SIGMA-NOT - PORTAL INFORMACJI TECHNICZNEJ - Największa baza artykułów technicznych online

PRZEMYSŁ CHEMICZNY

Miesięcznik ISSN 0033-2496, e-ISSN 2449-9951 - rok powstania: 1917
Czasopismo Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego (SITPChem.)

Wpływ wybranych barwników na właściwości antystarzeniowe kauczuku butadienowo-akrylonitrylowego

Marian Zaborski Anna Marzec

Zbadano wpływ kompozytów typu antyoksydant/ ciecz jonowa na nośniku krzemionkowym na właściwości kauczuku butadienowoakrylonitrylowego (NBR). Jako antyoksydanty zastosowano 2 barwniki (2-hydroksy-1,4- naftochinon i chlorek berberyny), a dyspergatorami napełniaczy były imidazoliowe ciecze jonowe. Jako nośniki zastosowano krzemionki Aerosil 380 i Zeosil 175. Przygotowanie mieszanin cieczy jonowych z barwnikami w etanolu i propanolu-2 umożliwiło naniesienie tych komponentów na powierzchnię badanych napełniaczy. Modyfikowane krzemionki zastosowano jako napełniacze kauczuku NBR, a następnie zbadano właściwości użytkowe otrzymanych wulkanizatów przed i po starzeniu pod wpływem promieniowania UV. Two com. SiO2 were modified with 2-hydroxy-1,4-naphthoquinone or berberine chloride dyes and 1-methyl-3- octylimidazolium tetrafluoroborate or 1-butyl-3-methylimidazolium 2-(2-methoxyethyl)sulfate ionic liqs. and used as fillers of butadiene-acylonitryle rubber. After vulcanization with S, mercaptobenzothiazole and ZnO, the rubbers were studied for mech. properties (tensile strength, elongation and break) and UV ageing resistance (0,7 W/m2, temp. 60°C, irradn. time 100 h). The ageing resulted in deterioration of mech. properties of the vulcanizates but in a less extent than in the case when nonmodified SiO2 was used as filler. Jednym z popularniejszych kauczuków z grupy elastomerów jest kauczuk butadienowo-akrylonitrylowy (NBR). Obecność polarnych grup nitrylowych nadaje kauczukom NBR specyficzne właściwości, takie jak odporność na działanie rozpuszczalników niepolarnych. Dzięki dobrym właściwościom fizycznym i przetwórczym znalazły one wszechstronne zastosowanie w przemyśle, m.in. do produkcji węży i rur do przesyłania paliw i olejów, osłon kabli i przewodów elektrycznych, materiałów uszczelkowych i taśm przenośnikowych. Zasadniczą wadą konwencjonalnego kauczuku NBR jest jego mała odporność na starzenie termiczne, ozonowe i w atmosf [...]

ZAKUP JEDNORAZOWY I DOSTĘP DO WIRTUALNEJ CZYTELNI
PRENUMERATA PAPIEROWA

Metoda płatności: Płatności elektroniczne (karta kredytowa, przelew elektroniczny)
Dostęp do publikacji (format pdf): 6.00 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 1h: 24.60 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 4h: 43.05 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 12h: 73.80 zł	DO KOSZYKA

Prenumerata

Szanowny Kliencie!
Zamów roczną prenumeratę w wersji PLUS a uzyskasz dostęp do archiwalnych publikacji tego czasopisma.
Nie zwlekaj - skorzystaj z tysięcy publikacji o najwyższym poziomie merytorycznym.

prenumerata papierowa roczna PLUS (z dostępem do archiwum e-publikacji) - tylko 780.00 zł
prenumerata papierowa roczna PLUS z 10% rabatem (umowa ciągła) - tylko 702.00 zł *)
prenumerata papierowa roczna - 690.00 zł
prenumerata papierowa półroczna - 345.00 zł
prenumerata papierowa kwartalna - 172.50 zł

okres prenumeraty:

*) Warunkiem uzyskania rabatu jest zawarcie umowy Prenumeraty Ciągłej (wzór formularza umowy do pobrania).
Po jego wydrukowaniu, wypełnieniu i podpisaniu prosimy o przesłanie umowy (w dwóch egzemplarzach) do Zakładu Kolportażu Wydawnictwa SIGMA-NOT.

Zaprenumeruj także inne czasopisma Wydawnictwa "Sigma-NOT" - przejdź na stronę fomularza zbiorczego »

INNE PUBLIKACJE W TYM ZESZYCIE

Aktualności

Rządowe plany prywatyzacji Lotosu budzą duże emocje Stałe odwlekanie decyzji prywatyzacyjnych w przemyśle ma w zasadzie niekorzystny wpływ na jego rozwój. Jednakże w przypadku Lotosu sprawa nie jest tak jednoznaczna. Skarb Państwa, główny udziałowiec w Spółce w ostatnich dwóch latach poniósł znaczny wysiłek inwestycyjny (ok. 6 mld zł), rozbudowując zdolności przerobowe firmy a także dokonując unowocześnienia procesów technologicznych. Z tego też względu MSP zainteresowane jest uzyskaniem wysokiej ceny za sprzedaż znacznej części (53%) swoich udziałów w spółce. Niestety, jak pisał tygodnik The Economist w swoim wydaniu z 9-15 kwietnia 2011 r., zyski z przerobu ropy naftowej zmalały w ostatnim okresie 10-krotnie. Z punktu widzenia wielkich zachodnich firm naftowych racjonalne jest pozbywanie się tego typu niedochodowej działalności i kierowanie kapitału na poszukiwania oraz wiercenia. Niska stopa zysku na rafineriach nie zniechęca jednak do ich kupna firm naftowych z krajów rozwijających się. Jedną z przyczyn tego jest fakt, że rafinerie tanieją, co nabywcom daje dostęp do kurczącego się, lecz wciąż ogromnego rynku krajów zamożnych. Liczą na to zwłaszcza firmy, które mają ambicje osiągnięcia globalnej pozycji w obrocie ropą. W tej sytuacji MSP nie może liczyć, że Lotosem zainteresują się inwestorzy branżowi z Europy Zachodniej lub USA. Brak zainteresowania prywatyzacją Lotosu ze strony zachodnich koncernów tłumaczy się nie tylko kurczeniem się marż rafineryjnych, ale także "dokręcaniem ekologicznej śruby" przez Unię Europejską. Zainteresowanie prywatyzacją wyraziło za to aż siedem koncernów rosyjskich, jedno konsorcjum rosyjsko-brytyjskie (TNK-BP) oraz jedna firma chińska. Nie jest to zaskoczeniem, gdyż podobnie układa się (na razie nieformalnie) zainteresowanie rafinerią Orlen Lietuva w Możejkach. Możliwość przejęcia części udziałów w Lotosie przez Rosjan wzbudziło zaniepokojenie polityków, którzy na forum Sejmow więcej »

Analiza dystrybucji węzłów sieci w kauczuku HNBR usieciowanym nadtlenkami organicznymi

Martyna Pingot Tomasz Pingot Marian Zaborski

Zbadano heterogeniczność sieci przestrzennej wulkanizatów uwodornionego kauczuku butadienowo-akrylonitrylowego (HNBR). Wyznaczono parametry rozpuszczalności nadtlenków oraz elastomeru. Analizę heterogeniczności sieci przeprowadzono przy zastosowaniu dynamiczno-mechanicznej analizy termicznej (DMTA) i różnicowej kalorymetrii skaningowej (DSC), a także przez oznaczenie mikrotwardości oraz kinetyki pęcznienia w toluenie. Podjęto próbę zbadania zjawiska dyfuzji nadtlenku do obszarów usieciowanych w ośrodku elastomerowym. Hydrogenated butadiene-acrylonitrile rubber was crosslinked with (PhCMe2O)2 and dibutyl-2,6-diisopropylnaphthalene (I) peroxides and studied for kinetics of swelling in PhMe, loss tangent, thermal properties, microhardness, glass transition temp. and temp. of PhH crystn. in the rubber to det. the rubber network heterogeneity. Solubility parameters of the peroxides and elastomer were also detd. Use of the I peroxide was of advantage for mech. properties of the rubber vulcanizates. Wulkanizaty zawierające wiązania C-C powstają w wyniku sieciowania radiacyjnego lub nadtlenkowego. Wytrzymałość wyrobów uzyskanych w wyniku działania promieniowania jest mniejsza niż sieciowanych nadtlenkami. Taki stan można wytłumaczyć statystycznym rozmieszczeniem węzłów sieci w próbkach usieciowanych radiacyjnie. Trójwymiarowa sieć przestrzenna powstała w wyniku sieciowania nadtlenkami charakteryzuje się nierównomiernym rozkładem węzłów, co udowodniono za pomocą inwersyjnej chromatografii żelowej1). Związane jest to z ograniczoną rozpuszczalnością nadtlenków organicznych w ośrodku o dużej lepkości. Zagadnienie heterogeniczności sieci jest tematem kontrowersyjnym i było podmiotem wielu dyskusji oraz badań2-10). Występowanie obszarów o różnej gęstości sieci jest korzystne z punktu widzenia właściwości wytrzymałościowych wyrobów. Heterogeniczność sieci ułatwia bardziej efektywny rozkład naprężeń w próbce, co jest wynikiem relaksac więcej »

Antyutleniacze jako dodatki do karmy zwierząt mięsożernych

Hanna Bis-Wencel Agnieszka Z. Rowicka

Mieszanina 3-tert-butylo-4-hydroksyanizolu i 2-tert-butylo-4-hydroksyanizolu (BHA), 2,6-di-tert-butylo-p-krezol (BHT) oraz 6-ethoksy- 1,2-dihydro 2,2,4-trimetylochinolina (Ethoxyquin) zostały wykorzystane jako synergistycznie działające przeciwutleniacze do stabilizacji karmy zwierząt mięsożernych (tłuszcze, oleje, mączki utylizacyjne), podatnej na procesy utleniania. Stosując odpowiednie techniki konserwacji chemicznej pasz pochodzenia zwierzęcego, można ograniczyć procesy rozkładu (gnicie, jełczenie tłuszczów), powstawanie toksyn biologicznych oraz rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych. A mixt. of the isomers 3-tert-butyl-4-hydroxyanisole and 2-tert-butyl-4-hydroxyanisole, 3,5-di-tert-butyl-4-hydroxytoluene and 6-ethoxy-2,2,4-trimethyl-1H-quinoline were added as synergistically acting antioxidants to the susceptible to oxidn. feed for carnivorous animals (fats, oils, rendering meal). The addn. resulted in a stabilization of the feed. In particular, a decrease in the feed decompn. (decay, rancidity of fats), formation of biolog. toxins and in the development of pathogenic microorganisms was obsd. Specyfika żywienia zwierząt mięsożernych opartego głównie na odpadowych surowcach pochodzenia zwierzęcego o zwiększonej wartości energetycznej (pochodzącej z łatwo utleniających się tłuszczów) niesie za sobą zagrożenie chorobami metabolicznymi jako następstwo powstawania reaktywnych form tlenu (RFT) w komórkach organizmu1, 2). Karma wysokoenergetyczna dla zwierząt mięsożernych łatwo ulega procesom utleniania, co doprowadza do zaburzenia wewnętrznej homeostazy organizmu poprzez narażenie go na tzw. stres oksydacyjny3). Badania reakcji między związkami biologicznie aktywnymi a układami redox zachodzącymi w żywym organizmie stanowią istotny element ogólnej oceny stanu zdrowia ludzi i zwierząt. W żywieniu zwierząt mięsożernych wykorzystywane jest mięso zwierząt gospodarskich, a przede wszystkim niejadalne przez człowieka części tusz więcej »

Badania absorpcji amoniaku z kału norek z wykorzystaniem bentonitu sodowego

Bożena Nowakowicz-Dębek Łukasz Wlazło Leszek Tymczyna Anna Chmielowiec-Korzeniowska

Dokonano oceny wpływu dodatku bentonitu sodowego do karmy norek na poziom emisji amoniaku z kału. Oznaczono zawartości uwalnianego amoniaku podczas inkubacji kału w zależności od dawki suplementacji. Stężenie uwalnianego amoniaku określano w 1., 6., 11. i 22. dniu inkubacji. Analizy wykonano metodą enzymatyczną wg Berthelota za pomocą monotestów. Przeprowadzone badania wykazały silne właściwości absorpcyjne bentonitu sodowego. Suplementacja karmy norek istotnie ograniczyła ilość uwalnianego amoniaku z odchodów. Przy temp. 4°C dodatek 0,5% bentonitu zmniejszył o 24,4% ilość powstającego gazu, zaś przy podwojonej dawce o 33,8% (p ≤ 0,01). Podwyższenie temperatury inkubacji zwiększyło absorpcję amoniaku. Zmniejszenie emisji uwalnianego amoniaku w porównaniu z grupą kontrolną wyniosło średnio 39,6% i 44,3% w poszczególnych grupach doświadczalnych. Com. bentonite was added to the mink feed (0,5 or 1%) at 4°C or 25°C to decrease the NH3 emission from the mink faeces. The faeces samples were taken every day, underwent an incubation at 4°C or 25°C for 22 days, and analyzed for NH3 emission by about 44% (as compared to the control group) was achieved. W Polsce znajduje się kilka ferm, które pod względem liczebności mięsożernych zwierząt futerkowych należą do największych w Europie. Fermy te stanowią zagrożenia dla środowiska ze względu na trzymanie zwierząt w klatkach na otwartej przestrzeni. W wyniku tego następuje bezpośrednia emisja zanieczyszczeń do atmosfery już w momencie ich powstania. Rozprzestrzenianie zanieczyszczeń zależy głównie od ruchów turbulencyjnych powietrza, które decydują o kształtowaniu się stężeń zanieczyszczeń w różnych odległościach od źródła emisji. Wartości tych stężeń mogą być ponadto modyfikowane przez zjawiska pochłaniania, wymywania i chemicznej przemiany zanieczyszczeń podczas ich przemieszczania w atmosferze. Wielkość wpływu tych zjawisk zależy od skali przestrzennej i skali czasowej, w któr więcej »

Badania laboratoryjne i przemysłowe oczyszczania, zatężania i suszenia hydrolizatów białkowych

Zygmunt Kowalski Marcin Banach Agnieszka Makara

Przedstawiono wyniki badań laboratoryjnych i przemysłowych, które wykazały, że proces hydrolizy miazgi mięsno-kostnej i otrzymywania na bazie uzyskanego hydrolizatu suszonych protein jest możliwy do zastosowania w warunkach przemysłowych. Badano możliwość zatężania roztworów białkowych za pomocą technik membranowych oraz stacji wyparnej. Techniki membranowe pozwalają zatężyć hydrolizat do ok. 20% suchej masy, a stacja wyparna do ok. 30%. Najkorzystniejszym rozwiązaniem na potrzeby technologii otrzymywania suszonych protein jest suszarka trójstopniowa z wbudowanym złożem fluidalnym. Produkt otrzymany w wyniku procesu suszenia w tym urządzeniu spełniał wszelkie parametry fizykochemiczne produktu rynkowego. Zadowalająca była również rozpuszczalność tak otrzymanych protein pylistych, dzięki funkcji aglomeracji, jaką ma ten typ suszarki. Pork meat-and-bone mince was hydrolyzed in presence of MeCH(OH)COOH at 100-120°C. The hydrolyzates were purified under lab. and industrial conditions by microfiltration through Al2O3/TiO2 membranes (3.1 bar) and treatment with H2O2 at pH 6.3, then concd. by evapn. or ultrafiltration and dried by spraying et 220°C in rotating drum system at 210°C or in a fluidized-bed drier. The concg. hydrolyzates by evapn. and drying in a fluidized-bed drier were the most efficient operations. The dusty product contained 93.5- 95.5% of proteins and 2-3% of fat and showed a good soly. in H2O, grain size about 300 μm and bulk d. 0.22-0.26 g/mL. Hydrolizaty białkowe otrzymuje się z surowców mięsnych w procesach hydrolizy chemicznej i enzymatycznej. Stosuje się zarówno kwasową, jak i zasadową metodę hydrolizy chemicznej. Jest to proces wysokotemperaturowy, który powinien przebiegać w środowisku silnie kwasowym (pH poniżej 1) lub silnie alkalicznym (pH powyżej 12), w temp. 80-100°C, przez 6-18 h. Produktem są hydrolizaty białkowe nieżelujące, mające zastosowanie głównie jako dodatki smakowozapachowe w przet więcej »

Badania nad redukcją emisji amoniaku z pomiotu drobiowego

Henryk Górecki Małgorzata Artmańska Helena Górecka Zbigniew Dobrzański Katarzyna Chojnacka Marzanna Barańska Sylwia Baśladyńska

Przedstawiono wyniki badań prowadzonych nad zmniejszeniem emisji amoniaku z pomiotu drobiowego. Aby osiągnąć zamierzony efekt, do pomiotu jako dodatki zastosowano węgiel brunatny, magnezyt oraz mineralizat powstały w wyniku procesu roztwarzania odpadów poubojowych w kwasie siarkowym. Dodatki stosowano w różnych konfiguracjach i proporcjach. Wszystkie komponenty wykazały właściwości hamujące emisję związków azotu w odniesieniu do samego pomiotu. Stopień zmniejszenia emisji związków azotu był zależny od zastosowanego dodatku oraz proporcji pomiot:dodatek. Najlepsze efekty uzyskano, stosując węgiel brunatny oraz mineralizat. Osiągnięty stopień redukcji azotu z pomiotu drobiowego sięgał nawet 70%. Zastosowanie wszystkich trzech dodatków do rozwiązania problemu związanego z nadmierną emisją amoniaku z pomiotu drobiowego uznano zatem za najlepsze rozwiązanie. Poultry litter was blended with brown coal, magnesite and a mineralizate made by slaughter waste digestion in H2SO4 to decrease the emission of N compds. (esp. NH3) during the storage for 7 and 14 days. The additives were used in proportions 1:4 to 1:5 and showed inhibitory effects. The best effects were achieved by using brown coal and the mineralizate (redn. up to 70%). Simultaneous use of all 3 additives was recommended. Prof. dr hab. inż. Henryk GÓRECKI w roku 1970 ukończył studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej. Jest kierownikiem Zakładu Chemii dla Rolnictwa w Instytucie Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych tej uczelni. Od 2005 r. pełni funkcję wiceprzewodniczącego Rady Nauki w Ministerstwie Edukacji i Nauki, będąc jednocześnie przewodniczącym Komisji Badań na Rzecz Rozwoju Gospodarki. Specjalność - technologia nieorganiczna, technologia wytwarzania nawozów. Instytut Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych, Wydział Chemiczny, Politechnika Wrocławska, ul. Smoluchowskiego 25, 50-372 Wrocław, tel.: (71) 320-24-86, fax: (71) 32 więcej »

Badania nad zastosowaniem NH4OH do usuwania substancji goryczkowych z odpadów chmielowych

Krystyna Hoffmann Józef Hoffmann Marta Huculak-Mączka Jakub Skut

Przedstawiono wyniki badań procesu usuwania substancji goryczkowych z poekstrakcyjnych odpadów chmielowych (wychmielin) z przemysłu browarniczego przy zastosowaniu roztworów NH4OH. Proces umożliwiał prawie całkowite usunięcie α- i β-kwasów, a izokwasy pozostawały w ilościach pozwalających na wykorzystanie odpadów w mieszankach paszowych. Na podstawie wyników badań doświadczalnych określono warunki prowadzenia procesu. Hop extn. residues were treated with aq. NH4OH solns. (concn. 1-5%) at room temp. for 1 h (mass ratio 1:20) to remove bitter acids and prep. fodder components. The α and β acids were removed in 70% and iso-acids in 50% when 2% NH4OH soln. was used. Chmiel zwyczajny (Humulus Lupulus L.) jest zaliczany do roślin przemysłowych uprawianych w specjalnych celach gospodarczych. Do produkcji piwa konieczne są cztery główne surowce: woda, jęczmień, chmiel i drożdże. Obecnie w piwowarstwie nie stosuje się bezpośrednio szyszek chmielowych, lecz odpowiednio przygotowane granulaty i ekstrakty zawierające substancje goryczkowe. Polska zajmuje 5. miejsce pod względem powierzchni uprawy chmielu. Według danych za 2008 r. chmiel był uprawiany na powierzchni ok. 2300 ha w ok. 1300 plantacjach; dane z 1996 r. mówią o 2480 ha. Należy przypuszczać, że powierzchnia ta będzie wzrastać ze względu na zwiększone spożycie piwa1). Instytut Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych, Wydział Chemiczny, Politechnika Wrocławska, ul. Wybrzeże Wyspiańskiego 27, 50-370 Wrocław, tel.: (71) 320-39-30, fax: (71) 328-04-25, e-mail: jozef. hoffmann@pwr.wroc.pl Dr inż. Krystyna HOFFMANN w roku 1977 ukoń- * Autor do korespondencji: czyła studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej we Wrocławiu. Jest adiunktem w Instytucie Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych tej uczelni. Specjalność - technologia chemiczna. Dr hab. inż. Józef HOFFMANN, prof. PWr*) w roku 1978 ukończył studia na Wydziale Chemicznym więcej »

Badania rekrystalizacji dihydratu siarczanu(VI) wapnia do hemihydratu siarczanu(VI) wapnia

Bogumił Kic Barbara Grzmil Olga Żurek

Określono wpływ temperatury procesu (88-92°C), stosunku masowego fazy ciekłej do fazy stałej w zawiesinie (3-5:1), czasu prowadzenia procesu (1-4 h) oraz zawartości fosforanów i siarczanów w modelowym roztworze kwasu fosforowego (24-28% mas. P2O5 i 4-8% mas. SO4 2-) na rekrystalizację dihydratu siarczanu(VI) wapnia do hemihydratu. Skład fazowy produktów oraz stopień konwersji CaSO4·2H2O do CaSO4·0,5H2O i CaSO4 określano na podstawie rentgenowskiej analizy dyfrakcyjnej. Stwierdzono, że rekrystalizację CaSO4·2H2O do CaSO4·0,5H2O w modelowym roztworze kwasu fosforowego(V) można prowadzić przez 2 h, przy stosunku masowym fazy ciekłej do fazy stałej jak 4:1, w temp. 90°C, w H3PO4 zawierającym 6% mas. SO4 2- i 26% mas. P2O5 lub w H3PO4 zawierającym 4% mas. SO4 2- i 26% mas. P2O5, ale w temp. 92°C. Suspended CaSO4·2H2O was recrystd. to CaSO4·0.5H2O (I) in aq. soln. of H3PO4 (24-28% by mass of P2O5, 4-8% by mass of SO4 2-) at 88-92°C for 1-4 h to det. the optimum conditions. The I content in the solid phase increased up to above 90% (conversion degree near to 100%) with the increasing temp., and P2O5 and SO4 2- contents in the soln. Światowa podaż kwasu fosforowego w 2009 r. wynosiła 39,8 mln t P2O5. Szacuje się, że do 2013 r. wzrośnie ona do 46,9 mln t P2O5 1). W 2009 r. największe zużycie kwasu fosforowego było w socjalistycznych krajach Azji (30%), USA (22%) i w południowo-zachodniej Azji (10%)2). Kwas fosforowy otrzymuje się metodą mokrą lub termiczną. Proces mokry polega na ekstrakcji surowców fosforowych kwasami (kwas solny, azotowy(V), siarkowy(VI)). Ekstrakcyjny kwas fosforowy w 80-85% wykorzystuje się w procesach otrzymywania nawozów, głównie superfosfatu potrójnego i fosforanów amonu1). Ekstrakcyjny kwas fosforowy w procesie rozkładu surowca fosforowego kwasem siarkowym(VI) otrzymuje się tzw. metodą dwuwodzianową (dihydratową, proces DH), półwodzianową (hemihydratową, proces HH) i me więcej »

Badania wstępne nad przeciwgrzybowym działaniem ditlenku tytanu

Agata Markowska-Szczupak Maria Tomaszewska

Badano właściwości przeciwgrzybowe ditlenku tytanu. W badaniach wykorzystano szczepy Aspergillus flavus (AMS6 i AMS17), Penicillium chrysogenum (AMS11 i AMS2), wyizolowane z piwnicy siedemdziesięcioletniego budynku mieszkalnego. Podłoże PDA wzbogacono dodatkiem 5 g, 10 g i 20 g TiO2 na każdy litr pożywki. W ciągu 10 dni prowadzenia hodowli, w temp. 25°C płytki inkubowano w ciemności i świetle dziennym. Stwierdzono, że dodatek 20 g TiO2 istotnie obniżył średni dzienny przyrost kolonii (mm/dzień) badanych szczepów. Ponadto grzyby z rodzaju Penicillium utraciły zdolność do wytwarzania mykotoksyn, o czym świadczy brak reakcji Ehrlicha po upływie 10 min. TiO2 was used as antifugal agent for controlling Aspergillus flavus and Penicillium chrysogenum fungi isolated from cellar in a seventy-year-old building. The culture medium contained 5-20 g/L TiO2. The incubation was carried out at 25°C for 10 days in the dark and exposed to daylight. The addn. of TiO2 resulted in a significant decrease in the colony growth rate (by 98.0% in case of Penicilllium). The lack of Ehrlich reaction after 10 min was obsd. W środowisku pomieszczeń zamkniętych, takich jak mieszkania, budynki użyteczności publicznej, magazyny lub piwnice występują grzyby pleśniowe należące do rodzajów Aspergillus i Penicillium, mające negatywny wpływ na zdrowie ludzi i zwierząt. Grzyby te, ze względu na pochodzenie zarodników, zalicza się do kategorii zewnątrzdomowych. Najintensywniej zamieszkanym przez nie siedliskiem jest gleba, w której saprofitują na resztkach roślinnych i zwierzęcych. Są bardzo pospolite w szklarniach, kompostowniach i zbiornikach pasz1-3). Ich zarodniki dostają się do pomieszczeń mieszkalnych wraz z przemieszczającym się powietrzem lub są przenoszone przez ludzi i zwierzęta. Dodatkowym źródłem może być obecność w domach roślin doniczkowych, klatek z ptakami i terrariów. Grzyby pleśniowe rzadko kiedy stanowią zagrożenie samo w sobie. Stwierdzono więcej »

Badanie kinetyki utleniania nanokrystalicznego żelaza parą wodną

Rafał Pelka Magdalena Arabczyk

Przeprowadzono badania procesu utleniania preredukowanego katalizatora żelazowego do syntezy amoniaku w reaktorze różniczkowym z pomiarem termograwimetrycznym i analizą składu fazy gazowej. Zbadano wpływ temperatury procesu, prężności pary wodnej oraz stopnia rozdrobnienia ziarna katalizatora na kinetykę procesu utleniania. Uzyskane wyniki interpretowano modelem reakcji w obszarze adsorpcyjnym. Określono szybkości oraz wartość energii aktywacji reakcji utleniania. Zaproponowano model reakcji w układzie nanokrystaliczne żelazo-para wodna. Com. nanocryst. Fe catalyst for NH3 synthesis was reduced with H2 at 500°C and then oxidized with H2O at 350-500°C (partial pressure 0.0087-0.0123 bar) to passivy the catalyst surface. Three catalysts with grain sizes 0.75-1.0, 1.0-1.2 and 1.5-2.5 mm were studied sep. by thermogravimetry. At low conversion degree (below 0.2), the oxidn. proceeded in the kinetic range (activation energy 22 kJ/mol) independently on the catalyst grain size. At higher conversion degrees (above 0.5), the oxidn. proceeded in the diffusion range. The reaction mechanism was proposed. Katalizator żelazowy do syntezy amoniaku jest w warunkach syntezy w postaci zredukowanej. Ze względu na silne rozdrobnienie metalicznego żelaza w tym katalizatorze ma on właściwości piroforyczne. Dlatego przed wyładunkiem zużytego katalizatora poddaje się go procesowi pasywacji, wskutek czego na powierzchni krystalitów powstaje warstwa tlenkowa chroniąca przed dalszym utlenianiem. Na przestrzeni lat opracowano wiele metod pasywacji1-3). Przeprowadzone próby utleniania katalizatora tlenem3), przy różnych jego prężnościach nie dały zadowalających wyników. Powstająca w wysokich temperaturach (450-550°C) warstwa pasywna traciła swoją stabilność przy zmianie parametrów procesu. Stabilną warstwę ochronną uzyskano w temp. poniżej 100°C i przy niskich prężnościach parcjalnych tlenu4). Pasywacja katalizatora ditlenkiem węgla do tej pory nie więcej »

Badanie właściwości fizykochemicznych i aktywności katalizatorów platynowych w reakcji fotoredukcji CO2 wodorem

Justyna Nadajczyk Ireneusz Kocemba Jacek Góralski Małgorzata I. Szynkowska

Przedmiotem badań były katalizatory platynowe na nośnikach TiO2 oraz TiO2/SiO2 o różnej zawartości TiO2 (3, 5 lub 10%). Zawartość fazy aktywnej wynosiła 1% mas. Jako prekursorów TiO2 i platyny użyto odpowiednio izopropoksytytanu w heksanie oraz roztworu kwasu chloroplatynowego. Przygotowane katalizatory poddano badaniom fizykochemicznym i testom aktywności w reakcji redukcji CO2 wodorem. Pomiary prowadzono w zakresie temp. 25-400°C w obecności promieniowania UV i bez jego udziału. Dla celów porównawczych zbadano również katalizator 1%Pt/SiO2. Katalizatory Pt/nośnik wykazywały większą aktywność w badanej reakcji w porównaniu z TiO2 P-25 oraz układów TiO2/SiO2. Dzięki zastosowaniu promieniowania UV konwersję CO2 na poziomie 30% uzyskano w niższych temperaturach. Najsilniejszy wpływ UV na fotoredukcję CO2 zaobserwowano dla 1%Pt/TiO2. A series of Pt (1%) catalysts were prepd. by wet impregnation of TiO2 and TiO2/SiO2 (TiO2 content 3, 5 or 10%) supports. As a precursor of TiO2 and Pt were used Ti(O-isoPr)4 and aq. H2PtCl6, respectively. The physicochem. properties of prepd. catalysts were examd. by X-ray diffraction, temp.- Politechnika Łódzka Justyna Nadajczyk*, Ireneusz Kocemba, Jacek Góralski, Małgorzata I. Szynkowska Badanie właściwości fizykochemicznych i aktywności katalizatorów platynowych w reakcji fotoredukcji CO2 wodorem Studies on physicochemical properties and activity of some platinum catalysts in the photoreduction of CO2 with hydrogen Dr inż. Ireneusz KOCEMBA - notkę biograficzną i fotografię Autora wydrukowaliśmy w nr 03/2011, str. 434. Mgr inż. Justyna NADAJCZYK w roku 2009 ukończyła studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Łódzkiej, kierunek Ochrona Środowiska. Jest doktorantką w Instytucie Chemii Ogólnej i Ekologicznej tej uczelni. Specjalność - adsorpcja i kataliza. Instytut Chemii Ogólnej i Ekologicznej, Politechnika Łódzka, ul. Żeromskiego 116, 90-924 Łódź, tel.: (42) 631-31-34, fax: (42) 631-31- więcej »

