SIGMA-NOT - PORTAL INFORMACJI TECHNICZNEJ - Największa baza artykułów technicznych online

PRZEMYSŁ CHEMICZNY

Miesięcznik ISSN 0033-2496, e-ISSN 2449-9951 - rok powstania: 1917
Czasopismo Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego (SITPChem.)

Przegląd metod chemicznej modyfikacji skrobi

JANUSZ KAPUŚNIAK KAMILA JOCHYM KRZYSZTOF BAJER DAGMARA BAJER

Dokonano przeglądu metod chemicznej modyfikacji skrobi stosowanych w celu poprawy jej właściwości mechanicznych i zwiększenia hydrofobowości. Omówiono sposoby otrzymywania i zastosowanie estrów i eterów skrobiowych, skrobi utlenionej, a w szczególności skrobi dialdehydowej. Przedstawiono możliwości wykorzystania skrobi modyfikowanej do otrzymywania skrobi termoplastycznej. Scharakteryzowano możliwości aplikacyjne skrobi termoplastycznej w zależności od pochodzenia botanicznego, budowy i stopnia modyfikacji skrobi oraz rodzaju użytego plastyfikatora. A review, with 80 refs., of starch properties and methods for its processing by plastification, esterification, etherification and oxidn. W wielu ośrodkach badawczych na całym świecie poszukuje się nowych przyjaznych dla środowiska biodegradowalnych materiałów opakowaniowych1). W tym celu w ostatnich latach wykorzystuje się surowce roślinne, często określane mianem biopolimerów2). Mogą to być polimery wytwarzane bezpośrednio z surowców naturalnych, takich jak polisacharydy (skrobia, celuloza, chityna i chitozan), polipeptydy pochodzenia naturalnego (żelatyna), poliestry bakteryjne, polimery uzyskiwane metodą klasycznej syntezy chemicznej z monomerów pochodzenia naturalnego, a także polimery produkowane przez mikroorganizmy i polimery produkowane z surowców petrochemicznych z udziałem polikaprolaktonu (PCL), poliestry amidowe, kopoliestry, poli(alkohol winylowy) (PVAL). Zastosowanie do wytwarzania biopolimerów surowców pochodzenia naturalnego stanowi alternatywę dla recyklingu tworzyw niedegradowalnych oraz oszczędza światowe zasoby ropy naftowej i gazu ziemnego, a także zmniejsza emisję CO2 do atmosfery Ziemi3). Budowa i właściwości skrobi Skrobia jest głównym materiałem zapasowym roślin. Występuje ona w ziarnach, korzeniach, bulwach i owocach roślin. Jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych surowców naturalnych na Ziemi. Znalazła zastosowanie w różnych gałęziach przemysłu [...]

ZAKUP JEDNORAZOWY I DOSTĘP DO WIRTUALNEJ CZYTELNI
PRENUMERATA PAPIEROWA

Metoda płatności: Płatności elektroniczne (karta kredytowa, przelew elektroniczny)
Dostęp do publikacji (format pdf): 6.00 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 1h: 24.60 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 4h: 43.05 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 12h: 73.80 zł	DO KOSZYKA

Prenumerata

Szanowny Kliencie!
Zamów roczną prenumeratę w wersji PLUS a uzyskasz dostęp do archiwalnych publikacji tego czasopisma.
Nie zwlekaj - skorzystaj z tysięcy publikacji o najwyższym poziomie merytorycznym.

prenumerata papierowa roczna PLUS (z dostępem do archiwum e-publikacji) - tylko 780.00 zł
prenumerata papierowa roczna PLUS z 10% rabatem (umowa ciągła) - tylko 702.00 zł *)
prenumerata papierowa roczna - 690.00 zł
prenumerata papierowa półroczna - 345.00 zł
prenumerata papierowa kwartalna - 172.50 zł

okres prenumeraty:

*) Warunkiem uzyskania rabatu jest zawarcie umowy Prenumeraty Ciągłej (wzór formularza umowy do pobrania).
Po jego wydrukowaniu, wypełnieniu i podpisaniu prosimy o przesłanie umowy (w dwóch egzemplarzach) do Zakładu Kolportażu Wydawnictwa SIGMA-NOT.

