, m.in. ze skórek owoców cytrusowych, wytłoków jabłkowych i wysłodków buraczanych, przebiegająca w wodnym roztworze kwasu mineralnego, zwykle kwasu solnego1, 6). Jednak kwasowej ekstrakcji pektyn towarzyszą reakcje niepożądane, takie jak ich częściowa depolimeryzacja i pirolityczne rozszczepienie wiązań glikozydowych7). Powstałe pierwotne produkty reakcji: frakcje oligomeryczne pektyn, kwas galakturonowy i glukuronowy, kwas octowy oraz monosacharydy są reaktywne chemicznie i ulegają następczym przemianom, takim jak np. dehydratacja i kondensacja retroaldolowa, przegrupowanie, hydratacja, tautomeryzacja, prowadzącym do powstania produktów wtórnych, m.in. furfurali (2-furfural (2-FA), 5-hydroksymetylofurfural (5-HMF)) i kwasów karboksylowych8-10). 97/10(2018) 1757 Dr inż. Paweł WOLAK w roku 1980 ukończył studia na Wydziale Inżynieryjno-Ekonomicznym Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Jest pracownikiem w Katedrze Technologii Chemicznej tej uczelni. Specjalność - technologia chemiczna, chemia i technologia polimerów reaktywnych. Mgr inż. Katarzyna TRZEPAK-BALICKA w roku 2016 ukończyła studia na kierunku zarządzanie i inżynieria produkcji na Wydziale Inżynieryjno- -Ekonomicznym Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Specjalność - zarządzanie technologią. Frakcja ciekła uzyskana po ekstrakcji pektyn z materiału roślinnego, zawierająca pierwotne i/lub wtórne p więcej »

Współczynniki dyfuzji Ficka w stężonych roztworach etanol-woda. Ocena termodynamicznych modeli współczynników aktywności - DOI:10.15199/62.2018.10.12

Bolesław Tabiś

Procesy dyfuzyjnego ruchu masy odgrywają centralną rolę w inżynierii i technologii chemicznej. Należą do nich: absorpcja, destylacja i rektyfikacja, ekstrakcja, suszenie, adsorpcja, procesy w porowatych ziarnach katalizatorów oraz liczne operacje membranowe. Mają również znaczenie w poszukiwaniu odnawialnych źródeł energii. Ocenia się, że jednym z takich źródeł może być etanol, który pozyskiwany ze źródeł pochodzenia roślinnego, nazywany jest potocznie "bioetanolem". Udział etanolu w roztworach pofermentacyjnych jest z reguły niewielki i dlatego stosuje się różne operacje dyfuzyjno-kinetyczne do jego zatężania. Do projektowania, optymalizacji i regulacji automatycznej takich procesów i aparatów wymagane są modele ruchu masy. Podstawowym celem użytkowym materiału zamieszczonego w artykule jest podanie wiarygodnych sposobów obliczania współczynników dyfuzji w ciekłych stężonych roztworach etanolu i wody, z jakimi mamy do czynienia w przemysłowych instalacjach jego zatężania i oczyszczania. Za wyborem wodnych roztworów etanolu, jako przykładu roztworów rzeczywistych, zadecydowały dwa czynniki. Pierwszy jest związany ze wspomnianym przemysłowym i praktycznym znaczeniem etanolu. Drugi powód, to właściwości fizykochemiczne takich roztworów. Obydwa związki ulegają asocjacji, a to powoduje trudności w rachunkowym przewidywaniu współczynników dyfuzji, w odróżnieniu od substancji nieasocjujących. Dlatego rozumowanie przedstawione w pracy oraz ogólne zależności termodynamiczne i kinetyczne mogą być użyte do obliczania współczynników dyfuzji w innych ciekłych stężonych roztworach związków nie będących elektrolitami. Współczynnik dyfuzji Ficka w ciekłych roztworach stężonych Z obserwacji inżynierskich sposobów obliczania ruchu masy wynika, że gęstość strumienia dyfuzyjnego w roztworach dwuskładnikowych {A, B} obliczana jest najczęściej wg klasycznego równania Ficka (1): x J C y A d d A AB = - D , kmol/(m2∙s) (1) 1694 97/10(20 więcej »

Wybrane zgłoszenia patentowe z dziedziny chemii (wg Biuletynu Urzędu Patentowego nr nr 13 i 14 z 2018 r.)

