SIGMA-NOT - PORTAL INFORMACJI TECHNICZNEJ - Największa baza artykułów technicznych online

PRZEMYSŁ CHEMICZNY

Miesięcznik ISSN 0033-2496, e-ISSN 2449-9951 - rok powstania: 1917
Czasopismo Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego (SITPChem.)

Biotechnologia a ochrona własności przemysłowej

Jerzy Polaczek

Dnia 24 kwietnia 2019 r. w Hotelu Europejskim w Warszawie odbyła się Konferencja "Biotechnologia a ochrona własności przemysłowej", zorganizowana przez Urząd Patentowy RP wspólnie ze Światową Organizacją Własności Intelektualnej WIPO (World Intelectual Property Organization) w Genewie pod hasłem "Czyj jest genom?". Partnerami Konferencji były warszawskie Kancelarie Rzeczników Patentowych Patpol i Polservice. Otwarcia Konferencji dokonała dr Alicja Adamczak, prezes Urzędu Patentowego RP, a następnie Pan Giovanni Napolitano, zastępca dyrektora Departamentu Krajów Rozwiniętych i w Okresie Transformacji WIPO, przekazał uczestnikom życzenia owocnych obrad. Na wstępie dr Alicja Adamczak z upoważnienia Mateusza Morawieckiego, premiera Rządu RP, wręczyła wyróżniającym się wynalazcom honorowe odznaki "Za Zasługi dla Wynalazczości". Wśród wyróżnionych tymi odznakami znaleźli się chemicy, m.in. prof. dr hab. Piotr Garstecki, dyrektor Instytutu Chemii Fizycznej PAN (mikroprzepływy płynów, mikroreaktory), dr hab. Yuriy Stepanenko (Dnepropetrovsk) z tegoż Instytutu (techniki laserowe) oraz prof. dr hab. Grażyna Ginalska z Katedry Biochemii i Biotechnologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie (sztuczna kość). Moderatorem Konferencji był prof. dr hab. Tomasz Twardowski, dyrektor Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu, którego referat programowy "GMO→Biot echnologia→Bioekonomia" stanowił wprowadzenie do obrad Konferencji. Prelegent w swoim niezwykle ekspresyjnym referacie przedstawił zasady gospodarki z zamkniętym obiegiem biomasy (biocircular economy) oraz biogospodarki opartej na wiedzy (knwledge- based [...]

ZAKUP JEDNORAZOWY I DOSTĘP DO WIRTUALNEJ CZYTELNI
PRENUMERATA PAPIEROWA

Metoda płatności: Płatności elektroniczne (karta kredytowa, przelew elektroniczny)
Dostęp do publikacji (format pdf): 6.00 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 1h: 24.60 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 4h: 43.05 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 12h: 73.80 zł	DO KOSZYKA

Prenumerata

Szanowny Kliencie!
Zamów roczną prenumeratę w wersji PLUS a uzyskasz dostęp do archiwalnych publikacji tego czasopisma.
Nie zwlekaj - skorzystaj z tysięcy publikacji o najwyższym poziomie merytorycznym.

prenumerata papierowa roczna PLUS (z dostępem do archiwum e-publikacji) - tylko 780.00 zł
prenumerata papierowa roczna PLUS z 10% rabatem (umowa ciągła) - tylko 702.00 zł *)
prenumerata papierowa roczna - 690.00 zł
prenumerata papierowa półroczna - 345.00 zł
prenumerata papierowa kwartalna - 172.50 zł

okres prenumeraty:

*) Warunkiem uzyskania rabatu jest zawarcie umowy Prenumeraty Ciągłej (wzór formularza umowy do pobrania).
Po jego wydrukowaniu, wypełnieniu i podpisaniu prosimy o przesłanie umowy (w dwóch egzemplarzach) do Zakładu Kolportażu Wydawnictwa SIGMA-NOT.

Zaprenumeruj także inne czasopisma Wydawnictwa "Sigma-NOT" - przejdź na stronę fomularza zbiorczego »

INNE PUBLIKACJE W TYM ZESZYCIE

Aktualności

Polimery Police mają już pieniądze i wykonawcę inwestycji Dnia 11 maja 2019 r. należąca do Grupy Azoty SA spółka PDH Polska SA podpisała z firma Hyundai Engineering Co. umowę na kompleksową realizację inwestycji Polimery Police w formule "pod klucz". To milowy krok w tym największym projekcie sektora chemicznego ostatnich lat w Polsce. Ta kompleksowa inwestycja obejmuje budowę instalacji odwodornienia propanu (instalacja PDH), wytwórni polipropylenu (instalacja PP), systemu konfekcjonowania, magazynowania, logistyki i spedycji PP, instalacji pomocniczych wraz z połączeniami międzyobiektowymi, oraz terminalu przeładunkowo- -magazynowego obejmującego urządzenia portowe do rozładunku i magazynowania propanu i etylenu ze statków morskich. Docelowa planowana wydajność instalacji PDH wynosi 429 tys. t/r propylenu o czystości 99,6% obj. (propylen klasy polimerowej), a wytwórni PP 437 tys. t/r. - Realizacja tej strategicznej inwestycji to ważne wydarzenie zarówno dla grupy kapitałowej Grupa Azoty, jak i dla polskiego przemysłu chemicznego. Uruchomienie Projektu Polimery Police będzie oznaczało istotną, strategiczną dywersyfikację naszego biznesu o perspektywiczny i silnie rozwijający się rynek tworzyw sztucznych, zwłaszcza polipropylenu. Przewidujemy, że udział segmentu tworzyw sztucznych wzrośnie w ciągu kilku lat do ponad 30% skonsolidowanych przychodów całej grupy kapitałowej Grupa Azoty, wobec blisko 16% w 2018 r. Wzmocnienie zaangażowania w rozwój obszarów niezwiązanych z produkcją nawozową pozwoli na dywersyfikację przychodów i ograniczy zjawisko sezonowych wahań popytu. Inwestycja istotnie poprawi także pozycję Polski wśród europejskich producentów tworzyw sztucznych. Nasz kraj dołączy do czołowych producentów polipropylenu w Europie. Będzie największym producentem w regionie CEE z produkcją ok. 700 tys. t. Projekt Polimery Police to także wzrost niezależności energetyczno-surowcowej kraju poprzez oddanie nowego więcej »

Aktywność przeciwdrobnoustrojowa ekstraktów z robinii akacjowej (Robinia pseudoacacia L.) otrzymanych w warunkach nadkrytycznych - DOI:10.15199/62.2019.6.26

Agnieszka Grzegorczyk Anna Biernasiuk Magdalena Iwan Agnieszka Korga Barbara Rajtar Łukasz Świątek Aleksandra Józefczyk Grażyna Zgórka Katarzyna Tyśkiewicz Małgorzata Polz-Dacewicz Edward Rój Anna Malm

Robinia akacjowa, czyli grochodrzew (Robinia pseudoacacia L.), jest gatunkiem reprezentującym rodzinę bobowatych (Fabaceae). Rodzime, naturalne siedliska tego taksonu stanowią obszary Ameryki Północnej, ale od ponad 400 lat uprawia się ją także w Europie1). W fitoterapii wykorzystuje się kwiat robinii akacjowej (Robiniae pseudoacaciae flos), który zawiera zespół bioaktywnych flawonoidów. W ostatnich latach prowadzone były również badania aktywności biologicznej różnych rodzajów ekstraktów otrzymywanych z drewna2), kory, gałęzi3), liści4), kwiatów5), nasion i osłonek nasiennych (strąków)4) grochodrzewu. Celem badań było porównanie aktywności przeciwbakteryjnej i przeciwgrzybiczej ekstraktów otrzymanych z robinii akacjowej metodą ekstrakcji ditlenkiem węgla w warunkach nadkrytycznych CO2-SFE (carbon dioxide supercritical fluid extraction) bez i z udziałem wody jako współrozpuszczalnika z trzech rodzajów substancji roślinnych (młode pędy oraz pozyskana z nich kora i drewno grochodrzewu). Aktywność przeciwdrobnoustrojową wyciągów oceniano w korelacji z całkowitą zawartością polifenoli oraz cytotoksycznością badanych ekstraktów. Część doświadczalna Materiał Materiał do badań stanowiły ekstrakty z robinii akacjowej uzyskane metodą CO2-SFE bez użycia koekstrahentów (ekstrakty CO2) oraz z udziałem wody jako współrozpuszczalnika (ekstrakty CO2+H2O, 1% mas.). Wysuszone i zmielone substancje roślinne (kora, drewno i pędy, określane dalej jako kora+drewno) zostały zebrane z poletek doświadczalnych w lutym 2018 r. przez firmę Quercus Sp. z o.o. i Uniwersytet Warmińsko-Mazurski. Metodyka badań W przypadku ekstraktów CO2, substancje roślinne zostały poddane ekstrakcji CO2 w stanie nadkrytycznym z użyciem ciśnieniowej instalacji badawczej firmy SITEC do ekstrakcji surowców roślinnych (pojemność ekstraktora 1 dm3, ciśnienie ekstrakcji 330 bar, temp. 40°C, zużycie CO2 100 kg/kg wsadu, wilgotność wsadu w zależności od surowca 8-10% mas.). W więcej »

Antyzbrylacze do nawozów saletrzanych. Cz. II**. Produkty handlowe - DOI:10.15199/62.2019.5.18

Aleksandra Tyc Józef Hoffmann Andrzej Biskupski

Najbardziej popularnymi nawozami na bazie azotanu amonu (AA) są nawozy saletrzano-amonowe, takie jak saletra amonowa AN (ammonium nitrate), saletrzak CAN (calcium ammonium nitrate) oraz roztwór saletrzano-mocznikowy RSM. Ponadto w Polsce jest wytwarzany saletrosiarczan amonu ASN. AN wytwarzana w Polsce metodą granulacji mechanicznej (mieszarkowej) zawiera 30-32% N a metodą granulacji wieżowej 34,5% N. CAN zawiera poniżej 28% N i jest produkowany z wykorzystaniem obu rodzajów granulacji2, 3). Nawóz ASN jest wytwarzany metodą mechaniczną. Stałe nawozy saletrzane bezpośrednio po wytworzeniu mają postać mniej lub bardziej kształtnych granul. W celu zapewnienia produktom stabilnej postaci fizycznej podczas przechowywania, do ich wytwarzania stosuje się dodatki, m.in. do stopu przed granulacją, do granulatora a także na powierzchnię granul. W nawozie saletrzanym niezawierającym dodatków poprawiających jego właściwości następuje rozpadanie się granul na mniejsze części (w tym w pył) oraz łączenie tych mniejszych części w jeden blok (zbrylenie). Są to niekorzystne zjawiska, które przyczyniają się do pogorszenia użytkowych właściwości nawozów, utrudniają magazynowanie nawozów, narażają zarówno producenta, jak i końcowego odbiorcę na dodatkowe koszty oraz przyczyniają się do tego, że nie można nawozu równomiernie dawkować. Dlatego tak ważnym zagadnieniem jest zapobieganie zjawisku zbrylania nawozów saletrzanych.Skłonność nawozu saletrzanego do zbrylania jest zależna od jego składu chemicznego, metody wytwarzania (w tym od zastosowanych dodatków) oraz warunków jego przechowywania (rys. 1)4, 5). Celem pracy był przegląd metod zapobiegania zbrylaniu nawozów saletrzanych przez stosowanie organicznych antyzbrylaczy wytwarzanych m.in. na bazie gaczu parafinowego i amin tłuszczowych.Przyczyny zbrylania się nawozów saletrzanych szczegółowo omówiono w poprzedniej pracy1). Kluczową rolę pełni tu woda, która bierze udział w tworzeniu mostków krystal więcej »