Barierowość biokompozytowych filmów ochronnych wytwarzanych na bazie naturalnych biopolimerów

Anna Zimoch Andrzej Jarmoluk

Przedstawiono wyniki badań dotyczących barierowości filmów ochronnych wytwarzanych na bazie hydroksypropylometylocelulozy, chitozanu i lizozymu. Na podstawie analizy wyników oznaczenia metodą mikroekstrakcji do fazy stałej (SPME) substancji lotnych zawartych w Bieszczadzkim Rafinacie Dymu Wędzarniczego (BRDW) wybrano 13 substancji, które nadają ekstraktom dymu charakterystyczny zapach i sprawdzono ich przepuszczalność przez badane filmy. Substancją najefektywniej przenikającą przez oceniane filmy był kwas octowy, natomiast żadna z wytworzonych powłok nie przepuszczała 2-cyklopenten-1-onu, cyklotenu, o-krezolu, 2,3-dimetoksytoluenu, 2,4-dimetylofenolu, 4-etylogwajakolu, eugenolu i syryngiolu. W celu określenia przepuszczalności filmów wobec pary wodnej zastosowano metodę ASTM (American Society for Testing and Materials). Wykazano, że dodatek chitozanu i lizozymu istotnie wpływa na zdolności barierowe powłok wobec pary wodnej. Stwierdzono niewielkie zmniejszenie przepuszczalności pary wodnej przez powłoki po zastosowaniu enzymu z 9,93E-10 g/m·s·Pa dla próbki bez udziału lizozymu do 8,23E-10 i 8,09E-10 g/m·s·Pa dla próbek odpowiednio z 0,5-proc. i 1-proc. dodatkiem lizozymu. Aq. solns. of hydroxypropylmethylcellulose, chitosan, lysozyme and glycerol were used for prepn. of 0.1±0.01 mm thick biocomposite films studied for barrier properties. Permeability of H2O vapor was detected by the ASTM method and permeability of smoke components by solidphase microextrn. according to the exptl. design. The addn. of chitosan and lysozyme resulted in a decrease in permeability of the films and the H2O vapor transmission rate. Ze względu na czynniki środowiskowe i ekonomiczne oraz rozwój produktów i trendów konsumenckich producenci opakowań do żywności poszukują możliwości wykorzystania w tym celu bioodnawialnych materiałów, głównie polimerów pochodzenia naturalnego1). Receptury tego rodzaju biokompozytów są więcej »

Bezhalogenowe retardanty palenia o strukturze nano i mikro

Barbara Cichy Marta Stechman Mariusz Nowak Ewa Kużdżał Magdalena Turkowska

Przedstawiono wyniki badań procesu syntezy polikondensatów fosforanu melaminy i ich modyfikacji glinokrzemianem warstwowym. Postęp kondensacji fosforanu melaminy badano technikami termograwimetrycznymi DSC i DTG-TG w zakresie temp. 20-600°C oraz za pomocą analizy spektrometrycznej w podczerwieni FTIR. Wykazano istnienie korelacji pomiędzy czasem kalcynacji a poprawą stabilności termicznej preparatu. Badania skuteczności działania otrzymanych retardantów w polipropylenie wykazały palność UL-94 V-O dla czystego i modyfikowanego montmorylonitem polifosforanu melaminy (PM), przy indeksie tlenowym na poziomie 22,5% dla czystego i 21,0% modyfikowanego PM. Melamine polyphosphate (I) was prepd. by reaction of melamine with aq. H3PO4, optional filling with montmorillonite, and following thermal treatment at 330°C in presence of CO(NH2)2 and then studied for thermal stability, structure and capacity of fire retarding polypropylene. Addn. of the I fire retardant (25%) resulted in increasing the O2 index and decreasing flammability of the polymer. Ostatnie dziesięciolecia charakteryzuje coraz szersze zastosowanie tworzyw sztucznych w różnych dziedzinach techniki. W związku z tym obserwuje się ciągły rozwój rynku tzw. opóźniaczy palenia FR (flame retardant). Niezależne prognozy rynkowe przewidują, że w XXI w. będzie następował wzrost zużycia FR o 3-5% rocznie, a w Europie powyżej 5%1, 2). Tworzywa sztuczne są uważane za materiały przyszłości i problem ich łatwopalności musi zostać rozwiązany w skali masowej. Zużycie FR zależy od typu środka, zakresu stosowania i pochodzenia. Prawie 90% tych środków wykorzystuje się w procesach wytwarzania tworzyw sztucznych stosowanych w takich dziedzinach, jak elektrotechnika, elektronika, telekomunikacja (obudowy telewizorów, komputerów, złącza, wtyczki, przekładki, osłony kabli), budownictwo, meblarstwo (obicia, kleje), transport (wyposażenie wnętrz środków masowej komunikacji) czy górnictwo (taśm więcej »

Bezołowiowe kompozyty elastomerowe jako materiały absorbujące promieniowanie rentgenowskie

Edyta Kusiak Marian Zaborski Włodzimierz Baryń

Otrzymano kompozyty elastomerowe charakteryzujące się właściwościami absorpcyjnymi dla zakresu promieniowania rentgenowskiego. Substancją czynną był tlenek bizmutu(III). Zastosowano dwa rodzaje elastomerów: kauczuk naturalny (NR) oraz kauczuk silikonowy (MVQ). Kompozyty kauczuku naturalnego miały wyższe wartości równoważnika ołowiu (RPb), co oznacza bardziej skuteczne pochłanianie promieniowania X w stosunku do tych samych zawartości napełniacza. Natural and Si rubbers were filled with Bi2O3 (50-200 phr) by calendaring to produce radiopaque composite elastomers for protective clothings. The rubber mixts. were vulcanized and studied for mech. properties and X-ray absorption efficiency. The tensile strength of the vulcanizates were 15 and 5 MPa, resp., the elongation at break was higher than 300% in both cases. The lead equiv. of the natural rubber vulcanizates was 0,04-0,16 mm at 60 keV and was by 33% higher than that for the Si rubber. The Bi2O3 surface showed an electron donor nature and was more compatible with natural than with Si rubber. Promieniowanie gamma jest częścią promieniowania elektromagnetycznego i przy wysokich energiach pokrywa się z promieniowaniem rentgenowskim1). Ten typ promieniowania emitowany jest m.in. przez kobalt 60, który jest źródłem powszechnie używanym w medycynie i przemyśle. Promienie X są stosowane w technikach radiacyjnych, m.in. w tomografii komputerowej (CT). Szybki rozwój technologiczny tomografii komputerowej umożliwił zastosowanie jej w badaniu jamy brzusznej. Dawki promieniowania rentgenowskiego w CT zwracają uwagę nie tylko lekarzy i naukowców, ale również samych pacjentów, gdyż podczas wykonywania badania tomograficznego jamy brzusznej pacjent otrzymuje dawkę w wysokości ok. 8 mSv, co odpowiada dawce promieniowania X, jaka jest wykorzystywana do wykonania 11 konwencjonalnych zdjęć rentgenowskich (0,7 mSv każde)2). Ryzyko wynikające ze stosowania promieniowania rentgenowskiego podcz więcej »

Biotransformacje z udziałem drożdży

Ewa Białecka-Florjańczyk Jolanta Krzyczkowska Izabela Stolarzewicz

Biokatalizatory (zarówno enzymy, jak i produkujące je mikroorganizmy) odgrywają coraz większą rolę w syntezie organicznej. Omówiono wybrane przykłady zastosowania drożdży jako katalizatorów w syntezie dodatków do żywności, związków biologicznie czynnych a także paliwa typu biodiesel. Zasygnalizowano także możliwości wykorzystania drożdży w ochronie środowiska. A review, with 32 refs., of uses of yeasts for synthesis of food additives and biolog. active comps. Some ecolog. aspects (prodn. of biodiesel, soil bioremediation) were also taken into consideration. Drożdże od lat, a nawet od tysiącleci używane są w browarnictwie, winiarstwie, gorzelnictwie, piekarnictwie i mleczarstwie. Jednak mogą one odgrywać pożyteczną rolę również w innych dziedzinach związanych z żywieniem, a także w ochronie środowiska i w syntezie chemicznej. Zastosowania te wynikają z metabolizmu (przede wszystkim z produktów metabolizmu), a także po części z budowy tych organizmów. W przeglądzie są omówione wybrane przykłady wykorzystania drożdży w dziedzinach związanych z żywieniem, ochroną środowiska, syntezą chemiczną i biotechnologią, ze szczególnym uwzględnieniem prac własnych w tym zakresie. Preparaty białkowo-mineralne i probiotyki Drożdże, najczęściej drożdże piekarskie (Saccharomyces cerevisiae), są ważnym suplementem diety wegańskiej, ponieważ stanowią znakomite źródło protein i witamin (przede wszystkim z grupy B). W otrzymywaniu preparatów stanowiących suplementy żywności oprócz Saccharomyces cerevisiae są również stosowane drożdże Candida utilis, które odznaczają się dobrą strawnością, dużą zawartością białka (45-75%) oraz zbilansowanym składem aminokwasowym. Zawierają one aminokwasy egzogenne, np. lizynę, w ilości 7,1 g/100 g białka w Candida utilis i 8,2 g/100 g białka w Saccharomyces cerevisiae. Ponadto ich zaletą jest duża elastyczność w odniesieniu do warunków hodowli, akceptują takie media hodowlane, jak m.in. wywar melasowy, ścieki z więcej »

Charakterystyka interakcji hydroksypropylometylocelulozy, chitozanu i lizozymu

Anna Zimoch Andrzej Jarmoluk Krzysztof Marycz

Za pomocą spektroskopii w podczerwieni z transformacją Fouriera (FTIR) przeprowadzono analizę widm obrazujących wewnątrzcząsteczkowe interakcje składników chemicznych eksperymentalnych powłok. Wykazano mieszalność poszczególnych polimerów zastosowanych do wytwarzania biokompozytów. Analiza struktury w elektronowym spektroskopie skaningowym (SEM) potwierdziła kompatybilność składników polimerowych, co zaobserwowano w postaci zmienności i ujednolicenia struktury biokompozytowych filmów. Aq. soln. of hydroxypropylmethylcellulose was mixed with solns. of lysozyme and chitosan in dild. lactic acid to prep. biocomposite films studied for chem. compn. and microstructure. Good miscibility of components was obsd. Mieszalność polimerów odgrywa bardzo ważną rolę zarówno na etapie badań, jak i podczas procesu produkcji wieloskładnikowych kompozytów. Właściwości takich mieszanin zależą od tworzenia homogennego układu na poziomie cząsteczkowym. Bardzo często mieszaniny polimerów tylko pozornie wyglądają na homogenne lub mieszające się, więc wrażenia wizualne nie są wystarczające do jednoznacznej oceny zjawiska mieszalności. Homogenne mieszaniny występują niezmiernie rzadko, ponieważ energia swobodna Gibbsa mieszania polimerów jest dodatnia ze względu na niewielkie zmiany w entropii, wynikające z dużej masy cząsteczkowej polimerów, a więc entalpia końcowa jest dodatnia. Roztwór jest stabilny (jednofazowy), jeżeli jego entalpia swobodna mieszania ma wartość ujemną. Zjawisko asocjacyjne separacji faz występuje wówczas, gdy oba polimery mają przeciwny ładunek i tworzą rozpuszczalny kompleks. Natomiast segregacja fazy separacyjnej dotyczy niezgodności termodynamicznej i ma miejsce wtedy, gdy polimery mają ten sam ładunek1) (rys. 1). Mieszalność układów wieloskładnikowych w dużym stopniu polepszają oddziaływania typu dipol przypadkowy, dipol indukowany, dipol-dipol, wiązanie wodorowe, kwasowo-zasadowe interakcje oraz oddziaływania związan więcej »

Chromatograficzna analiza produktów fermentacji opornych dekstryn

Katarzyna Śliżewska Renata Barczyńska Kamila Jochym Janusz Kapuśniak

Otrzymano nowe preparaty skrobiowe przez termolizę skrobi ziemniaczanej w obecności mieszaniny kwasów: nieorganicznego (chlorowodorowy) i organicznego (cytrynowy lub winowy) w kontrolowanych warunkach. Uzyskane produkty scharakteryzowano pod względem fizykochemicznym i strukturalnym. Rozrzut mas cząsteczkowych oznaczano metodą wysokosprawnej chromatografii wykluczenia (HPSEC), a średnią długość łańcuchów węglowodanowych w dekstrynach metodą wysokosprawnej chromatografii anionowymiennej (HPAEC). Skład produktów fermentacji dekstryn przez bakterie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium ustalono, wykorzystując wysokosprawną chromatografię cieczową (HPLC). Potato starch was hydrolyzed in the presence of HCl and citric or tartaric acids at 130°C for 2 or 3 h, resp., to dexstrins processed then by fermentation by Lactobacillus or Bifidobacterium genus bacteria. Scattering molecular masses of the dextrins were detd. by using exclusion chromatog., while their av. length of carbohydrate chains by using anion-exchange chromatog. The fermentation yielded MeCH(OH)COOH, AcOH, and, in some cases, HCOOH. Some amts. of EtCOOH, AcH and EtOH were also found in the fermentation products. Rosnący popyt na żywność funkcjonalną sprawia, że przemysł wciąż poszukuje substancji, które mogłyby być dodawane do żywności w celu poprawy jej właściwości. Jednym z najpopularniejszych składników tak wzbogacanej żywności są preparaty o właściwościach błonnika pokarmowego, których dzienne spożycie powinno wynosić ok. 30 g/osobę1). W związku z poszukiwaniem nowych preparatów błonnikowych ostatnio bardzo wzrosło zainteresowanie produktami fizycznej i chemicznej modyfikacji skrobi, które prowadzą do otrzymania skrobi opornej typu 4 (RS 4). Skrobię tę otrzymuje się, stosując standardowe metody modyfikacji chemicznej skrobi, takie jak sieciowanie i substytucja. Także produkty dekstrynizacji skrobi, prowadzonej w specyficznych warunkach, mogą wykazywać opo więcej »

Chromatograficzna analiza związków selenu w probiotycznym preparacie selenowym

Ilona Motyla Eliza Kurek

Stosując układ sprzężony HPLC ICP MS, uzyskano widma, na podstawie których stwierdzono obecność organicznych związków selenu w ekstrakcie otrzymanym z probiotycznego preparatu selenowego. Można zatem wnioskować, że bakterie z rodzaju Lactobacillus wchodzące w skład preparatu metabolizują selen nieorganiczny do form organicznych: Se-metioniny i Se-Met-Secysteiny. Takie potwierdzenie jest bardzo istotne, gdyż preparat ten może być wykorzystywany do tworzenia żywności funkcjonalnej. Probiotic Se prepn. of Lactobacillus bacteria was extd. with H2O and aq. solns. of lipase, protease, their mixt., Me(CH2)11OSO3Na, HCl and lysozyme. Both single solvent and sequentional extn. were used. The exts. were studied for Se compds. by high-performance liq. chromatog. Presence of Se-methionine and Se-methionine-Secysteine amino acids as well as Se(IV) and Se(VI) inorg. compds. in the prepn. was evidenced. Kontrola stanu środowiska, a także troska o zdrowie człowieka wymagają oznaczania pierwiastków na poziomie śladowym. Określenie składu ilościowego i jakościowego pozwala na poznanie i zrozumienie funkcji, jakie pełnią poszczególne formy chemiczne pierwiastka w organizmach żywych. Szukanie poszczególnych form (indywiduów) danego pierwiastka jest wynikiem ich odmiennego oddziaływania na organizmy żywe. Dlatego badania specjacyjne są niezbędne w analizach środowiskowych i medycznych. Szczególną rolę odgrywają one w ustalaniu poziomu toksyczności różnych substancji oraz norm żywieniowych dla ludzi. O biologicznej roli selenu, jeszcze nie w pełni poznanej, świadczy jego obecność w centrum aktywnym wielu enzymów i fakt uznania selenocysteiny za naturalny (21.) aminokwas białkowy. Selen występuje najczęściej w połączeniu z cysteiną (selenocysteina) oraz metioniną (selenometionina)1, 2). Obecny w organizmie ludzi odgrywa istotną rolę w profilaktyce wielu chorób cywilizacyjnych. Biologiczna funkcja selenu wiąże się przede wszystkim z jego występ więcej »

Elastomerowe kompozyty uwodornionego kauczuku butadienowo-akrylonitrylowego z udziałem polihedralnych oligomerycznych silseskwioksanów

Anna Kosmalska Anna Strąkowska Anna Masek Marian Zaborski

Zbadano skuteczność stosowania polioligosilseskwioksanów klatkowych (POSS) funkcjonalizowanych grupami olefinowymi w roli napełniaczy lub modyfikatorów w kompozytach uwodornionego kauczuku butadienowo- akrylonitrylowego (HNBR). W porównaniu z krzemionką, powszechnie stosowanym napełniaczem elastomerów, badane związki wykazują słabsze działanie jako samodzielne nanonapełniacze. Sprawdzają się natomiast w roli modyfikatorów w kompozytach napełnionych krzemionką Aerosil 380. Obecność POSS sprzyja zwiększeniu oddziaływań w wulkanizatach HNBR i zwiększa wytrzymałość na rozciąganie w porównaniu z kompozytami otrzymanymi tylko z udziałem krzemionki w roli napełniacza, bez silseskwioksanów. Zbadano także wpływ tych związków na zmiany podstawowych właściwości HNBR wywołane starzeniem klimatycznym lub promieniowaniem UV. Współczynnik starzenia wskazuje na efekt stabilizacji kompozytów elastomerowych otrzymywanych z udziałem POSS. Three polyhedral oligomeric silsesquioxanes (POSS) were used together with silica as fillers or modyfing agents for hydrogenated butadiene-acrylonitrile rubber to improve the properties of the rubber vulcanizates produced by using (PhCMe2O)2 curing agent. The vulcanizates were aged at 50-70°C for 200 h optionally under UV irradn. The addn. of POSS resulted in an increase of interfacial interactions in the vulcanizates and in an increase in their tensile strength. The stabilizing effect of POSS was confirmed by high ageing coeffs. Polioligosilseskwioksany (POSS) stanowią obiecującą klasę materiałów. Odkryte zostały na początku XX w. i obecnie znajdują się w kręgu zainteresowań wielu ośrodków badawczych z uwagi na ich unikatowe właściwości, m.in. dobrze zdefiniowaną, trójwymiarową, chemicznie i termicznie odporną strukturę hybrydową o wymiarach nanoskopowych. Zbudowane są z trójfunkcyjnych jednostek krzemowych, a każdy atom krzemu skoordynowany jest z trzema atomami tlenu1, 2). Dodatkowo grupy boczne, więcej »

Enzymatyczna degradacja chitozanu przy użyciu lizozymu lub celulazy

Jagoda Ambrozik Anna Zimoch Andrzej Jarmoluk Karolina Semeriak

Porównano efektywność hydrolizowania chitozanu przez działanie lizozymem lub celulazą. Skuteczność degradowania substratu oceniono na podstawie analizy wyników pomiarów zmienności lepkości wyznaczanej dla hydrolizownych zoli chitozanu oraz stężenia cukrów redukujących w środowisku reakcji. Określono również zmienność mechanicznych właściwości filmów sporządzanych z zoli chitozanu eksponowanych na działanie doświadczalnych enzymów w czasie 48 h. Wyznaczone zmienności wyróżników reologicznych stwarzają możliwości optymalizacji i prognozowania parametrów procesowych i aparaturowych w praktyce przemysłowej. Low mol. mass chitosan was enzymically hydrolyzed with lysozyme and cellulase in soln. of MeCH(OH)COOH (2%) at 25-45°C for 1-48 h and processed to thin films (0.05 mm) studied for tensile strength and penetration resistance. The increase in the hydrolysis time and enzyme concn. resulted in a decrease of the chitosan soln. viscosity. The mech. properties of the films decreased after inactivation of enzymes and with increasing their activity. Chitozan jest naturalnym biopolimerem, który można otrzymać przez chemiczną lub enzymatyczną deacetylację chityny. Podczas tego procesu usuwana jest część grup acetylowych z acetyloaminowych grup chityny. Chemiczna deacetylacja zachodzi w wyniku działania stężonym roztworem NaOH na substrat w wysokiej Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Jagoda Ambrozik*, Anna Zimoch, Andrzej Jarmoluk, Karolina Semeriak Enzymatyczna degradacja chitozanu przy użyciu lizozymu lub celulazy Enzymatic degradation of chitosan with lysozyme or cellulase Mgr inż. Jagoda AMBROZIK w roku 2009 ukończyła studia na Wydziale Nauk o Żywności na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu, gdzie kontynuuje naukę na studiach doktoranckich. Specjalność - technologia mięsa. Katedra Technologii Surowców Zwierzęcych i Zarządzania Jakością, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, ul. Norwida 25, 50-375 Wrocław, tel.: (71 więcej »

Fizykochemiczna i biologiczna ocena fosforanu diwapniowego wyprodukowanego metodą proekologiczną

Stefania Kinal Józef Hoffmann Daniel Korniewicz Olga Belzyt Renata Jendroszczyk Krystyna Hoffmann

Dokonano fizykochemicznej i biologicznej oceny fosforanu(V) diwapniowego (DCP) uzyskanego metodą proekologiczną, który porównywano z fosforanami monowapniowym i sodowo-wapniowo- magnezowym. Oznaczono uziarnienie ocenianych fosforanów, procentową zawartość w nich fosforu oraz rozpuszczalność w wodzie dejonizowanej, 0,4-proc. kwasie solnym, 2-proc. kwasie cytrynowym i w obojętnym cytrynianie amonu. Biodostępność fosforu oceniono w badaniach bilansowo-strawnościowych na rosnących tryczkach żywionych mieszankami z udziałem ocenianych fosforanów - określono strawność pozorną i retencję fosforu. Fosforany wyraźnie różniły się między sobą uziarnieniem. Najbardziej jednorodny okazał się DCP. Rozpuszczalność fosforanów zależała od rodzaju zastosowanego rozpuszczalnika. Największą rozpuszczalność odnotowano w obojętnym cytrynianie amonu. Dla DCP produkowanego bezściekową i bezodpadową metodą proekologiczną wykazano największą biodostępność fosforu. CaHPO4·2H2O (I) was pptd. from aq. solns. of H3PO4, CaO and CaCO3, studied for grain size distribution, content of P and soly. in H2O, aq. HCl, aq. citric acid and NH4 citratesolns., and then used as fodder additive in growing rams to evaluate its bioavailability. The highest soly. of I was obsd. in neutral NH4 citrate soln. The use of I phosphate in ram farming resulted in an improvement of the P digestibility and retention. Fosfor jest zaliczany do najważniejszych składników mineralnych niezbędnych do prawidłowego przebiegu podstawowych procesów biochemicznych w organizmie zwierząt. Duże zróżnicowanie lokalnej bazy paszowej pod względem zawartości i przyswajalności tego pierwiastka przez zwierzęta sprawia, że nie pokrywa ona ich potrzeb pokarmowych w tym zakresie. Dlatego konieczna jest suplementacja pokarmu dodatkami mineralnymi zawierającymi fosfor. Dodatki mineralne różnią się znacznie zawartością fosforu i jego biodostępnością w organizmie. Konieczna jest zatem fizykochemic więcej »

Fotoredukcja ditlenku węgla metanem

Ireneusz Kocemba Justyna Nadajczyk Jacek Góralski

Porównano właściwości katalizatorów Pt/TiO2, Ni/TiO2 i Pt/SiO2, Ni/SiO2 w reakcji redukcji ditlenku węgla metanem w obecności promieniowania UV i bez jego udziału. Stwierdzono, że w obecności promieniowania UV następuje jedynie nieznaczny wzrost aktywności badanych katalizatorów, który praktycznie nie zależy od rodzaju zastosowanego nośnika. Pt and Ni were deposited on SiO2 and TiO2 substrates by wet impregnation and used as photocatalysts for dry CO2 reforming of MeH in Ar at 430-510°C under UV irradn. (max. emission at wave length 386 nm). The TiO2-supported catalysts showed higher CO2 adsorption capacity than the SiO2-supported ones. The Ni catalysts showed higher activity than the Pt ones independently on the support used. No substantial effect of the catalyst photoactivation was obsd. Procesy fotokatalityczne są często stosowane w technologiach chemicznych związanych z szeroką rozumianą ochroną środowiska. Za ich pomocą można efektywnie usuwać zanieczyszczenia organiczne i biologiczne zawarte zarówno w wodzie1), jak i w powietrzu2). Spośród opisywanych w literaturze fotokatalizatorów najszerzej badanym i stosowanym ze względu na korzystne właściwości jest TiO2. Jego właściwości fotokatalityczne można modyfikować poprzez domieszkowanie innym tlenkiem półprzewodzącym lub osadzeniem na jego powierzchni fazy metalicznej. Najczęściej stosowana jest platyna. Układ Pt/TiO2 to niezwykle ważny i na ogół bardzo aktywny fotokatalizator3, 4). Natomiast układ Ni/TiO2 jest dobrym katalizatorem reakcji reformingu metanu ditlenkiem węgla5) DRM (dry reforming of methane). Reakcja DRM od lat jest w centrum zainteresowania badaczy zajmujących się katalizą heterogeniczną. Proces ten stanowi źródło otrzymywania gazu syntezowego. Reakcja suchego reformingu metanu jest endotermiczna i przebiega wg równania CH4 + CO2 = 2CO + 2H2 (ΔH = 247 kJ/mol) (1) Równanie (1) przedstawia ogólny zapis reakcji. W warunkach rzeczywistych proces ten bi więcej »

Hydrotalkit jako napełniacz karboksylowanego kauczuku butadienowo-akrylonitrylowego

Anna Laskowska Magdalena P. Lipińska Marian Zaborski

Hydrotalkit (HT) syntetyczny, anionowymienny minerał warstwowy scharakteryzowano pod względem właściwości strukturalnych oraz powierzchniowych. Sporządzono kompozyty karboksylowanego kauczuku butadienowo- akrylonitrylowego (XNBR) zawierające różne ilości napełniacza typu wodorotlenków podwójnych Mg/Al. Zbadano, czy hydrotalkit mógłby oprócz funkcji napełniacza spełniać dodatkową rolę czynnika sieciującego kauczuk XNBR. Stwierdzono, że obecność syntetycznego minerału typu wodorotlenków podwójnych przyczynia się do znacznego zwiększenia gęstości usieciowania, co w rezultacie przekłada się na poprawę parametrów wytrzymałościowych kompozytów elastomeru zawierającego ugrupowania karboksylowe. Carboxylated butadiene/acrylonitrile rubber was filled with hydrotalcite and optionally with ZnO vulcanized at 160°C for 40 min and studied for mech., surface and thermal properties. The addn. of hydrotalcite (up to 40 phr) resulted in a significant increase in the crosslink d. and tensile strength of the vulcanized composite materials. Występujący w środowisku naturalnym hydrotalkit (HT) o wzorze ogólnym Mg6Al2(OH)16(CO3 2-)·4H2O jest białym, uwodnionym minerałem warstwowym, krystalizującym w systemie romboedrycznym. Chociaż naturalne zasoby tego minerału są ograniczone, to jego struktura stanowi model dla wielu syntetycznych związków hydrotalkitowych, znanych pod nazwą warstwowych wodorotlenków podwójnych LDH (layered double hydroxide). W HT w warstwie brucytowej Mg(OH)2 część kationów magnezu Mg2+ jest zastąpiona przez kationy glinu Al3+, w wyniku czego dodatnio naładowane warstwy przyciągają międzywarstwowe aniony węglanowe. Liczne metody otrzymywania tego typu związków nie należą do uciążliwych ani kosztowych, stąd obecnie istnieje szeroka gama rozmaitych syntetycznych związków o strukturze podwójnych wodorotlenków i wciąż pojawiają się nowe. Jako kationy metali dwuwartościowych najczęściej spotyka się Mg2+, Cu2+, Ni2+, Co2+, więcej »

Indeks autorów

Ambrozik Jagoda 676, 1001 Anio łowska Magda 806 Arabcz yk Magdalena 974 Artma ńska Małgorzata 769, 774 Banach Marcin 681, 747, 839, 845, 853, 900 Bara ńska Marzanna 769, 774 Barcz yńska Renata 1045 Baron Jerz y 809, 965, 1080, 1107 Bar yń Włodzimierz 874 Baślad yńska Sylwia 769, 774 Bączkowska Karolina 686 Belz yt Olga 817 Bia łecka -Florja ńcz yk Ewa 691 Biskupski Andrzej 696 Biskupski Piotr 696 Bis -Wencel Hanna więcej »

Kompozycja wolnych aminokwasów jako marker źródła pochodzenia miodów

Katarzyna Janiszewska Magda Aniołowska Maciej Howis Piotr Nowakowski

Zbadano zawartość wolnych aminokwasów w naturalnych miodach odmianowych, miodzie sztucznym i zafałszowanym. Zidentyfikowano 25 wolnych aminokwasów za pomocą metod chromatografii cieczowej. Całkowita ich zawartość wahała się w granicach 186,19- 921,08 mg/kg dla miodów naturalnych, wynosiła 55,70 mg/kg dla miodu zafałszowanego oraz 15,81 mg/kg dla miodu sztucznego. Dominującym aminokwasem we wszystkich miodach naturalnych była prolina, podczas gdy w miodzie sztucznym jej ilość była znikoma. Wykazano, że kompozycja wolnych aminokwasów w miodach może być dobrym wskaźnikiem ich naturalnego pochodzenia. Twenty-five free amino acids were identified and detd. in 19 natural honeys, in an adulterated honey and in an artificial one by liq. chromatog. Proline was absent in artificial honey but was the dominating amino acid in all natural honeys. The total content of free amino acids was 186.19-921.08 mg/kg in natural honeys, 55.70 mg/kg in the adulterated honey and 15.81 mg/kg in the artificial one. The composition of free amino acids in honeys may be a good indicator of their natural origin. W ostatnich latach rośnie świadomość konsumentów miodu i zaczynają oni przywiązywać dużą wagę do autentyczności tego produktu. Cena przestaje być czynnikiem decydującym o zakupie, a ważniejsze staje się potwierdzenie źródła pochodzenia miodu. Do tej pory ustalono wiele parametrów określających miody naturalne1, 2), jednak, z wyjątkiem proliny, brak jest wytycznych dotyczących składu aminokwasowego miodów. Często przeprowadza się dodatkowe badania w celu potwierdzenia roślinnego źródła pochodzenia miodu, np. analizy melisopalinologiczne (analiza ziaren pyłku w miodzie)3), badania właściwości elektrycznych4, 5), charakterystycznych markerów dla poszczególnych miodów gatunkowych (np. więcej »