Zaprenumeruj także inne czasopisma Wydawnictwa "Sigma-NOT" - przejdź na stronę fomularza zbiorczego »

INNE PUBLIKACJE W TYM ZESZYCIE

AKTUALNOŚCI

Ciech i Ministerstwo Skarbu Państwa porozumiały się co do warunków przekazania resztówek akcji Alwernii (25,01%), Organiki- Sarzyny (5,06%) oraz Zachemu (5,15%). W zamian za te mniejszościowe pakiety Skarb Państwa obejmie ponad 1,88 mln nowych akcji Ciechu. W efekcie tych operacji kapitał akcyjny Ciechu zostanie podwyższony o 3,56%. MSP, który ma teraz 36,68% akcji Ciechu, jeszcze bardziej umocni się w akcjonariacie spółki. Po przeprowadzeniu transakcji jego udział sięgnie 39,94%. Pozostali akcjonariusze Ciechu to przede wszystkim fundusze Pioneer Pekao Investment Management (i klienci), OFE PZU Złota Jesień i ING OFE oraz drobni akcjonariusze. Realizując to porozumienie Walne Zgromadzenie Ciechu zdecydowało o emisji ok. 1,7 mln nowych akcji, które trafią do Skarbu Państwa, w zamian za aport w postaci resztówek spółek Grupy. Akcje zostały wycenione na 26,06 zł i w wyniku aportu kapitał zakładowy Ciech zostanie podwyższony o prawie 8,5 mln zł do ponad 263 mln zł. Zamknięcie procesu podniesienia kapitału i wprowadzenie akcji nowej emisji do obrotu na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych jest planowane na III kw. br. Zgodnie z zawartymi w 2006 r. umowami nabycia ZCh Zachem oraz ZCh Organika-Sarzyna, Ciech miał obowiązek odkupienia od Skarbu Państwa mniejszościowych pakietów akcji obu firm. Pan Aleksander Grad, Minister Skarbu Państwa, obiecał, że do końca września br. podejmie decyzję co do prywatyzacji Ciechu. Do dn. 7 września 2011 r. obowiązuje tam lock-up, czyli zobowiązanie głównych udziałowców do niesprzedawania walorów. Spółka została też zobowiązana do przeprowadzenia prac restrukturyzacyjnych, prowadzących do wzrostu jej wartości. W ramach tych działań Ciech złożył ofertę wiążącą na zakup Zakładów Chemicznych Rudniki. Ministerstwo chce sprzedać akcje tych zakładów, stanowiące 85% kapitału zakładowego, w trybie negocjacji podjętych na podstawie publicznego zaproszenia, a pozostałe 15% akcji zostani więcej »

Analiza zasięgu widzialności w dymie ze spalania wybranych materiałów polimerowych

MARZENA PÓŁKA MAREK KONECKI PETER POLAKOVIC

Przedstawiono wyniki analizy zasięgu widzialności w dymie wytworzonym podczas spalania modyfikowanych środkami ogniochronnymi i niemodyfikowanych próbek materiałów epoksydowych. Obliczenia wykonano przy użyciu komputerowego programu służącego do symulacji pożarów w pomieszczeniach. Stwierdzono zmniejszanie się krytycznych czasów osiągania zasięgu widzialności w modelowym układzie pomieszczenie-korytarz w szeregu: Epidian 561 + MoO3 > Epidian 561 + Roflam P > Epidian 561 + Sb2O3 > Epidian 561 niemodyfikowany > Epidian 561 + Roflam E > Epidian 561 + Roplast FN-1 > Epidian 561 + melamina. Visibility range in smoke produced during combustion of flame retardants-modified and non-modified com. epoxy materials was studied in a room-corridor system. Calcns. were performed by using an available computer program. The crit. time of achieving visibility in the system decreased in series of the materials contg. MoO3> Roflam P > Sb2O3> without additives > Roflam E > Roplast FN-1 > melamine. Rozkład termiczny oraz spalanie wszystkich materiałów, zarówno naturalnych, jak i tworzyw sztucznych, jest wieloetapowym procesem przemian fizykochemicznych, takich jak podgrzewanie, rozkład termiczny tworzywa, wydzielanie części lotnych i ich dalsze przemiany w fazie gazowej, przemiany składników mineralnych tworzywa, a w końcu spalanie, często bezpłomieniowe pozostałości stałej, złożonej z węgla i części mineralnych. Procesy te, w zależności od warunków pożarowych, mogą nakładać się na siebie lub występować kolejno po sobie1-4). Na reakcje zachodzące podczas degradacji termicznej tworzyw mają wpływ podstawniki w łańcuchach makrocząsteczek. Przyspieszaczem tych procesów jest m.in. obecność tlenu w materiale, natomiast możliwość przegrupowań atomów, powstawanie struktur aromatycznych i alifatycznych powoduje tworzenie się większej ilości sadzy w produktach rozkładu termicznego i spalania, która decyduje o zwiększeniu ilości dymu tworzącego się pod więcej »