Badania procesu kondensacji ekstrakcyjnego kwasu fosforowego - DOI:10.15199/62.2019.6.20

Edyta Zielińska Barbara Grzmil Agnieszka Sienkiewicz Paweł Regulski Monika Zienkiewicz

Kwas fosforowy(V) stanowi bardzo ważny surowiec dla przemysłu chemicznego i może być otrzymywany metodami ekstrakcyjnymi oraz termicznymi. Ze względów ekonomicznych w przemyśle nawozowym wykorzystywana jest metoda ekstrakcyjna (mokra) polegająca na rozkładzie rudy fosforanowej (apatytów lub fosforytów) kwasem siarkowym(VI)1, 2) lub azotowym(V) w procesie Odda2). W Grupie Azoty Zakłady Chemiczne Police SA do produkcji ekstrakcyjnego kwasu fosforowego wykorzystywane są surowce fosforowe pochodzenia osadowego oraz kwas siarkowy(VI) produkowany na terenie Zakładu lub kwas siarkowy(VI) z przerobu siarczkowych rud miedzi, tzw. metalurgiczny. W zależności od zastosowanej rudy fosforanowej, otrzymywane ekstrakcyjne kwasy fosforowe mogą się między sobą różnić zawartością zanieczyszczeń oraz wpływać na właściwości produktów wytworzonych na ich bazie1-3). W praktyce przemysłowej do określania stopnia czystości surowca w odniesieniu do zawartości zanieczyszczeń używa się indeksu MER (minor element ratio) będącego sumą zawartości tlenków głównych zanieczyszczeń w odniesieniu do zawartości P2O5 1): MER = (MgO + Al2O3 + Fe2O3)/P2O5 ·100% (1) Ekstrakcyjny kwas fosforowy jest surowcem do produkcji nawozów mineralnych1, 2) oraz może być wykorzystywany do otrzymywania kwasu polifosforowego(V), którego sole znalazły zastosowanie m.in. w przemyśle nawozowym jako dodatek w nawozach płynnych4). Polikondensacja kwasu fosforowego(V) polega na jego termicznej dehydratacji, w wyniku której tworzą się połączenia łańcuchowe i pierścieniowe5). Efekt kondensacji kwasu zależy od temperatury, czasu trwania procesu oraz rodzaju kwasu wyjściowego1). Otrzymane kwasy polifosforowe(V) oraz ich sole cechują się elastycznością wiązania, ułatwiającą powstanie pierścieni oraz związków kompleksowych6). Podstawowym parametrem opisującym właściwości związków polifosforowych jest stopień polikondensacji kwasu fosforowego( V) w polifosforowy(V), określany jako stosu więcej »

Badanie wpływu mikroemulsji wodno-paliwowych na okres zwłoki samozapłonu w silniku o zapłonie samoczynnym - DOI:10.15199/62.2019.6.12

Wincenty Lotko Rafał Longwic Milena Górska

W transporcie samochodowym, morskim, a także w zastosowaniach stacjonarnych silniki o zapłonie samoczynnym (wysokoprężne) są stosowane od ponad 100 lat. Ich dotychczasowa popularność wynikała przede wszystkim z niskich kosztów eksploatacyjnych. Jednak ich dalsze stosowanie staje się w coraz szerszym zakresie utrudnione. Wynika to z rosnących kosztów, które muszą być poniesione, aby dostosować te silniki do coraz bardziej rygorystycznych wymagań środowiskowych. W związku z tym wielu producentów pojazdów ogłasza swoje plany w zakresie ograniczenia produkcji silników wysokoprężnych. Na podstawie raportu ACEA (Europejskie Stowarzyszenie Producentów Pojazdów) z III kw. 2018 r. można stwierdzić, że systematycznie maleje liczba rejestracji pojazdów wyposażonych w silniki wysokoprężne (rys. 1). W związku z tym coraz większą popularność zyskują pojazdy wyposażone w silniki benzynowe, których udział w rynku wzrósł o 7% Fig. 1. New passenger car registrations by fuel type in the EU in 3rd quarter 20181) : APV (alternatively - powered vehicles), ECV (electric chargeable vehicles), HEV (hybrid electric vehicles) Rys. 1. Odsetek systemów napędowych w nowych rejestracjach pojazdów osobowych w III kw. 2018 r.1): APV (pojazdy z napędem alternatywnym), ECV (pojazdy z napędem elektrycznym), HEV (pojazdy z napędem hybrydowym) 98/6(2019) 925 Milena GÓRSKA jest studentką na kierunku technologia chemiczna prowadzonym przez Wydział Materiałoznawstwa, Technologii i Wzornictwa Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu. Od 2017 r. rozwija swoje zainteresowania w obszarze badań właściwości fizykochemicznych paliw alternatywnych. Table 1. Selected physicochemical properties of tested fuels Tabela 1. Wybrane właściwości fizyczno-chemiczne badanych paliw Parametr Jednostka Metoda Wartość ON DF4 DF8 Gęstość w 15°C kg/m3 EN 3838 835 849 851 Lepkość kinematyczna w 40°C mm2/s EN 3104 2,6 3,4 3,9 Zawartość wody %, mas więcej »

Cenosfery. Uniwersalny materiał konstrukcyjny - DOI:10.15199/62.2019.6.16

Jarosław Markowski

Cenosfery, zwane również mikrosferami lub mikrosferami glinokrzemianowymi, stanowią jedną z frakcji popiołów lotnych powstających w kotłach pyłowych zasilanych węglem kamiennym lub brunatnym oraz w czasie ich współspalania z biomasą1, 2). Cenosfery składają się z glinokrzemianowych kulek wypełnionych gazem, najczęściej CO2 i N2 (oraz w znacznie mniejszych ilościach CO, O2 oraz H2O)3), których średnica zawiera się w przedziale 20-600 μm. Przeciętna średnica cenosfer wynosi ok. 90 μm4-8), a grubość ścianek 2-30 μm4). Cenosfery odróżniają się od pozostałych składowych popiołów lotnych małą, mniejszą od wody gęstością, która wg danych literaturowych9-11) zawiera się w zakresie 0,2-0,8 g/cm3, a twardość w skali Mohsa wynosi 6 ± 112, 13). Ich specyficzna budowa odpowiada również za ich właściwości izolacyjne. Według literatury współczynnik przewodzenia ciepła cenosfer wynosi 0,008-0,14 W/(m·K) i jest porównywalny ze współczynnikiem przewodzenia płyt wiórowych (dla przykładu dla żelbetu ten współczynnik wynosi 1,8 W/(m·K))14-16). Z formalnego punktu widzenia cenosfery zaliczane są do tzw. ubocznych produktów spalania i w Katalogu Odpadów posiadają kod 10 01 81 "Mikrosfery z popiołów lotnych"17), a ich zawartość w lotnych popiołach waha się w granicach 0,01-4,8% mas.18, 19). Roczna globalna produkcja mikrosfer, w zależności od źródła wynosi 0,075-3,6 mln t20, 21). Mechanizm powstawania cenosfer jest powszechnie znany i nie podlega dyskusji, a szczegółowe warunki i parametry konieczne do ich powstania są w dalszym ciągu przedmiotem badań. Mechanizm ten składa się z trzech etapów: w pierwszym następuje odgazowanie lotnych związków z rozdrobnionych i wprowadzonych do pieca cząstek węgla. Związki te ulegają spaleniu, powodując powstanie wewnątrz cząstki węgla pustej przestrzeni. W drugim etapie wypaleniu ulega sadza. Związki lotne, takie jak chlorki i siarczany metali I i II grupy opuszczają strefę spalania, a więcej »

Chemiczny mechanizm powstawania chlorowodoru w procesie pirolizy wybranych odpadów - DOI:10.15199/62.2019.6.8

Monika Zajemska Przemysław Rajca Stanisław Szwaja Sławomir Morel

Prawodawstwo europejskie sukcesywnie ogranicza poziomy emisji szkodliwych związków do atmosfery. Poszukuje się zatem bardziej przyjaznych dla środowiska metod odzysku energii z odpadów. Jedną z nich jest piroliza, odznaczająca się mniejszą emisją zanieczyszczeń w porównaniu ze spalaniem, a także dużą elastycznością uzyskiwanych produktów, w zależności od przyjętych parametrów1, 2). Poddano analizie mechanizmy formowania związków chloru, zwracając uwagę na badania Du i współpr.3), którzy wykazali największą zawartość chloru w gazowych produktach pirolizy biomasy, prowadzonej w wysokiej temperaturze (800-1000°C).Znajomość chemicznych mechanizmów powstawania związków chloru powodujących korozję jest niezwykle istotna dla oceny zagrożenia korozyjnego podczas termicznej konwersji paliw i odpadów, a w szczególności biomasy, m.in. ze względu na obecność chloru1-5). Duża zawartość chloru w paliwie może również hamować zapłon i prowadzić do mniejszych prędkości płomienia6, 7). Stopień zagrożenia korozją można wstępnie ocenić poprzez określenie zawartości tego pierwiastka w paliwie. Literatura przedmiotu określa takie podejście mianem "paliwowego wskaźnika korozji chlorkowej", jednocześnie szacując, że przy udziale Cl < 0,02% nie występuje zagrożenie korozją8-10). Metoda ta sprawdzi się nie tylko podczas termicznej konwersji biomasy, ale również odpadów komunalnych, np. RDF (refuse derived fuel), w których zawartość chloru jest mocno zróżnicowana11-18). Biorąc pod uwagę duże nadwyżki nadsitowej frakcji odpadów komunalnych w Polsce (3,5-5 Gg/r), spowodowane ograniczonymi możliwościami jej zagospodarowania przez przemysł cementowy (maks. ok. 1 Gg/r), a także rosnące zainteresowanie termicznym przekształceniem odpadów, słuszna wydaje się analiza procesów termicznej konwersji odpadów pod kątem powstawania związków chloru. Jak podaje Pelucchi i współpr.9) korozyjny potencjał chloru nabiera szczególnego znaczenia podczas wysokotemperaturowej ko więcej »

Ekspansja skroplonego gazu ziemnego (LNG) z Rosji na globalnym rynku paliw - DOI:10.15199/62.2019.6.6