Kompozyty tlenkowe typu ZnO-SiO2. Syntetyczne produkty o nowatorskim zastosowaniu

Agnieszka Laurentowska Katarzyna Siwińska-Stefańska Teofil Jesionowski

Przedstawiono proces modyfikacji powierzchni syntetycznych kompozytów tlenkowych ZnO-SiO2. Opracowano parametry i metodykę procesu strącania z dodatkiem niejonowych związków powierzchniowo czynnych (eterów nonylofenylopolioksyetylenoglikolowych NP3, NP5 i NP6). Wytrącone próbki poddano analizie fizykochemicznej i dyspersyjno- morfologicznej. Zbadano gęstość nasypową, chłonność wody i oleju parafinowego, dokonano pomiaru rozkładu wielkości cząstek z zastosowaniem technik NIBS oraz dyfrakcji laserowej. Przeprowadzono analizę kolorymetryczną, dokonano oceny szybkości sedymentacji cząstek. Określono procentową zawartość tlenków ZnO i SiO2, powierzchnię właściwą BET oraz objętość i rozmiar porów kompozytów tlenkowych. Dodatkowo wykonano widma FT-IR. Na podstawie badań wybrano próbki o najlepszej jakości, do otrzymania których zastosowano odpowiednią ilość i rodzaj modyfikatora. Three nonylphenylpolyoxyethylene glycol ethers (oxyethylation degree 3-6) as non-ionic surfactants were added to aq. soln. of ZnCl2 and Na2SiO3 during pptn. of an ZnO-SiO2 oxide system. The composites were studied for bulk d., water and paraffin oil absorption capacities, particle size distribution (polydispersity), chem. compn., sp. surface area, size and volume of pores, surface morphol., and microstructure. Moreover, the colorimetric characteristics of the oxide composites and profiles of their sedimentation were detd. The addn. of surfactants (1-3% by mass) resulted in an improvement of the product quality. Bogata chemia nieorganicznych i organicznych związków krzemu stwarza różnorodne możliwości otrzymywania nano- i mikromateriałów1). W przyrodzie spotyka się ogromne bogactwo tlenowych związków krzemu w postaci licznych minerałów krzemianowych i glinokrzemianowych, charakteryzujących się często skomplikowanym składem chemicznym2). Dynamiczny rozwój przemysłu i nowoczesne metody technologiczne umożliwiły gwałtowny postęp cywilizacyjny, powodują więcej »

Koncepcja technologiczna otrzymywania tripolifosforanu sodu o kontrolowanej gęstości nasypowej

Marcin Banach Zygmunt Kowalski Katarzyna Gorazda Agnieszka Makara

Koncepcja technologiczna dotyczy sposobu otrzymywania granulowanego tripolifosforanu sodu (TPFS) o gęstości nasypowej 0,90-1,05 kg/dm3 i odpowiedniej zawartości faz krystalicznych TPFS. Produkt wytwarzany będzie na bazie mieszaniny fosforanów sodu, powstającej w trakcie procesu produkcji TPFS w instalacji do suszenia rozpyłowego roztworów poneutralizacyjnych fosforanów sodu. A technolog. concept for a prodn. of Na5H4(PO3)3 with medium and high bulk d. (0,90-1.05 kg/L) was developed. A tech. mixt. of Na phosphates was mixed with H2O and calcined at 350-550°C to granules 0.25-1.0 mm. W przemyśle stosowane są metody jednostopniowe i dwustopniowe produkcji TPFS. Bez względu na metodę produkcyjną, TPFS otrzymywany jest w wyniku trzech procesów chemicznych, a ciąg technologiczny składa się z części mokrej i suchej1-3). W części mokrej kwas fosforowy neutralizowany jest sodą. Stosunek molowy Na2O:P2O5 (TM) dla procesu neutralizacji wynosi ok. 1,67. W wyniku tego procesu otrzymuje się mieszaninę ortofosforanów, w której na 1 mol fosforanu( V) sodu przypadają 2 mole fosforanu(V) disodu. W części suchej instalacji produkcyjnej ma miejsce suszenie i kalcynacja fosforanów. W czasie suszenia mieszanina fosforanów(V) sodu ulega kondensacji do pirofosforanów. Powstała mieszanina pirofosforanów sodu (diwodoropirofosforanu disodu i pirofosforanu tetrasodu) kondensuje w procesie kalcynacji tworząc TPFS (trifosforan(V) pentasodu). Parametry procesu suszenia i kalcynacji wpływają na właściwości fizykochemiczne otrzymanego produktu. Temperatura kalcynacji jest parametrem decydującym o stosunku masowym fazy I do fazy II w produkcie końcowym3-5). W metodach jednostopniowych otrzymywania TPFS suszenie i kalcynacja stanowią jedną operację technologiczną, którą przeprowadza się w piecu obrotowym, w komorze susząco-kalcynującej lub w złożu fluidalnym6-10). W instalacjach przemysłowych do prod więcej »

Laktony. Część XXXVIa). Synteza chlorowcolaktonów z podstawnikiem metoksyfenylowym

Marcelina Mazur Witold Gładkowski Czesław Wawrzeńczyk

Przedstawiono pięcioetapową syntezę chemiczną jodo-, bromo- i chlorolaktonów z podstawnikiem metoksyfenylowym. W wyniku przeprowadzonych doświadczeń otrzymano nieopisane wcześniej w literaturze nienasycony kwas 5 oraz pochodne laktonowe aldehydu anyżowego (6-13). W pierwszym etapie syntezy w wyniku krzyżowej kondensacji aldolowej aldehydu anyżowego (1) z acetonem otrzymano nienasycony keton 2 (wydajność 97%), który redukowano do α,β-nienasyconego alkoholu 3 (wydajność 94%). Alkohol allilowy poddano przegrupowaniu Claisena metodą ortooctanową, w wyniku czego otrzymano ester 4 (wydajność 78%), hydrolizowany następnie w środowisku zasadowym do nienasyconego kwasu 5 (wydajność 88%), który był substratem w reakcjach chlorowcolaktonizacji. Jako produkty jodolaktonizacji otrzymano cis-(6) oraz trans δ-jodo-γ-lakton (7) z wydajnościami odpowiednio 42 i 2%. Z mieszaniny produktów bromolaktonizacji wydzielono cis- (8) i trans δ-bromo-γ-lakton (9) oraz γ-bromo- δ-lakton (10) z wydajnościami kolejno 32%, 5% oraz 10%. Analogiczne produkty otrzymano również w reakcji chlorolaktonizacji z wydajnościami 14%, 8% oraz 18% odpowiednio dla cis δ-chloro-γ-laktonu 11, trans δ-chloro-γ-laktonu 12 oraz γ-bromo-δ-laktonu 13. New p-MeOC6H4CH(CH2COOH)CH=CHMe acid (I) (m.p. 81-83°C) was synthesized by condensation of p-MeOC6H4CHO with AcMe to p-MeOC6H4CH=CHCOMe after following redn. with NaBH4 to p-MeOC6H4CH=CHCH(OH)Me, condensation with Me3C(OEt)3 at 137°C and hydrolysis with aq. soln. of KOH (yield 63%) and then converted to resp. lactones II and III (X = I, Br or Cl). Acid I was reacted with I2/KI in Et2O to a mixt. of cis-II (X = I) (m.p. 92-95°C, yield 42%) and trans-II (X = I) (oil, yield 2%), with (CH2CO)2NBr in tetrahydrofurane to a mixt. of cis-II (X = Br) (m.p. 106-108°C, yield 32%), trans-II (X = Br) (oil, yield 5%) and III (X = Br) (m.p. 74-77°C, yield 10%), and wi więcej »

Metody wydzielania, zatężania i oznaczania związków fenolowych z próbek środowiskowych i żywności

Małgorzata Mościpan Piotr P. Wieczorek

Przedstawiono przegląd literatury dotyczącej metod wydzielania, oczyszczania i oznaczania związków fenolowych z próbek środowiskowych oraz z żywności. Scharakteryzowano bisfenol A, alkilofenole i pochodne, ich zastosowanie i aktywność biologiczną, ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływania na układ hormonalny. Przedstawiono charakterystykę technik ekstrakcyjnych wykorzystywanych do zatężania pochodnych fenolowych. Szczególną uwagę poświęcono zastosowaniu polimerów z odciskiem molekularnym jako selektywnych sorbentów w ekstrakcji do fazy stałej. A review, with 53 refs. In particular Bisphenol A, alkyl phenols and other PhOH derivatives were taken into consideration. Związki fenolowe od wielu lat są powszechnie stosowane w wielu gałęziach przemysłu. Fenol jest surowcem do otrzymywania m.in. klejów, żywic fenolowo-formaldehydowych, preparatów dezynfekcyjnych, środków ochrony roślin i barwników. Jego alkilowe pochodne AP (alkylphenol), alkilofenole oksyetylenowe APE (AP ethoxylated) oraz chlorofenole wykorzystywane są do otrzymywania masy celulozowej i papieru (nonylofenol, chlorofenole) w procesach przetwarzania wyrobów włókienniczych i skóry oraz w pestycydach (o-fenylofenol). W przemyśle tworzyw sztucznych stosuje się m.in. bisfenol A (BPA) i bisfenol F (BPF) do otrzymywania żywic epoksydowych, poliestrów i polieterów oraz etery diglicydylowe BPA i BPF jako stabilizatory tych materiałów. Pentachlorofenol znalazł zastosowanie przy konserwacji drewna. Związki te ze względu na swoją toksyczność stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi i zwierząt. Mogą wykazywać aktywność biologiczną nawet w niewielkich stężeniach oraz działać mutagennie i teratogennie. W ostatnich latach coraz częściej zwraca się uwagę na możliwość oddziaływania tych substancji na układ hormonalny i rozrodczy, przyczyniającego się do niepłodności oraz nieprawidłowości w budowie i działaniu narządów płciowych. Związki mogące wpływać na funkcjonowanie ukł więcej »

Metodyka wyboru lokalizacji spalarni odpadów na przykładzie miasta Krakowa

Agnieszka Generowicz Joanna Kulczycka Zygmunt Kowalski Agnieszka Makara

Przedstawiono analizy wyboru czterech wariantów lokalizacji spalarni odpadów w Krakowie wykonane metodami analizy wielokryterialnej, programowania kompromisowego i hierarchicznej analizy problemu AHP. Metoda programowania kompromisowego wskazała jako najkorzystniejszą lokalizację zakładu termicznego przekształcania odpadów w Krakowie ul. Giedroycia, a na drugim miejscu lokalizację przy EC Kraków. Lokalizacja przy ul. Dymarek została wybrana jako najmniej korzystna. Wynik analizy metodą AHP jest zbieżny z wynikiem analizy metodą programowania kompromisowego. Analiza wrażliwości wyboru lokalizacji potwierdza, że przy różnych wagach grup kryteriów techniczno- prawnych, geotechnicznych i transportowych wynik analizy lokalizacyjnej w zasadzie nie ulega zmianie. Four variants for location of an waste incineration plant in Cracow were compared by using of multicriteria anal., compromise programming, and anal. hierarchy process. Tech.-legal, geotech. and transportation criteria were taken into consideration. The best location was selected. Z ogólną charakterystyką elementów związanych z lokalizacją inwestycji wiąże się wpływ różnych czynników, a ich liczba i cechy są zmienne w zależności od danego regionu czy miejscowości. Pod uwagę należy wziąć możliwości ekonomiczne regionu, w którym będzie dana inwestycja funkcjonowała, uwarunkowania lokalizacji obiektów i akceptację społeczną poszczególnych rozwiązań technologicznych, ekonomicznych i lokalizacyjnych1-6). Charakteryzowanie i uszczegółowianie elementów wartościujących pozwala na ustalenie konkretnych kryteriów wartości służących do budowy struktury hierarchicznej modelu. Ocena, porównanie i ranking proponowanych lokalizacji jest zagadnieniem wielokryterialnym. Złożoność związana jest zarówno z liczbą analizowanych czynników, jak i ich różnorodnością lub też intensywnością oddziaływania. Ponadto analizowane czynniki mogą być ze sobą sprzeczne. Podjęcie decyzji o wyborze optym więcej »

Mitygacja gazów cieplarnianych z produkcji zwierzęcej

Jacek Walczak Eugeniusz Herbut Wojciech Krawczyk

Oszacowano wielkości emisji metanu z chowu różnych grup technologicznych bydła. Materiał doświadczalny stanowiło 136 sztuk bydła czarno- białego (krowy, jałówki, cielęta). Uzyskane wyniki wskazują jednoznacznie na systemy głębokiej ściółki trocinowej jako na źródło największej emisji metanu. Najmniejszą emisją tego gazu cechował się system płytkiej podściółki w przypadku wszstkich grup technologicznych bydła. Z powodu ograniczonych możliwości utrzymania cieląt, w emisjach ditlenku węgla dominował system głębokiej ściółki słomiastej nad trocinową i systemem rusztowym. Tlenki azotu były emitowane w największej ilości z systemu bezściołowego utrzymania krów mlecznych. Najmniej tych gazów uwalniało się z płytkiej podściółki słomiastej. Identyczne zależności statystyczne stwierdzono także dla grup jałówek. Dla cieląt najmniejszą emisję stwierdzono dla utrzymania na ruszcie. Emission of CH4, CO2 and NOx from cattle farming (136 cows, heifers and calves) were detd. by gas chromatog. and by using electrochem. and IR probes. The emissions depended on the bedding system. The highest CH4 emission was obsd. for deep sawdust bedding, the highest CO2 emission for slated floor system and the highest NOx emission for beddingless system. The emissions were lower than given in the literature. Za zachodzące globalnie zmiany klimatyczne, charakteryzujące się wzrostem średniej temperatury powierzchni Ziemi (tzw. efekt cieplarniany), obarczano winą przede wszystkim przemysł i energetykę. Cząsteczki ditlenku węgla, pary wodnej, metanu i innych gazów cieplarnianych GHG (greenhouse gases) mają zdolność absorpcji promieniowania długofalowego w zakresie podczerwieni pochodzącego z litosfery i dolnej warstwy troposfery. Dopiero w latach osiemdziesiątych XX w. wyniki prac badawczych wskazały na rolnictwo jako na równie groźne źródło tych gazów. Szczególny udział w tym procesie ma produkcja bydła. Według danych IPCC ponad 50% metanu, gazu współodpo więcej »

Model procesu absorpcji tlenków azotu w obecności nadtlenku wodoru

Paulina Krawczyk Włodzimierz Tylus Piotr Falewicz Renata Kędzior Józef Głowiński

Opracowano model absorpcji tlenków azotu w rozcieńczonym roztworze kwasu azotowego( V) z dodatkiem nadtlenku wodoru, a następnie przeprowadzono symulację tego procesu, uwzględniając różne stężenia kwasu azotowego( V) oraz nadtlenku wodoru. Sprawdzono tym samym założenie, że powstający podczas absorpcji tlenków azotu nietrwały kwas azotowy(III) może być skutecznie dotleniany w roztworach kwaśnych za pomocą nadtlenku wodoru. NOx absorption in H2O2-contg. dil. HNO3 was modeled under packed absorption column condition at varying HNO3 and H2O2 concns. The oxidn. of HNO2 in soln. was assumed. W związku ze szkodliwym działaniem tlenków azotu na środowisko naturalne (kwaśne deszcze, smog fotochemiczny, niszczenie powłoki ozonowej) konieczne jest znalezienie skutecznej i korzystnej metody ich usuwania. Metody oparte na redukcji katalitycznej pozwalają na usunięcie NOx w dużym stopniu, jednak metody absorpcyjne umożliwiają usuwanie tych tlenków z jednoczesnym wytworzeniem produktu, który może zostać wykorzystany. W wyniku klasycznej absorpcji tlenków azotu w wodzie tworzą się kwasy azotowy(V) i azotowy(III). Kwas azotowy(III) z łatwością ulega rozkładowi, w wyniku czego następuje odtwarzanie tlenku azotu(II). Tlenek azotu(II) cechuje się bardzo małą rozpuszczalnością w wodzie, w przeciwieństwie do tlenków azotu na wyższych stopniach utlenienia. Konieczne jest więc jego utlenienie. W związku z niewielką szybkością tego procesu opatentowano wiele rozwiązań, w których proponuje się wprowadzenie dodatkowego utleniacza, jak np. O3 1, 2), V2O5 3) lub H2O2 4-8). Po utlenieniu NO następuje zaabsorbowanie powstałych tlenków w wodzie, po czym cykl przemiany powtarza się. Skutecznym sposobem skrócenia czasu przemiany tlenków w kwas azotowy wydają się być zamierzenia przeciwdziałania rozkładowi kwasu azotowego( III), gdyż eliminują one ciągłe odtwarzanie się tlenku azotu NO. Zaprezentowany model odnosi się do absorpcji kwaśnej resztkowych więcej »

Nowa koncepcja oceny narażenia pacjentów leczonych ortodontycznie na toksyczne metale

Marcin Mikulewicz Katarzyna Chojnacka Maciej Janeczek Agnieszka Zielińska Paulina Wołowiec Henryk Górecki

Przedstawiono koncepcję zastosowania metod chemicznych, lekarskich i weterynaryjnych dla oceny narażenia na jony metali ciężkich uwalnianych z elementów składowych aparatu (stopowa stal nierdzewna, stopy Ni-Ti) podczas procesu korozji w środowisku śliny. Badania in vitro i in vivo zostaną przeprowadzone na organizmach zwierzęcych i ludzkich. Chem., medical and veterinary methods were proposed for evaluation of exposure to heavy metal ions released from orthodontic stainless steel or Ni-Ti alloys appliances during their corrosion in saliva. Korekta wad zębowo-zgryzowych u dzieci, młodzieży oraz dorosłych wymaga zastosowania specjalistycznych aparatów ruchomych i stałych. Aparaty ruchome składają się głównie z polimerów akrylowych oraz elementów metalowych (klamry, łuki, śruby). Elementy składowe aparatów stałych (zamki, pierścienie, druty) wykonane są zazwyczaj ze stopowej stali nierdzewnej, oraz stopów tytanu lub niklowo-tytanowych. Również aparaty grubołukowe (przerzut podniebienny, bi-helix, expander, rotator) stosowane dodatkowo wykonane są ze stopowej stali nierdzewnej. Z uwagi na długi okres terapii ortodontycznej, istnieje uzasadniona obawa co do wpływu produktów procesu korozji na organizm pacjenta. W trakcie leczenia ortodontycznego pacjenci są narażeni chronicznie na jony metali uwalniane z aparatów ortodontycznych, w tym m.in. na jony niklu, chromu, kobaltu, żelaza, tytanu i molibdenu. Ze względu na dużą liczbę osób poddawanych leczeniu ortodontycznemu w cyklu rocznym (ok. 600 tys. osób w Polsce), istnieje potrzeba opracowania prostych i tanich testów in vitro, które w miarodajny sposób symulowałyby warunki in vivo, czyli umożliwiałyby określenie dawek metali toksycznych, na które są narażeni pacjenci poddani leczeniu ortodontycznemu. Z literatury przedmiotu znane są przykłady badań in vitro z wykorzystaniem tzw. sztucznej śliny, czyli roztworów soli mineralnych o określonym pH. Brak jednak informacji o przelicza więcej »

Nowe membrany filtracyjne do usuwania cząstek stałych ze spalin silników wysokoprężnych

Włodzimierz Tylus Juliusz Winiarski

Przetestowano w warunkach laboratoryjnych filtry metaliczne ze sprasowanych włókien ze stali żaroodpornej FeCrAl (20 μm). Wykonane prototypowe urządzenie filtracyjne (DPF) zamontowano w autobusach miejskich marki Ikarus we Wrocławiu. Średnia skuteczność oddzielania cząstek stałych przez filtrację osiągnęła 90%. Filter medium (diam. 15 mm, thickness 0.3 or 2 mm) was made of compacted FeCrAl alloy fibers (5 and 20 μm in diam.) and used for removal of soot from diesel exhaust gases under lab. conditions to det. the effect of filter load, no. of filter regeneration cycles and amt. of the trapped soot on the filter flow resistance. The prototype filter (0.3 mm thick) was tested in a city bus for 5 weeks (filtration surface 0.2 m2, 5 regeneration cycles). High efficiency of the soot removed (90%) was achieved. W cylindrach silników Diesla w wysokich temperaturach powstaje tzw. "sadza dieslowska". Tworzy się ona w przestrzeniach, gdzie paliwo jest spalane z lokalnym niedomiarem tlenu. Przenoszenie tej sadzy do dalszych przestrzeni układu odbywa się w czołowej strefie płomienia. Cząstki sadzy generowane są w kilku elementarnych etapach, obejmujących pirolizę, zarodkowanie, zwiększanie powierzchni, agregację i koagulację łańcuchową oraz utlenianie. W dalszej fazie schładzania spalin w układzie wydechowym na powierzchni sadzy kondensują siarczany, kwas siarkowy, woda oraz węglowodory o względnie niskiej prężności par, obecne w paliwie pierwotnym kierowanym do spalania. Te emitowane na zewnątrz aglomeraty noszą Dr inż. Włodzimierz TYLUS w roku w roku 1981 ukończył studia na Wydziale Podstawowych Problemów Techniki Politechniki Wrocławskiej. Pracuje na stanowisku adiunkta w Instytucie Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych tej uczelni. Specjalność - technologia nieorganiczna, kataliza. Badania fizykochemiczne powierzchni metodą XPS. Instytut Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych, Politechnika Wrocławs więcej »

Obróbka termiczna nieorganicznych układów tlenkowych i jej wpływ na ich właściwości fizykochemiczne i potencjalne kierunki zastosowań

Filip Ciesielczyk Teofil Jesionowski

Jedną z metod otrzymywania syntetycznych wysoko zdyspergowanych układów tlenkowych jest strącanie osadów z roztworu krzemianu sodu i nieorganicznej soli metalu. Proces ten może przebiegać w układzie wodnym lub emulsyjnym. Obie metody prowadzą do uzyskania produktu, który jest poddawany kolejnym operacjom jednostkowym mającym na celu jego przygotowanie dla konkretnego zastosowania. Do tych operacji należy obróbka termiczna (suszenie statyczne, rozpyłowe albo proces kalcynacji). Celem badań jest określenie wpływu metody obróbki termicznej uzyskanych produktów na ich właściwości fizykochemiczne. Określono charakter dyspersyjny oraz morfologię powierzchni wytworzonych układów tlenkowych, ich skład chemiczny, strukturę krystaliczną, właściwości adsorpcyjne oraz charakter hydrofilowo-hydrofobowy. Highly dispersed MgO·SiO2 system was pptd. from aq. soln. of MgSO4 and Na2SiO3 (water glass) at room temp. for 5 h, dried under static conditions, spray-dried at 220°C, and optionally heat-treated (calcined) at 1000°C for 2 h, and studied for chem. compn., crystal structure, porosity, sp. surface and wettability. The calcined product consisted of grains with av. size 27.4 μm, showed lowest absorption activity and H2O content, crystobalite structure and highest SiO2/MgO ratio. Rozwój nowych technologii i ulepszanie już istniejących wymaga nie tylko nowoczesnego sprzętu, ale również nowych materiałów o specyficznych właściwościach fizykochemicznych. Taka sytuacja jest obserwowana zwłaszcza w przypadku nowych substancji stosowanych jako aktywne adsorbenty, napełniacze polimerów, nośniki środków ochrony roślin lub jako substytuty powszechnie stosowanych ich naturalnych odpowiedników. Właściwości fizykochemiczne układów tlenkowych zależą głównie od metody otrzymywania i obróbki końcowej (obróbka termiczna), a fakt, że są one podobne do właściwości fizykochemicznych układów występujących naturalnie w przyrodzie dowodzi możliwości więcej »

Ocena chemiczna i biologiczna fosforanów paszowych

Józef Hoffmann Stefania Kinal Daniel Korniewicz Zbigniew Dobrzański Adolf Korniewicz Maja Słupczyńska

Ocena chemiczna badanych jednowapniowego, wapniowo-sodowego i nowego dwuwapniowego fosforanów paszowych wykazała, że zawartość fosforu ogólnego w tych fosforanach mieściła się w przedziale 18,20-21,95% mas. Zawartość związków fosforu w postaci rozpuszczalnej w roztworach HCl oraz kwasu cytrynowego była również wysoka. Takie formy związków fosforu uważane są za dobrze przyswajalne przez zwierzęta. W badaniach biologicznych na tucznikach stwierdzono, że absorpcja pozorna fosforu z nowego fosforanu dwuwapniowego wynosiła 76,8%, a przy stosowaniu fosforanu paszowego jednowapniowego i wapniowo-sodowego 73,5 i 74,4%. W testach biologicznych na jagniętach stwierdzono absorpcję pozorną fosforu z nowego fosforanu dwuwapniowego 56,8%, a przy stosowaniu fosforanu paszowego jednowapniowego i wapniowo-sodowego odpowiednio 54,6 i 51,28%. Com. Ca(H2PO4)2 .H2O, CaHPO4 .2H2O and new Ca4Na(PO4)3 feed components were studied for soluble P (16.06-21.65%) as well as F, Pb, Cd, As and Hg (below 0.19%, 7.55%, 4.45%, 6,60% and 0.095%, resp.) and then added to fodders for pigs and sheeps grown for 42 and 70 days, resp. to cover the demand for P in 30% and 42%, resp. The animal feces, urine, bones and blood were analyzed for P. The new Ca4Na(PO4)3 additive was the best source of P for the test animals. Zróżnicowana jakość fosforanów, wynikająca głównie z różnorodności surowców użytych do ich produkcji oraz stosowanych technologii1, 2), zmusza do ich oceny chemicznej i biologicznej. Materiały paszowe pochodzenia roślinnego stosowane w żywieniu zwierząt monogastrycznych i przeżuwaczy są ubogie w fosfor, stąd też konieczne jest uzupełnianie dawki pokarmowej fosforem, pochodzącym z fosforanów paszowych, w ilości 30-50% zapotrzebowania zwierząt3-5). Produkcja fosforanów paszowych w technologii nieorganicznych związków fosforu stanowi, po nawozach fosforowych, drugą pozycję w zakresie tonażowym przemysłowych procesów produkcyjnych1, 6-8). W miarę więcej »

Ocena postępu reakcji rozkładu fosforytu kwasem siarkowym prowadzonej w warunkach metody PAPR

Jakub Skut Józef Hoffmann Krystyna Hoffmann

Dokonano oceny postępu reakcji rozkładu fosforytu kwasem siarkowym w trakcie otrzymywania nawozów typu PAPR (partially acidulated phosphate rocks). Obecnie, w wyniku trendu zwiększania udziału preparatów niekonwencjonalnych w całkowitej produkcji nawozów fosforowych, produkty PAPR należą do najbardziej obiecujących. Składają się na to możliwości obniżenia jednostkowego kosztu produkcji nawozu poprzez zastosowanie mniejszej ilości reagentów oraz ekonomicznych surowców fosforowych o małej reaktywności i zawartości P2O5. Wyniki przeprowadzonych testów sugerują możliwość ograniczenia czasu dojrzewania produktu do 30 min w przypadku produktów PAPR o spełnionym warunku ηPAPR ≤ 0,5. Po tym czasie uzyskano stabilne poziomy zawartości poszczególnych form fosforu, co pozwala na zwiększenie zdolności produkcyjnej linii technologicznej otrzymywania nawozów typu PAPR w stosunku do konwencjonalnych instalacji superfosfatowych. Israelian phosphate rock was treated with H2SO4 (conc. 76% by mass) at 90°C for 60 min to decomp. the rockcontained fluoroapatite to sol. Ca(H2PO4)2·H2O. The H2SO4 amt. was lower than the stechiometric one. The content of the citric acid-sol. P compds. increased up to 11% by mass with decreasing the H2SO4 amt. and did not depend on the reaction time. Mgr inż. Jakub SKUT w roku 2008 ukończył studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej. Jest doktorantem w Instytucie Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych na Politechnice Wrocławskiej. Specjalność - biotechnologia przemysłowa. Instytut Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych, Wydział Chemiczny, Politechnika Wrocławska, ul. Smoluchowskiego 25, 50-370 Wrocław, tel.: (71) 320-37-60, fax: (71) 328-04-25, e-mail: jozef.hoffmann@pwr.wroc.pl * Autor do korespondencji: Dr hab. inż. Józef HOFFMANN, prof. PWr - notkę biograficzną i fotografię Autora drukujemy w bieżącym numerze na str. 784. Dr inż. Krystyna HOFFMANN - notkę więcej »

Ocena rozwiązań technologicznych w gospodarce odpadami komunalnymi z wykorzystaniem wskaźników jakości technologicznej i analizy wielokryterialnej

Agnieszka Generowicz Zygmunt Kowalski Joanna Kulczycka Marcin Banach

Analizę wielokryterialną wykorzystano do porównania metod składowania i spalania odpadów komunalnych. Do obliczenia wartości kryteriów wykorzystanych w analizie wielokryterialnej zastosowano metodę jakości technologicznej, uwzględniając kryteria środowiskowe i ekonomiczne. Dla wszystkich analizowanych wariantów przy zastosowaniu analizy wielokryterialnej, jak i metody jakości kompleksowej, bez względu na przyjętą hierarchię ważności kryteriów, technologia spalania odpadów została wybrana jako zdecydowanie korzystniejsza od ich składowania, zwłaszcza pod względem ich oddziaływania na środowisko naturalne. Multicriteria analysis was used to compare landfilling and incineration as municipal waste management methods. Both environmental and economic criteria were taken into account. The waste incineration technol. was selected as more favourable than disposal, especially in terms of its impact on the environment. Systemowo ujęta regionalna gospodarka odpadami pozwala na ocenę funkcjonowania systemu w różnych aspektach i może stanowić jeden z wymiernych wyznaczników zrównoważonego rozwoju, uwzględniając różne cele. Wskaźniki oceny zarządzania odpadami powinny stanowić miarę dla porównania funkcjonowania gospodarki odpadami w tym samym regionie. Dla danego systemu zarządzania wskaźniki oceniające można wyznaczać, uwzględniając cele techniczne, środowiskowe, ekonomiczne, społeczne lub inne, w których brane są pod uwagę specyficzne uwarunkowania regionu1, 2). Przedstawiono analizy wpływu na środowisko porównywanych technologii składowania i spalania odpadów komunalnych z wykorzystaniem analizy wielokryterialnej. Do obliczenia wartości kryteriów wykorzystanych w analizie wielokryterialnej zastosowano metodę jakości technologicznej3, 4). Ocena wariantów metodą jakości technologicznej Wskaźniki efektów ekologicznych i ekonomicznych procesów technologicznych gospodarowania odpadami mogą być podstawą jakościowego porównania technolog więcej »