Badania nad usuwaniem par rtęci metalicznej z gazów odlotowych na złożu koksu aktywnego AKP-5S

KRZYSZTOF JASTRZĄB

Przedstawiono wyniki badań usuwania par rtęci z gazów odlotowych na nieruchomym złożu koksu aktywnego AKP-5S. Jest to materiał węglowy używany do oczyszczania spalin w spalarni odpadów ZUSOK w Warszawie. Określono wpływ czasu, wysokości złoża sorbentu i stężenia par rtęci na przebieg procesu. Wykazano, że usuwanie par rtęci zachodzi w zadowalającym stopniu w temp. 120°C przy użyciu złoża koksu aktywnego o niewielkiej wysokości. Uzyskane wyniki potwierdzają możliwość zastosowania badanego materiału węglowego do usuwania par rtęci z gazów spalinowych. Hg vapours were removed from a model gas (Hg concn. 50-800 ng/L in air) on a com. active coke bed (sorption capacity not less than 9.2 mg Hg/kg) under lab. conditions (120°C, bed height 5-20 cm, contact time 0.6-2.45 s). Full removal of Hg was achieved after 1,28 s on 10 cm bed when the initial Hg concn. in the gas was below 50 ng/L and after 2.45 s on 20 cm bed when the Hg concn. was below 400 ng/L. The process studied was described by a polynonial equation. Jednym z najbardziej niebezpiecznych zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery z gazami odlotowymi jest rtęć i jej związki. Szacuje się, że roczna antropogeniczna emisja rtęci do atmosfery z obszaru Unii Europejskiej wynosi 245 Mg, z czego na Polskę przypada 20 Mg1). Struktura emisji rtęci w Polsce w 2005 r. jest podana w tabeli 1. Rtęć jest emitowana do atmosfery w postaci pary metalicznej rtęci Hg0, lotnych związków nieorganicznych na II stopniu utlenienia (głównie sublimat HgCl2), lotnych organicznych połączeń rtęci zwanych potocznie związkami metylortęciowymi, oraz związków na I i II stopniu utlenienia występujących w lotnym pyle (tzw. rtęć cząsteczkowa). Wśród organicznych związków rtęci wyróżnia się monometylortęć (MMM), która obejmuje takie związki, jak CH3HgCl, CH3HgOH i CH3HgBr oraz dimetylortęć (DMM) Hg(CH3) 2. Forma, w jakiej rtęć jest emitowana do atmosfery z gazami energetycznymi, zależy przede wszystkim od r więcej »

Badania wpływu jakości surowców na zawartość zanieczyszczeń w surowym ekstrakcyjnym kwasie fosforowym

BARBARA GRZMIL BOGUMIŁ KIC MONIKA ZIENKIEWICZ ANNA PODOLAK

Określono stopień przechodzenia zanieczyszczeń (żelazo, glin, magnez, kadm, nikiel, chrom) z surowców do ekstrakcyjnego kwasu fosforowego w warunkach przemysłowych. Równaniami regresji opisano wpływ ładunku masowego zanieczyszczeń w substratach na ich zawartość w surowym ekstrakcyjnym kwasie fosforowym. Transfer of Fe, Al, Mg, Cd, Ni and Cr from raw materials (phosphates, H2SO4 from TiO2 prodn., secondary deposits) to H3PO4 product and phosphogypsum by-product was studied in industrial dihydrate wet prodn. process. Phosphates from Marocco, Togo, Jordan, Syria and Tunesia were used in the prodn. plant during the study. In all cases, the Al2O3, Fe2O3, MgO, Cd, Cr and Ni contents in the H3PO4 product increased with increasing the global load with the impurities in the raw materials. The relationships were described with polynonial equations. The concns. of impurities in H3PO4 were substantially higher than in the phosphogypsum. Źródłem fosforu w procesach otrzymywania związków fosforu są minerały o strukturze apatytowej i dużej trwałości. Należą do nich apatyty (minerały magmowe) i fosforyty (minerały osadowe)1-3). Surowce te, w zależności od pochodzenia i miejsca wydobycia charakteryzują się zróżnicowaną zawartością składników głównych (P, Ca) oraz innych stanowiących grupę zanieczyszczeń. Fosforyty zawierają oprócz Ca i P także fluor, krzemionkę, węglany, związki bitumiczne i humusowe, oraz wiele zanieczyszczeń kationowych i anionowych2), występujących w ilościach od kilku % mas. do kilku ppm. Apatyty zawierają więcej fosforu, pierwiastków ziem rzadkich, tytanu, strontu, a mniej chlorków, siarczanów oraz kadmu i uranu (ok. 0,8 ppm Cd i ok. 10 ppm U). Fosforyty zawierają 10-100 ppm U i 5-60 ppm Cd2). W tabeli 1 podano przykładowo wymaganą minimalną zawartość fosforanów i dopuszczalną niektórych zanieczyszczeń w wybranych surowcach fosforowych. Tabela 1. Minimalna zawartość fosforanów i dopuszczalna zawartość niektórych zan więcej »