Andrzej P. Sikora Mateusz Sikora

Według danych zamieszczonych w rocznym raporcie1) GIIGNL 2019 w 2018 r. 42 kraje importowały na świecie 313,8 mln t LNG (wzrost o 8,3% w porównaniu z 2017 r.), z czego 99,3 mln t LNG zostało zakupionych w formule kontraktów krótkoterminowych lub w formule spot (dziennej). Z dysponującej obecnie dwoma terminalami Rosji (Sakhalin LNG o łącznej mocy 10,8 mln t i Yamal LNG o łącznej rocznej zdolności produkcyjnej 17,5 mln t) eksportowano2) 18,4 mln t LNG, z czego 4,4 mln t LNG trafiło do Europy. Z wyliczeń Instytutu Studiów Ekonomicznych (ISE) wynika, że w I kw. 2019 r. sam tylko terminal Yamal LNG opuściło 101 metanowców. Około 50 transportów dostarczono do Europy, głównie do Francji (terminal LNG w Dunkierce oraz Nantes-St Nazaire), Holandii (Rotterdam), Belgii (Zeebrugge) i Wlk. Brytanii. Około 40 transportów (prawie 40% eksportu LNG z Rosji) przeładowano w norweskim terminalu LNG Honningsvag (bez oznaczenia końcowego odbioru), a 2 transporty trafiły do Murmańska i prawdopodobnie 2 do Bilbao. Znaczna część transportów została przeładowana w europejskich portach i odsprzedana na inne rynki3). Planowana ekspansja rosyjskiego LNG Rosja zainteresowała się eksportem LNG obiektywnie późno, początkowo dysponując tylko terminalem na wyspie Sachalin (Sakhalin Energy Investment Company, którego właścicielami są Gazprom 50%, Shell 27,5%, Mitsui 12,5%, Mitsubishi 10%) nastawionym na rynek azjatycki4). Przełomowym momentem było rozpoczęcie komercyjnej działal więcej »

Emisje tlenku azotu(I) i ditlenku węgla z aplikacji nawozów nieorganicznych i naturalnych w wybranych technologiach upraw kukurydzy na kiszonkę - DOI:10.15199/62.2019.6.7

Anita Konieczna Kinga Borek Kamila Mazur Witold J. Wardal

W związku z przyjętą przez Unię Europejską strategią polityki klimatycznej na lata 2014-2020 przywiązuje się ogromną wagę do monitoringu zanieczyszczeń powietrza wprowadzanych do atmosfery. Ze względu na ogólnoświatowy zasięg problematyki zmian klimatycznych, badania emisji gazów cieplarnianych są przedmiotem wzmożonych badań i prac międzynarodowych organizacji i instytucji. Działania te są wynikiem postanowień Protokołu z Kioto, w wyniku których Polskę obowiązuje m.in. prowadzenie badań i monitoringu w zakresie zmian klimatycznych oraz przekazywanie do Sekretariatu Konwencji w Bonn corocznej inwentaryzacji emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych. Oceny wielkości emisji oraz pochłaniania tych gazów należy dokonywać zgodnie z ujednoliconą, aktualną metodyką Międzynarodowego Zespołu ds. Zmian Klimatu IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change), która obejmuje m.in. 902 98/6(2019) Table 2. The nitrogen content in the mineral fertilizers, % Tabela 2. Zawartość azotu w nawozach mineralnych, % Nazwa nawozu Zawartość N Lubofos Corn 5-10-21 5 Mocznik 46 Fosforan amonu 18 Polifoska 8R NPK(S) 8-24-24(9) 8 Salmag N(CaMg) 27,5 Basfoliar® 2.0 36 Extra 27 Table 3. The nitrogen, phosphorus and potassium content in natural fertilizers5), % Tabela 3. Zawartość azotu, fosforu i potasu w nawozach naturalnych5), % Rodzaj zwierząt Obornik Gnojowica azot fosfor potas azot fosfor potas Jałówki, byczki 12-24 0,52 0,32 0,65 0,35 0,13 0,48 Krowy (4 tys. L mleka) 0,55 0,32 0,54 0,42 0,17 0,46 Średnia dla bydła 0,54 0,32 0,60 0,38 0,15 0,47 Table 4. Greenhouse potential of greenhouse gases6) Tabela 4. Potencjał cieplarniany GHG6) Gaz CO2 N2O CH4 Przelicznik do równoważnika CO2 1 298 25 zalecenia dotyczące wyboru sposobu obliczeń, wskaźników emisji, danych o źródłach emisji i metodach szacowania dokładności wyników, a także procedury oceny jakości danych i wyników1). Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE) w Ins więcej »

Energia z odpadów komunalnych jako sposób zapobiegania nadmiernej akumulacji odpadów - DOI:10.15199/62.2019.6.10

Małgorzata Piaskowska-Silarska* Krzysztof Pytel Stanisław Gumuła

Każdego roku wytwarzane są w Polsce ogromne ilości odpadów komunalnych. Problem ten szczególnie widoczny jest w miastach, gdzie wszystko co nie zostanie wykorzystane trafia do koszy na śmieci. Jednak dzięki wprowadzonej segregacji odpadów i przepisom Unii Europejskiej coraz mniej trafia ich na składowiska odpadów. Dobrym sposobem wykorzystania odpadów, w szczególności w miastach, jest ich termiczna utylizacja z odzyskiem energii. Zgodnie z dyrektywami Unii Europejskiej Polska powinna znacznie ograniczyć ilość składowanych odpadów. Niedostosowanie się do tych regulacji grozi bardzo wysokimi karami, sięgającymi nawet 250 tys. euro dziennie. Pierwsze pozytywne zmiany w gospodarce odpadami są już w Polsce widoczne. Przyczynił się do tego Jednolity System Segregacji Odpadów, który wszedł w życie 1 lipca 2017 r. Zgodnie z nim odpady powinny być dzielone na cztery frakcje, czyli papier, szkło, razem metale i tworzywa sztuczne oraz odpady ulegające biodegradacji. Kolejną dobrą zmianą są powstające instalacje termicznego przetwarzania odpadów. Dzięki nim coraz mniej odpadów trafia na składowiska. Pozwala to z jednej strony pozyskać energię elektryczną i ciepło, a z drugiej ograniczyć emisje gazów cieplarnianych powstających na składowiskach. Charakterystyka odpadów komunalnych Ilość i skład odpadów komunalnych w dużym stopniu zależą od miejsca ich powstawania, a także od zamożności społeczeństwa. Do czynników wpływających na ich charakter, czyli skład fizyczny i chemiczny, zalicza się rodzaj zabudowy miejskiej (przede wszystkim nasycenie jej obiektami usługowymi), styl życia mieszkańców, sposób ogrzewania, a także porę roku. Odpady komunalne w Polsce składają się głównie z substancji organicznej i części mineralnych oraz bardzo małych ilości związków azotu, fosforu i potasu. Szczegółowe badania ilościowe i jakościowe oddają w pełni charakter odpadów powstających na danym terenie. Dzięki tym badaniom możliwe jest określenie ilości i wła więcej »

Jubileusz 60 lat istnienia Polskiego Koncernu Naftowego ORLEN SA

Należąca obecnie do Polskiego Koncernu Naftowego płocka rafineria obchodzi w tym roku 60-lecie swego istnienia. To doskonała okazja, aby przypomnieć jej bogatą historię i podkreślić jej rolę jako wiodącego producenta paliw motorowych i petrochemikaliów. Aby w pełni zrozumieć historię PKN Orlen, należy cofnąć się do 1854 r., kiedy to Ignacy Łukasiewicz, wynalazca lampy naftowej, założył pierwszą na świecie spółkę naftową w Bóbrce k. Krosna. Dwa lata później w Ulaszowicach k. Jasła uruchomił pierwszą destylarnię ropy naftowej na ziemiach polskich. Intensywny rozwój przemysłu naftowe więcej »

Kinetyczne badania sorpcji wody w chemicznie i termicznie utwardzanych tworzywach akrylanowych do protez zębowych - DOI:10.15199/62.2019.6.25

Michał Kochanowski Karolina Karońska Mariusz Pryliński

Stosowane w protetyce stomatologicznej poliakrylany są termoi chemoutwardzalnymi tworzywami sztucznymi cechującymi się małą wytrzymałością zmęczeniową oraz stosunkowo dużym skurczem polimeryzacyjnym. Pomimo to, szeroka dostępność tych tworzyw, łatwość kształtowania, barwienia oraz odporność na działanie kwasów zapewniły im szerokie zastosowanie w protetyce stomatologicznej1, 2). Proces utwardzania tych żywic zachodzi pod wpływem takich czynników, jak tlen, woda, ciepło oraz promieniowanie. W fazie wstępnej polimeryzacji żywica akrylanowa przechodzi przez fazę piasku, nitek do fazy ciasta, a właściwa polimeryzacja termiczna zachodzi w temp. 60-65°C. Obecnie producenci dążą do uproszczenia procesu polimeryzacji, oferując coraz lepsze, bardziej stabilne materiały do wykonawstwa protez ruchomych3-5). Dostępne w literaturze wyniki badań wykazują, że termoutwardzalne żywice akrylanowe, polimeryzowane zgodnie z zaleceniami producentów, słabiej chłoną wodę. Otrzymane odmienne wyniki mogą być związane ze zmianami w składzie analizowanych żywic akrylanowych oraz metodologii zastosowan więcej »

Koncepcje ograniczenia emisji szkodliwych substancji pochodzących z kotłów małej mocy w świetle dyrektywy Ecodesign - DOI:10.15199/62.2019.5.23

Błażej Gaze Leszek Romański Marek Kułażyński Łukasz Świątek

Jakość powietrza na terenie Polski należy do najgorszych w Europie. Według Europejskiej Agencji Środowiska (EEA)1) w pierwszej dziesiątce miast z najbardziej niekorzystnymi wskaźnikami znalazło się aż 6 polskich metropolii. W 2013 r. we wszystkich tych miastach przez ponad pół roku przekraczane były dopuszczalne limity stężeń szkodliwych substancji w powietrzu. Stężenie rakotwórczego benzo(a)pierenu ciągle przekraczało wartości określone w normach (rys. 1) nawet o 500%2). Na liście 30 najbardziej zanieczyszczających środowisko zakładów przemysłowych w UE aż 25 znajduje się w krajach starej Unii. Spośród 30 elektrowni węglowych emitujących największe ilości CO2 do atmosfery 10 jest zlokalizowanych w Niemczech i 7 w Polsce. 976 98/5(2019) Dr inż. Łukasz ŚWIĄTEK w roku 2013 ukończył studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej. W 2017 r. uzyskał stopień doktora i rozpoczął karierę w przemyśle. Specjalność - kataliza stosowana, technologia oczyszczania gazów. Dr hab. inż. Marek KUŁAŻYŃSKI - notkę biograficzną i fotografię Autora wydrukowaliśmy w nr. 1/2019, str. 53. Ochrona jakości powietrza w Unii Europejskiej znalazła oparcie w wielu aktach prawnych. Najważniejszym z nich jest dyrektywa3) w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy. Jest ona podstawą polskich regulacji ujednolicających zapisy dyrektywy. Prawo obliguje do obowiązkowego sporządzania programów ochrony powietrza (POP) oraz wprowadza nowy instrument prawny w postaci programu ograniczenia niskiej emisji (PONE) lub programu wsparcia materialnego ,,Czyste Powietrze". W ten sposób prawo jasno określa rodzaj i zakres ochrony jakości powietrza w Polsce4). Zanieczyszczenia powietrza powodują wiele negatywnych konsekwencji bezpośrednich i pośrednich. Słaba jakość powietrza wpływa w głównej mierze na zdrowie ludzi i zwierząt, powodując liczne choroby układu oddechowego i centralnego układu nerwowego. Konsekwencją długotrwałego zanieczyszczania więcej »