Ocena skuteczności dezynfekcji ścieków komunalnych z wykorzystaniem ługu sodowego

Zbigniew Paluszak Krzysztof Skowron Barbara Breza-Boruta Karolina Jadwiga Skowron Grzegorz Gryń

Przeprowadzono badania skuteczności oddziaływania ługu sodowego w stężeniu 0,25%, 0,5%, 1,0% i 1,5% na wybrane mikroorganizmy i jaja pasożytów występujące w ściekach komunalnych. Wykazano dość dużą skuteczność higienizacyjną ługu sodowego wobec pałeczek Salmonella oraz znikomą efektywność tego związku wobec jaj Ascaris suum. Zaobserwowano, że wraz ze wzrostem dawki ługu sodowego zwiększała się jego skuteczność dezynfekcyjna. Praktyczne zastosowanie tej metody dezynfekcji ścieków nie znajduje jednak uzasadnienia ekonomicznego. Municipal sewage samples were analyzed for pH, Salmonella Enteritidis, S. Typhimurium, S. Senftenberg W775 and live eggs of Ascaris suum and treated with NaOH (conc. 0.25-1.5%) for 360 min to disinfect the mediums. The disinfection efficiency increased with increasing treatment time and NaOH concn. Full removal of bacteria and only neglegible mortification of the parasite eggs were achieved. Według danych GUS w 2010 r. w Polsce zostało wytworzonych łącznie ok. 8 972 mln m3 ścieków, w tym 7 747 mln m3 ścieków przemysłowych i 1 225 mln m3 komunalnych1). Ich oczyszczanie nie zawsze jest przeprowadzane prawidłowo ze względu na złe funkcjonowanie oczyszczalni, ich słabą jakość techniczną, wielkość obciążenia ładunkiem zanieczyszczeń, skład ścieków i wiele innych czynników. Ze ściekami komunalnymi mogą być wprowadzane do wód powierzchniowych duże ilości bakterii, wirusów, grzybów i pasożytów2- 10). Nieprawidłowo oczyszczone ścieki mogą stanowić zagrożenie dla środowiska i stać się przyczyną wielu poważnych zachorowań zakaźnych2, 11). Do chemicznej dezynfekcji gnojowicy i ścieków najczęściej stosuje się formalinę, mleko wapienne, kwas nadoctowy i ług sodowy12). Na spodziewany efekt dezynfekcyjny ma wpływ wiele czynników. Ważny jest właściwy dobór środka, jego stężenie, pH, temperatura w jakiej odbywa się proces, a także zawartość suchej masy, w tym białka, jak również struktura materiału i wiele innych. W więcej »

Ocena technologii produkcji kwasu fosforowego metodami opcji BATNEEC i analizy wielokryterialnej

Zygmunt Kowalski Agnieszka Generowicz Agnieszka Makara Marcin Banach

Zaproponowano metody porównania technologii produkcji kwasu fosforowego z hydroksyapatytu z dotychczas stosowanymi technologiami. Do analizy technologii wybrano metody oceny opcji BATNEEC oraz analizę wielokryterialną. Opierają się one na tych samych kryteriach oceniających i dają porównywalne rozwiązania. Jako najkorzystniejszy wybrano wariant produkcji ekstrakcyjnego kwasu fosforowego z hydroksyapatytu, choć bardzo zbliżona w ocenie była produkcja kwasu fosforowego z fosforu żółtego. Four com. processes for prodn. of H3PO4 were compared by using BATNEEC method and multicriteria anal. taking into account the social, tech., economical and ecolog. aspects. The highest ratings were given to the prodn. processes based on conversion of hydroxyapatite ashes and on the yellow P combustion. Metoda BATNEEC (best available technologies not entailing excessive costs) polega na ocenie badanej technologii pod kątem jej zgodności z "najlepszą dostępną technologią, nie powodującą wzrostu kosztów"7-10). Jest ona z reguły wybierana na poziomie instalacji produkcyjnej, a oceniane są najczęściej kryteria technicznej realności, korzyści ekologiczne i opłacalność ekonomiczna. Wzorcowa technologia powinna zapewniać równowagę pomiędzy korzyściami ekologicznymi i ponoszonymi kosztami. W określaniu BATNEEC dla danej działalności zwraca się uwagę na aktualny stan wiedzy technicznej, wymagania w zakresie ochrony środowiska oraz ocenę zadań nie powodujących powstawania dodatkowych kosztów przy eliminowaniu potencjalnego ryzyka zanieczyszczenia środowiska8-10). Do oceny technologii produkcji kwasu fosforowego metodą BATNEEC przyjęto metodykę oceny efektów środowiskowych, ekologicznych i ekonomicznych opcji modernizacji procesu technologicznego i/lub nowych procesów wytwórczych, składającą się z kilku etapów działania. Obejmuje ona 4 kryteria oceny elementów najlepszej dostępnej technologii BAT i bierze pod uwagę (i) dostosowanie technologii do aktu więcej »

Ocena toksyczności przekompostowanych sorbentów glinokrzemianowych stosowanych do filtracji powietrza

Maciej Durkalec Sebastian Opaliński Zofia Spiak Mariusz Korczyński Katarzyna Chojnacka

Dokonano oceny sposobu zagospodarowania przez kompostowanie sorbentów glinokrzemianowych (haloizyt aktywowany oraz bentonit prażony) wykorzystanych do filtracji powietrza. Po okresie aerofiltracji zużyte sorbenty zostały wymieszane z pomiotem kurzym, słomą oraz torfem i przekompostowane przez 100 dni. Do oceny fitotoksyczności użyto testu Phytotoxkit (z wykorzystaniem Lepidium sativum, Sinapis alba i Sorghum saccharatum) oraz testu toksyczności ostrej na dżdżownicach Eisenia fetida. Przeprowadzono również badania dotyczące toksyczności tych kompostów dla gorczycy uprawianej w warunkach doświadczeń wazonowych. Stwierdzono, że haloizyt aktywowany wykazywał toksyczność w stosunku do dżdżownic oraz trzech gatunków roślin we wczesnych fazach rozwojowych w warunkach laboratoryjnych. Fitotoksyczność kompostu z udziałem haloizytu została potwierdzona również w warunkach doświadczeń wazonowych. Natomiast kompost zawierający bentonit prażony w każdym przypadku wykazywał działanie stymulujące. The spent activated halloysite and roasted bentonite (after 10 days of air filtration) were composted for 100 days with poultry litter, straw and peat. The composts were aUniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu; bPolitechnika Wrocławska Maciej Durkaleca,*, Sebastian Opalińskia, Zofia Spiaka, Mariusz Korczyńskia, Katarzyna Chojnackab Ocena toksyczności przekompostowanych sorbentów glinokrzemianowych stosowanych do filtracji powietrza Toxicity of composted aluminosilicate sorbents used for air filtration Mgr inż. Maciej DURKALEC w roku 2009 ukończył studia na Wydziale Biologii i Hodowli Zwierząt Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Obecnie jest uczestnikiem studiów doktoranckich na tym samym wydziale. Specjalność - chemia środowiska, ekotoksykologia. Katedra Higieny Środowiska i Dobrostanu Zwierząt, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, ul. Chełmońskiego 38C, 51-630 Wrocław, tel./fax: (71) 320-58-66, e-mali: maciej.durkalec@up.wroc.pl więcej »

Ocena zdolności sorpcyjnych kwasów huminowych jako parametru określającego możliwość ich zastosowania w celach nawozowych

Krystyna Hoffmann Marta Huculak-Mączka

Ze względu na bezsprzecznie ogromne znaczenie substancji humusowych (SH) w glebie, konieczne są działania prowadzące do stabilizowania i/lub zwiększania ich zasobów. SH otrzymane z węgla brunatnego stanowią alternatywny komponent w produkcji nawozów mineralno-organicznych. Właściwości wyodrębnionych kwasów huminowych (KH) zależą zarówno od rodzaju surowca, jak i metody ich otrzymywania. W ramach badań określono właściwości sorpcyjne KH wyekstrahowanych różnymi roztworami ekstrahującymi (0,1 M NaOH, 0,1 M Na4P2O7 oraz ich mieszaniną w stosunku molowym 1:1). Największą pojemnością sorpcyjną odznaczają się KH otrzymane przy użyciu 0,1 M Na4P2O7. W przypadku zastosowania tego ekstrahenta otrzymuje się KH z mniejszą wydajnością niż podczas ekstrakcji z dodatkiem NaOH. Four domestic lignites were extd. with aq. solns. of NaOH, Na4P2O7 and NaOH + Na4P2O7 (1:1) at lignite-soln. ratio 1:20 by mass to recover humic substances. The exts. were fractioned into humic and fulvic acids. The humic acids were studied for adsorption capacity (hydrolytic acidity, base adsorption) and content of carboxylic and phenolic groups. The highest sorption capacity showed the humic acids recovered by using 0.1 M Na4P2O7 but the highest sepn. yield was achieved by extn. with NaOH soln. Intensyfikacja produkcji rolniczej nierozerwalnie wiąże się z rozwojem przemysłu nawozowego. Współczesne rolnictwo w myśl zasad zrównoważonego rozwoju poszukuje rozwiązań, które umożliwiłyby utrzymanie i regulację żyzności gleby w sposób pozwalający uzyskać wysokiej jakości plony bez negatywnych skutków dla środowiska naturalnego1-4). Zintegrowany system nawożenia zakłada nie tylko dostarczanie roślinom niezbędnych składników mineralnych, lecz także zapewnienie optymalnych parametrów fizykochemicznych podłoża, z którego je pobierają. Kompleksowe ujęcie nawożenia stanowi ważny element w polityce ekologicznej dotyczącej ochrony gleby. W obecnie funkcjonującym systemie o więcej »

Od redakcji

Mam przyjemność przedstawić naszym Czytelnikom wyjątkowy zeszyt naszego czasopisma. Zawiera on aż 94 publikacje naukowe, czyli najwięcej od wydanego w sierpniu i wrześniu 2006 r. podwójnego zeszytu na V Kongres Technologii Chemicznej w Poznaniu. Wtedy publikacji było 220, ale prace nad zeszytem trwały prawie pół roku, obecnie 96% publikacji do tego zeszytu spłynęło do redakcji między 22 stycznia a 12 marca br. czyli w czasie 40 dni. Zeszyt wydajemy z inicjatywy Politechniki Wrocławskiej i Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu a instytucje Autorów publikacji dofinansowują druk numeru. Tematyka zeszytu obejmuje technologię nieorganiczną, biotechnologię, technologię elastomerów i polimerów, ochronę środowiska, zastosowania chemii w rolnictwie i hodowli zwierząt, chemię spożywczą, technologię nawozów i pasz, katalizę i zastosowania chemii w diagnostyce medycznej oraz kilka prac przeglądowych. Oczywiście nie sposób przedstawić zawartości wszystkich tych prac, ale warto zwrócić uwagę na prace o szczególnie dużym znaczeniu utylitarnym lub poznawczym. Mój subiektywny wybór takich artykułów jest ograniczony do przedstawicieli głównych działów prezentowanych w zeszycie majowym. W dziedzinie technologii nieorganicznej można do takich osiągnięć zaliczyć zapewne pracę wykonaną w Zachodniop więcej »

Odporność na starzenie napełnionych montmorylonitem modyfikowanych układów dwuelastomerowych kopolimer etylenowo-propylenowy/kauczuk naturalny

Magdalena Lipińska Marian Zaborski Cezary Dębek

Kopolimer etylenowo-propylenowy szczepiono 2-izopropenylo-2-oksazoliną (IPO) podczas rodnikowego sieciowania. Tak funkcjonalizowany elastomer zastosowano do otrzymania dwuelastomerowych blend kopolimer etylenowo- -propylenowy/kauczuk naturalny (EPM/NR). Jako napełniacz kompozytów elastomerowych zastosowano warstwowy montmorylonit. Zaobserwowano wpływ modyfikacji IPO na aktywność montmorylonitu w kauczuku naturalnym. Modyfikacja ta powodowała wzrost wytrzymałości na rozciąganie wulkanizatów. Zbadano wpływ modyfikacji na odporność na starzenie modyfikowanych układów. Ethylene-propylene copolymer was functionalized with 2-isopropenyl-2-oxazoline by radical cross-linking with (PhCMe2O)2 and used to prep. bi-elastomeric blends with natural rubber. Layered montmorillonite was used as a filler. The modification resulted in an increase of tensile strength of the natural rubber vulcanizates. Ze względu na szerokie przemysłowe wykorzystanie elastomerów do produkcji wyrobów gumowych, wciąż poszukuje się nowych metod modyfikacji tych materiałów, prowadzących do poprawy ich właściwości. W tym celu w trakcie przetwórstwa wprowadza się do nich napełniacze, substancje i dodatki modyfikujące lub sporządza się mieszaniny różnych elastomerów, stosując kompatybilizatory w celu poprawienia ich wzajemnej mieszalności. Podstawowym napełniaczem o wymiarach cząstek rzędu nanometrów stosowanym do mieszanek gumowych, zwłaszcza tych do produkcji opon, jest sadza. Wykazuje ona działanie wzmacniające, zwiększa odporność termiczną, a także przewodnictwo elektryczne wyrobów gumowych. Na powierzchni tego napełniacza występują wielopierścieniowe węglowodory. Z tego powodu, a także ze względu na metody otrzymywania sadzy, powszechnie sądzi się, że napełniacz ten powinien zostać zastąpiony innymi, bardziej przyjaznymi dla środowiska. W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie nową klasą materiałów zwanych nanokompozytami. Wykazują one dobre właściwości u więcej »

Optymalizacja warunków wbudowania jodu do drożdży Saccharomyces cerevisiae

Barbara Dolińska Michał Zieliński Sebastian Opaliński Mariusz Korczyński Zbigniew Dobrzański Florian Ryszka

Określono optymalne warunki wbudowania jodu do drożdży piekarskich (Saccharomyces cerevisiae). Zbadano wpływ czasu i temperatury inkubacji oraz stężenia jodku potasu na wybrane parametry procesu wbudowywania jodu do drożdży: masę otrzymanego biopleksu, zawartość jodu w biopleksie, wydajność procesu wbudowania jodu do biopleksu i zawartość białka całkowitego w nadsączu. Aby wydajność procesu wbudowania jodu do drożdży była jak największa, temperatura inkubacji nie powinna przekraczać 29,4°C. Więcej biopleksu otrzymano, inkubując drożdże z jodkiem potasu w temp. do 26,3°C przez 11,2-18 h. Największą zawartość jodu w drożdżach uzyskano w temp. do 32,4°C przy stężeniu KI 4,5 mM. Nasilenie procesów autolizy zaczyna się w temp. wyższej niż 25,7°C. W temp. ok. 50°C następuje zwiększenie ilości białka całkowitego w biomasie drożdży. Drożdże z wbudowanym jodem mogą być stosowane do produkcji suplementów diety oraz jako dodatki paszowe. The optimum conditions of I incubation (temp., time, KI concn.) into bakery yeast (Saccharomyces cerevisiae) were detd. The optimum incubation temp. and time for bioplex were 26,3°C and 11,2-18 h, resp. The highest I concn. in yeast was obtained at 32,4°C and KI concn. 4,5 mM. The I-enriched yeast can be used for prodn. of food supplements and as feed additives. Drożdże, szczególnie z gatunku Saccharomyces cerevisiae są szeroko wykorzystywane w przemyśle spożywczym, a zwłaszcza fermentacyjnym (drożdże piwowarskie, winiarskie, gorzelnicze i piekarnicze). Służą też do produkcji drożdży paszowych oraz preparatów drożdżopochodnych1). Zawierają one duże ilości białka, w tym aminkowasy egzogenne, natomiast niewiele tłuszczów i włókna. Bogate są w witaminy z grupy B oraz sole mineralne. Oprócz makroelementów, takich jak Ca, P, K, S, Na, Cl, Mg zawierają wiele mikroelementów, m.in. Sr, Mn, Fe, Zn, Cu, Co2-4). Nie zawierają ważnego pierwiastka, jakim jest jod. Jod odgrywa istotną rolę w prawidłowym funkc więcej »

Otrzymywanie bezpostaciowego hydroksofosforanu amonu i glinu

Barbara Grzmil Kinga Łuczka Joanna Sreńscek-Nazzal

Opracowano sposób otrzymywania amorficznych hydroksofosforanów(V) amonu i glinu. Na podstawie statystycznej oceny zaplanowanych badań określono parametry procesu, w którym można otrzymać tego typu materiały o oczekiwanych właściwościach fizykochemicznych (skład chemiczny, powierzchnia właściwa, liczba olejowa). Amorphous Al(n-x)(NH4)3(1-x)(PO4)n-y(OH)3(1-y) (n = 1 or 2, x > 0, y ≤ 1) hydrate was prepd. by reaction of (NH4)3PO4, Al2(SO4)3 and aq. NH3 according to exptl. design, filtered off, dried and studied for chem. compn., sp. surface and oil absorption no. The product met the quality requirements for inorg. pigments. Związki fosforu w 80% wykorzystuje się w produkcji nawozów mineralnych, w 12% w wytwarzaniu detergentów, w 5% jako dodatki do pasz, a tylko w 3% w innych działach gospodarki1). Do innych zastosowań związków fosforu należy wykorzystanie ich m.in. w produkcji szkła i ceramiki, proszków do pieczenia, jako środków do uzdatniania wody, impregnacji drewna, jako dodatków stabilizujących do żywności, pigmentów, środków przeciwpalnych lub ograniczających palenie i preparatów antykorozyjnych. Do niedawna do najczęściej stosowanych pigmentów mających dobre właściwości antykorozyjne należały minia ołowiowa (mieszanina tlenków ołowiu(II) i (IV)) i chromian(VI) cynku. Ze względów ekologicznych związki te są wycofywane z tych zastosowań. Innymi pigmentami nadającymi powłokom właściwości antykorozyjne są borany, molibdeniany, ferryty, pył cynkowy oraz fosforany2). Fosforany stanowią znaczną grupę pigmentów antykorozyjnych przyjaznych dla środowiska. Dzieli się je m.in. na pigmenty I, II i III generacji3). Wśród pigmentów fosforanowych I generacji największe znaczenie ma fosforan(V) cynku4). Uważa się jednak, że ma on gorsze właściwości antykorozyjne niż chromian(VI) cynku. Stwierdzono, że wprowadzenie anionu molibdenowego korzystnie wpływa na podwyższenie skuteczności działania pigmentów fosforanowych4, 5). Skutecz więcej »

Otrzymywanie izomerów sprzężonego kwasu linolowego (CLA)

Natalia Niezgoda Paweł Mituła Czesław Wawrzeńczyk

Przedstawiono wyniki badań dotyczących wpływu stężenia reagentów i temperatury procesu izomeryzacji kwasu linolowego na szybkość tworzenia i skład uzyskiwanej mieszaniny izomerów sprzężonego kwasu linolowego (CLA). Opracowano metodę pozwalającą na uzyskanie mieszaniny CLA w stosunkowo niskiej temperaturze (120°C) o niewielkiej (poniżej 2,5%) zawartości izomerów di-cis i di-trans. Ponadto zbadano wpływ temperatury i stężenia roztworu estrów metylowych sprzężonego kwasu linolowego w procesie niskotemperaturowej krystalizacji z acetonowego roztworu na wydajność i skład izomeryczny frakcji krystalicznej i frakcji filtratu. Opracowane parametry pozwoliły przeprowadzić proces wieloetapowej krystalizacji w wyniku, której otrzymano izomery 9c,11t i 10t,12c estrów metylowych CLA o czystości odpowiednio 84% i 97%. Linoleic acid was isomerized in (HOCH2)2 or glycerol in presence of KOH or NaOH at 80-160°C to conjugated I (CLA) (yield 99.3%) contg. 9-cis,11-trans-I (48.5%) and 10-trans,12-cis-I (48.3%) isomers. The product was esterified with MeOH in presence of H2SO4 to resp. Me esters of (CLA). The isomeric (CLA) esters were sepd. by low-temp. crystn. in AcMe at -75°C to -50°C. The esters were hydrolyzed to pure isomers of (CLA). The chem. structure of the intermediates and products was confirmed by NMR spectroscopy. The optimum conditions for the isomerization and crystn. were established. The isomeric purity of the (CLA) Me esters was 84% and 97%, resp. Terminem CLA (conjugated linoleic acid) określa się grupę izomerów pozycyjnych i stereoizomerów kwasu oktadekadienowego (C18:2), zawierających w cząsteczce układ sprzężonych wiązań podwójnych. Teoretycznie CLA może występować w postaci 14 izomerów pozycyjnych, w których wiązanie podwójne może znaleźć się w pozycjach od C-2,C-4 do C-15,C-17. Dodatkowo każde z wiązań podwójnych może przybierać jedną z dwóch konfiguracji cis lub trans, co daje w sumie 56 izomerów. Mimo tak ogromne więcej »

Otrzymywanie prażonki cynkowej w procesie konwersji termicznej w piecu fluidyzacyjnym. Część I. Modyfikacja procesu odmagnezowania i flotacji koncentratu sfalerytowego

Andrzej Jarosińskia Sylwester Żelazny Małgorzata Olek Jerzy Baron Jadwiga Zabagło Witold Żukowski Mirosław Fatyga

Określono możliwości otrzymywania produktów prażenia koncentratów sfalerytowych odznaczających się małą zawartością siarki w postaci siarczkowej. Zwiększona zawartość siarki w prażonej blendzie wpływa negatywnie zarówno na przebieg, jak i na wskaźniki techniczno-ekonomiczne procesu elektrolizy cynku. Badano efekty modyfikacji procesu usuwania magnezu i wapnia z koncentratów sfalerytowych przez obróbkę chemiczną i flotację. Prace doświadczalne prowadzono w warunkach odpowiadających warunkom usuwania tych domieszek w skali przemysłowej. Zaproponowano nowy sposób przeprowadzenia procesu odmagnezowania z wykorzystaniem zaszczepki gipsowej. Stwierdzono, że gdy w procesie odmagnezowania stosuje się szczepionkę w postaci gipsu, efektywność aPolitechnika Krakowska; bZakłady Górniczo-Hutnicze Bolesław SA w Bukownie Otrzymywanie prażonki cynkowej w procesie konwersji termicznej w piecu fluidyzacyjnym. Część I. Modyfikacja procesu odmagnezowania i flotacji koncentratu sfalerytowego Production of roasted zinc concentrates by thermal treatment in fluidized bed. Part 1. Modification of magnesium removal and flotation of sphalerite concentrate następującego po nim procesu flotacji jest większa, a ziarna sfalerytu są wolne od gipsu. Uzyskuje się w ten sposób materiał, który lepiej poddaje się utlenianiu w wysokotemperaturowym procesie prowadzonym w reaktorze fluidyzacyjnym. Roasted sphalerite concentrate was pulped in H2O, inoculated with CaSO4 crystals, treated with H2SO4 to remove Mg and Ca ions as resp. sulphates and enriched in Zn by flotation after activated with CuSO4. The Zn content was increased from 54.3-56.4% in the raw material up to 59.0-59.2% in the final concentrates. W procesie otrzymywania cynku znaczenie gospodarcze mają te siarczkowe rudy Zn-Pb, z których pozyskuje się koncentraty sfalerytowe (ZnS). Koncentraty takie poddaje się następnie prażeniu w celu utlenienia siarczku cynku i otrzymania tlenku cynku. Obecni więcej »

Otrzymywanie prażonki cynkowej w procesie konwersji termicznej w piecu fluidyzacyjnym. Część II. Badania kinetyki utleniania ZnS w reaktorze fluidyzacyjnym

Małgorzata Olek Jerzy Baron Jadwiga Zabagło Witold Żukowski Andrzej Jarosiński Sylwester Żelazny Mirosław Fatyga

Przedstawiono wyniki badań mających na celu sprawdzenie wpływu modyfikacji procesu odmagnezowania koncentratu cynkowego na szybkość utleniania zawartego w nim ZnS. Badania wykonano w warunkach zbliżonych do tych, w jakich proces utleniania ZnS jest przeprowadzany w praktyce przemysłowej. Stwierdzono, że szybkość utleniania w znacznym stopniu zwiększa się wskutek wprowadzonych zmian w procesie odmagnezowania blendy cynkowej. W wyniku przeprowadzonej optymalizacji sposobu przygotowania próbek blendy uzyskano prawie dwukrotny wzrost stałej szybkości procesu utleniania przeprowadzanego w warunkach, w których o jego szybkości decyduje dyfuzja tlenu od strumienia gazów, poprzez warstwę graniczną, do wnętrzna ziarna. Three ZnS concentrates were oxidized with air in fluidized bed reactor at 1130-1180 K to det. the process kinetics. The preliminary removal of Mg from the concentrates resulted in an increase in the process rate consts. by 80-100%. Dr inż. Małgorzata OLEK w roku 2002 ukończyła studia na Wydziale Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Jest adiunktem w Instytucie Inżynierii Cieplnej i Ochrony Powietrza Politechniki Krakowskiej. Specjalność - utylizacja odpadów. Instytut Chemii i Technologii Nieorganicznej, Politechnika Krakowska, ul. Warszawska 24, 31-155 Kraków, tel. (12) 628-27-66, e-mail: pczukows@pk.edu.pl * Autor do korespondencji: Mgr inż. Jadwiga ZABAGŁO - notkę biograficzną i fotografię Autorki drukujemy w bieżącym numerze na str. 1080. Dr hab. inż. Witold ŻUKOWSKI*), prof. PK - notkę biograficzną i fotografię Autora drukujemy w bieżącym numerze na str. 810. Dr hab. inż. Andrzej JAROSIŃSKI, prof. PK - notkę biograficzną i fotografię Autora drukujemy w bieżącym numerze na str. 809. Dr inż. Mirosław FATYGA - notkę biograficzną i fotografię Autora drukujemy w bieżącym numerze na str. 811. aPolitechnika Krakowska; bZakłady Górniczo-Hutnicze Bolesław SA w Bukownie Ma więcej »

Pendimetalina w formulacji kontrolowanego uwalniania opartej na alginianowej matrycy i jej wpływ na wzrost i rozwój rośliny testowej

Małgorzata Włodarczyk Renata Matuszak Agnieszka Muszyńska Mateusz Maciejuk

Herbicyd pendimetalinę wykorzystano w procesie immobilizacji w biopolimerowej matrycy w celu otrzymania hydrożelowych kapsułek o właściwościach kontrolowanego uwalniania (CRF). Surowcem do produkcji hydrożelowej matrycy był alginian sodu w postaci 1,5-proc. roztworu. Jako środek sieciujący zastosowano roztwór CaCl2 . Dzięki dobrej rozpuszczalności pendimetaliny w oleju roślinnym, uzyskano stabilne sferyczne hydrożelowe kapsułki. W warunkach laboratoryjnych badano wpływ dwóch form użytkowych (CRF i EC) na wzrost i rozwój kukurydzy odmiany Bielik. Stwierdzono że kukurydza odmiany Bielik wykazuje większą tolerancję na pendimetalinę immobilizowaną w hydrożelowej matrycy alginianowej w porównaniu z formulacją EC. Pendimethalin was incorporated into Na alginate-matrix to obtain its controlled release formulation. Vegetable oil was used as solvent of pendimethalin and CaCl2 as crosslinking agent. The spherical hydrogel capsules were studied for mech. strength (compression) and phytotoxicity against maize. The formulation produced was less phytotoxic than a com. formulation used for comparison. Warunkiem skutecznego działania środka ochrony roślin jest przedostanie się odpowiedniej jego ilości do wrażliwej części organizmu. Uzyskuje się to poprzez dobór komponentów preparatu pestycydowego, w którym oprócz substancji aktywnych znajdują się substancje pomocnicze (dopełniacze), w skład których wchodzą nośniki i adiuwanty. Dobór formy użytkowej ma na celu optymalne wykorzystanie biologicznych właściwości substancji aktywnej, a także minimalizację obcych substancji (rozpuszczalniki organiczne) wprowadzanych do środowiska. W wyniku modyfikacji form użytkowych środków ochrony roślin możliwe staje się obniżenie ich dawek oraz wprowadzenie substancji aktywnych do środowiska w sposób kontrolowany1-5). Roślina uprawna pozbawiona opieki człowieka ustępuje miejsca chwastom, które są groźnymi konkurentami o składniki pokarmowe, wodę i świa więcej »

PERSONALIA

Profesor dr hab. inż. Zbigniew Jan F L O R J A Ń C Z Y K w dn. 24 marca br. uzyskał godność doktora honoris causa Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicza. Profesor Z. Florjańczyk urodził się 31 stycznia 1948 r. w Warszawie. Jest absolwentem Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej (1970 r.), gdzie obronił również pracę doktorską (1974 r.) i habilitował się (1984 r.) oraz uzyskał tytuł profesora (1993 r.). Na Wydziale Chemicznym PW pełnił funkcję dyrektora Instytutu Technologii Tworzyw Sztucznych (1987- 1991) oraz dziekana Wydziału Chemicznego (1996-2002). Obecnie kieruje Katedrą Chemii i Technologii Polimerów. Wypromował 17 doktorów i 60 magistrów inżynierów. Aktywność naukowa prof. Z Florjańczyka obejmuje zagadnienia od czystej chemii do inżynierii materiałowej polimerów i kompozytów polimerowych. W pracy doktorskiej i towarzyszących jej artykułach wyjaśnił wpływ mocy kwasów Lewisa na przebieg przemiennej rodnikowej kopolimeryzacji monomerów akrylowych i metakrylowych z olefinami, dienami i styrenem oraz reakcji konkurencyjnych, jak cykloaddycja-1,4 lub polimeryzacja kationowa. W ówczesnym czasie (lata siedemdziesiąte XX w.) była to atrakcyjna tematyka badawcza. W czasie stażu naukowego w University of Massachusetts (Polymer Science and Engineering Department) w latach 1978-1979 podjął badania w dziedzinie polikondensacji i brał udział w opracowaniu technologii wytwarzania szybko krystalizujących poliestrów aromatyczno-alifatycznych na zlecenie koncernu General Electric. Jednym z owoców tych badań była zweryfikowana doświadczalnie hipoteza o możliwości inicjowania procesów polimeryzacji rodnikowej w wyniku homolitycznej dysocjacji wiązań glin-węgiel. Cykl 12 prac poświęconych tej tematyce wyróżniono nagrodą Sekretarza Naukowego PAN. Doświadczenia z tego zakresu były przydatne w dalszych pracach dla przemysłu. Kierowany przez prof. Z. Florjańczyka zespół opatentował i wdrożył dwie techno więcej »