Badanie reakcji syntezy dichloropropanoli w reakcji ciśnieniowego chlorowodorowania glicerolu w obecności kwasu adypinowego

MARIAN SPADŁO ANDRZEJ BRZEZICKI LECH IWAŃSKI MARTA FORAJTER

Przedstawiono wyniki badań reakcji chlorowodorowania glicerolu gazowym chlorowodorem pod ciśnieniem w półprzepływowym reaktorze barbotażowym, w obecności kwasu adypinowego jako katalizatora. Stwierdzono, że w warunkach ciśnieniowych bez odbierania w czasie syntezy kwaśnej fazy wodnej reakcja przebiega znacznie szybciej niż w procesie bezciśnieniowym, dichloropropanole powstają z podobnie wysoką wydajnością z dominującym udziałem izomeru 1,3, a wytworzone w mieszaninie reakcyjnej pochodne estrowe kwasu adypinowego również nadal zachowują właściwości katalityczne. Glycerol was hydrochlorinated to dichloropropanols (I) with gaseous HCl under pressure of 0.5-1.0 MPa in the presence of adipic acid (5.66%) or organic adipates as catalysts. At 150°C, 0.8 MPa and during 90 min, the formation of I (mainly (CH2Cl)2CHOH) proceeded a few times faster than under atmospheric pressure (yield 85%). The recycle and re-use of up to 90% of the adipate catalyst after recovery of I, did not result in any substantial decrease of the reaction yield. Produkcja epichlorohydryny oparta na przemianie bioglicerolu poprzez stadium dichloropropanoli jest znacznie bardziej efektywna ekonomicznie i przyjazna dla środowiska przyrodniczego niż tradycyj-na metoda wykorzystująca propylen i chlor1-3) . Dostępne w literaturze dane dotyczące nowego procesu są jednak niepełne, o dużym stopniu ogólności i najczęściej zawarte są w opisach licznych patentów. Z patentów firm Solvay4) i Spolchemie5), które w 2007 r. wdrożyły nową metodę w skali pilotowej wynika, że chlorowodorowanie glicerolu do dichloropropanoli prowadzone jest w obecności kwasu octowego, pod ciśnieniem zbliżonym do atmosferycznego. Wariant ciśnieniowy procesu jest przedmiotem patentu firmy DOW6). W opisie tego patentu podawane są przykłady przebiegu reakcji chlorowodorowania glicerolu pod zwiększonym ciśnieniem chlorowodoru, w zakresie temp. 50-140°C, w czasie 2-5 h. Jako katalizatory wymieniane więcej »