Nicienie jako wskaźnik zanieczyszczenia gleb ołowiem na terenach uprzemysłowionych - DOI:10.15199/62.2019.6.24

Joanna Matuska-Łyżwa Ilona Żeber-Dzikowska Jarosław Chmielewski

Gleba jest biologicznie czynną warstwą powierzchniową skorupy ziemskiej, powstałą w procesie glebotwórczym ze skały macierzystej. Jest najcenniejszym odnawialnym bogactwem ziemi i stanowi podstawę funkcjonowania wszystkich ekosystemów lądowych. Gleba jest naturalnym siedliskiem rozwoju wielu organizmów warunkującym rozkład i produkcję biomasy. Środowisko glebowe zapewnia obieg materii i przepływ energii w ekosystemie, a także filtruje wody podziemne. Gleba jest również miejscem buforującym, filtrującym i akumulującym szkodliwe substancje. Na wzrost zanieczyszczenia gleb wpływa wiele czynników, takich jak rozwój przemysłu, transport czy niewłaściwa gospodarka ściekowo-odpadowa1). Dotychczasowe badania dotyczące możliwości utylizacji ścieków wykazały, że z osadów ściekowych można uzyskać czysty biometan, a z odcieków przefermentowanych osadów substancje humusowe do nawożenia gleb2). W przypadku odpadów poważnym problemem są materiały z tworzyw sztucznych, gdyż zajmują dużą powierzchnię składowisk oraz mają długi proces rozkładu3, 4). Jednym z rozwiązań wykorzystania odpadowych tworzyw sztucznych typu PET jest produkcja materiałów termoizolacyjnych5). Potencjalnym źródłem zanieczyszczeń antropogenicznych są metale ciężkie6). Trafiają one do środowiska z różnych źródeł7). Zanieczyszczenia te są bardzo szkodliwe dla biologicznie czynnej warstwy gleby, gdyż metale są mało podatne na wymywanie, długo utrzymują się w środowisku glebowym, ograniczając przydatność rolniczą gleb. Nadmierne nagromadzenie się metali ciężkich w glebie niekorzystnie wpływa na zdolności adaptacyjne organizmów. W wielu przypadkach związki te kumulują się w organizmach, doprowadzając do zaburzeń w metabolizmie oraz zmian w budowie i funkcjonowaniu komórek i tkanek8-10). Toksyczność metali ciężkich oraz ich biologiczna przyswajalność zależą od wielu czynników, takich jak ilość zanieczyszczenia i forma chemiczna, a także od właściwości środowiska glebowego: temper więcej »

Ocena fitotoksyczności gleb zanieczyszczonych metalami - DOI:10.15199/62.2019.6.3

Magdalena Wiśniewska Arkadiusz Kamiński Agnieszka Pusz

Przez ryzyko rozumie się prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnego zdarzenia lub sytuacji w określonym czasie, z wszelkimi niepomyślnymi skutkami, w tym konsekwencjami finansowymi, czyli stratami1). Ryzyko jest też określane jako prawdopodobieństwo wystąpienia konkretnego skutku w określonym czasie lub w określonej sytuacji2). EPA ryzyko środowiskowe definiuje jako prawdopodobieństwo spowodowania szkody dla zdrowia ludzi lub/i środowiska przez dane zdarzenie lub działanie3, 4). Ocena ryzyka dla zdrowia ludzi i stanu środowiska wiąże się z ilościowym oszacowaniem skutków wynikających z uwolnienia zanieczyszczeń do środowiska i składa się z (i) identyfikacji źródeł zagrożenia, (ii) analizy uwalniania metali ze skażonych obszarów, (iii) określenia dróg i szybkości ich rozprzestrzeniania się w poszczególnych matrycach środowiska (np. glebie, wodach, powietrzu) oraz (iv) określenia stopnia bioakumulacji metali w organizmach żywych, a także skutków zanieczyszczenia w odniesieniu do różnych receptorów5). Rozporządzenie6) określa sposób postępowania z substancjami powodującymi ryzyko, dla których nie określono dopuszczalnych zawartości w glebie lub ziemi. W takich przypadkach stosowana jest analiza wpływu obecności danej substancji w glebie lub ziemi na zdro wie ludzi i stan środowiska. Zgodnie z rozporządzeniem6) analiza ta powinna uwzględniać takie elementy, jak (i) charakterystyka substancji powodującej ryzyko wraz ze wskazaniem klas zagrożenia wymienionych w załączniku I do rozporządzenia7), (ii) charakterystyka ryzyka dla zdrowia ludzi z wyszczególnieniem substancji o działaniu toksycznym oraz substancji o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, (iii) analiza istniejących metod badania zanieczyszczenia gleby i ziemi, z uwzględnieniem granicy wykrywalności i oznaczalności danej substancji w glebie i ziemi, a także niepewności oznaczeń, oraz (iv) podsumowanie informacji wraz ze wskazaniem ustalonej na ich podstawie dopuszczalnej więcej »

Ocena fitotoksyczności gleb zanieczyszczonych substancjami ropopochodnymi - DOI:10.15199/62.2019.6.4

Arkadiusz Kamińskia Agnieszka Pusz Magdalena Wiśniewska

Zgodnie z ustawą1) remediacja polega na poddaniu gleby, ziemi i wód gruntowych działaniom mającym na celu usunięcie lub zmniejszenie ilości substancji powodujących ryzyko, ich kontrolowanie, a także ograniczenie rozprzestrzeniania się, tak aby teren zanieczyszczony przestał powodować zagrożenie dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, z uwzględnieniem obecnego i, o ile jest to możliwe, planowanego w przyszłości sposobu użytkowania terenu. W obowiązujących przepisach przewidziano jednak możliwość odstępstw, w tym jeżeli (i) nie są znane technologie lub sposoby pozwalające na usunięcie zanieczyszczenia, (ii) negatywne dla środowiska skutki działań związanych z usunięciem zanieczyszczenia byłyby niewspółmiernie wysokie do korzyści osiągniętych w środowisku, (iii) koszty oczyszczania doprowadzające do usunięcia zanieczyszczenia byłyby nieproporcjonalnie wysokie w stosunku do korzyści osiągniętych w środowisku oraz (iv) zanieczyszczenie powstało przed 1 września 1980 r. W takich przypadkach działania remediacyjne prowadzone są do momentu usunięcia znaczącego zagrożenia dla zdrowia ludzi i stanu środowiska z uwzględnieniem obecnego i planowanego sposobu użytkowania terenu, poprzez zmniejszenie ilości zanieczyszczeń, ograniczenie możliwości ich rozprzestrzeniania się wraz z prowadzeniem okresowych badań kontrolnych zanieczyszczenia gleby i ziemi, bądź też przeprowadzenie samooczyszczania powierzchni ziemi, w tym również wspomaganego samooczyszczenia1). Remediację zanieczyszczonego terenu wykonuje się zgodnie z planem remediacji, zatwierdzonym przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska1). Zgodnie z rozporządzeniem2) podstawowe zagrożenie dla środowiska stanowią m.in. metale oraz związki organiczne, ponieważ są to substancje powodujące ryzyko szczególnie istotne dla ochrony powierzchni ziemi. W rozporządzeniu2) zostały określone m.in. substancje powodujące ryzyko szczególnie istotne dla ochrony powierzchni ziemi, ich dopuszczalne z więcej »

Ocena niepewności charakterystyki z dwu pomiarów kontrolnych - DOI:10.15199/62.2019.6.22

Zygmunt L. Warsza Jacek Puchalski

W praktyce pomiarów laboratoryjnych i przemysłowych w badaniach systemów pomiarowych, ich członów i elementów oraz w kontroli stanu aparatury, procesów produkcji i wyrobów występują dwa rodzaje zagadnień. Pierwszy rodzaj to wyznaczanie przebiegów funkcji opisujących badaną charakterystykę i dokładności jej modelu wg określonego kryterium, np. najmniejszych kwadratów, na podstawie zbioru wyników obserwacji pomiarowych rozmieszczonych przypadkowo lub w sposób zdeterminowany, np. równomierny, w badanym zakresie xmax - x0. Drugi 968 98/6(2019) rodzaj zagadnień to ustalenie, w których punktach i z jaką dokładnością należy kontrolować parametry badanej charakterystyki, by stwierdzić czy nie przekroczono wymaganej niepewności bezwzględnej lub względnej w określonym zakresie pomiarowym. Dotyczy to np. kalibracji charakterystyk przyrządów, czujników, przetworników i innych członów systemów pomiarowych, analizy właściwości substancji wskutek zmian jej składu, kontroli wytwarzania elementów i podzespołów, monitorowania i diagnostyki urządzeń oraz statystycznej kontroli jakości i sterowania ciągłymi i dyskretnymi procesami produkcji masowej, w tym w przemyśle chemicznym i spożywczym. Zagadnienia pierwszego rodzaju rozwiązuje się, stosując metody regresji liniowej i nieliniowej o różnych kryteriach optymalizacji i technikę numeryczną. Są one opisane w literaturze i nie są przedmiotem tej pracy. Do oceny dokładności pomiarów w latach 90. XX w. wprowadzono pojęcie "niepewność" oraz opracowano zasady jego stosowania w postaci przewodnika o angielskim akronimie GUM1) i kolejno ukazujących się jego Suplementów. Zakres zastosowania tych przepisów ciągle rozszerza się też w licznych publikacjach, w tym w monografii wydanej przez PIAP2). Obok powszechnego już stosowania pojęcia niepewność do oceny dokładności pomiarów, w badaniach eksperymentalnych pojawiły się i rozpowszechniły nowe jego zastosowania do oceny jakości wyrobów, statystycznego ster więcej »

Ocena oddziaływania nowego asortymentu żelowych nawozów dolistnych na plonowanie roślin uprawnych - DOI:10.15199/62.2019.6.15

Iwona Jaskulska Dariusz Jaskulski

Historia badań nad zdolnością liści do wchłaniania wody sięga drugiej połowy ХVІІ w., a pobierania składników pokarmowych z roztworów wodnych i ich fizjologicznego oddziaływania w roślinie XIX w.1). Obecnie dolistna aplikacja nawozów, zwłaszcza mikroelementowych, jest ważnym, uznanym przez naukę i praktykę rolniczą sposobem nawożenia roślin2, 3). Pozwala ona dostarczyć roślinom składniki pokarmowe w warunkach niewystarczającego ich pobierania przez system korzeniowy. Ma to miejsce przy niedoborze składników w glebie lub ich występowaniu w formie trudno przyswajalnej, antagonizmie pomiędzy jonami, ograniczonej aktywności systemu korzeniowego i braku możliwości przemieszczania składnika w roślinie4, 5). Efekt nawożenia dolistnego zależy od właściwości nawozów i cieczy roboczej, decydujących o zwilżaniu liści, wchłanianiu i przemieszczaniu się składników w roślinie. Do właściwości tych należą m.in. rozpuszczalność, stężenie, masa cząsteczkowa, ładunek elektryczny oraz pH. Równie ważna jest formulacja nawozu i obecność w jego składzie związków poprawiających właściwości cieczy roboczej6). Dokarmianie i nawożenie dolistne jest obecnie w świecie powszechnie stosowane w agrotechnice różnych gatunków i grup użytkowych roślin: rolniczych, warzywnych, sadowniczych, cytrusów i roślin szklarniowych7). Pozwala ono dostarczyć składniki pokarmowe roślinom w niekorzystnych warunkach siedliskowych, np. przy małej ilości opadów i tym samym niewystarczającej wilgotności gleby8). Ważnym argumentem przemawiającym za dolistną aplikacją nawozów jest możliwość ich łącznego stosowania w jednym zabiegu ze środkami ochrony roślin. Ułatwia to organizację produkcji roślinnej, zmniejsza koszty i ogranicza presję agrotechniki na środowisko9). Efektywność użycia nawozów dolistnych zależy jednak od wielu czynników, m.in. od sposobu i warunków siedliskowych ich aplikacji10). Silny wpływ wywierają właściwości gleby i elementy pogody, np. nasłon więcej »