Piętnaście lat Stowarzyszenia Polskich Producentów Środków Ochrony Roślin 1994–2009

Wiesław Moszczyńskia Arkadiusz Białeka Tadeusz Jakubas

Krajowy przemysł środków ochrony roślin SOR (pestycydów) ma tradycję sięgającą lat dwudziestych XX w. Wówczas z inicjatywy prof. Ignacego Mościckiego wykorzystano jego technologię i zbudowano w Jaworznie fabrykę "Azot", która po zakończeniu I Wojny Światowej rozpoczęła wytwarzanie saletry amonowej i innych związków azotu. W 1928 r., wobec nadmiaru saletry na rynku, zmieniono profil produkcyjny na nieorganiczne SOR (m.in. cyjanamid, arsenian i siarczek wapnia, siarczan miedzi), głównie z przeznaczeniem na eksport. Przemysł nowoczesnych organicznych SOR powstał w latach 1950-1970. W tym okresie uruchomiono produkcję 20 generycznych substancji aktywnych w skali 12 tys. t/r wraz z szerokim asortymentem ich form użytkowych (preparatów), zlokalizowaną w 5 kluczowych zakładach przemysłu organicznego. Produkcja oparta była na własnych technologiach i obejmowała wszystkie podstawowe grupy SOR: DDT i metoksychlor, związki fosforoorganiczne, zaprawy nasienne, fungicydy opryskowe siarkowe i miedziowe, herbicydy fenoksyoctowe (2,4-D i MCPA), preparaty hormonalne pochodne kwasu 1-naftylooctowego, 2-naftoksyoctowego, CCC i wiele innych, wraz z szerokim wachlarzem form użytkowych. Przemysł pestycydów jest wybitnie "naukochłonny" i jego rozwój był uwarunkowany organizacją silnej interdyscyplinarnej bazy badawczej. Badania technologiczne, zapoczątkowane zaraz po wyzwoleniu w "Azocie", podjęły także inne fabryki oraz Instytut Przemysłu Organicznego (IPO), w którym w 1958 r. powołano osobny pion badawczy z zakładami syntezy, formulacji i oceny SOR w testach biologicznych oraz w warunkach polowych. Uruchomiony w Pszczynie Oddział IPO oprócz badań polowych i sadowniczych prowadził badania toksykologiczne i ekotoksykologiczne, w tym na pszczołach. Oddział uzyskał pierwszą w kraju akredytację GLP (good laboratory practice) wg wymogów OECD. IPO przy współpracy z Instytutem Ochrony Roślin (IOR) w Poznaniu opracowywał pełne dokumentacje rejestr więcej »

Polskie firmy chemiczne w Internecie

Część XIV Polskie firmy chemiczne w Internecie Firma Dane teleadresowe e-mail Strona www Chevron Polska Sp. z o.o. ul. Wiertnicza 135a 02-952 Warszawa tel.: (22) 816 75 97 fax: (22) 651 82 91 kontakt@texaco.pl www.texaco.pl Chmes ul. Obornicka 225 60-650 Poznań tel./fax: (61) 822 61 51 tel.: 605 165 844, 783 40 40 40 kontakt@chmes.pl www.chmes.pl/ Ciech S.A. ul. Puławska 182 02-670 W więcej »

Próba optymalizacji warunków prowadzenia procesu niskotemperaturowej krystalizacji olejów rybnych

Robert Bodkowski Joanna Szlinder-Richert Zygmunt Usydus Bożena Patkowska-Sokoła

Przedstawiono wyniki badań dotyczących możliwości optymalizacji procesu niskotemperaturowej krystalizacji olejów rybnych w celu zwiększenia w nich stężenia kwasów ω-3 (EPA, DHA). Przeanalizowano wpływ rodzaju rozpuszczalnika, jego stosunku do oleju oraz temperatury wymrażania. Na postawie uzyskanych wyników stwierdzono, że stosunek masy oleju do masy rozpuszczalnika (1:2,5 i 1:5) nie miał w zasadzie wpływu na efektywność tego procesu. Z kolei użycie jako rozpuszczalnika acetonu lub jego mieszaniny z heksanem (1:4) pozwoliło na uzyskanie znacznie większej koncentracji kwasów EPA i DHA niż w przypadku zastosowania samego heksanu. Najistotniejszy wpływ na przebieg procesu niskotemperaturowej krystalizacji miała temperatura wymrażania. W temp. -18°C proces był znacząco mniej efektywny niż w temp. -70°C (P ≤ 0,01). Crude fish oil was crystd. at -18°C and -70°C after diln. with AcMe, hexane or their mixt. (1:4) to increase the contents of eicosapentanoic (C20:5) and docosahexanoic (C22:6) acids. The total content of both acid was increased from 21.5% by mass up to 41.5% by mass after diln. with AcMe. Kwasy ω-3 należą do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Kwasy te nie mogą być syntetyzowane przez ssaki i muszą być im dostarczane ze źródeł egzogennych. W organizmie człowieka NNKT wykazują bardzo korzystne i wielokierunkowe działanie, m.in. obniżają poziom cholesterolu całkowitego i jego niekorzystnej frakcji LDL oraz ciśnienie tętnicze krwi, wykazując tym samym działanie kardioprotekcyjne1-3). Głównym i właściwie jedynym źródłem kwasów EPA (eikozapentaenowego C20:5) i DHA (dokozaheksanowego C22:6) w diecie człowieka są ryby i owoce morza. Kwasy te nie występują w tłuszczach pochodzenia roślinnego, a w innych tłuszczach zwierzęcych obecne są tylko w śladowych ilościach4-6). Okazuje się jednak, że poprzez suplementację diety zwierząt olejami pochodzenia rybnego można zwiększyć w ich tłuszczu mle więcej »

Przemiany azotu w odchodach z produkcji drobiarskiej

Wojciech Krawczyk Eugeniusz Herbut Jacek Walczak

Dokonano oceny wielkości emisji NH3 z surowego pomiotu kurzego pochodzącego od niosek i z pomiotu kurzego zmieszanego ze słomą, przechowywanego w okresie niskich i wysokich temperatur otoczenia, a także ustalono stężenie związków azotu. Emisja amoniaku z pomiotu kurzego zmieszanego ze słomą była mniejsza niż z surowego pomiotu. Zawartość azotu całkowitego w surowym pomiocie kurzym wyniosła 7,02 kg/t świeżej masy i była mniejsza niż w pomiocie zmieszanym ze słomą (7,62 kg/t świeżej masy). Spośród pozostałych dwóch form tego pierwiastka większym udziałem w surowym pomiocie odznaczał się azot organiczny. Zawartość azotu w formie nieorganicznej różniła się wysoce istotnie, bowiem surowy pomiot zawierał 1,39 kg/t świeżej masy tej formy azotu, a zmieszany ze słomą aż 3,61 kg/t świeżej masy. Przechowywanie surowego pomiotu kurzego i pomiotu kurzego zmieszanego ze słomą w okresie wysokich temperatur pozwalało na ograniczenie strat azotu, a przechowywanie czystego pomiotu i pomiotu zmieszanego ze słomą w okresie niskich temperatur prowadziło do znacząco większych strat azotu w postaci gazowej i przez to do prawie całkowitej redukcji jego zawartości. Pure chicken manure and the manure mixed with wheat straw were stored in atm. air for 3 months in summer (July-September) and 3 months in winter (January-March) Instytut Zootechniki - Państwowy Instytut Badawczy, Balice k. Krakowa Wojciech Krawczyk*, Eugeniusz Herbut, Jacek Walczak Przemiany azotu w odchodach z produkcji drobiarskiej Nitrogen transformation in manure from poultry production Dr Wojciech KRAWCZYK w roku 1994 ukończył studia na Wydziale Biologicznym Akademii Pedagogicznej w Krakowie, a w roku 1996 Wydział Biologiczny Uniwersytetu w Barcelonie. Jest adiunktem w Dziale Technologii, Ekologii i Ekonomiki Produkcji Zwierzęcej Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego w Krakowie. Specjalność - ochrona środowiska i ekologia. Dział Technologii, Ekologii i Ek więcej »

Przemysłowe układy wody chłodzącej. Eksploatacja i kompleksowa ochrona inhibitorowa przyjazna dla środowiska naturalnego

Izydor Drela Piotr Falewicz

Omówiono aspekty środowiskowe, techniczne i ekonomiczne stosowania kompleksowej ochrony inhibitorowej przemysłowych układów wodnych. Przedstawiono wyniki badań procesów korozji stali węglowej oraz wytrącania się osadów w wodzie modelowej o zwiększonym zasoleniu, zawierającej dodatki nowych preparatów aminofosfonowych oraz jony Zn2+. Stwierdzono, że najlepszą ochronę stali przed korozją oraz przed odkładaniem się osadów w tej wodzie zapewnia dodatek do niej 70- 100 mg/dm3 preparatu uzyskanego w wyniku fosfonometylowania O-sulfonowanej hydroksyloaminy oraz 2 mg/dm3 jonów Zn2+. W tych warunkach skuteczność ochrony stali przed korozją osiąga 96%, a skuteczność zapobiegania wytrącaniu się osadów 90%. Four products of phosphonomethylation of hydroxylamine and its O-methoxyl-, O-carboxymethyl- and O-sulfonicderivatives were tested as corrosion and scale inhibitors for C steel in water with increased salinity. The product of phosphonomethylation of hydroxylamine-O-sulfonic acid showed the highest inhibiting performance (corrosion rate 0,018 mm/year, corrosion inhibition efficiency 96%, scale inhibition efficiency 90%) at concn. 80 mg/dm3 and 2 mg/L Zn2+ ions. Politechnika Wrocławska Izydor Drela*, Piotr Falewicz Przemysłowe układy wody chłodzącej. Eksploatacja i kompleksowa ochrona inhibitorowa przyjazna dla środowiska naturalnego Industrial cooling water systems. Exploitation and environmentally benign total inhibitive protection Jednym z wyzwań cywilizacyjnych w działalności produkcyjnej jest dążenie do spełnienia warunków zrównoważonego rozwoju, szczególnie w zakresie bezpiecznych technologii, optymalnego wykorzystania surowców, materiałów i energii oraz minimalizacji oddziaływania na środowisko naturalne. Spełniając warunki zrównoważonego rozwoju, podnosimy poziom techniczny produkcji i zwiększamy jej konkurencyjność. Z tego punktu widzenia bardzo duże znaczenie ma prawidłowa i efektywna eksploatacja przemysłowych ukła więcej »

Recykling surowcowy glinu z opakowań wielomateriałowych

Jadwiga Zabagło Jerzy Baron Beata Kowarska Małgorzata Olek Witold Żukowski

Przedstawiono wyniki badań surowcowego recyklingu glinu z opakowań wielomateriałowych przetwarzanych termicznie w reaktorze fluidyzacyjnym. Zaproponowano wykorzystanie odzyskanego glinu do produkcji ałunu glinowo-potasowego. Badania prowadzono na próbkach folii i blachy aluminiowej poddawanych i nie poddawanych obróbce termicznej, sam zaś proces produkcji ałunu prowadzono z użyciem roztworu KOH i H2SO4. Uzyskana wydajność tego procesu wynosiła ok.70-ok. 90%. Spent multi-material packagings were thermally processed in fluidized bed reactor under heat for Al foil recovery. The foil scraps were treated with KOH and H2SO4 to produce KAl(SO4)2·12H2O crystals pptd. after cooling the reaction mixt. (yield 66-92%). Opakowania wielomateriałowe są szeroko stosowane w przemyśle spożywczym. Wykorzystuje się je do przechowywania napojów łatwo psujących się, ponieważ gwarantują zachowanie świeżości produktu. Dodatkowym atutem takich opakowań jest to, że są oferowane w dużym zakresie pojemności 65-2000 mL. Przeciętne opakowania aseptyczne przeznaczone do długotrwałego przechowywania mleka i soków zawierają ok. 75% mas. papieru, 20% mas. polietylenu oraz 5% mas. glinu w postaci folii1). Każda z tych warstw spełnia określone zadanie. Warstwa papieru zapewnia sztywność opakowania, a pokrycie polietylenem jego szczelność. Folia aluminiowa stanowi barierę dla tlenu, drobnoustrojów i promieniowania UV. Jednak ze względu na kompozytową budowę tych opakowań nie ma możliwości zastosowania wobec nich prostych metod recyklingu. Badano możliwość zrealizowania koncepcji technologii utylizacji opakowań wielomateriałowych łączącej w sobie odzysk ciepła i recykling surowcowy. Według tej koncepcji proces odzysku ciepła byłby przeprowadzany w reaktorze fluidyzacyjnym, w którym spalano by wielomateriałowe odpady opakowaniowe o średniej wartości opałowej ok. 20 MJ/kg2). Uwolnione z opakowań fragmenty folii aluminiowej byłyby usuwane z reaktora w proc więcej »

Selektywna hydroliza pierścienia beta-laktamowego 4-oksoazetid-2-ylofosfonianu dimetylowego

Barbara Malinowska

Przedstawiono wyniki badań dotyczących hydrolizy pierścienia β-laktamowego w 4-oksoazetid- 2-ylofosfonianie dimetylowym1). Jego hydroliza w stężonym kwasie solnym powodowała otwarcie pierścienia laktamowego z równoczesną hydrolizą estrów fosfonowych. Użycie kwasu o mniejszym stężeniu (0,1-0,5 M HCl) lub słabszej mocy (CF3COOH) prowadziło do powstawania mieszaniny aminokwasów różniących się podstawieniem na atomie fosforu (mono- i diester). Stężenie kwasu było również czynnikiem warunkującym wzajemny stosunek produktów alkoholizy wyjściowego laktamu. Metodą selektywnego otwarcia pierścienia laktamowego okazała się być butanoliza w obecności katalitycznej ilości kwasu siarkowego. Zarówno laktam, jak i C-butylowy ester fosfonowego analogu kwasu asparaginowego zostały poddane skryningowemu badaniu hydrolizy enzymatycznej z użyciem lipaz. O,O-Dimethyl-1,4-oxoazetin-2-ylphosphonate (I) was prepd. by reaction of (MeO)3P with 4-acetoxy-acetidin-2- on at 110°C for 5 h (m.p. 96°C, yield 79%), converted either to BuOOCCH2CH(NH2)PO(OH)2 by hydrolysis with HCl in BuOH/SOCl soln. or to its Me2 ester in BuOH/H2SO4/CH2Cl2 (yields 80% or 62%, resp.). The hydrolysis of phosphonate I in HCl/MeOH resulted in formation of MeOOCCH2CH(NH2) PO(OH)(OMe) and MeOOCCH2CH(NH2)PO(OMe)2 mixt. when the CF3COOH or HCl medium was used, HOOCCH2CH(NH2) PO(OH)(MeOH) and HOOCCH2CH(NH2)PO(OMe)2 were performed. The hydrolysis of phosphonate I by using lipases and β-lactamase was, however, unefficient because of low enantiomeric excess of the phosphonic analogues of aspartic acid produced (25% ee). Wiele spośród fosfonianów wykazuje aktywność biologiczną. Wśród tej grupy syntetycznych oraz naturalnie występujących związków szczególnie interesujące są α-aminosofoniany, które wykazują analogię strukturalną względem aminokwasów2, 3), przez co mogą być rozpatrywane jako ich mimetyki, konkurujące z nimi o miejsca aktywne enzymów lub receptorów4). S więcej »

Siarczki w instalacjach przemysłowych. Problemy techniczne i środowiskowe

Elżbieta Kociołek-Balawejder Łukasz J. Wilk

Siarczki należą do najbardziej niepożądanych składników wód naturalnych i roztworów wodnych. Wpływają one negatywnie na smak i zapach wód oraz nadają im właściwości korozyjne. Ponadto mogą ulegać emisji w postaci szkodliwego siarkowodoru, przyczyniając się do licznych problemów technicznych i środowiskowych (w tym odorowych). Przedstawiono właściwości siarczków w roztworach wodnych oraz skutki ich obecności w wodach naturalnych, ściekach komunalnych i przemysłowych oraz biomasie i produktach jej przetwarzania. A review, with 55 refs., of the occurrence of sulfides in natural waters, industrial and municipal wastewaters, as well as in biomass and products of its processing. Siarczki zawarte w roztworach wodnych wykazują szczególne właściwości w porównaniu z innymi anionami. Pogarszają właściwości organoleptyczne wody przeznaczonej do celów komunalnych, uniemożliwiają wykorzystanie jej do celów przemysłowych, wywołują korozję instalacji wykonanych ze stali. Ich podatność na utlenienie powoduje zmniejszenie ilości tlenu rozpuszczonego w wodzie, a produkty utlenienia stanowią przyczynę siarczanowej korozji elementów betonowych (np. zbiorników i rur kanalizacyjnych). Mogą ulegać emisji z wodnych roztworów w postaci siarkowodoru, który jest wysoce toksyczny i wywołuje problemy odorowe. Specyficzne właściwości siarczków sprawiają, że ich zawartość w wodzie stanowi poważny problem i zagrożenie w obrębie różnych instalacji przemysłowych. Celem pracy było dokonanie charakterystyki właściwości siarczków w roztworach wodnych, a także przeglądu problemów technicznych i środowiskowych jakie mogą stanowić te roztwory. Scharakteryzowano zagrożenia związane z ich obecnością w wodach naturalnych, ściekach komunalnych i przemysłowych oraz w biomasie i produktach jej przetwarzania. Właściwości siarczków w roztworach wodnych W roztworach wodnych, w zależności od pH, związki siarki dwuwartościowej (ZSD) mogą występować w formie cząsteczkowej więcej »

Sita cząsteczkowe w agrochemii i ochronie środowiska

Karolina Bączkowska Dominika Marek Jolanta R. Grzechowiak

Przedstawiono przegląd literatury na temat zastosowania sit molekularnych (zeolitów i mezoporowatych materiałów krzemionkowych) w agrochemii i ochronie środowiska. Zaprezentowano kierunki badań nad modyfikacją i zastosowaniem syntetycznych zeolitów w rolnictwie i ochronie środowiska na tle zastosowań tych materiałów pozyskiwanych z surowców naturalnych. Uwzględniono także wyniki badań nad zastosowaniem materiałów mezoporowatych. Omówiono wykorzystanie sit cząsteczkowych w kontrowanym uwalnianiu pestycydów, spowolnionym uwalnianiu nawozów, rekultywacji gleb, suplementowaniu pasz i dezodoryzacji. Wskazano, że wykorzystanie tych materiałów w agrochemii umożliwia także zmniejszenie ryzyka zanieczyszczenia środowiska przez pestycydy (fotokatalityczna degradacja), metale ciężkie oraz nadmierną ilość nawozów. A review, with 61 refs, of uses of mol. sieves for controlled release of pesticides and mineral fertilizers, deodorization of animal excrements, removal of heavy metals from soil and underground water, improvement of fodders, mineralization of pesticides and degrdn. of polymers. Intensyfikacja upraw i hodowli zwierząt spowodowana wzrastającym zapotrzebowaniem na żywność jest uwarunkowana nie tylko bardziej efektywnym wykorzystaniem nawozów i pasz, ale także racjonalnym stosowaniem pestycydów oraz opracowaniem metod ich degradacji. Problemem towarzyszącym wzrastającej skali produkcji żywności jest usuwanie odorów. Istotnego znaczenia nabierają metody poprawy retencji wody, stopnia napowietrzenia, infiltracji i perkolacji gleby. W rozwiązywaniu tych problemów znaczący udział ma zastosowanie sit cząsteczkowych. Wykorzystanie tych materiałów jako adsorbentów, wymieniaczy jonowych czy też nośników katalizatorów determinują średnica, kształt i objętość porów1-4) oraz zdolności jonowymienne. Ze względu na skalę produkcji rolniczej zastosowanie w agrochemii znalazły głównie zeolity naturalne. Duży potencjał aplikacyjny produktów więcej »

Składniki nawozowe w strumieniu osadów ściekowych po fermentacji metanowej

Joanna Gluzińska Jacek Kwiecień Urszula Sienkiewicz-Cholewa

Przedstawiono wyniki badań procesu strącania związków fosforu ze strumieni przefermentowanych komunalnych osadów ściekowych. Przeanalizowano wpływ składu chemicznego badanych strumieni, temperatury, pH oraz stosunku molowego reagentów w mieszaninie reakcyjnej zarówno na ilość, jak i jakość otrzymanego produktu. Uzyskane w poszczególnych seriach badawczych produkty oceniono także w doświadczeniach wazonowych pod kątem ich przydatności w preparatach nawozowych. Artificial and natural PO4 and NH4-contg. sewage sludges were treated with MgCl2 at pH 8.5 to produce MgNH4PO4 .6H2O crystals. The crystals were sepd. by filtration, studied for size distribution (40 and 80 μm in size in av.) and used as fertilizers for growing white mustard. The dry plant material contained similar P and N amts. as the plants fertilized with com. superphosphate. Powstawanie osadów ściekowych, będących organiczno-mineralną fazą stałą, jest nieuniknionym efektem procesu oczyszczania ścieków przemysłowych i komunalnych. Głównym zadaniem gospodarki osadowej w oczyszczalniach ścieków jest mineralizacja związków organicznych obecnych w strumieniu tych osadów w kolejnych etapach przeróbki, z równoczesnym przeprowadzeniem ich w formę zbywalnego produktu o znamionach nawozowych, bezpiecznego pod względem sanitarno-epidemiologicznym. Na proces ten składa się stabilizacja tlenowa (np. w zamkniętych komorach fermentacyjnych), odwadnianie (na prasach taśmowych lub w wirówkach), higienizacja (najczęściej poprzez wapnowanie) i dojrzewanie (formowanie w pryzmy). O wartości nawozowej osadów ściekowych decyduje zawartość substancji organicznej podatnej na tworzenie humusu oraz składników pokarmowych (N, P, K, Mg, Ca, mikroelementy). Osady ściekowe pochodzące z komunalnych oczyszczalni ścieków zawierają przeciętnie 3-10% azotu, 0,9-1,5% fosforu i 0,1-0,8% potasu1). O możliwości recyklingu osadów decydują nie tylko wartości nawozowe, ale także uwodnienie, zawarto więcej »

Sposób wytwarzania nowego preparatu mikroelementowego z cynkiem do pasz. Część I. Produkcja w skali półtechnicznej

Zuzanna Witkowska Katarzyna Chojnacka Agnieszka Zielińska

Wytworzono dodatek paszowy nowej generacji z Zn(II), w którym mikroelement związano z nośnikiem biologicznym metodą biosorpcji. Nośnikiem tym była biomasa roślinna, stanowiąca tradycyjną mieszankę paszową dla tuczników. Wytworzono aplikacyjną partię produktu w skali półtechnicznej. Zastosowano pH 5, stężenie biomasy 1 g/dm3 oraz stężenie jonów cynku 300 mg/dm3. Proces prowadzono w reaktorze mieszalnikowym o pojemności 10 m3 w trybie półokresowym, odbierając materiał z szybkością 5 kg/h, jednocześnie dodając do roztworu taką samą ilość biomasy niewzbogaconej. Zawartość cynku w biomasie wzrosła ze 117 mg/kg do 5592 mg/kg. W celu pokrycia zapotrzebowania tuczników na cynk należałoby dodać 17,9 g wytworzonego dodatku do każdego kilograma paszy. ZnSO4·7H2O was added to water-dispersed (1 g/L) com. biomass (used as a fodder for fatteners) at 20°C, pH 5 and Zn(II) conc. 300 mg/L in a pilot plant (10 m3). After biosorption and filtration, the Zn content in the biomass increased from 117 mg/kg up to 5592 mg/kg. Mikroelementy to pierwiastki śladowe w diecie zwierząt (Zn, Cu, Co, Mn, Mo, I, Fe, Se, Cr)1, 2), pełniące wiele zasadniczych funkcji w organizmie. Ich niedobór może mieć poważne skutki dla zdrowia3). Spośród nich cynk jest pierwiastkiem biorącym udział w wielu procesach metabolicznych, a jednocześnie bardzo łatwo wchodzącym w niekorzystne interakcje z innymi składnikami pokarmowymi4). Jego obecność jest kluczowa dla wzrostu i prawidłowego funkcjonowania organizmu5). Odpowiada on m.in. za stabilizację błon komórkowych w syntezie i przemianie białek, tłuszczów, kwasów nukleinowych oraz za transport ditlenku węgla przez czerwone krwinki2, 6). Pełni również ważną funkcję jako aktywator metabolizmu2, 7-9). Niedobór cynku może zwiększyć podatność zwierząt na choroby2) i tym samym przyczynić się do strat hodowców. Zawartość mikroelementów w paszach najczęściej nie pokrywa zapotrzebowania organizmu, szczególnie w odniesieniu więcej »

Stabilizacja barwy mięsa bydlęcego w atmosferze tlenku węgla(II)

Karolina Semeriak Andrzej Jarmoluk Jagoda Ambrozik Anna Zimoch

Przedstawiono wyniki badań dotyczących powierzchniowej saturacji mięsa wołowego tlenkiem węgla(II) i wpływu tego procesu na stabilność przechowalniczą jego barwy w wyniku tworzenia karboksymioglobiny, trwałej czerwonej formy mioglobiny. Proces saturacji prowadzono w zmiennych warunkach nadciśnienia (0,1-0,4 MPa) i czasu nasycania (1-6 h). Stabilność powstałej karboksymioglobiny weryfikowano na podstawie pomiaru fizycznych wyróżników barwy (CIE L*a*b*), oznaczenia stężenia oksymioglobiny (OMb), karboksymioglobiny (COMb), deoksymioglobiny (DMb), metmioglobiny (MMb) oraz grubości powierzchniowej warstwy, w której obserwowano konwersję barwników hemowych do form karboksy. Nasycanie surowego mięsa tlenkiem węgla(II) powodowało formowanie trwałego połączenia hemu z CO, istotnie zwiększając jasność (L*) oraz udział składowej barwy czerwonej (a*) i żółtej (b*) w ogólnym jej tonie. Fresh beef samples were satd. with CO under 0.1-0.4 MPa for 1-6 h to stabilize their red colour. After 6 h long satn. under 0.3 MPa, the concn. of red carboxymyoglobin reached 0.781 mg/g and the CO penetration depth was 12.6 mm. The samples were stored for 10 days. The changes in lightness, yellowness and redness of the samples were followed by reflexion colorimetry. The concn. of haeme pigments was detd. by spectrometry after their extn. with aq. phosphate buffer (pH 7.2). A substantial improvement of the meat stability was achieved. Spośród wszystkich cech organoleptycznych mięsa, barwa wywiera największy wpływ na decyzję konsumenta o jego zakupie1, 2). Jasna, szarobrązowa barwa kojarzona jest z produktem nieświeżym i o niskiej przydatności spożywczej, natomiast intensywnie czerwona identyfikowana jest jako świeża i bezpieczna. Czynnikiem wpływającym w decydujący sposób na barwę mięsa jest zawartość i forma barwników hemowych, w mniejszym zaś stopniu struktura i skład tkankowy. Mioglobina stanowiąca 90% wszystkich barwników oraz hemoglobina (ok więcej »

Stan toksykologiczny wosku pszczelego wykorzystywanego w przemyśle kosmetycznym

Adam Roman Ewa Popiela Ulyana Didyk

Wosk pszczeli jest wyjątkowo złożonym materiałem zawierającym ponad 300 różnych substancji. Zalicza się do najstarszych produktów wykorzystywanych przez przemysł kosmetyczny. Celem badań było określenie stopnia bioakumulacji wybranych pierwiastków o właściwościach toksycznych w wosku pszczelim przeznaczonym do przetwórstwa w przemyśle kosmetycznym. Zawartość badanych pierwiastków była uzależniona od rejonu pochodzenia próbek, ale kolejność wielkości kumulacji była taka sama w obu rejonach: Zn > Pb > Cu > Cd > As. Twenty-five beeswaxes for cosmetic industry were collected in each of 2 regions of Poland and analyzed for Zn, Cu, Pb, As and Cd contents by emission spectroscopy with inductively coupled plasma after preliminary mineralization. The Pb content exceeded the allowable limits. Wosk pszczeli jest produktem naturalnym, wytwarzanym w gruczołach woskowych pszczoły robotnicy w wieku ok. 12-18 dni. Jego produkcja jest bardzo kosztowna z punktu widzenia zużycia energii, gdyż na wytworzenie 1 g wosku pszczoły zużywają 3,5-8 g miodu. Znaczna część wosku pozyskanego od pszczół wraca z powrotem do rodzin pszczelich w postaci węzy, czyli płatu wosku z wytłoczonymi denkami komórek. Zmniejsza to koszty odbudowy plastrów w gnieździe pszczelim i zapewnia większą ich symetrię. Pozostała część pozyskanego wosku jest wykorzystywana w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym, spożywczym, a także do wyrobu świec oraz smarów przemysłowych. Wchodzi on w skład past do polerowania różnego rodzaju powierzchni, farb, materiałów uszczelniających, a w przemyśle elektronicznym jest wykorzystywany do izolacji części składowych komputerów i produkcji płyt CD1-3). Naturalny wosk pszczeli uzyskuje się poprzez wytapianie go z wszelkich pozyskanych w ulu elementów woskowych, takich jak stare połamane i wycofywane z użytku plastry, odsklepiny będące pozostałościami po wirowaniu miodu, dzikie zabudowy w gnieździe lub wycięte mateczniki. Temperatura topn więcej »

Substancje biologicznie czynne w surowcu jajczarskim, ich znaczenie biomedyczne oraz technologiczne możliwości otrzymywania na skalę przemysłową