Chemia, amerykańskie innowacje dla ludzkości Światowy Rok Chemii 2011

Ludwik M. Bednarz

Innowacje amerykańskie, które zmieniły świat (wybrałem ich tylko trzynaście), wyliczone zostały niedawno (Przem. Chem. 2011, 90, nr 1, 18). Ale nie tylko ta trzynastka zmieniła świat, w którym żyją obecne pokolenia. Innowacje w chemii, przeważnie wynalazki, które Ameryka dała światu, zasługują na specjalną listę. Innowacje to nie koniecznie wynalazki. Thomas Edison nie wymyślił żarówki, lecz stworzył taką, którą mógł wdrożyć do powszechnego użycia. Samuel Morse nie wynalazł telegrafu, ale wdrożył go na wielką skalę. Wiele ludzi próbowało latać. Dopiero jednak bracia Wright potrafili wdrożyć ideę latania przez człowieka kontrolując lot samolotu Kitty Hawk w 1908 r. Ludzie ci, kilku z wielu, byli myślicielami najwyższego rzędu. Byli innowatorami, zainteresowanymi głównie we wdrożeniu pomysłu do praktyki i nie pozostawali w sferze teorii. Samo zgłoszenie patentu nie jest sukcesem. Sukcesem innowatora- twórcy patentu jest produkt wytworzony wg tego patentu, sprzedawany z zyskiem na rynku. Podobnie było w chemii. Podstawy naukowe rozwoju przemysłu chemicznego stworzyli Europejczycy, a głównie Brytyjczycy, Niemcy, Francuzi, Rosjanie i Włosi. Potem większą rolę zaczęli odgrywać Amerykanie, którzy poszli dalej. Wdrożyli wiele nowych produktów i technologii, które zmieniły obraz świata. Wśród nich było wielu emigrantów z Europy, wykształconych w krajach urodzenia, którzy dopiero na ziemi amerykańskiej znaleźli klimat dla badań i wdrożeń. I tak jest dotychczas. W piśmiennictwie i w mowie potocznej mówi się o nich British-American, German-American czy też Polish-American. Trudno uszeregować innowacje w kolejności znaczenia. Dla kobiet, być może, ważniejszy będzie nylon, ze względu na pończochy i rajstopy. Dla energetyka reaktory atomowe, które są przełomem w dostarczaniu światu energii. Dlatego też lista innowacji będzie chronologiczna. Arbitralnie wybrałem 13 innowacji chemicznych. Było ich o wiele, wiele więcej (np. odkry więcej »

Ekstrakcyjne metody wydzielania i rozdziału metali szlachetnych

ANNA CIESZYŃSKA MAGDALENA REGEL-ROSOCKA MACIEJ WIŚNIEWSKI

Przedstawiono szeroką gamę reagentów proponowanych i stosowanych do ekstrakcyjnego wydzielania i rozdziału metali szlachetnych, a zwłaszcza jonów palladu(II). Zwrócono szczególną uwagę na zalety ekstrakcji rozpuszczalnikowej, dzięki którym jest ona jedną z najczęściej stosowanych metod odzysku platynowców, występujących w śladowych ilościach, z różnorodnych roztworów odpadowych, ścieków, szlamów anodowych, zużytych katalizatorów samochodowych bądź katalizatorów przemysłowych. A review, with 79 refs., of methods for solvent extraction of Pt group metals, esp. Pd(II) ions present in trace amts., from spent solns., wastewater, anode slimes, as well as spent vehicle or industrial catalysts. Obserwuje się stały wzrost zapotrzebowania na metale szlachetne, szczególnie platynowce, takie jak pallad, platyna i rod. Spowodowane to jest wieloletnim stosowaniem ich jako dopalaczy w katalizatorach samochodowych, jako katalizatorów w procesach technologii organicznej, a ostatnio także jako katalizatorów dopalania spalin w nowoczesnych, przyjaznych środowisku piecach instalacji domowych. Poza tym stosowane są one również w wyrobach jubilerskich, chemii nieorganicznej, petrochemii, elektrotechnice, przemyśle szklarskim, dentystyce oraz jako lokata kapitału1-4). Głównym dostawcą platyny i irydu do początku lat sześćdziesiątych XX w. była Rosja. Po I Wojnie Światowej rozwinęło się także górnictwo i przetwórstwo tych metali w Republice Południowej Afryki i w Kanadzie. Obecnie obserwuje się upowszechnienie produkcji platynowców, przy czym wszystkie te metale, oprócz rutenu, są przemysłowo ważne. Prawie 97% światowej produkcji platynowców pochodzi aUniwersytet Ekonomiczny, Poznań; bPolitechnika Poznańska A NNA CIESZYŃSKAa, MAGDALENA REGEL-ROSOCKAb, MACIEJ WIŚNIEWSKIb,* Ekstrakcyjne metody wydzielania i rozdziału metali szlachetnych Extractive methods for recovery and separation of noble metals Dr inż. Magdalena REGEL-ROSOCKA w roku 1999 uk więcej »

Kompleksowa obsługa klienta w laboratorium chemicznym. Implikacje systemowe, proceduralne i narzędziowe