Zgł. nr 419725; B01D 37/02 INSTYTUT CERAMIKI I MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH, Gliwice Cieślińska E.D., Czechowska K., Lipowska B.K., Mróz A.I., Psiuk B. Filtr ceramiczny Przedmiotem zgłoszenia jest filtr ceramiczny, będący wielowarstwową dwustronną membraną ceramiczną, którego warstwę drenażową stanowi materiał ceramiczny o otwartej strukturze piankowej, na który nanoszone są kolejne warstwy filtracyjne, i po naniesieniu kolejnej warstwy lub kilku warstw filtracyjnych całość jest wypalana, a do wytworzenia poszczególnych warstw membrany i porowatej warstwy drenażowej stosuje się proszki ceramiczne, takie jak tlenek glinu, tlenek cyrkonu, tlenek tytanu, mulit, spinel, węgliki, azotki. (2 zastrzeżenia) Zgł. nr 419699; B01D 50/00 TELDUST SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ, Puck Runge K.H., de; Wrzesiński M. Cyklofiltr-CML Cyklofiltr-CML wyposażony w filtr workowy i odpylacz cyklonowy charakteryzuje się tym, że odpylacz cyklonowy (1) jest zamontowany wewnątrz filtra workowego (2) i posiada układ klap regulacyjnych (4) stanowiących zewnętrzne poszycie dolnej części odpylacza cyklonowego (1), przesłaniających otwory pomiędzy wnętrzem odpylacza cyklonowego (1) a częścią filtra (2) zawierającą worki filtracyjne (10). (4 zastrzeżenia) Zgł. nr 419717; C01B 21/40 POLITECHNIKA ŁÓDZKA, Łódź Wrocławski Z., Kaczmarek Ł., Stegliński M., Wilczek M., Darnikowski D., Jarzębowski J. Sposób i urządzenie do ciągłego wytwarzania kwasu azotowego Przedmiotem zgłoszenia jest sposób ciągłego wytwarzania kwasu azotowego z mieszaniny powietrza i tlenu w wyładowaniu elektrycznym, który polega na tym, że wszystkie operacje wykonuje się w jednym aparacie, przy czym stosuje się mieszaninę powietrza i tlenu zawierającą co najmniej dwie części objętościowe tlenu na jedną część objętościową powietrza, której po wprowadzeniu do aparatu nadaje się ruch cyrkulacyjny i cyrkulującą mieszaninę powietrza i tlenu poddaje się działaniu wyładowania e więcej »

Z półki księgarskiej R. James Breiding SWISS MADE. NIEZNANA HISTORIA SZWAJCARSKIEGO SUKCESU Agora SA, Warszawa 2016, ISBN 978-83-268-2390-9, 472 strony

Andrzej Szyprowski

Podczas warszawskich uroczystości 75-lecia szwajcarskiej firmy Metrohm goście otrzymali w prezencie przedstawianą książkę. Przeczytałem ją z zainteresowaniem, bowiem wszyscy w Polsce wiemy, że Szwajcaria to jeden z najbogatszych krajów świata, o świetnie funkcjonującej gospodarce i wysokim poziomie życia praktycznie wszystkich obywateli. Książkę po raz pierwszy wydano w Wielkiej Brytanii w 2013 r., a więc jej informacje gospodarcze nie straciły jeszcze bardzo na aktualności. Polska i Polacy mają wielkie ambicje dołączyć do najwyżej rozwiniętych krajów świata i już możemy mieć satysfakcję, że z dystansu do najbogatszych udało się nam przez ostatnie 30 lat odrobić ok. połowy dzielącego nas dystansu. Szwajcaria jest krajem bardzo istotnie różniącym się od Polski. Jej powierzchnia to 41 285 km2, a ludność liczy 8 mln 279 tys. osób (dane za 2015 r.). Dochód narodowy brutto liczony w dolarach jest dla obu krajów bardzo podobny i wynosi ok. 470 mld (2016 r.), co oznacza, że dochód liczony na głowę obywatela jest w Szwajcarii ponad 4,5 razy większy niż w Polsce, większy także niż dochód per capita w Stanach Zjednoczonych, Niemczech oraz Francji. Szwajcaria jest krajem alpejskim, o bardzo zróżnicowanej topografii powierzchni, a Polska w ogromnej większości krajem nizinnym, o bardzo małym udziale terenów górzystych. Historia Szwajcarii odnotowała ostatnie konflikty wojenne w epoce Napoleona, czyli ponad 200 lat temu, a Polska w XX w. była ofiarą dwóch wojen światowych, które przetaczały się przez nasze ziemie, niszcząc wielowiekowy dorobek. Autor opisuje Szwajcarów jako ludzi pracowitych, ale także przedsiębiorczych i innowacyjnych. Może są nieco konserwatywni i tradycyjni, ale otwarci na świat i w swojej historii wielokrotnie przyjmowali uchodźców z innych krajów europejskich, ostatnio Żydów uciekających z faszystowskich Niemiec. Rdzenni Szwajcarzy stanowią ok. 2/3 obecnej populacji, a 1/3 to emigranci lub cudzoziemcy z więcej »