Agnieszka Sosnowska Tadeusz Trziszka Antoni Polanowski* Fabiola Bubel

Omówiono skład chemiczny i właściwości biologiczne jaja kurzego. Zawiera ono bogaty zestaw substancji odżywczych i biologicznie aktywnych o znaczeniu farmaceutycznym, m.in. białka, lipidy, witaminy, inhibitory, enzymy, hormony wzrostu. Spośród wielu substancji występujących w surowcu jajczarskim (białko, żółtko, skorupa) do najważniejszych należą: lizozym, cystatyna, awidyna, immunoglobuliny i fosfolipidy. Na skalę przemysłową produkowany jest w zasadzie tylko lizozym, wykorzystywany obecnie w medycynie oraz w przemyśle spożywczym. Niezbędne jest opracowanie wydajnych metod wydzielania i oczyszczania substancji biologicznie aktywnych z surowca jajczarskiego, co pozwoliłoby na produkcję nowych środków farmaceutycznych i nutraceutycznych. A review, with 46 refs., of hen egg components (lysozme, cystatine, avidine, immunoglobuline, phospholipides) and their nutritional importance. W ostatnim ćwierćwieczu nastąpił intensywny rozwój badań nad związkami bioaktywnymi występującymi w żywności1). Pod pojęciem tych związków rozumie się substancje o znaczeniu zarówno odżywczym, jak i nieodżywczym, charakteryzujące się właściwościami regulatorowymi w procesach metabolicznych w organizmie ludzkim lub zwierzęcym. Związkami o szczególnym znaczeniu w tym rozumieniu są białka i peptydy. W świetle hipotezy sugerującej, że każde białko, niezależnie od jego właściwej funkcji fizjologicznej, jest źródłem peptydów o zróżnicowanej aktywności biologicznej (np. antyutleniającej, antymikrobiologicznej, antynowotworowej lub inhibitorowej)2), godne uwagi są łatwo dostępne, naturalne wysokobiałkowe produkty, które stanowią potencjalne źródło leków nowej generacji. Wśród produktów spożywczych na szczególną uwagę zasługują jaja ptaków hodowlanych, głównie jaja kurze. Mając komplet substancji odżywczych i biologicznie aktywnych (z wyjątkiem witaminy C), są nie tylko ważnym źródłem codziennej diety człowieka, ale mogą również stanowić stosunkowo tani i więcej »

Synteza biologicznie aktywnych izomerów kwasu linolowego z wykorzystaniem katalizatora tlenkowego

Wiesława Walisiewicz-Niedbalska Bożena Patkowska-Sokoła Krzysztof Różycki Hann a Gwardiak Robert Bodkowski

Przedstawiono wyniki badań dotyczących procesu syntezy biologicznie aktywnych soli wapniowych izomerów kwasu linolowego c9,t11 i t10,c12C18:2 (Ca-CLA) z wykorzystaniem katalizatora tlenkowego. Do badań użyto oleju z pestek winogron o zawartości kwasu linolowego c9,c12C18:2 68,5% mas., środowisko reakcji stanowił glikol etylenowy lub glicerol, temp. reakcji wynosiła 185°C, a czas reakcji 3 h. Katalizatorem reakcji był tlenek wapnia w ilości dwukrotnie większej od stechiometrycznej. Uzyskane wyniki porównano z wynikami procesu alkalicznej izomeryzacji prowadzonej w obecności wodorotlenku potasu jako katalizatora, w znany sposób. W wyniku izomeryzacji kwasu linolowego zawartego w oleju z pestek winogron prowadzonej wobec wodorotlenku potasu uzyskano produkt zawierający 56,8% mas. sumy izomerów c9,t11 + t10,c12C18:2. W mydłach wapniowych (Ca-CLA), stanowiących produkty izomeryzacji prowadzonej w obecności tlenku wapnia, zawartość izomerów kwasu linolowego c9,t11 + t10,c12C18:2 wynosiła 5,6% mas. i 1,5% mas. dla reakcji prowadzonej odpowiednio w glikolu etylenowym i glicerolu. Grape seed oil was treated with KOH or CaO in (HOCH2)2 or glycerol at 185°C for 3 h to isomerize the 9c,12cC18:2-linoleic acid to its conjugated diene 9c,11tC18:2 and 10t,12cC18:2 isomers. CaO was more less active than KOH as the isomerization catalyst, but the Ca salts are of higher practical use. Izomery kwasu linolowego (CLA), c9,c12C18:2, stanowią grupę związków zawierających układy sprzężonych wiązań podwójnych w pozycjach cis,cis, cis,trans, trans,cis i trans,trans1). Dotychczas najlepiej przebadano i poznano właściwości izomerów o konfiguracji c9,t11 i t10,c12, które wykazują m.in. aktywność antyproliferacyjną w stosunku do komórek nowotworowych oraz redukują udział tkanki więcej »

Synteza i aktywność antyfidantna pochodnych farnezolu

Anna Gliszczyńska Dorota Masłowiec Maryla Szczepanik Jan Nawrot Czesław Wawrzeńczyk

Wychodząc z trans,trans-farnezolu (1) otrzymano sześć jego pochodnych, w tym trzy γ-laktony z podstawnikiem izoprenoidowym. Uzyskane związki poddano testom biologicznym na aktywność antyfidantną w stosunku do owadzich szkodników magazynowych: trojszyka ulca (larwy i chrząszcze), wołka zbożowego (chrząszcze), skórka zbożowego (larwy) oraz pleśniakowca lśniącego (larwy i chrząszcze). Wyniki tych testów wskazują, że farnezol i niektóre z otrzymanych jego pochodnych mogą znaleźć zastosowanie do ograniczania populacji trojszyka ulca. trans,trans-Farnesol was converted to its 6 derivatives including 3 γ-lactones with an isoprenoid substituent, were synthesized and tested for antifeedant activity against insect storage pests (adults of the grain weevil, adults and larvae of the confused flour beetle, larvae of the khapra beetle and adults and larvae of the lesser mealworm). The studied compds. were good agents for controlling confused flour beetle population. Dwa elementy strukturalne są charakterystyczne dla większości naturalnych deterentów pokarmowych owadów (antyfidantów). Pierwszy to ich izoprenoidowa struktura, a drugi to obecność w cząsteczce grupy funkcyjnej w postaci pierścienia laktonowego1, 2). W przeprowadzonych wcześniej syntezach nowych deterentów pokarmowych starano się więc, aby końcowe produkty miały zarówno strukturę izoprenoidową, jak i zawierały pierścień laktonowy. Większość otrzymanych przez Autorów antyfidantów była syntezowana z naturalnych cyklicznych związków izoprenoidowych, takich jak limonen3), myrtenol4), pulegon5- 7), (+)-3-karen8, 9). Surowcami w syntezie były również acykliczne związki terpenowe, jak linalol10), myrcen11) lub też syntetyczny ester o strukturze izoprenoidowej - ester etylowy kwasu 3,7-dimetylookt- 4-enowego10, 12). aUniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu; bUniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń; cInstytut Ochrony Roślin-Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu Anna Gliszczy więcej »

Szanse i możliwości branży chemicznej w Unii Europejskiej

Jerzy Polaczek

W dniach 1-4 marca 2011 r. w Domu Wczasowym "Jawor" w Ustroniu-Jaszowcu spotkali się, już po raz siódmy, przedstawiciele polskiego przemysłu chemicznego i nauki na konferencji naukowo-technicznej, aby ocenić sytuację polskiego przemysłu chemicznego w Unii Europejskiej. Konferencja została zorganizowana przez gliwicki oddział Instytutu Nawozów Sztucznych wraz z Polską Izbą Przemysłu Chemicznego oraz Stowarzyszeniem Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego. Konferencja zgromadziła ok. 100 osób, reprezentujących środowisko akademickie, jednostki badawczo-rozwojowe, organizacje oraz zakłady przemysłowe. Tematyka konferencji dotyczyła głównie problemów organizacji przemysłu chemicznego i nauki, nowych przepisów prawnych oraz nowych opracowań badawczych o przemysłowym znaczeniu. Do wygłoszenia referatów zaproszeni zostali wybitni specjaliści, naukowcy i menedżerowie. Łącznie wygłoszono 17 referatów i komunikatów oraz przeprowadzono dyskusję panelową o tematyce ekologicznej. Po uroczystym otwarciu Konferencji przez dr inż. Bożennę Pisarską, dyrektor gliwickiego oddziału INS, która omówiła program konferencji i przedstawiła instytucję, którą kieruje, prowadzenie obrad objął mgr inż. Jerzy Kropiwnicki, prezes gliwickiego oddziału SITPChem. Pierwszy referat, wygłoszony przez mgr. inż. Wojciecha Lubiewę-Wieleżyńskiego dotyczył nowych unijnych regulacji, istotnych dla polskiego przemysłu chemicznego. Prelegent dokonał bardzo wnikliwej analizy skutków wdrażania unijnych dyrektyw w polskim przemyśle. Koszty wdrażania systemu REACH za 2010 r. zostały już oszacowane, ale jeszcze nie były przedmiotem publikacji. W bardzo niekorzystnej sytuacji stawia Polskę konieczność wdrażania systemu ETS (emission trade system), ze względu na to, że polska energetyka oparta jest na węglu. Rosyjska ropa jest wprawdzie tańsza od arabskiej, ale zawiera dużo siarki, co powoduje wzrost kosztów jej przerobu, wynikający z konieczności odsiarczani więcej »

Technologia produkcji małotonażowej fosforanów spożywczych

Zygmunt Kowalski Marcin Banach Agnieszka Makara

Przedstawiono technologiczną koncepcję uniwersalnej instalacji małotonażowej o skali produkcji do 500 t fosforanów spożywczych na rok. W instalacji będą mogły być produkowane zamiennie krystaliczne ortofosforany jednoi dwusodowe oraz jedno- i dwuwapniowe. Omówiono parametry technologii, oszacowano koszty produkcji poszczególnych fosforanów. Uwzględniając ceny rynkowe fosforanów spożywczych stwierdzono, że wszystkie analizowane produkcje mogą się okazać atrakcyjne ekonomicznie. Okres zwrotu nakładów inwestycyjnych zyskiem brutto wynosi ok. 1 rok. Przedstawione rozwiązanie może stanowić interesującą alternatywę dla dużych zakładów mięsnych, w których zapotrzebowanie na sole fosforowe jest relatywnie duże. A technolog. process for versatile prodn. of NaH2PO4, Na2HPO4, Ca(H2PO4)2 and CaHPO4 by reaction of H3PO4 with Na2CO3 or CaCO3 in aq. dispersion was developed. Material balances and economic calcn. for a small prodn. plant (capacity 500 t/yr) were performed. We wcześniejszych pracach badano możliwości otrzymywania kwasu fosforowego z hydroksyapatytu pochodzącego z termicznej utylizacji półproduktów kostnych i mięsno-kostnych1-8). Uzyskano kwas fosforowy i fosforany wapnia oraz sodu o jakości spożywczej2, 9-11). W przemyśle mięsnym stosowane są duże ilości fosforanów spożywczych. Dodawane są one w postaci stałej do masy mięsnej i lodu, po czym całość jest mieszana w mieszalniku do odpowiedniej konsystencji. Ilość dodawanych fosforanów wynosi 0,5 kg/100 kg masy Prof. dr hab. Zygmunt KOWALSKI, profesor zwyczajny Politechniki Krakowskiej w roku 1969 ukończył studia na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest kierownikiem Katedry Technologii Nieorganicznej i Biotechnologii Środowiska i dziekanem Wydziału Inżynierii i Technologii Chemicznej Politechniki Krakowskiej. Specjalność - technologia nieorganiczna i ochrona środowiska. Instytut Chemii i Technologii Nieorganicznej Politechniki Krakowskie więcej »

Technologia produkcji mineralnych dodatków paszowych na bazie mikroalg

Agnieszka Zielińska Katarzyna Chojnacka Małgorzata Labuda

Zaproponowano nowy sposób wprowadzenia do diety zwierząt kationów o znaczeniu paszowym w formie związanej z bardzo dobrze przyswajalną matrycą biologiczną, jaką jest biomasa mikroalg. Zaproponowano koncepcję technologii otrzymywania algowego dodatku z mikroelementami do pasz w trybie szarżowym. W projekcie procesowym przewidziano węzeł regulacji pH oraz układ zawrotu zużytego roztworu. Proces otrzymywania mikroelementowego dodatku paszowego prowadzono w biosorberze, natomiast etap przygotowania roztworu do procesu biosorpcji w mieszalniku (oba o poj. 40 m3). W jednej szarży uzyskiwano 35 kg produktu. Instalacja została wyposażona w układ filtracji (filtr ciśnieniowy) i układ suszenia, składający się z suszarki rozpyłowej, cyklonu i filtru powietrza. Prowadząc proces w zaproponowanej instalacji można uzyskać 3850 kg dodatku mikroelementowego na rok, przy założeniu że instalacja pracuje przez 5 miesięcy w roku (110 szarż/r). New batch process for prodn. of feed additives by biosorption of Cu2+ ions on microalgae biomass was designed (plant capacity 25 Mg/yr). Polska znajduje się w czołówce państw Unii Europejskiej posiadających najliczniejsze stada zwierząt gospodarskich, co nie przekłada się jednak na ilość i jakość produktów. Polskie gospodarstwa rolne są na ogół mniejsze i mniej produktywne niż w Niemczech, Francji lub Danii. Gdyby produktywność polskich gospodarstw hodowlanych Politechnika Wrocławska Agnieszka Zielińska*, Katarzyna Chojnac ka, Małgorzata Labuda Technologia produkcji mineralnych dodatków paszowych na bazie mikroalg Technology for production of mineral feed additives based on microalgal biomass osiągnęła poziom np. z Belgii, Włoch, Irlandii lub Francji, to Polska stałaby się potentatem rolniczym UE1). Przyczyn takiej sytuacji może być wiele. Polskie rolnictwo ma charakter półintensywny z niskim zużyciem nawozów mineralnych i innych chemikaliów. Pomimo tego, że udział premiksów w mieszance dla drobiu więcej »

Technologia wytwarzania i skład chemiczny preparatów wapniowych ze skorup jaj i dolomitu

Barbara Dolińska Agnieszka Mikulska Szymon Dragan Zbigniew Dobrzański Tadeusz Trziszka Florian Ryszka

Opracowano technologię wytwarzania preparatów wapniowych ze skorup jaj kurzych oraz z dolomitu z użyciem kwasu cytrynowego lub fumarowego. Preparaty te będą mogły być wykorzystane do produkcji wieloskładnikowych suplementów diety stosowanych w profilaktyce osteoporozy. Ze skorup uzyskano cytrynian i fumaran wapnia, a z dolomitu cytrynian i fumaran wapnia oraz fumaran i wodorocytrynian magnezu. W preparatach określono zawartość mikro- i makroelementów, oznaczono rozpuszczalność w różnych roztworach oraz wykonano zdjęcia skaningowe. Preparaty wapnia otrzymane ze skorup zawierały dużo Ca (19-21%) i P (88-226 mg/kg) oraz S, Si, Sr, natomiast sole z dolomitu zawierały oprócz Ca, więcej Mg, Fe, Mn i Zn. Z badań wynika, że do produkcji wieloskładnikowych suplementów diety korzystne byłoby połączenie preparatów otrzymanych ze skorup jaj i z dolomitu, lecz wymaga to dalszych badań, także z określeniem bioprzyswajalności wapnia z tych produktów. Eggshells and dolomite were converted to Ca citrates and fumarates considered as diet supplements. Soly. and chem. compns. of the salts were detd. and compared with literature data. The salts contained some heavy metals but under the allowable limits. Preparaty wapnia, głównie węglan wapnia (Calcium carbonicum) z ewentualną domieszką soli magnezowych, są stosowane w profilaktyce i terapii groźnej choroby cywilizacyjnej jaką jest osteoporoza. Z raportu przygotowanego przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) wynika, że osteoporoza staje się coraz większym problemem zdrowotnym i społecznym. Szacuje się, że w 2010 r. na całym świecie odnotuje się 6,3 mln złamań osteoporotycznych, podczas gdy w 1990 r. było ich 1,7 mln1, 2). Jest to uogólniona choroba metaboliczna kości. Znane są główne przyczyny osteoporozy, ale dotychczas nie opracowano skutecznych metod jej leczenia. Wapń jest fundamentalnym pierwiastkiem, od którego zależy kondycja kości. Jego niedobór powoduje ubytek hydroksyapatytu (s więcej »

Technologiczne i mikrobiologiczne aspekty wpływu lizozymu na trwałość mięsa drobiowego

Adam Malicki Tadeusz Trziszka Maciej Szpak Andrzej Jarmoluk Paulina Janik Jolanta Źródłowska-Danek

Określono wpływ lizozymu na trwałość świeżego mięsa drobiowego pakowanego próżniowo i przechowywanego w warunkach chłodniczych. W badaniach wykorzystano 70 próbek mięśni piersiowych kurcząt brojlerów, które poddano działaniu roztworu lizozymu w dwóch wariantach. W wariancie pierwszym zastosowano 2,5-proc. roztwór lizozymu, a w wariancie drugim 5-proc. roztwór lizozymu. Roztwory lizozymu nanoszono na mięso drobiowe metodą rozpyłową. Wszystkie próbki mięsa drobiowego pakowano próżniowo i przechowywano w temp. +3±1°C. Czas przechowywania próbek wynosił 21 dni. Próbki kontrolne przechowywano w takich samych warunkach. W próbkach mięsa drobiowego oznaczono ogólną liczbę bakterii tlenowych mezofilnych, liczbę bakterii z grupy coli, liczbę bakterii Clostridium perfringens, obecności pałeczek Salmonella, liczbę gronkowców koagulazo-dodatnich oraz liczby pleśni i drożdży. Uzyskane wyniki badań potwierdzają skuteczność roztworów lizozymu w ochronie stabilności mikrobiologicznej surowego mięsa drobiowego po produkcji oraz podczas jego przechowywania. Próbki mięsa drobiowego z dodatkiem roztworów lizozymu charakteryzowały się mniejszym zanieczyszczeniem mikrobiologicznym oraz znaczącym ograniczeniem dynamiki wzrostu mikroflory w pierwszych dwóch tygodniach przechowywania w porównaniu z próbkami kontrolnymi. Lysozyme was added (as 2.5% or 5% aq. solns.) to fresh vacuum-packed poultry meat stored under refrigeration (3°C) to limit the reprodn. of microorganisms for 21 days. The addn. of lysozyme resulted in a growth depression of Escherichia coli and coli bacteria, moulds and yeasts but not the mesophile aerobic bacteria. W ostatnich latach przemysł spożywczy poszukuje nowych, innowacyjnych rozwiązań w zakresie bezpieczeństwa mikrobiologicznego żywności. Wzmożona niechęć konsumentów do tradycyjnych środków konserwujących oraz wzrastająca oporność organizmów na konwencjonalne antybiotyki skłaniają badaczy do poszukiwania nowy więcej »

Termiczna regeneracja ziem bielących w reaktorze fluidyzacyjnym

Witold Żukowski Jerzy Baron Beata Kowarska Małgorzata Olek Jadwiga Zabagło

Wyniki wstępnych badań nad regeneracją zużytej ziemi bielącej w złożu fluidalnym wykazały konieczność rozważenia dwóch wariantów prowadzenia procesu. Ziemię bielącą można współspalać z paliwem niskoazotowym. Rozwiązanie to, w przypadku adsorbentów o dużej zawartości azotu, pozwala utrzymać wielkość emisji NOx na poziomie zgodnym z przepisami prawa. Regenerację materiału nie zawierającego azotu można prowadzić bez wprowadzania paliwa wspomagającego, a utrzymanie pożądanej temperatury w strefie reakcji można osiągnąć przez wprowadzenie podgrzanego powietrza. Dobranie odpowiednich parametrów pracy złoża (masa, prędkość czynnika fluidyzującego) umożliwia uzyskanie wypalenia substancji organicznych nie niższe niż 98,5%. Three spent bleaching earths (used for refining slack wax) were regenerated in fluidized bed of glass sand by oxidn. in air stream at 700-920°C for 2600 s without auxiliary fuel under lab. condition. The C content in the earths decreased from 50-59% down to below 0.54% after the regeneration at above 800°C (burnout up to 98.5%). Ziemie bielące otrzymuje się ze złóż mineralnych, najczęściej bentonitów, których podstawowym składnikiem jest montmorylonit. Znajdują one zastosowanie w procesie rafinacji olejów i tłuszczów jadalnych oraz tłuszczów używanych w przemyśle kosmetycznym. Są także stosowane w przemyśle rafineryjnym do oczyszczania parafin surowych i gaczy parafinowych. Szacuje się, że w Polsce zakłady przemysłu tłuszczowego produkują ok. 40 tys. t/r zaolejonej ziemi bielącej1), a w procesach rafinacji parafin surowych i gaczy parafinowych polskie rafinerie zużywają 2,5-3 tys. t/r ziemi bielącej. Geologiczne zasoby bilansowe bentonitów i iłów bentonitowych w Polsce wynoszą 2,72 mln t, a zasoby przemysłowe 1,37 mln t2). Roczny import tych surowców osiąga 175 tys. t, a jego wartość przekracza 44 mln zł. Wdrożenie procesu regeneracji ziem bielących i ich częściowego powtórnego użycia może zmniejszyć zapotrze więcej »

Usuwanie amoniaku metodą katalitycznego utleniania za pomocą układów typu MexOy/zeolit

Elżbieta Maćkiewicz Małgorzata Iwona Szynkowska Waldemar Maniukiewicz Tadeusz Paryjczak

Przedstawiono wyniki badań katalitycznych właściwości układów 10%CrxOy/zeolit (zeolit = ZSM-5, FER, MOR, BEA, Y), 5%FexOy/ZSM-5 oraz 5%FexOy/Y w reakcji selektywnego utleniania amoniaku do azotu i wody. Zbadano również takie właściwości fizyko-chemiczne katalizatorów, jak redukowalność oraz skład fazowy powierzchni. Stwierdzono, że zeolity modyfikowane chromem ze względu na podobne właściwości fizyko-chemiczne wykazują zbliżone właściwości katalityczne. Układy te są znacznie bardziej aktywne w badanej reakcji niż katalizatory modyfikowane żelazem. Dla znacznej większości układów Cr/zeolit osiągnięto w temp. 310°C 100% konwersji NH3. Twelve zeolite catalysts partly modified with 10% Cr or 5% Fe oxides were prepd. by wet impregnation and tested in the selective catalytic oxidn. of NH3 to N2 and H2O. Phys.- chem. properties of the catalysts were detd. by temp.- programmed redn. and X-ray diffraction. The Cr-modified catalysts showed the same high activity in the studied reaction at above 300°C, where 100% conversion of NH3 was achieved. Ograniczanie emisji odorów do środowiska jest obecnie ważną kwestią głównie ze względu na systematyczne zwiększanie się liczby obiektów uciążliwych zapachowo. Do podstawowych źródeł odorów zalicza się rolnictwo, zakłady przetwórstwa rolno- spożywczego, przemysł chemiczny oraz obiekty gospodarki komunalnej (oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, kompostownie)1-4). Katalityczne utlenianie związków odorowych jest jedną z metod dezodoryzacji, która wchodzi dopiero w fazę intensywnych badań. Zaletą tej metody jest możliwość usuwania zanieczyszczeń ze 100-proc. wydajnością z mieszanin gazowych zawierających duże stężenia tlenu przy jednoczesnym obniżeniu temperatury utleniania związków chemicznych w porównaniu ze spalaniem termicznym1, 3, 4). Związki chemiczne zawierające azot (amoniak, trimetyloamina, indol, skatol) to jedna z kilku grup związków odorowych obok związków siarki (siarkowodó więcej »

Utlenianie metanu na monolitycznych katalizatorach palladowych w instalacji wielkolaboratoryjnej

Barbara Kucharczyk Włodzimierz Tylus

Przedstawiono wyniki badań utleniania metanu w powietrzu na monolitycznym katalizatorze palladowym przeprowadzone w reaktorze wielkolaboratoryjnym. Jako nośnik katalizatora zastosowano monolit wykonany z folii żaroodpornej o przekroju plastra miodu pokryty warstwą aktywną zawierającą PdO i Al2O3. Przeprowadzono badania powierzchni właściwej warstwy aktywnej, dyspersji palladu oraz badania XRD i TEM powierzchni katalizatora. Monolityczne katalizatory palladowe wykazują wysoką aktywność w utlenianiu metanu w powietrzu zawierającym 0,6-1% metanu. Przy natężeniu przepływu powietrza 30 m3/h stabilną pracę instalacji uzyskuje się przy stężeniu metanu w powietrzu ok. 0,6%. W tych warunkach w przedziale temperatur złoża katalitycznego 435-550°C na 4 monolitach przereagowanie metanu wynosi 94%. Heat resistant steel foil was coated with composite Pd/Al2O3 layer by thermal decompn. of Pd(NO3)2 and Al(O-iPr)3 mixt. at 500°C for 3 h, studied for structure by X-ray diffraction anal. and electron microscopy and then used as a catalyst for oxidn. of MeH in coal mine ventilation air (MeH content 0.6- 1%) at 435-550°C. The 94% conversion of MeH was achieved. W ostatnich latach obserwuje się coraz wyraźniej zmiany klimatu wywołane przez globalne ocieplenie. Dominuje pogląd, że głównym czynnikiem tzw. efektu cieplarnianego jest zbyt wysokie stężenie w atmosferze gazów cieplarnianych, do których zalicza się ditlenek węgla, metan i inne węglowodory, tlenki azotu, freony, parę wodną, a w mniejszym stopniu także inne związki. Metan jako gaz cieplarniany stanowi 23 razy większe zagrożenie niż ditlenek węgla1). Typowe źródła emisji metanu to systemy transportu gazu, instalacje przeróbki ropy naftowej i gazu ziemnego oraz powietrze wentylacyjne z pokładów węgla kamiennego. Ze względu na tworzenie mieszaniny wybuchowej metanu z powietrzem (przy stężeniach 5-15%) metan zalegający pokłady węgla i uwalniający się w procesie wydobywczym musi być usunię więcej »

Właściwości fizykochemiczne kompozytów TiO2/SiO2 otrzymanych w wyniku nukleacji układu reakcyjnego

Katarzyna Siwińska-Stefańska Dominik Paukszta Teofil Jesionowski

Określono wpływ dodatku rutylowych zarodków krystalizacji na właściwości fizykochemiczne kompozytów tlenkowych TiO2/SiO2 formowanych metodą precypitacji emulsyjnej z użyciem cykloheksanu jako fazy organicznej. Hybrydy TiO2/SiO2 strącano z roztworów siarczanu(VI) tytanu(IV) oraz krzemianu sodu, które były prekursorami Ti oraz Si. Jako emulgatory zastosowano etery nonylofenylopolioksyetylenoglikolowe (C9H19PhO(CH2CH2O)nH) o średnim stopniu oksyetylenowania 3 (NP3) i 6 (NP6). Dodatkowo do układu reakcyjnego wprowadzano rutylowe zarodki krystalizacji. Otrzymane kompozyty tlenkowe TiO2/ SiO2 poddano wszechstronnej charakterystyce fizykochemicznej. Wyznaczając rozkłady wielkości cząstek oraz indeks polidyspersyjności (technika NIBS), szczegółowo określono właściwości dyspersyjne. Obserwacje mikroskopowe, prowadzone metodą skaningowej mikroskopii elektronowej, pozwoliły na ocenę morfologii powierzchni badanych form tlenkowych. Właściwości adsorpcyjne określono przez wyznaczenie izoterm adsorpcji-desorpcji azotu oraz oznaczenie powierzchni właściwej, objętości oraz średniej wielkości porów. Politechnika Poznańska Katarzyna Siwińsk a-Stefańsk a, Dominik Pauks zta, Teofil Jesionowsk i Właściwości fizykochemiczne kompozytów TiO2/SiO2 otrzymanych w wyniku nukleacji układu reakcyjnego Physicochemical properties of TiO2/SiO2 oxide composites produced by nucleation of reaction system Dr inż. Katarzyna SIWIŃSKA-STEFAŃSKA w roku 2004 ukończyła studia na Wydziale Technologii Chemicznej Politechniki Poznańskiej. Od 1 października 2009 r. jest zatrudniona na stanowisku asystenta w Instytucie Technologii i Inżynierii Chemicznej WTCh PP. Specjalność - technologia chemiczna nieorganiczna, inżynieria materiałowa. Instytut Technologii i Inżynierii Chemicznej, Politechnika Poznańska, Pl. M. Skłodowskiej-Curie 2, 60-965 Poznań, tel.: (61) 665-37-47, fax.: (61) 665-36-49, e-mail: Katarzyna.Siwinska-Stefanska@put.poznan.pl * Autor do korespon więcej »

Właściwości magnetoreologicznych kompozytów polimerowych

Marcin Masłowski Marian Zaborski

Otrzymano magnetoreologiczne elastomerowe kompozyty etylenowo-propylenowe i akrylonitrylowo- butadienowe oraz wykonano charakterystykę ich specyficznych właściwości magnetycznych oraz magnetoreologicznych. Kompozyty zostały napełnione różnymi ilościami żelaza karbonylkowowego zawierającego w swej strukturze cząstki ferromagnetyczne. Przedstawiono metodę wytwarzania mieszanek elastomerowych oraz ich wulkanizacji w polu magnetycznym prowadzącą do otrzymania elastomerów magnetoreologicznych. Oceny struktury otrzymanych kompozytów oraz stopnia dyspersji napełniacza w elastomerze dokonano na podstawie badania metodą skaningowej mikroskopii elektronowej. Badania magnetoreologiczne pozwoliły na wyznaczenie zależności modułów zachowawczych G’ oraz stratności G" tych kompozytów w funkcji szybkości kątowej, obrazujących wpływ mikrostruktury na efekt magnetoreologiczny. Właściwości magnetyczne kompozytów badano, korzystając z magnetometru z wirującą próbką. Ethylene-propylene and acrylonitrile-butadiene elastomers were filled with ferromagnetic carbonyl Fe powder, vulcanized at 160°C under 15 MPa for 30 min (after addn. of [PhCMe2O]2, [CH2=CHCH2OC=N]3, S, 2-mercaptobenzothiazol, ZnO and stearin) in presence of external magnetic field (Sm-Co magnet) and studied for microstructure by scanning electron microscopy and for magnetorheolog. properties by rheometry and vibrating sample magnetometry at the magnetic field intensity from -1.2 T to +1.2 T. Rozwój materiałów magnetoreologicznych (MR) trwa już ponad pół wieku, od czasu gdy Rabinow odkrył ciecze magnetoreologiczne (MRF) w 1948 r.1). Odpowiednikami cieczy MR są elastomery magnetoreologiczne (MRE), które odpowiadają na pole magnetyczne. MRE są skomponowane z cząstek magnetycznych zdyspergowanych w kauczuku. Są oczywiście pewne różnice w sposobie pracy tych dwóch klas materiałów. Największą różnicą jest to, że łańcuchy cząstek w kompozycie elastomerowym zawsze pracują w pi więcej »