Bożena Gajdzik Andrzej Wyciślik

Wzrastające wymagania klientów i coraz silniejsza konkurencja na rynku krajowym, w tym również między jednostkami badawczymi, doprowadziły do konieczności zagwarantowania przez laboratoria badawcze wysokiej jakości wykonywanych badań i zapewnienie kompleksowej obsługi klienta. Szybkość i głębokość zmian, będących wynikiem postępu technicznego i organizacyjnego oraz rozwoju kapitału intelektualnego ukształtowały potrzebę opracowania systemu obsługi klienta, jako zbioru powiązanych i uporządkowanych działań opisanych za pomocą procedur oraz sposobów i narzędzi zwiększających wiarygodność przeprowadzonych usług. Orientacja na klienta i jego potrzeby musi uwzględniać podejście systemowe i strategiczne w zarządzaniu jednostką laboratoryjną1, 2). Dlatego też powiązane jest ono z misją i strategią rozwoju organizacji oraz stanowi integralną część systemu zapewnienia jakości. W ramach pracy przedstawiono kluczowe obszary systemu obsługi klienta w chemicznym laboratorium badawczym wraz z elementami składowymi, takimi jak ustalanie warunków realizacji zamówienia, przyjęcie zamówienia i jego realizacja, ocena postępu prac (plan przebiegu prac) z uwzględnieniem kontroli jakości przebiegu badań (system zapewnienia jakości wg normy ISO 17025) oraz prezentacji wyników badań (sprawozdanie z wykonanych badań, raport z badań), a także wykorzystania przez klientów wyników badań laboratoryjnych (kryterium użyteczności badań). W przypadku niedotrzymania terminu ustalonego zakresu prac lub przekazania wyników badań budzących uzasadnione wątpliwości może nastąpić uruchomienie procedury reklamacji. Klienci chemicznego laboratorium badawczego Klientami jednostek badawczych są zarówno klienci instytucjonalni (przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe, instytuty naukowe, uczelnie wyższe) i indywidualni (naukowcy, przedstawiciele biznesu, konsumenci). Zlecenia do laboratorium mogą kierować klienci wewnętrzni (jednostka laboratoryjna jest ele więcej »

Metody spektroskopowe w praktyce

W dniach 8-10 czerwca 2011 r. na Wydziale Chemii Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej w Lublinie (UMCS) odbyło się Ogólnopolskie Sympozjum pn. "Nauka i przemysł - metody spektroskopowe w praktyce, nowe wyzwania i możliwości", którego organizatorami były UMCS i Instytut Nawozów Sztucznych w Puławach (INS). Sympozjum zostało zorganizowane z rozmachem, o czym świadczy liczba prezentowanych prac: odbyło się 26 wykładów plenarnych, przedstawiono 29 komunikatów, a kilkadziesiąt prac zaprezentowano w postaci posterów. Imponujące było też spektrum poruszanych zagadnień, poczynając od problemów zielonej chemii, poprzez ogólne omówienie wybranych metod spektroskopowych, ich rozwoju i wykorzystania, do szczegółowego zastosowania technik analitycznych, zwłaszcza spektralnych i technik sprzężonych, w badaniach podstawowych oraz aplikacyjnych, m.in. w naukach chemicznych (chemia supramolekularna, koordynacyjna, procesy katalizy, adsorpcji), biologicznych, biochemicznych i medycynie, inżynierii materiałowej, przemyśle chemicznym, spożywczym, ceramicznym oraz w kosmetologii i kryminalistyce. Przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego był prof. dr hab. Zbigniew Hubicki (UMCS), zastępcą przewodniczącego prof. dr hab. Edward Rój (INS), a członkami: mgr Marzena Gęca, dr Dorota Kołodyńska i dr Monika Wawrzkiewicz (UMCS) oraz mgr Alicja Stołecka, mgr Bożena Górecka (INS) i mgr Emil Zięba (KUL). W Sympozjum wzięło udział ok. 140 osób, które uroczyście powitał Pan prof. dr hab. Andrzej Dąbrowski, JM Rektor UMCS, w imieniu swoim, władz rektorskich i Senatu uczelni. Mówił o znaczeniu związku uniwersytetów z przemysłem i zaznaczył, że potrzebom takim wychodzi naprzeciw organizowane Sympozjum. Pan Rektor podkreślił, że bardzo ważne jest, by prace magisterskie i doktorskie były wykonywane pod kątem ich wykorzystania w przemyśle. Uczestników Sympozjum powitał także Pan prof. dr hab. Władysław Janusz, Dziekan Wydziału Chemii UMCS, życząc o więcej »