Z prasy zagranicznej

Invista buduje w Chinach wytwórnię nitrylu kwasu adypinowego Chem. Eng. News 2017, 95, nr 44, 14 Chem. Eng. News 2018, 96, nr 24 early view June 10 Chem. Eng. News 2018, 96 nr 28, early view 9 Aug Chem. Eng. 2018, early view 12 Sep Amerykańska firma Invista (należąca do Koch Industries) zamierza przeznaczyć 1 mld USD na budowę w Chinach wytwórni nitrylu kwasu adypinowego, surowca do produkcji heksametylenodiaminy, wykorzystywanej do produkcji poliamidu 66 w reakcji kondensacji z kwasem adypinowym, oraz do produkcji heksametylenodiizocyjanianu i poliuretanów. Dokładna lokalizacja wytwórni nie jest jeszcze znana, ale wiadomo, że wytwórnia zostanie uruchomiona w 2023 r. i będzie miała zdolność produkcyjną 300 tys. t/r. Obecnie Invista jest właścicielem jednej z czterech pracujących na świecie dużych wytwórni nitrylu kwasu adypinowego, zlokalizowanej w Orange (Teksas, USA). Jak powiedział Kyle Redinger, wiceprezes firmy Invista Intermediates Asia-Pacific, minęło już ponad 35 lat od momentu, gdy uruchomiono ostatnią wielką wytwórnię tego związku i nadszedł czas do wybudowania nowej. Invista wytwarza nitryl kwasu adypinowego nie tylko na swoje potrzeby, ale również sprzedaje go na rynku innym firmom. Wraz z innymi producentami tego nitrylu jest odpowiedzialna za zbyt małą jego podaż i braki rynkowe. Brendan Dooley, dyrektor firmy doradczej HIS Markit, odpowiedzialny w tej firmie za polimery inżynieryjne, powiedział ironicznie na forum Światowej Konferencji Petrochemicznej w Houston w marcu br., że producenci zwalają winę na pogodę, trudności techniczne i inne czynniki. Nic więc dziwnego, że inni producenci nitrylu kwasu adypinowego też rozważają możliwość zwiększenia produkcji. I tak, amerykańska firma Ascend Performance Materials, konkurent Invisty jeśli chodzi o poliamid 66, zamierza do 2022 r. zwiększyć o 220 tys. t/r swoją produkcję nitrylu kwasu adypinowego w zakładach w Decatur (Alabama, USA), która obecnie więcej »

Z ŻYCIA POLSKIEJ IZBY PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO V Seminarium "Bezpieczna Chemia"

W dniu 24 września br. w Centrum Konferencyjnym Nimbus w Warszawie spotkało się ponad 100 przedstawicieli firm - członkowie Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego, realizatorzy Programu "Odpowiedzialność i Troska", przedstawiciele administracji oraz świata nauki, na V edycji Seminarium Eksperckiego Projektu "Bezpieczna Chemia", realizowanego przez Izbę. Zebranych powitał dr Tomasz Zieliński, prezes zarządu Izby, który podkreślił wagę i rolę Programu jako istotnego elementu wymiany najlepszych praktyk wśród członków Izby. Gospodarzem całego spotkania był dr Paweł Zawadzki (PIPC), kierownik tego projektu. Zebrani wysłuchali 8 wykładów związanych z bezpieczeństwem procesowym, cyberbezpieczeństwem i zmianami w uregulowaniach prawnych. Gościem specjalnym Seminarium był płk dr Piotr Potejko, doradca zarządu do spraw bezpieczeństwa firmy Deloitte w Polsce. Jego wykład poświęcony był najciekawszym zagadnieniom dotyczącym cyberprzestępczości i cyberbezpieczeństwa. Swój wykład oparł on na głębokiej wiedzy i doświadczeniu zdobytemu przy wdrażaniu systemów bez więcej »

Zastosowanie równania Boltzmanna do opisu procesów wzbogacania surowców - DOI:10.15199/62.2018.10.15