Wpływ cieczy jonowych na proces sieciowania kauczuku metylowinylosilikonowego

Anna Strąkowska Marian Zaborski

Przedstawiono wyniki prób wykorzystania cieczy jonowych jako przyspieszaczy procesu sieciowania kauczuku metylowinylosilikonowego. Jako cieczy jonowych użyto heksafluorofosforanów alkiloimidazoliowych. Opisano wyniki badań właściwości reometycznych mieszanek kauczukowych. Przedstawiono wpływ cieczy jonowych na gęstość usieciowania oraz zbadano ich wpływ na zmiany wytrzymałości na rozciąganie wywołane starzeniem termicznym oraz działaniem promieniowania UV. Badania wykazały, że ciecze jonowe mogą odgrywać rolę przyspieszaczy procesu sieciowania kompozytów silikonowych. Dodatkowo pod wpływem czynników zewnętrznych (podwyższona temperatura, promieniowanie ultrafioletowe) wulkanizaty przejawiały tendencje do degradacji. Współczynnik starzenia, obliczony na podstawie pomiarów mechanicznych, wyraźnie wskazuje na zmniejszenie stabilizacji kompozytów elastomerowych otrzymanych z udziałem cieczy jonowych. Four ionic liqs. of general formula I (X = Et, Bu, Me(CH2)5 or Me, Y = Me, Me, Me or Me(CH2)7, resp.) were added to SiO2-filled methylvinylsilicone rubber (3 parts per 100 parts rubber) to accelerate its vulcanization with (PhMe2CO)2. The vulcanization time was reduced from 30 min down to 6 min. The rubber vulcanizates showed improved mech. properties but deteriorated degrdn. resistance during UV and heat ageing. Elastomery silikonowe są bardziej podatne na sieciowanie dzięki obecności podwójnych wiązań, a uzyskana z nich guma charakteryzuje się najlepszą odpornością na ściskanie i dużą elastycznością. Szczególną zaletą stosowania wulkanizatów silikonowych jest ich odporność na wysokie i niskie temperatury. Wykazują one również dobre właściwości dielektryczne, niewielkie odkształcenia trwałe przy ściskaniu oraz bardzo dobrą odporność na tlen, promieniowanie UV i starzenie ozonowe. W stosunku do innych elastomerów w temperaturze pokojowej charakteryzują się większą przepuszczalnością gazów i są niepalne1—3). Produkty z ka więcej »

Wpływ czynników środowiskowych, dietetycznych oraz indywidualnych na zawartość wapnia i magnezu we włosach ludzkich

Agnieszka Zielińska Katarzyna Chojnacka Izabela Michalak

Celem badań była ocena zawartości Ca i Mg we włosach ludzkich oraz wskazanie czynników wpływających na poziom tych pierwiastków. Statystycznie istotne różnice odnotowano nie tylko w zawartości Ca i Mg we włosach kobiet (farbujących i niefarbujących włosy) oraz mężczyzn, ale również w czynnikach różnicujących ich poziom. We włosach kobiet stosujących preparaty na odchudzanie, spożywających napoje z puszek odnotowano istotnie wyższy poziom Ca. We włosach mężczyzn większa zawartość Ca i Mg była wynikiem spożywania sera białego i miodu. Wyższy stosunek zawartości Ca/Mg odnotowano w przypadku zażywania preparatów witaminowych, leków przeciwbólowych oraz nabiału. Statystycznie istotne różnice stosunku Ca/Mg występowały również w przypadku takich dolegliwości, jak anoreksja, rozstępy, nadwaga i nadpobudliwość. The Ca and Mg contents in human hair were detd. by inductively coupled plasma spectroscopy to evaluate effect of intake beverages; foods and drugs and of the health problems on the Ca/Mg ratio. Analiza włosów, w odróżnieniu od badań płynów ustrojowych, w których pierwiastki ulegają względnie szybkiemu metabolizmowi, dostarcza wielu informacji na temat bliskiej i dalekiej historii przyjmowania substancji lub narażenia na nie. Obecnie uważa się, że większość pierwiastków, jak również leków wprowadzana różnymi drogami do organizmu, wbudowuje się w strukturę włosa1, 2). W ostatnich latach okazało się również, że skład wielopierwiastkowy włosów ludzkich jest silnie związany z cechami osobniczymi, takimi jak wiek, płeć, kolor włosów, zabiegi kosmetyczne wykonywane na włosach (farbowanie, trwała ondulacja, szampony), struktura włosa i szybkość wzrostu, rasa, a nawet l więcej »

Wpływ dodatków środków przeciwzbryleniowych na skłonność do zbrylania technicznych soli magnezu

Andrzej Biskupskia Przemysław Malinowski Piotr Biskupski Piotr Rusek

Określono wpływ różnych środków przeciwzbryleniowych na skłonności do zbrylania siedmiowodnego siarczanu(VI) magnezu oraz sześciowodnego azotanu(V) magnezu. Jako środki przeciwzbryleniowe stosowano aminy w gaczu parafinowym, koncentraty amin, alkanosulfoniany, alkilobenzenosulfoniany, mieszaniny amin i estrów metylowych kwasów tłuszczowych, ziemię okrzemkową oraz jednowodny siarczan(VI) magnezu. Stwierdzono, że skłonność do zbrylania siedmiowodnego siarczanu( VI) magnezu z największą skutecznością zmniejszają preparaty zawierające środki powierzchniowo czynne. Najlepsze działanie w stosunku do sześciowodnego azotanu(V) magnezu wykazały preparaty zawierające aminy. Six com. anticaking agents were added in aq. solns. to MgSO4·7H2O and Mg(NO3)2·6H2O crystals at 40°C. After removal of H2O by evapn., the salts were thermostated under pressure and changing temp. (20-40°C) for 24 h as cones. The disintegrating force was the measure of the caking ability. The org. sulfonates and amines were the most efficient anticaking agents. Siedmiowodny siarczan(VI) magnezu oraz sześciowodny azotan(V) magnezu są solami powszechnie wykorzystywanymi do celów nawozowych. Wykazują one znaczną skłonność do zbrylania, będącego wynikiem łączenia się kryształów w większe aglomeraty. Zbrylanie utrudnia magazynowanie, transport, a przede wszystkim aplikację nawozów. Na skłonność do zbrylania wpływają czynniki związane z właściwościami fizykochemicznymi soli oraz czynniki wynikające z warunków, w jakich sól jest przechowywana1 więcej »

Wpływ dodatku nanosrebra na kształtowanie się parametrów fizykochemicznych środowiska w obiekcie inwentarskim

Piotr Nowakowski Katarzyna Czyż Zbigniew Dobrzański Bożena Patkowska-Sokoła Robert Bodkowski

Zaprezentowano wyniki badań mających na celu określenie skuteczności zmniejszenia emisji amoniaku w obiekcie inwentarskim przy użyciu preparatu nanotechnologiczno-mineralnego na bazie nanosrebra i wermikulitu. Zaobserwowano, że dodatek ten spowodował obniżenie zawartości amoniaku ponad ściółką w granicach 5-73%, a w górnej warstwie ściółki w zakresie 5-47%. Odnotowano także pewien wpływ dodatku na obniżenie wartości wskaźników fizycznych ściółki (temperatura, wilgotność, pH). Bedding in a sheephouse was powdered (100 g/m2) with wermiculite humodetrinite (95:5) blend covered with nano Ag (about 0.1 g/L) to decrease the NH3 concn. in the upper layer of bedding and above its surface. A substantial difference between the studied and control groups was obsd. only after 12 weeks of the expt. Jedną z bardzo intensywnie rozwijających się w ostatnich latach dziedzin nauki jest szeroko pojęta nanotechnologia. Nauka ta zaczyna odgrywać coraz większą rolę m.in. w ochronie środowiska, a także w rolnictwie, weterynarii, jak również w chowie i hodowli zwierząt1- 7). Jednym z najpowszechniej stosowanych w nanotechnologii pierwiastków jest srebro. Pierwiastek ten w skali nano charakteryzuje się wysoką aktywnością biobójczą wobec licznych patogenów, takich jak bakterie, wirusy, grzyby i drożdże8-11). Wykazano także, że zastosowanie nanosrebra w połączeniu z sorbentami naturalnymi może dawać dobre wyniki w zakresie redukcji emisji amoniaku ze ściółki oraz powodować zmniejszenie liczby bakterii12, 13). Parametry fizykochemiczne zarówno powietrza, jak i ściółki w pomieszczeniach gospodarskich są jedną z ważniejszych kwestii dotyczących utrzymania zwierząt i ich dobrostanu. Mają one wpływ na zdrowotność zwierząt, ale także warunkują emisję do środowiska zanieczyszczeń gazowych, w tym amoniaku, oraz mikrobiologicznych, które stanowią zagrożenie nie tylko dla zwierząt, ale również są znaczącym obciążeniem dla środowiska i mieszkańców obszarów s więcej »

Wpływ doglebowych dawek boru na zawartość tego składnika w glebie i liściach chmielu oraz na plony szyszek i zawartość alfa-kwasów

Krzysztof Zawadzkia Czesław Szewczuk Danuta Sugier

W badaniach polowych prowadzonych w latach 2005-2007 oceniono wpływ zróżnicowanych dawek boru (0, 400, 2000 i 4000 g/ha) stosowanych doglebowo na zawartość tego składnika w glebie i liściach chmielu oraz na plony szyszek i zawartość w nich α-kwasów. Bor był stosowany w formie boraksu (Na2B4O7∙10H2O). B was added as Na2B4O7∙10H2O to soil (B doses up to 4000 g/ha) used for growing hop for 3 years to follow the B content both in the soil and in hop leaves. The B contents in soil and hop leaves increased with increasing the B doses and application time. The B amt. of 2000 g/ha gave the highest content of α-acids and the highest yield and quality of the hops. Bor jest najbardziej deficytowym pierwiastkiem spośród mikroelementów w glebach Polski. Według badań Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach jego niedobory występują w 75% naszych gleb1, 3, 7). Bor jest mikroelementem niezbędnym do prawidłowego wzrostu i rozwoju, bowiem stymuluje wzrost i podział komórek4, 5, 8). Jego niedobory powodują zamieranie stożków wzrostu (wierzchołkowych części pędów i korzeni), dlatego nazywany jest "pierwiastkiem młodości". Bor pełni też ważną funkcję w tworzeniu organów generatywnych: zawiązków kwiatowych, owoców i nasion2). Przy jego niedoborze zakłócony jest proces kiełkowania pyłku i wzrost łagiewki pyłkowej5, 6). Na roślinach chmielu niedobór ten objawia się słabym wzrostem roślin, młode pędy są nienormalnie zgrubiałe, sztywne i słabo ulistnione, zaś ich wierzchołki obumierają i zasychają. W roztworze glebowym i kompleksie sorpcyjnym bor występuje w postaci kwasu borowego (H3BO3). Przez rośliny jest pobierany głównie w postaci anionu BO3 3- i przemieszczany do części nadziemnych z prądem transpiracyjnym4, 8). Duży wpływ na stopień odżywienia roślin borem wywiera nie tylko jego ogólna zawartość w glebie, ale też odczyn gleby, zawartość innych pierwiastków (zależności antagonistyczne) oraz przebieg pogody więcej »

Wpływ doglebowych dawek boru na zawartość tego składnika w glebie i liściach chmielu oraz na plony szyszek i zawartość alfa-kwasów

Krzysztof Zawadzkia Czesław Szewczuk Danuta Sugier

Wpływ formy użytkowej na zachowanie się pendimetaliny w układzie oktanol/woda i na wartość współczynników podziału oktanol/woda oraz biokumulacji

Małgorzata Włodarczyk Hanna Siwek

Wyznaczono współczynnik podziału oktanol/ woda i współczynnik biokumulacji pendimetaliny w różnych środowiskach wodnych (woda destylowana, dwie wody naturalne). Badania prowadzono w warunkach laboratoryjnych w temp. 5±1°C i 20±2°C. W badaniach zastosowano dwie formy użytkowe pendimetaliny: handlowy preparat Panida 330 EC i hydrożelowe kapsułki oparte na alginianie sodu (formulacja kontrolowanego uwalniania CR). Stwierdzono, że wartości współczynnika podziału oktanol/ woda i współczynnika biokumulacji zależą od zastosowanej formy użytkowej, środowiska wodnego i temperatury. Najwyższe wartości obu współczynników uzyskano dla preparatu Panida w wodzie morskiej. Wartości współczynników pendimetaliny uzyskane dla formulacji CR były mniejsze o 88,30-97,81% w temp. 5°C i o 87,07-92,56% w 20°C w porównaniu z preparatem Panida 330 EC. Octanol/H2O partition and bioaccumulation coeffs. of pendimethalin contained in a com. pesticide formulation and in an alginate matrix (a control-release hydrogel formulation) were detd. at 5°C and 20°C. Both distd. and natural waters were used. The coeffs. were substantially lower for the alginate matrix than for the com. formulation. Pestycydy stanowią istotną grupę zanieczyszczeń wód powierzchniowych i gruntowych. Największe ich stężenia stwierdza się w okresie spływu wód roztopowych oraz wykonywania zabiegów agrochemicznych1, 2). Z punktu ochrony środowiska, miarą odporności na degradację i biotransformację ksenobiotyku w wodzie jest jego współczynnik biokumulacji, będący funkcją współczynnika podziału oktanol/woda. Współczynniki te są opisane3, 4) równaniami 1 i 2: w których Kd oznacza współczynnik biokumulacji, KOW współczynnik podziału oktanol/woda, CO stężenie związku w oktanolu, CW stężenie związku w wodzie. Współczynnik KOW jest parametrem fizykochemicznym wykorzystywanym do przewidywania biologicznych i fizycznych właściwości hydrofobowych organicznych zanieczyszczeń w środowi więcej »

Wpływ jonów fluorkowych i fluorokrzemianowych na jakość kryształów struwitu w procesie usuwania jonów fosforanowych(V) ze ścieku z przemysłu nawozowego

Nina Hutnik Andrzej Matynia Bogusława Wierzbowska

W sposób ciągły wydzielano struwit (MgNH4PO4∙6H2O) z roztworu wodnego, zawierającego jony fosforanowe (1,0% mas. PO4 3-) i jony fluorkowe (0,0025-0,025% mas.) lub jony fluorokrzemianowe (0,0125-0,050% mas.). Proces prowadzono w temp. 298 K, przy stałym pH 9 i średnim czasie przebywania zawiesiny w krystalizatorze 900 s. W obecności badanych jonów otrzymano dobrze wykształcone kryształy struwitu o średnim rozmiarze 30-47 μm. Większe stężenia tych jonów sprzyjały otrzymywaniu kryształów o większych rozmiarach (nawet o 35%), przy ograniczonej szybkości zarodkowania i dużych wartościach ich liniowej szybkości wzrostu (G ok. 2∙10-8 m/s). Nadmiar jonów magnezu w surowcu, w stosunku do jonów fosforanowych i jonów amonu (molowo 1,2:1:1) korzystnie wpłynął na wyniki procesu. Średni rozmiar kryształów produktu wzrósł od 3 do 13%, a liniowa szybkość ich wzrostu zwiększyła się o ok. 10%. MgNH4PO4∙6H2O (struvite) was produced continuously in aq. soln. by reacting PO4 3- ions (1.0 % by mass with Fions (0.0025-0.025 % by mass) or SiF6 - ions (0.0125-0.050 % by mass) at 298 K and pH 9 for 900 s (residence time). Properly shaped struvite crystals (mean size 30-47 μm) were formed. Higher concns. of the ions favored prodn. of crystals of larger sizes (even by 35%) at confined nucleation rate and at simultaneously higher linear growth rate (ca. 2∙10-8 m/s). Excess of Mg2+ ions in the feed related to PO4 3- and NH4 + ion contents (molar ratio 1.2:1:1) influenced the process results advantageously. Mean product crystal size increased by 3 to 13%, while crystal linear growth rate increased by ca. 10%. Ścieki z przemysłu nawozów fosforowych mogą zawierać nawet do 1,0% mas. jonów fosforanowych (średnio ok. 0,5% mas.)1). Odzyskiwanie 90/5(2011) 801 Dr inż. Bogusława WIERZBOWSKA w roku 1973 ukończyła studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej. Jest adiunktem w Instytucie Technologii Nieorgani więcej »

Wpływ modułu krzemianu sodu na właściwości fizykochemiczne syntetycznych kompozytów tlenkowych CuO·SiO2

Anna Modrzejewska-Sikorska Katarzyna Siwińska-Stefańska Teofil Jesionowski

Przedstawione badania dotyczą otrzymywania syntetycznych kompozytów tlenkowych CuO·SiO2 przy użyciu 5-proc. roztworów krzemianu sodu (o wartościach modułu krzemianowego 1,67-3,3) oraz azotanu(V) miedzi(II). Moduł krzemianowy jest cechą charakterystyczną szkła wodnego i stanowi stosunek SiO2:Na2O, a jego wartość decyduje o fizycznych parametrach roztworu krzemianu sodu, m.in. takich jak gęstość, lepkość i temperatura wrzenia. Otrzymane kompozyty CuO·SiO2 poddano wszechstronnej analizie fizykochemicznej. Określono ich właściwości dyspersyjne oraz morfologiczne. W celu sprawdzenia jasności, udziału poszczególnych barw, nasycenia i odcienia barwy wykonano analizę kolorymetryczną. Wyznaczono również profile zwilżalności wodą oraz zbadano skład chemiczny wytrąconych pigmentów. Właściwości adsorpcyjne określono przez wyznaczenie izoterm adsorpcji-desorpcji azotu, które posłużyły z kolei do określenia powierzchni właściwej, objętości porów oraz ich średniej wielkości. Ustalono, że zwiększenie modułu krzemianu sodu (z 1,67 do 3,3) wpływa w istotny sposób na skład chemiczny, jak również aktywność powierzchniową otrzymanego kompozytu. Politechnika Poznańska Anna Modrzejewska-Sikorska, Katarzyna Siwińska-Stefańska, Teofil Jesionowski* Wpływ modułu krzemianu sodu na właściwości fizykochemiczne syntetycznych kompozytów tlenkowych CuO·SiO2 Effect of sodium silicate modulus on the physicochemical properties of CuO·SiO2 oxide composites Mgr inż. Anna MODRZEJEWSKA-SIKORSKA w roku 2006 ukończyła studia na Wydziale Technologii Chemicznej Politechniki Poznańskiej. Jest doktorantem na Wydziale Technologii Chemicznej. Specjalność - ekotechnologia. Instytut Technologii i Inżynierii Chemicznej, Politechnika Poznańska, Pl. M. Skłodowskiej-Curie 2, 60-965 Poznań, tel.: (61) 665-37-20, fax: (61) 665-36-49, e-mail: Teofil.Jesionowski@put.poznan.pl * Autor do korespondencji: Dr inż. Katarzyna SIWIŃSKA-STEFAŃSKA - notkę bio więcej »

Wpływ oddziaływań na granicy kauczuk-napełniacz na właściwości mechaniczne elastomeru NBR

Tomasz Pingot Martyna Pingot Marian Zaborski

Podjęto próbę poprawy właściwości mechanicznych kompozytów elastomerowych napełnionych sadzą poprzez zwiększenie oddziaływania na granicy kauczuk-napełniacz. Jako związki sprzęgające zastosowano 2-winylo- 4,6-diamino-1,3,5-triazynę (WT) oraz 4‑winylopirydynę (WP). Funkcję napełniaczy spełniały dwa rodzaje sadzy: FEF N550 oraz Colour Black FW200. Oceniony został wpływ modyfikacji elastomeru na właściwości mechaniczne, straty na histerezę, gęstość sieci oraz temperaturę zeszklenia kompozytów. Ponadto zbadano charakterystykę napełniaczy oznaczając wielkość agregatów, potencjał zeta wodnych dyspersji, właściwości reologiczne zawiesin oraz liczbę olejową. (CH2=CH)2/CH2=CHCN rubber was filled with C black, N(CH2CH2OH)3 or 1-butyl-3-methylimidazolium tetrafluoroborate disperging agents and (PhMe2CO)2 in a lab. rolling mill at 40°C, modified by grafting with 4-vinyl pyridine or 2-vinyl-4,6-diamino-1,3,5-triazine at 125°C for 30 min in a lab. micromixer and then crosslinked in presence of S, mercaptobenzothiazol, ZnO and stearin at 160°C. Two C black fillers were used after studying for Bu2 phthalate adsorption capacity, aggregate size, rheolog. properties and zeta potential. The modification resulted in an improvement of mech. properties of the composite materials. The tensile strength of vulcanizates was higher when the C black was more active. Napełniacze są to ciała stałe nieorganiczne lub organiczne odznaczające się dużym stopniem rozdrobnienia, na ogół trudno rozpuszczalne w wodzie, pozwalające się łatwo i równomiernie zdyspergować w uplastycznionym kauczuku podczas mechanicznego mieszania. Z punktu widzenia wpływu na wytrzymałość na rozciąganie i rozdzieranie, odporność na ścieranie oraz sztywność napełniacze można podzielić na aktywne (wzmacniające), nieaktywne (bierne) i półaktywne (półwzmacniające). Napełniacze charakteryzują się wieloma cechami wpływającymi na ich działanie wzmacniające. Należy tu wymienić ich m więcej »

Wpływ parametrów strącania na właściwości fizykochemiczne Mg(OH)2 i jego wybranych kalcynatów

Agnieszka Pilarska Łukasz Klap iszewski Teofil Jesionowski

Przedstawiono badania dotyczące doboru optymalnych warunków procesu strącania wodorotlenku magnezu, których celem było uzyskanie produktu o jak najlepszych parametrach fizykochemicznych i morfologiczno-dyspersyjnych. Wodorotlenek magnezu otrzymywano w reakcji strącania, stosując azotan(V) magnezu i wodorotlenek sodu. Uwzględniono temperaturę i stężenia reagentów. Określono wpływ warunków doświadczalnych na charakter dyspersyjny otrzymywanych wodorotlenków, wyznaczając gęstość nasypową, polidyspersyjność i średnice cząstek. Ponadto określono profile zwilżalności w układach wodnych. W celu uzyskania tlenku magnezu, próbki Mg(OH)2 poddano obróbce termicznej. Otrzymane produkty charakteryzowano w analogiczny sposób. Dokonano porównania fizykochemicznych parametrów tlenków magnezu i ich uwodnionych korelatów. Aby sprawdzić charakter adsorpcyjny wybranych wodorotlenków oraz tlenków, wyznaczono powierzchnię właściwą BET, objętość i wielkość porów. Metodą WAXS określono również strukturę krystaliczną wybranych tlenków. Przeprowadzenie tak szerokiego zakresu badań umożliwiło ocenę właściwości użytkowych otrzymanych produktów oraz wybór produktów najbardziej reprezentatywnych. Politechnika Poznańska Agnieszka Pilarska, Łukasz Klap iszewski, Teofil Jesionowski∗ Wpływ parametrów strącania na właściwości fizykochemiczne Mg(OH)2 i jego wybranych kalcynatów The effect of precipitation parameters on physicochemical properties of magnesium hydroxide and its calcinates Mgr inż. Agnieszka PILARSKA w roku 2001 ukończyła studia na Wydziale Technologii Chemicznej Politechniki Poznańskiej. Kierunek - Technologia Chemiczna, specjalność - technologia organiczna. Jest doktorantką na Wydziale Technologii Chemicznej PP. Mgr inż. Łukasz Klapiszewski w roku 2010 ukończył studia na Wydziale Technologii Chemicznej Politechniki Poznańskiej. Kierunek - Technologia Chemiczna, specjalność - technologia organiczna. Jest doktorantem na Wydzia więcej »

Wpływ składu chemicznego kwasu fosforowego na proces tworzenia się tripolifosforanu sodu

Agnieszka Makara Zygmunt Kowalski Marcin Banach

Przedstawiono wyniki badań dotyczące wpływu chemicznego składu kwasu fosforowego, zwłaszcza zawartości w nim pierwiastków metalicznych oraz siarczanów, na proces otrzymywania tripolifosforanu sodu (TPFS). W wyniku neutralizacji kwasów fosforowych ekstrakcyjnych i kwasu termicznego sodą amoniakalną otrzymano mieszanki, które kalcynowano w stacjonarnym piecu elektrycznym w temp. 300-550°C przez 60 min. Badania rentgenograficzne wykazały, że skład fazowy otrzymanego produktu jest w dużym stopniu uzależniony od zawartości zanieczyszczeń występujących w kwasie. Obecność zanieczyszczeń przyspiesza lub opóźnia proces tworzenie się TPFS, a w pewnych przypadkach całkowicie go hamuje. Com. H3PO4 samples were analyzed for metal ions and impurities and then neutralized with Na2CO3 to Na5P3O10. After calcination at 300-550°C and grinding, the product was analyzed for chem. and phase compn. Tripolifosforan sodu TPFS (Na5P3O10) ze względu na szeroki zakres właściwości fizykochemicznych znajduje zastosowanie w branży chemicznej oraz innych gałęziach przemysłu. Należy on do podstawowych aktywnych wypełniaczy nowoczesnych środków myjących i piorących (detergentów). Do tego celu wykorzystuje się ponad 70% produkowanego na świecie TPFS. Zdolności sekwestrujące, peptyzowanie zawiesin oraz działanie buforujące i antykorozyjne powodują, że TPFS jest także stosowany m.in. do zmiękczania wody, w przemyśle spożywczym, kosmetycznym oraz w technologii wzbogacania rud i kaolinu1-5). Do produkcji TPFS może być stosowany kwas fosforowy termiczny lub ekstrakcyjny oczyszczony oraz węglan sodu lub wodorotlenek sodu. Parametry kalcynacji (temperatura i czas) odgrywają zasadniczą rolę w tym procesie, jednak nie są to jedyne czynniki mające decydujący wpływ na proces tworzenia się TPFS i jego przemiany fazowe. W przypadku mieszanek sporządzonych z kwasów fosforowych ekstrakcyjnych duży wpływ mają zanieczyszczenia, które przyśpieszają lub opóźniają proces więcej »

Wpływ wybranych parametrów fizyczno-chemicznych wód naturalnych na adsorpcję jonów fosforanowych na getycie

Hanna Siwek Małgorzata Włodarczyk

Zbadano proces adsorpcji jonów fosforanowych na syntetycznym getycie w wodach naturalnych wzbogaconych w te jony. Wyznaczono izotermy adsorpcji i oceniono wpływ wybranych parametrów fizyczno-chemicznych wód na badany proces. Otrzymane punkty doświadczalne lepiej opisywało równanie izotermy Langmuira niż Freundlicha. Adsorpcja fosforanów z wód naturalnych była większa w porównaniu z roztworem fosforanów przygotownym w wodzie dejonizowanej. Maksymalna pojemność sorpcyjna getytu zmieniała się wprost proporcjonalnie ze zmianą pH, twardości, przewodnictwa oraz stężenia większości badanych kationów. Goethite was synthesized by reaction of Fe2(SO3)3 and NaOH in aq. soln., sepd. by centrifugation, dried at 40°C, classified to get the fraction with grain size below 0.1 mm and then used for adsorption of PO4 3- ions (initial concn. up to 80 mg/L) from natural waters of various origin at 20°C for 168 h. An adsorption equil. was reached after 48 h. The adsorption efficiency increased with increasing pH, water hardness, cond. and concn. of other cations present and was higher in the case of natural waters than in the distd. H2O. The process was better described bz Langmuir isotherm than bz Freundlich one. Dr inż. Hanna SIWEK w roku 1992 ukończyła studia na Wydziale Technologii i Inżynierii Chemicznej Politechniki Szczecińskiej. Jest adiunktem w Katedrze Chemii Ogólnej i Ekologicznej Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. Specjalność - chemia środowiska. Zakład Chemii Ogólnej i Ekologicznej, Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, ul. Słowackiego 17, 71-434 Szczecin, tel.: (91) 449-63-24, fax: (91) 449-63-20, e-mail: hanna.siwek@zut.edu.pl * Autor do korespondencji: Dr inż. Małgorzata WŁODARCZYK - notkę biograficzną i fotografię Autorki drukujemy w bieżącym numerze na str. 1072. Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Hann więcej »

Wpływ związków huminowych na agresywność korozyjną wody w warunkach eksploatacyjnych cyrkulujących systemów wody chłodzącej

Alicja Skoczylas Piotr Falewicz

Przedstawiono wyniki badań wpływu kwasów huminowych na agresywność korozyjną wody wykorzystywanej jako czynnik chłodzący w przemysłowych obiegach chłodzących. Badania prowadzono w wodzie modelującej wodę przemysłową bez i z dodatkiem roztworów kwasów huminowych o stężeniach odpowiadających stężeniom kwasów występujących w wodzie naturalnej. Obecność substancji huminowych w wodzie modelowej IVB zmniejsza szybkość korozji stali węglowej o 27% przy stężeniu kwasów huminowych 5 mg/dm3 oraz o 40% przy stężeniu kwasów huminowych 50 mg/dm3. Humic acids were added to artificial cooling water (concn. 5-50 mg/L) used as a medium for testing corrosion resistance of a C steel. The cooling water contained CaCl2, Na2SO4 and NaHCO3 (concns. 4.50, 2.25 and 4.00 mmole/L, resp.). The addn. of humic acids resulted in a decrease in corrosion rate from 0.55 mm/yr down to even 0.33 mg/yr. Woda chłodząca jest jednym z czynników niezbędnych w realizacji procesów technologicznych w większości sektorów przemysłowych. Zgodnie z definicją Mercera1) wody chłodzące zaliczają się do obojętnych środowisk korozyjnych. Są one układami jednofazowymi, zawierającymi co najmniej 50% wody o pH 5,5-10,0. W obojętnych środowiskach wodnych, powierzchnia metalowych materiałów konstrukcyjnych pokryta jest trwałymi naturalnymi warstewkami tlenkowymi utworzonymi w powietrzu. Jednakże, gdy w roztworze występują agresywne jony Cl-, SO4 2- lub HCO3 -, warstewki te mogą ulec elektrochemicznemu roztworzeniu. Przyjmuje się, że obojętne środowiska wodne mogą stać się najbardziej agresywnymi środowiskami korozyjnymi2, 3). Dlatego wskazane jest, by woda zasilająca układy chłodzące była stabilna, tzn. by podczas jej użytkowania nie zachodziły zmiany właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych oraz by wykazywała niską agresywność korozyjną4). Samo pojęcie korozyjności wody jest bardzo trudne do zdefiniowania, gdyż należy jednocześnie brać pod uwagę zarówno dążność meta więcej »