Mikrobiologiczny rozkład chlorofenoli, uciążliwych odpadów przemysłu chemicznego

DANUTA WOJCIESZYŃSKA URSZULA GUZIK KATARZYNA HUPERT- KOCUREK PIOTR SIUPKA

Chlorofenole jako trudnodegradowalne odpady poprzemysłowe dostają się w znacznych ilościach do środowiska naturalnego. Ze względu na wysokie koszty chemicznego oczyszczania środowisk zanieczyszczonych tymi związkami, coraz więcej uwagi poświęca się mikrobiologicznej degradacji chlorofenoli. Ich biodegradacja przebiega zazwyczaj jednym z dwóch szlaków metabolicznych. Monoi dichlorofenole ulegają rozkładowi poprzez chlorokatechol, natomiast wyżej chlorowane fenole przekształcane są poprzez redukcyjne odchlorowanie. A review, with 56 refs., of metabolic path ways for biochem. degrdn. of persistant Cl-contg. phenols, esp. via resp. chlorocatechols. Rozwój przemysłu energetycznego, chemicznego i metalurgicznego przyczyniał się w przeszłości do degradacji środowiska naturalnego. W ciągu ostatnich dwudziestu lat, dzięki znacznemu usprawnieniu technologii w kierunku ograniczenia emisji związków lotnych do powietrza, jak również zmniejszenia zrzutu zanieczyszczeń ściekowych, odpady poprzemysłowe stały się mniej uciążliwe. Jednak pomimo tych starań do środowiska naturalnego nadal dostają się znaczne ilości związków organicznych i nieorganicznych, które mają ograniczoną podatność na degradację. Wśród związków ksenobiotycznych, wysoce uciążliwych ze względu na dużą toksyczność i trwałość w środowisku, a dostających się do środowiska naturalnego w tysiącach ton rocznie, są chlorofenole. Praktyczne zastosowanie w przemyśle chemicznym znalazło 9 chlorofenoli: 3 monochlorofenole, 2,4-dichlorofenol (2,4-DCP), 2,4,6- i 2,4,5-trichlorofenole (2,4,6- i 2,4,5-TCP), 2,3,4,5- i 2,3,4,6-tetrachlorofenole (2,3,4,5- i 2,3,4,6- TeCP) oraz pentachlorofenol (PCP). Stosowane są one lub powstają jako niepożądane produkty uboczne w zakładach zgazowywania paliw stałych i przeróbki ropy naftowej, w produkcji tworzyw sztucznych, barwników oraz środków ochrony roślin1-3). Chlorofenole kumulują się i pozostają w powierzchniowych warstwach gruntów oraz w osad więcej »

Oczyszczanie gazu syntezowego ciekłym amoniakiem. Ocena korzyści eksploatacyjnych

ZOFIA MORDECKA WALDEMAR WRÓBEL

Omówiono proces oczyszczania gazu syntezowego z pary wodnej i ditlenku węgla przez wymywanie tych zanieczyszczeń ciekłym amoniakiem w zewnętrznym układzie, poza węzłem syntezy. Przedstawiono podstawy fizykochemiczne procesu. Opisano schemat technologiczny i przykładowe parametry w układzie oczyszczania. Dokonano analizy zależności pomiędzy korzyściami z zastosowania procesu a uwarunkowaniami instalacji przemysłowej. Oszacowano zmniejszenie zużycia energii spowodowane zastosowaniem procesu w wybranej instalacji. Fundamentals, process flowsheet and technol. advantages of purifn. of syngas with liq. NH3 were presented. The process can save energy 0.38 GJ/Mg of NH3 in a typical plant. Gaz do syntezy amoniaku zawiera ok. 99% mieszaniny syntezowej, ok. 1% gazów inertnych (Ar+CH4) oraz niewielką ilość pary wodnej i ślady ditlenku węgla. Zawartość pary w gazie wprowadzanym do węzła syntezy określa równowaga fazowa gaz syntezowy-woda1-3), w warunkach ciśnienia i temperatury gazu po kompresorze. Dla ciśnień stosowanych obecnie w instalacjach syntezy (ok. 12-28 MPa) i chłodzeniu gazu po kompresorze w chłodnicy wodnej, gaz świeży zawiera 0,025-0,056% obj. pary wodnej, natomiast zawartość CO2, przy prawidłowej pracy metanizatora tlenków węgla, nie przekracza 6 ppm4). Związki tlenowe są truciznami katalizatora syntezy i konieczne jest ich usunięcie przed wprowadzeniem gazu do reaktora. W większości przemysłowych instalacji głębokie oczyszczenie gazu uzyskuje się wprowadzając go do strumienia cyrkulującego przed końcowym wykropleniem produktu. Zanieczyszczenia wymywane są przez ciekły amoniak i usuwane z cieczą z separatora. Sposób ten jest skuteczny, o czym świadczy długi czas eksploatacji wsadów katalizatora, często dłuższy niż 10 lat. Oczyszczanie ciekłym amoniakiem może być realizowane także poza węzłem syntezy w "zewnętrznym" układzie. Daje to pewne korzyści eksploatacyjne, wynikające z tego, że (i) oczyszczony gaz świeży może być więcej »