Od redakcji

Andrzej Jan Szyprowski

W zeszycie czerwcowym świętujemy 60. rocznicę powstania Polskiego Koncernu Naftowego Orlen SA (wcześniej Mazowieckie Zakłady Rafineryjne w Płocku i Petrochemia SA). Otwieramy zeszyt sześcioma publikacjami naukowymi Orlenu. Rys historyczny Koncernu został przedstawiony w pierwszym artykule tego zeszytu. Warto przypomnieć genezę powstania Koncernu. Powstał on 60 lat temu. Na podstawie decyzji z 1959 roku rozpoczęła się budowa rafinerii w Płocku, która później była powszechnie znana pod nazwą Mazowieckie Zakłady Rafineryjne i Petrochemiczne w Płocku (MZRiP). Natomiast 20 lat temu następczyni MZRiP, czyli Petrochemia Płock SA, połączyła się z Centralą Produktów Naftowych SA w wyniku czego powstał PKN Orlen SA. Formalnie do połączenia obu firm doszło na mocy decyzji Rady Ministrów z maja 1998 r., która weszła w życie 7 września 1999 r. Nowe przedsiębiorstwo przyjęło nazwę Polski Koncern Naftowy SA. Dnia 3 kwietnia 2000 r. Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy PKN podjęło decyzję, by spółce nadać nazwę handlową Orlen, zaproponowaną w specjalnym konkursie. Nazwa ta miała swoją genezę z jednej strony w nazwie szlachetnego ptaka - orła, będącego również polskim godłem narodowym, a z drugiej w słowie energia. Nazwa Koncernu bardzo się spodobała i pracownikom Koncernu, i polskim obywatelom i chyba obecnie już nikt z nas nie wyobraża sobie polskiej rzeczywistości bez Orlenu. Korzystając z biografii Pana dr. inż. Konrada Jaskóły (Przem. Chem. 2014, 93, nr 3, 269), który kierował Petrochemią SA w latach 1992-1999, przypomnę, że w latach 80. XX w. ówczesne Mazowieckie Zakłady Rafineryjne i Petrochemiczne w Płocku, podobnie jak inne przedsiębiorstwa państwowe, odcięte były od inwestycji, bowiem zadłużona w epoce Edwarda Gierka gospodarka musiała spłacać gigantyczne kredyty i nie było środków na inwestycje. Na ile by więcej »

Odpowiedzialność za smog - DOI:10.15199/62.2019.6.2

Arkadiusz Kamiński

Każdego roku do atmosfery ziemskiej dostaje się wiele ton różnego rodzaju substancji stałych, ciekłych i gazowych, w tym zanieczyszczeń. Pochodzą one zarówno ze źródeł naturalnych, jak i antropogenicznych. Do naturalnych źródeł zanieczyszczenia powietrza zalicza się wybuchy wulkanów, pożary lasów, stepów, cząstki gleb i skał unoszone przez wiatr oraz pochodzące z rozkładu substancji organicznych, ale także pyłki kwiatowe, bakterie i drobnoustroje. Do źródeł antropogenicznych zalicza się przede wszystkim przemysł, komunikację, rolnictwo oraz gospodarkę komunalną. Spalanie paliw stałych (w szczególności węgla), często stosowane do opalania zakładów w celu wytworzenia ciepła technologicznego, zapewnienia warunków procesowych oraz ogrzewania domostw, w połączeniu z warunkami atmosferycznymi, czynnikami meteorologicznymi (zwłaszcza w sezonie zimowym) jest przyczyną dużej zawartości zanieczyszczeń utrzymujących się w powietrzu nad obszarami miejskimi przez wiele dni, tygodni, a nawet miesięcy.Pod koniec lat 60. XX w. wiele państw (m.in. Wielka Brytania po "epizodzie" z grudnia 1952 r., gdy średniodobowe stężenie SO2 i pyłu całkowitego osiągnęło poziom 5000 μg/m3) rozpoczęło działania w kierunku tworzenia prawa w celu rozwiązania problemu zanieczyszczenia powietrza. Od tego czasu jakość powietrza w Europie uległa znacznej poprawie, w dużej mierze dzięki skutecznym przepisom międzynarodowym, europejskim implementowanym na narodowe legislacje oraz przepisom krajowym. Stwierdzono, że problem zanieczyszczenia powietrza można rozwiązać wyłącznie dzięki współpracy międzysektorowej przy zaangażowaniu wszystkich stron, ale także w ramach współpracy międzynarodowej. Postęp technologiczny, który częściowo był zainspirowany przepisami legislacyjno-prawnymi, przyczynił się również do poprawy powietrza na świecie i w Europie. Obecnie w celu ochrony klimatu i monitorowania ilości i wielkości zanieczyszczeń wprowadza się wskaźniki jakości powie więcej »

Optymalizacja technologii jednoczesnej ekstrakcji flawonoidów i polifenoli z igieł cedrowych z wykorzystaniem metody powierzchni odpowiedzi - DOI:10.15199/62.2019.6.27

Cao Kan Cheng Wangkai Xiao Sheng

Igły sosnowe to liście drzew z rodzaju Pinus, w tym sosny czarnej, sosny chińskiej, sosny Huashan, sosny Yunnan i sosny Masson. Do rodziny Pinaceae należy również cedr. Obszar lasów sosnowych stanowi ponad 40% powierzchni lasów w prowincji Anhui, zwłaszcza w południowej części kraju, w której przebywa autor. Sporządzanie leków z igieł sosnowych ma długą historię. W kompendium Materia medica zanotowano, że igły sosnowe Pine needles are needle-like leaves of pinus including black pine, Chinese pine, Huashan pine, Yunnan pine, masson pine, and cedar. China has abundant pine needle resources. Pine forest area accounts for more than 40% of the forest area in Anhui Province, especially in the southern part of the country where the author is located. There is a long history of pine needle medication. Compendium of Materia Medica records that pine needles smell bitter, warmth and non-toxic, which makes people not old if take long time, and can light body and breath, attend rheumatism, promote hair growth, benefit the heart, liver, spleen, lungs, kidney and keep heart empty and quiet as well as increase satiety and prolong life. According to the newest observations, the pine needle extract contains really many active ingredients beneficial to human body, mainly flavonoids and polyphenols1). Numerous research data indicate that plant flavonoids and polyphenols have various biological activities. For example, the flavonoids have antioxidant, antibacterial, antiviral and anti-inflammatory actions while the polyphenols prevent vascular diseases, obesity, diabetes and radiationas well as have anti-tumor and antiosteoporosis actions2-5). Because of the higher safety and biological activity, the flavonoids and polyphenols extracted from plants are more suitable for food and health products than other similar products such as synthetic rutin and have become a hot spot for research and development2). At present, the research is focused on the si więcej »

PERSONALIA

Dr Alicja ADAMCZAK w maju 2019 r. przestała pełnić funkcję prezesa Urzędu Patentowego RP, które to stanowisko zajmowała od 1 lipca 2002 r. Pani A. Adamczak w roku 1971 ukończyła studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. W 1996 r. w białostockiej filii UW uzyskała stopień doktora nauk prawnych. Ukończyła także aplikację sędziowską, uzyskała uprawnienia radcy prawnego i rzecznika patentowego. Jako nauczyciel akademicki jest związana z Wydziałem Zarządzania i Modelowania Komputerowego Politechniki Świętokrzyskiej. Specjalizuje się w zagadnieniach związanych z własnością przemysłową. Doświadczenie zawodowe: przez dwie kadencje kierowała Polską Izbą Rzeczników Patentowych i Krajową Radą Rzeczników Patentowych, była też redaktorem naczelnym czasopis więcej »

Praktyczne zagadnienia regulacji objętościowego natężenia przepływu i poziomu cieczy w przepływowym bioreaktorze zbiornikowym - DOI:10.15199/62.2019.6.19

Bolesław Tabiś Filip Augustyński Katarzyna Bizon

Przemysł chemiczny charakteryzuje się dużym stopniem automatyzacji i znacznym nasyceniem aparaturą do pomiarów i regulacji automatycznej. Z tego powodu zagadnienia regulacji automatycznej i sterowania są przedmiotem kursów dydaktycznych również na wydziałach chemicznych studiów technicznych. W technologii i inżynierii chemicznej do najważniejszych problemów automatyki należą regulacje poziomu cieczy w zbiornikach i reaktorach przepływowych, regulacje natężenia przepływu, ciśnienia, temperatury i składu chemicznego, w tym pH. Zmiany natężenia przepływu są jednymi z częściej występujących zakłóceń. Istnieją nawet w sieciach wody pitnej. Zagadnienia regulacji poziomu i natężenia przepływu są ze sobą powiązane w naturalny sposób. Problem ten dla obiektów liniowych, takich jak zbiorniki buforowe, magazynowe i inne, w których nie przebiegają procesy chemiczne lub biochemiczne, jest dobrze poznany. Jeżeli jednak zbiorniki pełnią funkcję reaktorów lub bioreaktorów, to wówczas zagadnienie jest trudniejsze i wymaga indywidualnego podejścia do każdego takiego obiektu. Omówiono i rozwiązano praktyczne zagadnienia dotyczące regulacji poziomu cieczy w przepływowym bioreaktorze zbiornikowym, Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki Bolesław Tabiś*, Filip Augustyński, Katarzyna Bizon Practical issues of volumetric flow rate and liquid level control in a continuous stirred tank bioreactor Praktyczne zagadnienia regulacji objętościowego natężenia przepływu i poziomu cieczy w przepływowym bioreaktorze zbiornikowym DOI: 10.15199/62.2019.6.19 Mgr. inż. Filip AUGUSTYŃSKI w roku 2018 ukończył studia na Wydziale Inżynierii i Technologii Chemicznej Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki. Obecnie jest zatrudniony w Katedrze Inżynierii Chemicznej i Procesowej tej uczelni. Specjalność - inżynieria chemiczna. Katedra Inżynierii Chemicznej i Procesowej, Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej, Politechnika Krakowska im. Tadeusza Ko więcej »