Wybrane zgłoszenia patentowe z dziedziny chemii

Zgł. nr 388682; A01N 25/34 CHAJDUGA GRZEGORZ PPH CHEMIS, Czaniec Chajduga G. Środek biobójczy Przedmiotem wynalazku jest środek biobójczy w postaci świec dymnych, stosowany zwłaszcza do zwalczania kretów na terenie lotnisk, ziemnych wałów przeciwpowodziowych, skarp dróg, rowów melioracyjnych i zapór ziemnych zbiorników wodnych. Środek biobójczy, zawierający zapalającą mieszankę B w ilości wystarczającej do zapalenia reakcyjnej mieszanki A zawierającej 35-50% mas. apatytu, 20-50% glinu, 5-15% mas. żelatyny i/lub kleju skórnego, i/lub kleju kostnego, i/lub 5-15% mas. pochodnych celulozy i 0-5% siarki, charakteryzuje się tym, że zawiera 0,5-25% mas. związku fosforku metalu, od 5 do 15% mas. azotanu potasu i 5-15% mas. chloranu potasu. (7 zastrzeżeń) Zgł. nr 388833; A61K 31/05 UNIWERSYTET GDAŃSKI, Gdańsk Ignatowska-Jankowska B., Świrgiel A.H., Jankowski M. Środek do zmniejszania masy ciała lub hamowania jej przyrostu Wynalazek rozwiązuje zagadnienie opracowania niepsychotropowego środka terapeutycznego pochodzenia roślinnego, do redukcji masy ciała lub hamowania jej przyrostu u ludzi i zwierząt. Środek do zmniejszania masy ciała lub hamowania jej przyrostu charakteryzuje się tym, że stanowi go kannabidiol (CBD), będący niepsychoaktywnym (niepsychotropowym) kannabinoidem o wzorze sumarycznym C21H30O2 i podanym niżej wzorze strukturalnym, stosowany w terapii zaburz więcej »

Wybrane zgłoszenia patentowe z dziedziny chemii

Wydział Chemiczny Politechniki Wrocławskiej

Jadwiga Sołoducho

Wydział Chemiczny Politechniki Wrocławskiej stara się nadążyć za dynamicznie rozwijającymi się dziedzinami nauk (chemia, technologia chemiczna, biotechnologia, inżynieria chemiczna i procesowa, inżynieria materiałowa), tak aby absolwenci mogli sprostać rosnącym wymaganiom rynku pracy. W tym celu wprowadzane są nowe przedmioty oraz modyfikowane trwające kursy z uwzględnieniem zapotrzebowania rynku związanego z restrukturyzacją gospodarki w ramach integracji z Unią Europejską. W procesie kształcenia zwraca się uwagę na zdobywanie umiejętności posługiwania się metodyką i technikami umożliwiającymi wykorzystywanie wiedzy w rozwiązywaniu problemów badawczych oraz technologicznych. Proces kształcenia pozwala studentom poznać wiedzę chemiczną i technologiczną, zarówno teoretyczną, jak i praktyczną, zdobywaną podczas licznych zajęć laboratoryjnych. Studenci mają dużą swobodę wybierania kierunku studiowania, specjalności, niektórych przedmiotów, wykładowców i terminów zajęć. Dodaje to studiom atrakcyjnej elastyczności, nakłada jednak na studenta obowiązek starannego i przemyślanego planowania swoich zajęć. Istnieją też możliwości rozwijania zainteresowań i pogłębiania wiedzy w ramach działających na wydziale kół naukowych: Allin, Gambrinus, Biotop, Chemitech i Materialiści. Działa także międzynarodowe koło PhoBiA, które jest międzywydziałowym kołem naukowym. Tworzą je grupy studentów, którzy uczestniczą w badaniach, organizują więcej »

Wydzielanie struwitu z rozcieńczonych wodnych roztworów zawierających jony fosforanowe(V) i kwas mlekowy

Anna Kozika Andrzej Matynia Agata Mazieńczuk Krzysztof Piotrowski

Przedstawiono wyniki badań doświadczalnych ciągłego procesu wytrącania i krystalizacji struwitu MgNH4PO4∙6H2O z rozcieńczonych wodnych roztworów fosforanów(V) (1,0% mas. PO4 3-) zawierających dodatkowo w składzie kwas mlekowy o stężeniu 0,03 lub 0,06% mas. Badania przeprowadzono w krystalizatorze typu DT MSMPR o działaniu ciągłym. Przebadano wpływ pH (8,5-10) i średniego czasu przebywania zawiesiny w krystalizatorze (900-3600 s) na rozkład rozmiarów kryształów produktu, ich jednorodność i kształt oraz na kinetykę procesu. Stwierdzono, że obecność kwasu mlekowego w roztworze fosforanów(V) wpływa korzystnie na jakość kryształów struwitu wydzielanego z tego roztworu. W zakresie badanych wartości obu parametrów procesowych (pH, średni czas przebywania) otrzymano kryształy produktu o średnim rozmiarze 24-74 μm, o zróżnicowanym pokroju i jednorodności. Kryształy struwitu o największych rozmiarach, proporcjonalnym kształcie i dobrej jednorodności otrzymano w zakresie pH 8,5-9,0 i wydłużonym średnim czasie przebywania 3600 s. Dla tych warunków szybkość zarodkowania struwitu była najmniejsza i wynosiła 5,6·107 1/(s.m3) wg modelu SIG MSMPR. Liniowa szybkość wzrostu kryształów w zakresie wartości badanych zmiennych wynosiła od 6,11·10-9 do 2,23·10-8 m/s. MgNH4PO4∙6H2O (struvite) was crystd. from dild. aq. solns. of PO4 3- (1% by mass), Mg2+ and NH4 + ions (mole ratio 1:1:1) in a continuous draft-tube mixed-suspension mixedproduct removal reactor in presence of MeCH(OH)COOH (0.03 or 0.06% by mass) at varying pH (8.5-10) and residence time (900-3600 s). The addn. of lactic acid resulted in an improvement of struvite crystal quality. The mean crystal size was 24-74 μm. The max. crystal size was achieved at pH 8.5-9.0 and residence time 3600 s at the lowest nucleation rate 5.6·107 1/(s.m3) and linear crystalphase growth rate 6.11∙10-9-2.23∙10-8 m/s. Odzyskiwanie jonów fosfora więcej »

Wytwarzanie fosforanów paszowych MCP z wykorzystaniem ciepła reakcji do ograniczenia zawartości wody fizycznej w produkcie

Józef Hoffmann Krystyna Hoffmann

Przedstawiono wyniki laboratoryjnych badań reakcji kwasu fosforowego lub fosforanu diwapniowego z tlenkiem lub węglanem wapnia prowadzących do monohydratu fosforanu monowapniowego o małej wilgotności. Otrzymany produkt charakteryzował się dużą zawartością bioprzyswajalnego fosforu rozpuszczalnego w kwaśnych roztworach wodnych i może być wykorzystany jako fosforan paszowy. H3PO4 or CaHPO4 solns. were reacted with CaO and CaCO3 to produce wet Ca(H2PO4)2·H2O with min. content of H2O. The moisture content in the product decreased with increasing P2O5 content in the substrate (up to 61%) and increasing CaO/CaCO3 ratio (up to 9). The product contained total P up to 26.3% by mass, HCl acid-sol. P up to 26.4% by mass, citric acid-sol. P up to 24.3% by mass and H2O-sol. P up to 24.1% by mass. The bioavailability of P for animals was high enough for practical use of the product as feed phosphate. Fosforany paszowe należą do grupy materiałów paszowych stosowanych w hodowli zwierząt. Niezbędne są zwłaszcza w intensywnej hodowli zwierząt do wyrównywania niedoborów fosforu i wapnia Politechnika Wrocławska Józef Hoffmann∗, Krystyna Hoffmann Wytwarzanie fosforanów paszowych MCP z wykorzystaniem ciepła reakcji do ograniczenia zawartości wody fizycznej w produkcie Production of feed mono calcium phosphates under utilization of the reaction heat to the limitation of the physical water content in the product Dr hab. inż. Józef HOFFMANN, prof. PWr, w roku 1978 ukończył studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej. Pracuje w Instytucie Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych Politechniki Wrocławskiej. Od roku 2002 pełni funkcję dyrektora instytutu. Specjalność - technologia chemiczna nieorganiczna. Instytut Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych, Politechnika Wrocławska, ul. Smoluchowskiego 25, 50-372 Wrocław, tel.: (71) 320-39-30, fax: (71) 328-04-25, e-mail: jozef.hoffmann@pwr.wroc.pl * Autor d więcej »

Wytwarzanie penicyliny G przez Penicillium chrysogenum jako marker biodegradacji związków fosfonoorganicznych

Dorota Wieczorek Lilianna Gołaszewska Jacek Lipok

Wykorzystując standardowe metody badań do oceny aktywności metabolicznej grzyba Penicillium chrysogenum stwierdzono, że mikroorganizm ten jest zdolny do biodegradacji i utylizacji aminofosfonianów, nie tracąc przy tym swoistej zdolności metabolicznej do biosyntezy penicyliny G, szczególnie wtedy, gdy pochodne fosfonowe są jedyną dostępną formą fosforu w podłożu. Proces wytwarzania penicyliny w obecności fosfonianów jako jedynej formy fosforu może być traktowany jako swoisty marker biodegradacji alifatycznych N-metylenofosfonianów przez Penicillium chrysogenum. Penicillium chrysogenum fungi were used to biodegrade aminophosphonates as a sole source of P in the culture. The fungus did not loose its specific metabolic ability to biosynthesize penicillin G. This process was considered as a specific marker of biodegradn. of aliph. N-methyleneaminophosphonates. Związki fosfonoorganiczne (organiczne pochodne kwasu fosfonowego) od wielu lat stanowią szczególny przedmiot badań kilku dyscyplin naukowych reprezentujących zarówno chemię, technologię chemiczną, jak i biologię. Szerokie spektrum aktywności biologicznej, zdolność do kompleksowania kationów metali oraz trwałość bezpo- Uniwersytet Opolski Dorota Wieczorek*, Lilianna Gołaszewska, Jacek Lipok Wytwarzanie penicyliny G przez Penicillium chrysogenum jako marker biodegradacji związków fosfonoorganicznych Biosynthesis of penicillin G by Penicillium chrysogenum as the marker of biodegradation of phosphonates średniego wiązania węgiel-fosfor (C-P) w warunkach fizjologicznych sprawiły, że fosfoniany znalazły liczne zastosowania, m.in. jako pestycydy, leki, uniepalniacze, deflokulanty, środki antykorozyjne, dodatki do surfaktantów i polimerów, a także składniki substancji piorących i czyszczących. Spektakularny jest również komercyjny sukces tego typu substancji, żeby wspomnieć tylko najpowszechniej stosowany na świecie herbicyd - glifozat (N-fosfonometyloglicynę), albo grupę poc więcej »

Wytwarzanie preparatu mikroelementowego z cynkiem do pasz w skali półtechnicznej. Część II. Ocena właściwości użytkowych produktu

Zuzanna Witkowska Katarzyna Chojnacka Agnieszka Zielińska Michał Zdunek

Dokonano oceny właściwości użytkowych nowego preparatu biologicznego z cynkiem za pomocą metod chemicznych oraz w badaniach zootechnicznych. Oznaczono skład pierwiastkowy wytworzonego suplementu. Potwierdzono, że mechanizmem biosorpcji jest wymiana jonowa. Stwierdzono, że zawartość pierwiastków niepożądanych była znacznie poniżej wartości dopuszczalnych przez polskie przepisy prawne i normy. Preparat został przekazany do badań na świniach w celu określenia, czy zapobiega on zachorowaniu tych zwierząt na dyzenterię. Zn-enriched biomass prepd. by biosorption of ZnSO4 in pilot plant scale was analyzed for content of metals by emission spectroscopy with inductively coupled plasma. An increase in Hg, Se, P, Mg, S, Ag, B, Ba, Tl and V contents was obsd. but the allowable concns. were not exceeded in any case. Racjonalne żywienie zwierząt to przede wszystkim zaspokajanie ich potrzeb życiowych i produkcyjnych, z zapewnieniem optymalnych ilości niezbędnych składników pokarmowych i odpowiednio dobranych ich wzajemnych proporcji1). W organizmach zwierząt występuje ponad 30 pierwiastków, Są to makroelementy, których zawartość w organizmie wynosi ponad 50 mg/kg masy ciała, oraz mikroelementy, występujące w ilościach mniejszych niż 50 mg/kg2). Od lat 80. XX w. stosuje się też termin pierwiastki ultraśladowe, określający substancje Mgr inż. Zuzanna WITKOWSKA - notkę biograficzną i fotografię Autorki drukujemy w bieżącym numerze na str. 1066. Dr hab. inż. Katarzyna CHOJNACKA, prof. PWr - notkę biograficzną i fotografię Autorki drukujemy w bieżącym numerze na str. 707. Instytut Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych, Wydział Chemiczny, Politechnika Wrocławska, ul. Smoluchowskiego 25, 50-369 Wrocław, tel.: (71) 320-28-97, fax: (71) 320-34-69, e-mail: zuzanna.witkowska@ pwr.wroc.pl * Autor do korespondencji: aPolitechnika Wrocławska; bCORP For Farm Animals Zuzanna Witkowskaa,*, Katarzyna Chojnackaa, Agnieszka Zielińskaa, Michał Z więcej »

Z półki księgarskiej - Praca zbiorowa (red. Krzysztof Kurzydłowski i Małgorzata Lewandowska) NANOMATERIAŁY INŻYNIERSKIE KONSTRUKCYJNE I FUNKCJONALNE

Janusz Zieliński

Materiały inżynierskie odgrywają znaczącą rolę we współczesnej technice, a grupa nanomateriałów stanowi obecnie o poziomie innowacyjności i postępie w wielu obszarach przemysłu. Materiały te wyróżniają się spośród dotychczas stosowanych materiałów tradycyjnych bardzo dużą wytrzymałością i wyjątkowymi właściwościami biochemicznymi, cieplnymi lub elektrycznymi. Recenzowana książka opracowana została przez zespół specjalistów na podstawie światowych osiągnięć w zakresie nanotechnologii oraz własnych doświadczeń badawczych autorów pochodzących ze Szkoły Zaawansowanych Technologii Chemicznych i Materiałowych Politechniki Warszawskiej, utworzonej przez Wydziały Inżynierii materiałowej, Inżynierii chemicznej i procesowej oraz Wy więcej »

Z prasy zagranicznej

2011 - Międzynarodowy Rok Chemii CHEManager 2011, nr 3-4, 1 Chemie plus 2011, nr 1-2, 78 CIT plus 2011, 14, nr 1-2, 3 Chem. Week 2011, 173, nr 6, 38.W 2008 r. z inicjatywy Etiopii Zgromadzenie Ogólne ONZ ogłosiło, że rok 2011, w którym przypada setna rocznica przyznania Nagrody Nobla w dziedzinie chemii Marii Skłodowskiej-Curie, będzie obchodzony jako Międzynarodowy Rok Chemii, a jego koordynatorami będą UNESCO i IUPAC. W związku z tym, w bieżącym roku pod hasłem "Chemia - nasze życie i nasza przyszłość" wszystkie organizacje chemiczne, zjednoczenia branżowe, firmy i uniwersytety zorganizują na całym świecie różnego rodzaju imprezy w celu podkreślenia rosnącego znaczenia chemii i wykazania, że bez jej udziału żaden nowoczesny produkt "od zupy w proszku, odzieży i leków do telefonu komórkowego i samolotu ponaddźwiękowego byłby nie do pomyślenia". Zdaniem prof. M. Dröschera, przewodniczącego GDCh (Gesellschaft Deutscher Chemiker) rok ten winien przede wszystkim uzmysłowić młodzieży fascynujące szanse i możliwości tkwiące w świecie chemicznych związków i wzorów, twórczy potencjał chemii jest dziś bowiem, bardziej niż kiedykolwiek, wykorzystywany w nauce i przemyśle, a osiągnięcia nauk chemicznych, nowe procesy i produkty chemiczne są nieodzowne dla zrównoważonego rozwoju naszego globu. W Niemczech obchody Międzynarodowego Roku Chemii zainaugurowała kanclerz Angela Merkel 9 lutego br. w obecności ok. 350 zaproszonych gości. Przy tej okazji ustosunkowała się bardzo pozytywnie do stworzonego przez niemiecką społeczność chemiczną tzw. Forum Chemicznego (Forum Chemie), grupującego wiodące chemiczne branże przemysłowe, stowarzyszenia i instytuty naukowe oraz organizacje związkowe, uznając tę inicjatywę za przejaw wspólnego dążenia do zapewnienia krajowi lepszej "innowacyjnej przyszłości". W Szwajcarii obchody Międzynarodowego Roku Chemii są koordynowane przez Szwajcarskie Towarzystwo Chemiczne (SCG), Szwajcarską Akade więcej »

Zastosowanie analizy mineralnej włosów w ocenie narażenia na metale pacjentów leczonych ortodontycznie

Katarzyna Chojnacka Marcin Mikulewicz Izabela Michalak Agnieszka Zielińska Paulina Wołowiec Małgorzata Labuda

Przedstawiono wyniki badań wpływu leczenia ortodontycznego studentów Politechniki Wrocławskiej na skład mineralny ich włosów. Celem było sprawdzenie możliwości wykorzystania włosów ludzkich jako biomarkera chronicznego narażenia na metale pacjentów podlegających leczeniu ortodontycznemu z wykorzystaniem aparatów stałych i ruchomych noszonych w przeszłości oraz obecnie. Analizie poddano 83 próbki włosów, w których techniką ICP-OES oznaczono zawartość 6 metali: Co, Cr, Cu, Fe, Ni, Ti, oraz Si. Opracowanie statystyczne otrzymanych wyników przeprowadzono, używając oprogramowania Statistica ver. 9.0. Zaobserwowano podwyższoną zawartość kobaltu we włosach osób noszących aparat ruchomy w przeszłości i osób noszących stały aparat obecnie lub nie dawniej niż 3 lata temu. Włosy osób noszących aparat ruchomy w przeszłości charakteryzowały się podwyższoną zawartością także chromu, niklu i krzemu. Statystycznie istotne różnice odnotowano dla zawartości chromu we włosach osób noszących w przeszłości aparat ruchomy w porównaniu z włosami osób nie leczonych ortodontycznie. We włosach osób noszących aparat stały w przeszłości (ponad 3 lata temu) odnotowano podwyższoną zawartość miedzi, żelaza, krzemu i tytanu. Przeprowadzone badania pokazały, że włosy ludzkie mogą być wykorzystane jako biomarker chronicznego narażenia Instytut Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych, Politechnika Wrocławska, ul. Smoluchowskiego 25, 50-372 Wrocław, tel.: (71) 320-43-25, fax: (71) 320-34-69, e-mail: katarzyna.chojnacka@pwr.wroc.pl * Autor do korespondencji: Dr inż. Izabela MICHALAK w roku 2005 ukończyła studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej. Jest asystentem naukowo-dydaktycznym w Instytucie Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych Politechniki Wrocławskiej - Zakład Chemii dla Rolnictwa. Specjalność - procesy biotechnologiczne. aPolitechnika Wrocławska; bAkademia Medyczna we Wrocławiu Katarzyna Chojnack aa,*, Marcin więcej »

Zastosowanie metod geostatystycznych do interpolacji intensywności zapachów emitowanych z zakładów przemysłowych

Izabela Sówka Maria Skrętowicz Alicja Nych Paweł Zwoździak Jerzy Zwoździak

Przedstawiono wyniki terenowych pomiarów intensywności zapachów emitowanych z zakładu należącego do branży przemysłu rolno-spożywczego. Badania zostały wykonane zgodnie z metodyką zawartą w wytycznych Zrzeszenia Inżynierów Niemieckich (Verein Deutscher Ingenieure) VDI 3940. Analizę przestrzenną intensywności zapachu na badanym obszarze wykonano z zastosowaniem metody interpolacji ważonych odwrotności odległości IDW (inverse distance weighted) z wykorzystaniem systemów informacji geograficznej GIS (geographic information systems). Intensity of odours emitted from an agro-food industrial plant was measured under field condition according to guidelines given by the German Assocn. of Engineers VDI and analyzed spatially according the inverse distance weighted interpolation method. The results were presented graphically. Dotychczas w ochronie powietrza skupiano się przede wszystkim na standardowych jego zanieczyszczeniach, o ściśle określonych właściwościach toksycznych dla ludzkiego organizmu. Od pewnego czasu coraz częściej rozważa się problemy związane z gazami złowonnymi. Odory, choć zazwyczaj nie mają bezpośredniego wpływu na zdrowie człowieka (co zależy od składu chemicznego mieszaniny odorantów), to jednak mogą być przyczyną poważnego obniżenia komfortu życia osób narażonych na długotrwałą ich ekspozycję1). Systemy informacji geograficznej (GIS) znajdują coraz powszechniejsze zastosowanie w różnych dziedzinach gospodarki i nauki, w tym m.in. w ochronie i zarządzaniu środowiskiem naturalnym2). GIS dają możliwość przeprowadzania nie tylko analiz przestrzennych, ale również wykonywania analiz statystycznych na danych przestrzennych. W przypadku terenowych badań imisji zapachów interpolacja jest przydatnym narzędziem w określeniu intensywności zapachu w punktach, w których nie wykonano pomiaru. Jest jedną z procedur obsługiwanych przez pakiet narzędzi geostatystycznych3). Interpolacja jest też jedną z funkcji nauki łączące więcej »

Zastosowanie metod spektroskopowych do oznaczania zawartości L-karnityny w mleku

Jolanta Pękala Bożena Patkowska-Sokoła Robert Bodkowski Zbigniew Dobrzański Piotr Nowakowski Mieczysław Steininger Stanisław Lochyński

Opracowano procedury przygotowania prób mleka do oznaczeń całkowitej i wolnej L-karnityny metodami spektroskopowymi, a także oceniono przydatność metod spektrofotometrycznej i spektrofluorymetrycznej w tego typu analizach. Obie metody gwarantowały zbliżoną dokładność i powtarzalność wyników, jednak metoda kolorymetryczna z użyciem DTNB była tańsza, a samo wykonanie oznaczeń mniej pracochłonne. W ramach badań określono także wpływ gatunku mleka oraz jego obróbki termicznej i czasu przechowywania na zawartość L-karnityny. Największą zawartością całkowitej i wolnej L-karnityny charakteryzowało się mleko owcze, średnią krowie, natomiast najmniejszą kozie. Proces obróbki termicznej (pasteryzacja) oraz przechowywanie zmniejszały stężenie wolnej L-karnityny w mleku. Two anal. methods (spectrophotometry, spectrofluorometry) were tested for their applicability for enzymatic detn. of total and free L-carnitine contents in cow, goat and sheep milk samples. The samples were preliminary prepd. by hydrolysis with KOH at 60°C for 1 h, neutralization with HClO4 and ultrafiltration and then analyzed after enzymatic acetylation of L-carnitine with carnitine acetyltransferase either by colour reaction of the released free coenzyme A with 5,5’-dithio-bis(2-nitro-benzoic) acid (absorption at 412 nm) or by reaction of the coenzyme A with 2-oxoglutarate in presence of its dehydrogenase to hydrogenated nicotin-amide-adenine dinucleotide (absorption at 340 nm). Both methods tested were consistent but the spectrophotometric method was distinguished by higher simplicity. The highest content of total L-carnitine was found in sheep milk (10.8-10.9%) and the lowest in the goat milk (5.7-5.9%). Both the storage of the milk samples at -18°C for 4 weeks and the pasteurization of cow milk at 75°C and 90°C resulted in decrease in the L-carnitine content. Jednym z najważniejszych problemów zdrowotnych współczesnego społeczeństwa są "choroby cywiliz więcej »

Zastosowanie metody biosorpcji w wytwarzaniu żywności biofortyfikowanej w mikroelementy

Katarzyna Chojnacka

Biofortyfikacja żywności to metoda przeciwdziałania deficytowi mikroelementów u człowieka. Stosowane są różne sposoby agronomiczne i biotechnologiczne zwiększania ich zawartości w częściach jadalnych roślin i zwierząt. Opracowywane są nowe odmiany roślin poprzez selekcję odmian i modyfikacje genetyczne. Stosowane jest kondycjonowanie nasion w roztworach soli mikroelementów oraz podawanie zwiększonych dawek. Istnieje również możliwość odżywiania roślin i zwierząt nawozami i paszami zawierającymi mikroelementy w formie lepiej przyswajalnej, wytworzonej np. metodą biosorpcji. Preparaty takie zawierają mikroelementy związane z nośnikiem biologicznym. Dzięki lepszej przyswajalności tych składników odżywczych, możliwe jest wytworzenie żywności pochodzenia roślinnego (warzywa) i zwierzęcego (mleko, jaja, mięso) biofortyfikowanej w mikroelementy. A review of methods for biofortification of foods by conditioning of seeds in solns. of microelement salts or supplementation of plants and animals with increased doses of nutrients, fertilizers and feeds contg. microelements of higher bioavailability supported on biolog. carriers. Mikroelementy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka1-3). I tak chrom bierze udział w metabolizmie węglowodanów, miedź uczestniczy we włączaniu żelaza do hemu, żelazo stanowi nie tylko składnik hemoglobiny, ale również mioglobiny w mięśniach, mangan odgrywa ważną rolę w procesach kościotwórczych, a cynk tworząc strukturę tzw. palca cynkowego, buduje centra aktywne wielu enzymów, m.in. odpowiedzialnych za ekspresjonowanie genomu. Głód mikroelementowy Deficyt któregokolwiek z tych składników odżywczych, zgodnie z Prawem Minimum Liebiga, wywołuje zjawisko tzw. głodu utajonego, zwanego również głodem mikroelementowym4). Ta forma głodu, w odróżnieniu od głodu klasycznego (brak pokrycia zapotrzebowania na energię), oznacza brak wymaganych dawek mikroelementów5). Objawy są podobne: u dor więcej »

Zastosowanie produktów odpadowych pochodzenia roślinnego w kompozytach elastomerowych

Anna Kosmalska Anna Masek Marian Zaborski Anna Podsędek Dorota Sosnowska

Zbadano skuteczność stosowania produktów odpadowych pochodzenia roślinnego w roli stabilizatorów kauczuku etylenowo-propylenowego EPM. Stosowano wytłoki z nasion wiesiołka (Oenothera biennis) i ekstrakt z łupin owoców orzecha włoskiego (Juglans regia), charakteryzujące się zróżnicowaną zawartością związków polifenolowych. Aktywność antyoksydacyjną badanych preparatów określono jako zdolność zmiatania wolnych rodników i redukowania jonów żelaza(III). Na podstawie przeprowadzonych badań okazało się, że badane preparaty ograniczają tendencję do starzenia się wulkanizatów EPM. Ich zastosowanie ograniczyło niekorzystne zmiany właściwości mechanicznych kompozytów elastomerowych (wzrost naprężeń, utrata elastyczności, zmniejszenie wytrzymałości) będące następstwem procesów starzenia, szczególnie klimatycznego. Seed cakes from evening primrose (Oenothera biennis) and an ext. from walnut-shells (Juglans regia) were used as stabilizing agents for ethylene-propylene rubber. Both agents differed in compn. of polyphenols but showed an antioxidant activity measured as a capacity for free radical scavenging and redn. of Fe3+ ions. The rubber vulcanizates were exposed to thermal, UV or climatic ageing. An advantageous effect of the antioxidants on the mech. properties of aged vulvanizates was obsd. Dr inż. Anna KOSMALSKA - notkę biograficzną i fotografię Autorki drukujemy w bieżącym numerze na str. 835. Mgr inż. Anna MASEK - notkę biograficzną i fotografię Autorki drukujemy w bieżącym numerze na str. 835. Instytut Technologii Polimerów i Barwników PŁ, ul. Stefanowskiego 12/16, 90-924 Łódź, tel.: (42) 631-32-06, fax: (42) 636-25-43, e-mail: anna.kosmalska@p.lodz.pl * Autor do korespondencji: Dr inż. Anna PODSĘDEK w roku 1988 ukończyła studia na Wydziale Chemii Spożywczej Politechniki Łódzkiej. Jest zatrudniona w Instytucie Biochemii Technicznej PŁ na stanowisku adiunkta. Specjalność - analiza bioaktywnych składników surowców i prod więcej »

Zmienność zawartości makro- i mikroskładników w profilu glebowym podłoża przy otwartym chowie gęsi

Henryk Górecki Małgorzata Artmańska Helena Górecka Zbigniew Dobrzański Katarzyna Chojnacka Marzanna Barańska Sylwia Baśladyńska

Przedstawiono wyniki analizy składu chemicznego profilu glebowego z otwartej hodowli gęsi. Próbki pobrano z dwóch ferm drobiu zlokalizowanych w województwie dolnośląskim. Przeprowadzono analizę składu pierwiastkowego gleby z warstw o głębokości 0-40 cm. W badaniach wykorzystano metody znormalizowane (oznaczanie azotu ogólnego), technikę ICP-OES (makro-, mikroskładniki oraz pierwiastki toksyczne), a także technikę AAS (zawartość rtęci). Celem badań było określenie tendencji zmian zawartości pierwiastków w profilach glebowych, a także zdefiniowanie potencjalnego zagrożenia skażenia gleby oraz wód gruntowych przez fermy drobiu, poprzez analizę składu chemicznego. Wykazano znaczne przekroczenia zawartości azotu w warstwach gleby w stosunku do zawartości przeciętnych. Nie wykazano przekroczenia dopuszczalnych zawartości pierwiastków, których związki mają działanie toksyczne. Dowiedziono zatem, że problem oddziaływania ferm drobiu na środowisko glebowe dotyczy głównie azotu. Soil samples collected from 2 geese farms (depth up to 40 cm) were analyzed for N (total and NH3), P, K, Mg, Ca, S, microelements, heavy metals and toxic elements. The allowable level was exceeded only for N content. Fermy drobiu oddziałują na otoczenie bezpośrednio poprzez emisję zanieczyszczeń do atmosfery oraz pośrednio m.in. poprzez wprowadzanie do środowiska odchodów drobiowych1). Ekologizacja tej produkcji stała się niezbędna w świetle coraz bardziej restrykcyjnych przepisów dotyczących emisji zanieczyszczeń, produkcji i magazynowania odpadów. Wiąże się to nie tylko z zapewnieniem optymalnych warunków chowu drobiu gwarantujących dobrostan zwierząt, ale także ze zmniejszeniem lub eliminacją skażeń środowiska naturalnego2). Pierwiastki przedostające się do gleby z różnego rodzaju działalności rolniczej i przemysłowej akumulują się w glebie w wyniku procesów sorpcji. Adsorpcja form jonowych pierwiastków stanowi podstawowe zabezpieczenie przed ich zby więcej »