Dariusz Urbaniak Tomasz Wyleciał Dimitri A. Osipov Vladimir P. Zhukov

Surowce mineralne są niezbędne do egzystencji i rozwoju człowieka. Rosnące zapotrzebowanie prowadzi do wyczerpywania się ich zasobów i konieczności eksploatacji uboższych złóż, zwłaszcza.w przypadkach surowców cennych i rzadkich. Eksploatacja uboższych złóż z kolei powoduje wzrost zainteresowania metodami wzbogacania kopalin z wykorzystaniem coraz bardziej sprawnych maszyn i urządzeń, jak również wymusza konieczność optymalizacji tych procesów. Wykorzystanie surowców mineralnych najczęściej determinowane jest ich wcześniejszym rozdrobnieniem1-5). Jest to konieczne, aby osiągnąć odpowiedni skład ziarnowy, zapewniający wymagane właściwości danego surowca. Aby osiągnąć żądane działanie materiałów mineralnych, często należy je uprzednio zgranulować lub zbrykietować6- 8). Dzieje się tak np. w rolnictwie i farmakologii. Ekonomiczny aspekt procesów wzbogacania minerałów często zmienia się pod wpływem zmian struktury zasobów naturalnych pozyskiwanych minerałów. To, co jeszcze niedawno było nieopłacalne, dzisiaj staje się ekonomicznie zasadne. Z głównych metod wzbogacania surowców mineralnych wymienić można1) (i) wzbogacanie grawitacyjne wykorzystujące różnice gęstości minerału użytecznego i skały płonnej, (ii) wzbogacanie oparte na różnicy kształtu ziaren minerałów wykorzystujące różnice ich kształtu, (iii) wzbogacanie wykorzystujące różnice twardości ziaren, polegające na selektywnym rozdrabnianiu materiału, a następnie odsianiu bardziej skruszonego materiału, (iv) wzbogacanie termo-adhezyjne oparte na różnicy właściwości termicznych minerałów, gdzie taśma pokryta żywicą termoplastyczną w odpowiedniej temperaturze wykazuje właściwości przyczepności ziaren takich materiałów, jak dolomit lub anhydryt, (v) wzb więcej »

Zmiany jakościowe oleju wytłoczonego z ozonowanych nasion rzepaku - DOI:10.15199/62.2018.10.29

Monika Sachadyn-Król Izabella Jackowska Monika Bojanowska

Metodą pozwalającą na zachowanie wysokiej jakości nasion rzepaku podczas przechowywania w silosach jest ozonowanie, którego celem jest ograniczenie niekorzystnych zmian zachodzących w nasionach w tym czasie. Ozon, działając na powierzchni, dezynfekuje okrywę nasienną, co w znacznym stopniu eliminuje problem pleśnienia. Dodatkowo rozkłada pozostałości pestycydów oraz wtórne produkty metabolizmu grzybów pleśniowych (mykotoksyny) i zapobiega ich ponownemu tworzeniu w czasie przechowywania. Brakuje doniesień na temat zmian zachodzących podczas prowadzenia procesu i ich wpływu na wartość odżywczą produktu, jakim jest olej. Nasiona rzepaku, ze względu na wysoką zawartość tłuszczu, są szczególnie narażone na niekorzystne i silnie utleniające właściwości ozonu, zatem jego stosowanie musi być ściśle kontrolowane, a efekty jego działania dokładnie zbadane1, 2). Stabilność oksydacyjna to bardzo ważny wyróżnik jakości oleju, określający jego przydatność do celów spożywczych3). Test Rancimat należy do grupy testów, które pozwalają określić w sposób zautomatyzowany aktywność przeciwutleniaczy zawartych w oleju i tym samym jego stabilność oksydacyjną. Na proces autooksydacji wpływa zawartość poszczególnych kwasów tłuszczowych oraz miejsce i rodzaj wiązań w nich występujących, a także skład jakościowy i ilościowy zawartych w oleju grup przeciwutleniaczy4, 5). Część doświadczalna Surowce Do badań wykorzystano nasiona rzepaku ozimego odmiany mieszańcowej Marsac MGC694 (odmiana 1) oraz DK Exquisite (odmia-na 2) o wilgotności 7%. Poziom zanieczyszczeń nieużytecznych w nasionach był w granicach normy stosowanej w zakładach przemysłu tłuszczowego (do 2%). Nasiona przechowywano w workach w temperaturze otoczenia (20-23°C). Ozon wytwarzano in situ, stosując ozonatory OZX-A7000B firmy ENALY o wydajności 7 g/h i ZY-H103 firmy Hong-Yi o wydajności 0,6 g/h, w zaprojektowanym na potrzeby doświadczenia pojemniku ze stali nierdzewnej. Metodyka badań We ws więcej »