Recykling metali z zużytych modułów fotowoltaicznych - DOI:10.15199/62.2019.6.14

Anna Kuczyńska -Łażewska Ewa Klugmann-Radziemska

Cennymi materiałami możliwymi do odzyskania z powierzchni ogniw krzemowych, obok krzemu, są metale zawarte w metalizacji kontaktu górnego i dolnego. Należą do nich m.in. srebro i miedź. O opłacalności procesu recyklingu decyduje analiza ekonomiczna, która pozwala określić ilość możliwego odzysku z 1 m2 lub 1 kg zużytych modułów. Na podstawie ilości poszczególnych składników w krystalicznych modułach krzemowych1, 2) obliczono, że z 1 m2 modułu można odzyskać ok. 7 g czystego srebra. Z 1 kg samych oczyszczonych ogniw maksymalny uzysk to 14 g srebra, a z 1 t modułów to 0,5 kg czystego produktu. Zysk uzyskany w wyniku sprzedaży wszystkich materiałów odzyskanych w procesie recyklingu z 1 t krzemowych modułów fotowoltaicznych (tabela 1) wynosi ok. 1700 USD. Warto jednak podkreślić, że do wartości tej przy szacowaniu korzyści ekonomicznych należy dodać koszt unikniętej utylizacji odpadów oraz zysk energetyczny powstały w wyniku zawrócenia półproduktów do procesu produkcji modułów fotowoltaicznych. Dostępność na rynku krzemu o wysokiej czystości jest ograniczona, dlatego też materiał półprzewodnikowy odzyskany w procesie recyklingu jest dodatkowo cenny. Powtórne użycie materiałów oszczędza też emisje związane z technologią produkcji modułów fotowoltaicznych. Koszty wszystkich etapów recyklingu 1 t krzemowych modułów fotowoltaicznych to w sumie 2 700 USD (tabela 2). Procesem najbardziej kosztochłonnym jest usunięcie laminatu i szkła. Dzięki dopracowaniu poszczególnych etapów i obniżeniu kosztów recyklingu Table 1. Amount of materials in 1 t of silicon photovoltaic modules taking into account market process3) Tabela 1. Ilość materiałów w 1 t krzemowych modułów fotowoltaicznych z uwzględnieniem cen rynkowych3) Materiał Szkło Al EVA, Tedlar Si Ag Sn Zn Cu Ilość, kg 740 103 101,5 33,5 1,7 1,2 0,7 5,7 Cena, USD 68 1968 18 tys. 460 tys. 19,3 tys. 2685 6158 Table 2. The costs of recycling process of 1 t of silicon photovoltaic modules di więcej »

Remediacja gleb zanieczyszczonych metalami - DOI:10.15199/62.2019.6.5

Agnieszka Pusz Magdalena Wiśniewska Arkadiusz Kamiński

Gleba pełni wiele różnych funkcji, w tym działanie filtrujące i buforujące, chroniące ekosystemy przed nadmiernym przepływem zanieczyszczeń do innych elementów biosfery1, 2). Występujące w glebie w znacznych stężeniach metale mogą powodować stres dla wszystkich organizmów w niej żyjących3, 4). Usunięcie metali z gleby jest bardzo trudnym problemem, ponieważ są one specyficznym i dość trwałym zanieczyszczeniem, które w wielu przypadkach może trwać kilkuset lub nawet tysiące lat. Wynika z tego, że procesy samooczyszczania zachodzą w glebach bardzo wolno5). Formy, w jakich metale są obecne w glebie, mogą wpływać na szybkość przechodzenia metali z gleby do rośliny oraz na poziom ich akumulacji w tkankach roślin3, 6-8). Szczególne niebezpieczeństwo stanowią nadmierne zawartości form metali potencjalnie ruchliwych, które mogą przechodzić do wód podziemnych9, 10). Ruchliwość poszczególnych metali w glebach zależy od specyficznych właściwości fizykochemicznych i pochodzenia metalu, ale przede wszystkim od właściwości samych gleb11). Istnieje wiele metod remediacji gleb zanieczyszczonych metalami, podejmowanych przez wielu autorów prac badawczych12-21), aby wybrać jedną z nich, trzeba mieć na uwadze wszystkie czynniki związane z daną metodą. Pojęcie remediacji zanieczyszczonej gleby ma szerokie znaczenie. Może polegać na usunięciu lub rozkładzie zanieczyszczeń, przekształceniu zanieczyszczeń w formy mniej toksyczne, mobilne lub reaktywne, lub wydzieleniu zanieczyszczenia ze środowiska przez uniemożliwienie jego przemieszczania się22). Możliwość realizacji opisanych celów remediacji, w odniesieniu do gleb zanieczyszczonych metalami, zapewnia wiele różnorodnych metod ich oczyszczania. Należy zaznaczyć, że pojęcie remediacji użyto w pracy jako ograniczenie stopnia toksyczności metali w glebach, a nie usunięcie występujących zanieczyszczeń. W różnych publikacjach autorzy przedstawiają odmienne kryteria podziału metod oczyszczania gleb. Gwor więcej »

Rola zgazowania węgla oraz innych niskoemisyjnych technologii węglowych w okresie transformacji polskiej energetyki

AJS

W dniu 15 kwietnia 2019 r. w Auli Głównej Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie odbyła się konferencja pt. "Rola zgazowania węgla oraz innych niskoemisyjnych technologii węglowych w okresie transformacji polskiej energetyki", zorganizowana przez Wydziały Górnictwa i Geoinżynierii, Energetyki i Paliw tej uczelni oraz Centrum Energetyki AGH. Patronat nad konferencją objął JM prof. dr hab. inż. Tadeusz Słomka, Rektor AGH. W Konferencji uczestniczyło ok. 190 osób, przedstawicieli władz centralnych, pracowników uczelni, instytutów naukowo-badawczych i przedsiębiorstw energetycznych. Otwierając konferencję, prof. Zbigniew Kasztelewicz (kierownik Katedry Górnictwa Odkrywkowego AGH) stwierdził, że jej celem jest przekazanie i pokazanie, że węgiel, ten czarny i ten brunatny, to paliwo bez przynależności partyjnej i może być surowcem energetycznym przez następne dekady w Polsce. Przy założeniu kontynuacji polityki klimatyczno-energetycznej UE, czyli dalszym wzroście cen uprawnień do emisji CO2 do 50 lub nawet więcej euro/t, energetyka węglowa stałaby się niekonkurencyjna. W takim scenariuszu jedynym ratunkiem dla energetyki węglowej jest zmiana sposobu wykorzystania węgla ze zwykłego spalania w kotłach energetycznych na jego zgazowanie i następnie wykorzystanie produktów spalania, takich jak gaz czy wodór, do produkcji energii elektrycznej przy wykorzystaniu nowoczesnych kotłów gazowo-parowych, a w przyszłości ogniw paliwowych lub wodorowych. Dlatego krajowe prace badawcze nad czystszymi technologiami węglowymi dają niepowtarzalną szansę na prawdziwy technologiczny skok, który pozwoli, by Polska stała się europejskim liderem w dziedzinie czystych technologii węglowych. Ważne jest też, aby branże energetyczna i chemiczna w Polsce w większym zakresie włączyły się zarówno w finansowanie, jak i w prace nad nowymi technologiami dla zmniejszenia emisyjności przy wytwarzaniu energii elektrycznej i ciepła więcej »

Rules for the selection of working fluids for workover works on oil wells - DOI:10.15199/62.2019.6.28

Jan Ziaja Aleksandra Jamrozik Rafał Wiśniowski

Starzejące się odwierty eksploatacyjne na złożach węglowodorów to narastający problem w przemyśle naftowym, zarówno na świecie, jak i też w Polsce. Odkryte przed laty i eksploatowane złoża wchodzą w okres spadku produkcji. W celu jej poprawy często warunkiem wystarczającym jest przeprowadzenie odpowiednich prac rekonstrukcyjnych na odwiercie. Do tego typu prac, dla ich bezpieczeństwa, nieodzownym elementem jest zatłoczenie (zagłuszenie) do odwiertu specjalnych cieczy roboczych, tzw. rekonstrukcyjnych. Najczęściej cieczami tymi są roztwory soli nieorganicznych lub organicznych z dodatkami regulującymi filtrację i ich właściwości reologiczne. Przedstawiono zasady doboru cieczy roboczych oraz opracowano ich receptury na osnowie soli organicznych i nieorganicznych z przeznaczeniem do zastosowania ich na złożu ropno-gazowym o niskim gradiencie ciśnienia złożowego (<0,0096 MPa/m). Złoże znajdowało się w strefie wrażliwej ekologicznie. Przeprowadzono badania parametrów technologicznych i reologicznych opracowanych cieczy oraz zbadano ich wpływ na pęcznienie skały zbiornikowej. Badania przeprowadzono w symulowanych warunkach złożowych. Ponieważ ciecz miała być zastosowana w strefie wrażliwej ekologicznie, w związku z tym jej komponenty musiały być przyjazne środowisku naturalnemu. Ponadto nie można było zastosować w ich składzie blokatorów węglanowych celem ograniczenia filtracji. Związane to było względami ekologicznymi, które zabraniają stosowania zabiegów intensyfikacji złoża, takich jak np. kwasowanie. Obecnie wiele ośrodków badawczych1-3) prowadzi badania nad opracowaniem receptury cieczy roboczych i ich oddziaływaniem na skalę zbiornikową. Jednakże większość tych prac dotyczy cieczy roboczych stosowanych w otworach o wysokich ciśnieniach złożowych. Należy również podkreślić, że nie ma jednej uniwersalnej receptury cieczy roboczej i że każda skała zbiornikowa wymaga indywidualnego jej doboru, zwłaszcza gdy skały zbiornikowe zawi więcej »

Spotkanie eksperckie "Odpowiedzialność i Troska"

Pod hasłem "W kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. LCA, monitorowanie i dobre praktyki" dnia 27 maja 2019 r., w Małopolskim Laboratorium Budownictwa Energooszczędnego (L-6) w Krakowie odbył więcej »

Stowarzyszenie w Projekcie Sektorowej Ramy Kwalifikacji dla sektora przemysłu chemicznego w Polsce (SRK Chem)

Stowarzyszenie wspólnie z Biurem Polityki Gospodarczej i Rozwoju Regionalnego Sp. z o.o. Kielce EPRD (jako podwykonawca kieleckiej firmy) przygotowuje oferty w postępowaniu przetargowym oraz późniejszej realizacji zamówienia polegającego na wykonaniu projektu sektorowej ramy kwalifikacji dla sektora przemysłu chemicznego w Polsce (SRK Chem), w ramach postępowania przetargowego ogłoszonego przez Insty więcej »

Trendy Ekorozwoju w Przemyśle Chemicznym

Anna Czumak-Bieniecka

Pod hasłem: Czy polski sektor chemiczny może skutecznie konkurować na rynkach zagranicznych? W dniach 7-9 maja 2019 r. w Hotelu Mercure Kasprowy w Zakopanem odbyło doroczne spotkanie inżynierów, naukowców, studentów i uczniów na temat trendów ekorozwoju, w którym uczestniczyło 150 osób. Konferencję zorganizował Tarnowski Oddział Stowarzyszenia we współpracy i przy wsparciu Grupy Azoty jako Głównego Partnera. Prezes Oddziału, kol. Zbigniew Paprocki, witając gości tegorocznych Trendów powiedział, że liczy na ciekawe spotkanie i satysfakcję, zarówno uczestników, jak i wykładowców i autorów prezentacji. Powiedział on, że - Polska branża chemiczna nieustannie staje w obliczu wielorakich wyzwań, które w znaczący sposób utrudniają realizację jej ambitnych planów. Są to zarówno coraz bardziej restrykcyjne ograniczenia "wewnętrzne" wynikające z regulacji Unii Europejskiej, m.in. dotyczące limitów emisji do atmosfery i zawartości kadmu w nawozach. Ale są to również zagrożenia zewnętrzne wynikające z konkurencji ze strony m.in. posiadającej tani gaz Rosji czy z państw Dalekiego Wschodu zalewających Europę tanimi produktami niskiej jakości. Aby polski przemysł chemiczny mógł skutecznie się z tymi wyzwaniami mierzyć, potrzebne jest mu nie tylko zwiększenie wydatków na inwestycje czy badania i rozwój. Potrzebna jest mu także konkretna pomoc państwa, przejawiająca się m.in. skutecznym lobbingiem w instytucjach unijnych. […] Konferencja ta, która już od ponad dwóch dekad z udziałem przedstawicieli branży chemicznej, organizacji wspierających branżę oraz reprezentantów instytucji państwowych, zajmuje się poszukiwaniem odpowiedzi na najbardziej aktualne wyzwania czekające branżę chemiczną, w tym roku będzie próbą odpowiedzi na pytania, czego potrzeba polskiej branży chemicznej, aby skutecznie realizować jej ambicje znaczącego uczestnictwa na światowym rynku. Konferencję otworzył Mariusz Grab, wiceprezes Zarządu Grupy Azoty więcej »

Umowa o partnerskiej współpracy z Polskim Towarzystwem Chemicznym

Dnia 27 maja br. w siedzibie Polskiego Towarzystwa Chemicznego została podpisana umowa pomiędzy Polskim Towarzystwem Chemicznym (PTChem) a Stowarzyszeniem Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego (SITPChem) o Partnerskiej Współpracy. Umowa obowiązuje na czas nieokreślony. Strony zadeklarowały wolę współpracy na zasadach partnerstwa, wzajemnego poszanowania wartości i misji obu organizacji, przy jednoczesnym zachowaniu pełnej suwerenności i niezależności oraz w zgodzie z obowiązującym d więcej »

Wizja rozwoju rafinerii do 2050 r. - DOI:10.15199/62.2019.6.1

Arkadiusz Kamiński

Przedstawiono historię przemysłu naftowego, w tym rafineryjnego, oraz prognozę jego rozwoju do 2050 r. Zobrazowano prognozy dla zużycia ropy naftowej jako nośnika energii pierwotnej oraz paliwa transportowego, a także dominującą rolę produktów naftowych w światowej gospodarce. Zwrócono uwagę na regulacje prawne, w tym ograniczające emisję i mające wpływ na ten sektor przemysłu oraz udział nowej generacji biopaliw w ogólnym bilansie paliw i użycie nowych surowców do ich produkcji. Opisano raport Fuels Europe, który jest jednocześnie wizją ścieżki ewolucji branży rafineryjnej i paliw płynnych do 2050 r. Nie wszyscy ludzie rozumieją znaczenie przemysłu rafineryjnego, myśląc że ropa naftowa służy tylko do produkcji paliw, szczególnie transportowych1-16). Wszystko co nas otacza, m.in. tworzywa, kompozyty, szkło, leki, meble, materiały budowlane, izolacyjne i materiały odzieżowe, jest bezpośrednio lub pośrednio (również coraz częściej gaz ziemny) wyprodukowane z ropy naftowej. W związku z tym zastąpienie w przyszłości tego surowca będzie trudne. Według różnych źródeł literaturowych6, 7, 11, 14, 17-31) w 1837 r. powstał pierwszy handlowy zakład ropy, destylujący ropę naftową do parafiny. W 1847 r. szkocki chemik James Young zauważył naturalny wyciek ropy naftowej w kopalni Riddings Colliery w Alfreton, z której destylował lekki "cienki" olej nadający się do użycia jako olej lampowy, jednocześnie pozostawiając "grubszy" olej odpowiedni do smarowania maszyn. Warto w tym miejscu podkreślić, że ropa naftowa swój sukces zawdzięcza również naszym rodakom, a mianowicie Ignacemu Łukasiewiczowi, który jako pierwszy przeprowadził proces jej destylacji i otrzymał naftę. Ta z kolei znalazła zastosowanie m.in. do oświetlania. Pierwsza lampa naftowa zapłonęła w marcu 1853 r. w aptece Mikolascha we Lwowie, a później oświetlono szpital we Lwowie, gdzie 31 sierpnia tego samego roku wykonano pierwszy raz przy niej zabieg operacyjny6, więcej »

Właściwości preparatu kwasów huminowych Bio-activated Base actosol® i jego wpływ na plonowanie roślin - DOI:10.15199/62.2019.6.11

Barbara Filipek-Mazur Monika Tabak Grażyna Żukowskb Krystyna Ciarkowska Katarzyna Sołek-Podwika

Węgiel brunatny jest wykorzystywany głównie w elektrowniach1), jednak jego odmiany o niskiej wartości energetycznej i dużej zawartości kwasów huminowych (KH) mogą być wykorzystywane jako źródło materii organicznej. Rolnicza wartość węgla brunatnego zależy przede wszystkim od właściwości KH. Do celów nawozowych, z uwagi na dużą zawartość KH i wynikające z tego faktu podobieństwo do substancji próchnicznych gleby, korzystne jest stosowanie ziemistej odmiany węgla brunatnego. Substancja organiczna tej odmiany cechu- Barbara Filipek-Mazura, Monika Tabaka,*, Grażyna Żukowskab, Krystyna Ciarkowskaa, Katarzyna Sołek-Podwikaa 98/6(2019) 921 Dr hab. inż. Krystyna CIARKOWSKA w roku 1987 ukończyła studia na Wydziale Ogrodniczym Akademii Rolniczej w Krakowie. W 1998 r. uzyskała stopień doktora nauk rolniczych w dyscyplinie agronomia, a w 2010 r. stopień doktora habilitowanego nauk rolniczych na Wydziale Rolniczo- Ekonomicznym Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. Jest adiunktem w Zakładzie Gleboznawstwa i Ochrony Gleb UR im. H. Kołłątaja w Krakowie. Specjalność - gleboznawstwo, ochrona gleb. Dr hab. inż. Grażyna ŻUKOWSKA w roku 1987 ukończyła studia na Wydziale Rolniczym Akademii Rolniczej w Lublinie (obecnie Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie). Jest kierownikiem Zakładu Rekultywacji Gleb i Gospodarki Odpadami (Instytut Gleboznawstwa, Inżynierii i Kształtowania Środowiska UP w Lublinie). Specjalność - gleboznawstwo, ochrona środowiska, degradacja i rekultywacja gleb, gospodarka odpadami. Table 1. Properties of soils Tabela 1. Właściwości gleb Parametr Gleba lekka Gleba średnia Piasek, % mas. 77 35 Pył, % mas. 20 51 Ił, % mas. 3 14 pHKCl 5,1 5,4 Ca2+, mmol(+)/kg 23,24 29,63 Mg2+, mmol(+)/kg 3,03 7,31 Na+, mmol(+)/kg 0,15 0,28 K+, mmol(+)/kg 3,01 5,56 Hh, mmol(+)/kg 20,6 22,5 P przyswajalny, mg/kg 192 160 K przyswajalny, mg/kg 155 276 C ogółem, g/kg 10,05 9,31 N ogółem, g/kg 0,97 0,83 Ckf, % mas. 0,255 0,201 Ckh, % mas. 0,2 więcej »

Wpływ dodatków metalicznych na właściwości morfologiczne oraz ciepło wybuchu nieidealnych materiałów wybuchowych - DOI:10.15199/62.2019.6.13

Andrzej Biessikirski Magdalena Ziąbka Michał Dworzak Łukasz Kuterasiński Michał Twardosz

ANFO (ammonium nitrate fuel oil) jest materiałem wybuchowym (MW), który ze względu na swoje parametry detonacyjne, prostotę wykonania oraz niskie koszty produkcji jest obecnie jednym z najczęściej wykorzystywanych MW w górnictwie1). Materiał ten uzyskuje się poprzez zmieszanie azotanu(V) amonu z olejem napędowym w danej proporcji masowej przy założeniu zerowego bilansu tlenowego. Założenie zerowego bilansu tlenowego umożliwia otrzymanie najbardziej optymalnych właściwości MW. Badania wpływu wielkości ziarna, gęstości materiału i porowatości na prędkość detonacji były dyskutowane przez2, 3). Ze względu na swoje właściwości ANFO uważane jest za nieidealny materiał wybuchowy4, 5). Miyake i współpr.4) stwierdzili, że nieidealny charakter ANFO charakteryzuje się brakiem możliwości osiągnięcia teoretycznie wyznaczonej prędkości detonacji. Potwierdzają to badania Marandy5) z zakresu wyznaczenia prędkości detonacji, średnicy krytycznej oraz zdolności do wykonania pracy przez materiały amonowo-saletrzane. Wpływ dodatków na właściwości nieidealnych materiałów wybuchowych badany był przez wielu autorów6-11). Maranda i współpr.6, 7) oraz Zygmunt8) badali wpływ proszków aluminiowych na właściwości detonacyjne materiałów wybuchowych. Buczkowski i Zygmunt9) określili wpływ dodatku sproszkowanego dolomitu i gęstości materiału wybuchowego na średnicę krytyczną oraz prędkość detonacji. Dodatkowo stwierdzili, że dodatki dolomitu powodowały uzyskanie niższej temperatury rozkładu, jak również większą wrażliwość MW oraz niższe prędkości detonacji (w przedziale 2000-3000 m/s). Tan i współpr.10) rozważali wpływ chlorku sodu na właściwości materiałów wybuchowych. Han i współpr.11) prowadzili badania wpływu siarczanu(VI) sodu oraz chlorku potasu na rozkład saletry amonowej. Dodatkowo w pracy12) wykazano wpływ reaktywności glinu na parametry detonacyjne mieszanin wybuchowych. 98/6(2019) 929 Mgr inż. Michał DWORZAK - notkę biograficzną i fotografię Autor więcej »

Wpływ sonikacji na stabilność i aktywność antyoksydacyjną kwasu kawowego - DOI:10.15199/62.2019.6.17

Zbigniew Kobus Marek Szmigielski Kamil Wilczyński Klaudia Kałwa Leszek Rydzak Agata Blicharz-Kania Anna Pecyna

Kwas kawowy (kwas 3,4-dihydroksycynamonowy) należy do kwasów fenolowych. Jego cząsteczka zawiera dwie grupy hydroksylowe i jedną grupę karboksylową. Jest on krystalicznym proszkiem o barwie żółtej do żółtobrązowej. Kwas ten i jego pochodne są szeroko rozpowszechnione i obecne w wielu owocach, warzywach i ziarnach zbóż1, 2). Bogatym źródłem kwasu kawowego są cynamon, tymianek, szałwia, słonecznik oraz czarne oliwki3, 4). Substancja ta ma silne właściwości antyoksydacyjne5), chelatujące6), antybakteryjne7) oraz zapobiega chorobom układu krążeniowego8). Właściwości przeciwutleniające kwasu kawowego wynikają z obecności grup hydroksylowych w cząsteczce. W reakcjach z wolnymi rodnikami grupy OH działają jako donory wodoru, co prowadzi do utworzenia rodnika fenoksylowego6). Chelatowanie jonów metali przejściowych przez kwas kawowy polega na tworzeniu kompleksów z jonami Cu2+, Fe2+ i Fe3+, co chroni błonę komórkową przed uszkodzeniami9). Antybakteryjne właściwości kwasu kawowego wynikają albo z hamowania wzrostu mikroorganizmów10), albo wzrostu przepuszczalności błony komórkowej patogenu, co prowadzi do osłabienia jego odporności na działanie czynników zewnętrznych11). Z kolei pozytywne oddziaływanie kwasu kawowego na system krążeniowy polega na zmniejszaniu odkładania blaszki miażdżycowej w naczyniach krwionośnych12). Przeciwutleniające właściwości kwasu kawowego i jego pochodnych sprawiają, że zawierające go surowce i produkty stają się istotnym elementem diety człowieka. Jednak podczas wielu procesów przetwórczych dochodzi do degradacji naturalnych przeciwutleniaczy i zmniejszenia ich aktywności antyoksydacyjnej13). Do czynników wpływających na rozpad kwasu kawowego należą temperatura, światło oraz promieniowanie14). Nebesny i Budryn15) wykazali spadek aktywności przeciwutleniającej kwasu kawowego i innych związków fenolowych podczas konwekcyjnego i mikrofalowego suszenia ziarna kawy. Patil i współpr.16) stwierdzili spadek aktywnoś więcej »

Wybrane zgłoszenia patentowe z dziedziny chemii (wg Biuletynu Urzędu Patentowego nr 4 i 5 z 2019 r.)

Zgł. nr 422437; C01B 17/46 ALWERNIA SPÓŁKA AKCYJNA, Alwernia Wantuch W., Ochman M.M., Milde D.K., Figura M.W., Majka-Wantuch M., Cholewa J., Urbańczyk L., Kurzańska A.P., Milde A.M. Sposób otrzymywania kwaśnej soli siarczanu potasu o niskiej zawartości chlorków i kwasu solnego spożywczej jakości Przedmiotem niniejszego zgłoszenia jest sposób otrzymywania kwaśnej soli siarczanu potasu i kwasu solnego z chlorku potasu i kwasu siarkowego polegający na tym, że w pierwszym cyklu produkcyjnym do roztworu lub wodnej zawiesiny chlorku potasu, a w następnych cyklach do mieszaniny chlorku potasu przygotowanej na bazie ługów pochodzących z oddzielenia kwaśnej soli siarczanu potasu dozuje się kwas siarkowy zawierający 60-98% mas. H2SO4, zachowując stosunek molowy H2SO4 do KCl 1:1-1:2, w odniesieniu do reakcji opisującej powstawanie KHSO4, a tak otrzymana mieszanina reakcyjna ma zawierać 45-65% mas. wody. Mieszaninę podgrzewa się w kolejnym etapie do temp. 70-90°C i otrzymany klarowny roztwór zatęża się w celu odparowania wprowadzonej z surowcami wody, a powstałe opary chlorowodoru i pary wodnej kieruje się do układu absorpcji i otrzymuje kwas solny, przy czym do węzła absorpcji wprowadza się dodatkowo wodę w ilości pozwalającej na uzyskanie spożywczego kwasu solnego zawierającego minimum 28% mas. HCl. Otrzymany po odparowaniu roztwór schładza się do temp. 30-50°C, następnie oddziela wytrącone kryształy kwaśnej soli siarczanu potasu, a ługi macierzyste w całości zawraca do kolejnego cyklu produkcyjnego w celu ponownego sporządzenia mieszaniny reakcyjnej. Otrzymane kryształy zawierające głównie kwaśne sole siarczanu potasu i pozostałe w nich kwaśne ługi macierzyste stanowią produkt końcowy przeznaczony głównie do komponowania nawozów wieloskładnikowych. (4 zastrzeżenia) Zgł. nr 422466; C01B 32/198 UNIWERSYTET ŚLĄSKI W KATIWCACH, Katowice Kocot K., Feist B., Sitko R., Nycz J., Szala M., Wantoluk J., Byrdy K. Sposób oczyszc więcej »

Z prasy zagranicznej

Niespodzianka na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy spółki Bayer AG Frankfurter Allgemeine Zeitung, 30 kwietnia 2019 r. W swojej ponad 150-letniej historii firma Bayer AG nie przeżyła czegoś podobnego: właściciele firmy nie zaakceptowali działania zarządu firmy, odmawiając członkom tego organu skwitowania za 2018 r. Zwyczajnemu Walnemu Zgromadzeniu Akcjonariuszy Koncernu Bayer AG, które odbyło się dn. 26. kwietnia w Bonn w gmachu World Conference Center, towarzyszyły gorące protesty obrońców środowiska. Protesty te związane były z przejęciem przez Koncern amerykańskiej firmy Monsanto, która jest producentem potępianych przez obrońców środowiska środków ochrony roślin. Sztandarowym przedstawicielem tych środków jest glifosat (I), nieselektywny herbicyd, znany od 1974 r. (Roundup) i dopuszczony do zaprawiania ziarna w wielu krajach, w tym również w Polsce. Zdaniem Europejskiej Agencji Chemikaliów ECHA (European Chemicals Agency) wyniki najnowszych badań nie wskazują, aby działał on jako kancerogen, mutagen lub czynnik zagrażający reprodukcji. (I) Werner Baumann, prezes zarządu Bayer AG, zdawał sobie sprawę z ryzyka związanego z przejęciem Monsanto, gdyż w USA trwa obecnie ok. 13 tys. procesów sądowych, w których firma ta jest oskarżana o spowodowanie wystąpienia nowotworów u ludzi, którzy mieli kontakt z glifosatem. W trakcie swego wystąpienia podkreślał jednak, że glifosat jest bezpiecznym produktem, jeśli tylko stosowany jest on w sposób właściwy. W chwili obecnej Koncern przegrał już 2 procesy, w których zasądzono na rzecz ofiar odszkodowania w wysokości 80 mln USD. Bayer odwołał się od tych wyroków, ale kurs akcji Koncernu cały czas drastycznie spada. Tego jednak nie mogli zaakceptować akcjonariusze Spółki, którzy przeważającą większością głosów (55,52%) odrzucili uchwałę o skwitowaniu Zarządu Spółki za 2018 r. Niemieckie przedsiębiorstwa chemiczne typu start-up Dechema Chem. Chem. Tech., 9 maja 2019 r więcej »

Zarządzanie talentami w polskich przedsiębiorstwach przemysłu chemicznego. Stan, perspektywy i rekomendacje - DOI:10.15199/62.2019.6.9

Monika Chodorek Grzegorz Kądzielawski Justyna Łapińska Agata Sudolska Joanna Górka

Nowoczesne koncepcje zarządzania realizowane przez działy HR w przedsiębiorstwach zorientowane są na zwiększanie wydajności pracy oraz podnoszenie jej jakości. Koncepcje te, mimo że odnoszą się do sfery zasobów ludzkich, mają na celu usprawnienie funkcjonowania całego przedsiębiorstwa. Jedną z takich koncepcji stanowi zarządzanie talentami, wymieniane współcześnie wśród najważniejszych światowych trendów, które będą kształtować w najbliższych latach politykę rozwoju zasobów pracy. Zarządzanie talentami obejmuje działania z obszaru polityki personalnej związane z tworzeniem specjalnych programów rozwoju dla pracowników o największym potencjale. Tego rodzaju działania nabrały we współczesnej gospodarce ogromnego znaczenia ze względu na fakt, iż uważa się, że to utalentowani pracownicy są siłą napędową organizacji, a od ich umiejętności, energii, wyobraźni i charyzmy w największym stopniu zależą wyniki i pozycja przedsiębiorstwa1). Tymczasem na rynku pracy coraz trudniej jest pozyskać, a potem utrzymać pracowników o ponadprzeciętnych kompetencjach. Nie dziwi więc fakt, że coraz więcej firm podejmuje działania nakierowane na wdrażanie praktyk z zakresu zarządzania talentami. Trend taki jest również widoczny w Polsce, co znajduje wyraz w wysiłkach przedsiębiorstw związanych z kreowaniem ich zdolności do przyciągania, rozwijania, ale przede wszystkim zatrzymywania talentów. Polski przemysł chemiczny, podobnie jak przemysły wysokiej techniki, potrzebuje utalentowanych, odpowiedzialnych i zaangażowanych pracowników o wysokim potencjale i ponadprzeciętnych kompeten912 98/6(2019) Dr hab. Agata SUDOLSKA, prof. UMK, w roku 1995 ukończyła studia na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W 2012 r. uzyskała stopień doktora habilitowanego nauk ekonomicznych na tym samym wydziale. Jest pracownikiem Katedry Zarządzania Przedsiębiorstwem na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania UMK w Toruniu więcej »

Zjawisko wzrostu zapotrzebowania na moc mieszania podczas opróżniania zbiornika - DOI:10.15199/62.2019.6.21

František Rieger Tomáš Jirout Jiří Moravec Jacek Stelmach Czesław Kuncewicz

Wytwarzanie zawiesin w sposób okresowy w zbiornikach z mieszaniem mechanicznym jest często stosowane w praktyce przemysłowej1). Aby podczas opróżniania zbiornika nie dopuścić do opadnięcia ziaren ciała stałego, pozostawia się pracujące wewnątrz mieszadło. W trakcie badań procesu wytwarzania zawiesiny w zbiorniku o pojemności 300 m3 zaobserwowano wzrost zapotrzebowania na moc mieszania podczas opróżniania zbiornika na krótko przed wynurzeniem się mieszadła z mieszanej cieczy2). Zjawisko to nie zostało dotychczas opisane w klasycznych monografiach dotyczących procesów mieszania3-5). Jedynie w pracy Paula i współpr.6) wspomina się o znaczącym wzroście sił działających na mieszadło podczas przechodzenia powierzchni cieczy przez mieszadło. Jednak nie zostało to do tej pory dokładnie wyjaśnione. W szczegółowych opracowaniach7) można jedynie znaleźć informacje o możliwym wzroście mocy mieszania po uruchomieniu mieszadła podczas mieszania zawiesin, gdy unoszone z dna cząstki ciała stałego osiągają poziom mieszadła. Efekt ten najprawdopodobniej jest spowodowany zmianami gęstości zawiesiny w pobliżu mieszadła. Zaobserwowany wzrost mocy jest znaczny i może prowadzić do przeciążenia silnika, a nawet do jego uszkodzenia. Dlatego celowe jest dokładniejsze zbadanie i wyjaśnienie przyczyn zwiększenia zapotrzebowania na moc oraz określenie jego skali. Część doświadczalna Aparatura Badania na Wydziale Inżynierii Chemicznej i Ochrony Środowiska Politechniki Łódzkiej przeprowadzono w płaskodennych zbiornikach o średnicach D 292 mm i 400 mm, zaopatrzonych w 4 standardowe przegrody (B = 0,1·D). Zbiorniki napełnione były wodą (t = 20°C) do wysokości Hp odpowiednio 190 mm i 235 mm (Hp/D ≈ 0,6). Taki stopień wypełnienia zbiorników był wystarczający, gdyż efekt zwiększenia mocy mieszania był obserwowany dopiero wówczas, gdy zwierciadło cieczy było blisko górnej płaszczyzny łopatek mieszadła. Do badań użyto przedstawionego na rys. 1 mieszadł więcej »