OD REDAKCJI

Relacjonując zmiany w polskiej nauce wprowadzane od 2011 r. przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, z satysfakcją witałem przesunięcie priorytetów naukowych i środków finansowych na cele utylitarne, budujące innowacyjność polskiej gospodarki i dające szanse na jej unowocześnienie. O konieczności takich zmian mówiło się w naszym środowisku od lat, właściwie od transformacji ustrojowej w 1989 r., a dopiero teraz zaczęło się to stawać rzeczywistością. Niestety, proces reform w polskiej nauce zachodzi z wielkimi przeszkodami i to natury organizacyjnej. Na przykład dofinansowanie czasopism naukowych przez Ministerstwo Nauki (w tym także naszego czasopisma) zaopiniowane przez zespół ekspertów Ministerstwa w grudniu 2010 r. zostało wstrzymane z nieznanych powodów i poddane ponownej opinii nowo powołanego ciała społecznego w połowie lipca br. Od zmiany ustroju nie zdarzyło się, by redakcje polskich czasopism naukowych i naukowo-technicznych tak długo czekały na decyzję i środki finansowe. Nawet gdy opóźniały się pr więcej »

Ogólne Zgromadzenie Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego

Dnia 28 czerwca 2011 r. obradowało w Puławach Ogólne Zgromadzenie Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego na zaproszenie Zarządu Zakładów Azotowych Puławy SA. Pan Paweł Jarczewski, prezes zarządu Zakładów Azotowych Puławy SA, otworzył obrady Zgromadzenia i powitał jego uczestników. Pan Konrad Jaskóła, Przewodniczący Rady Izby podziękował Panu P. Jarczewskiemu za zorganizowanie obrad w Puławach i wspomniał, że został on ostatnio wybrany wiceprzewodniczącym Fertilizers Europe. Następnie zaproponował, aby obrady Zgromadzenia poprowadził Pan Zenon Pokojski, członek zarządu Z.A. Puławy SA. Uczestnicy jednomyślnie wybrali Pana Z. Pokojskiego na przewodniczącego Zgromadzenia. Na początek zgromadzeni jednomyślnie przyjęli porządek obrad i powołali Komisję Uchwał i Wniosków (Panowie Kazimierz Borkowski, Fundacja Plastics Europe Polska, Jerzy Marszycki, Ciech SA, i Jan Niedziela, Warter Spółka Jawna) oraz Komisję Skrutacyjno-Wyborczą (Panowie Adam Leszczyński, Gatx Rail Polska Sp. z o.o., Radosław Majczak, Basell Orlen Polyolefins Sp. z o.o., i Jerzy Sosin, Biprozat Sp. z o.o.). Uczestnicy obrad obejrzeli krótki materiał filmowy obrazujący początki istnienia Zakładów Azotowych i ich rozruch. Pan P. Jarczewski przypomniał pokrótce sylwetkę Pana Arkadiusza Markiewki, jednego z pierwszych szefów instalacji w Z.A. Puławy, następnie dokonał prezentacji Zakładów. Historia Firmy zaczęła się w latach sześćdziesiątych XX w., kiedy to zbudowano kompleks nawozowy. W latach siedemdziesiątych powstała część chemiczna (melamina I i kaprolaktam), a w latach osiemdziesiątych zrealizowana została modernizacja Zakładów i budowa wytwórni mocznika. Po 2000 r. znacznie wzrosły zdolności produkcyjne spółki. Z.A. Puławy SA to trzeci na świecie producent melaminy. Pięćdziesięciolecie Firmy zostało uświetnione oddaniem nowych zdolności produkcyjnych mocznika i obecnie Zakłady mają 10% udziału w produkcji mocznika w Unii Europejskiej. Wprowadzenie więcej »

Otrzymywanie i modyfikacja chemiczna grafenu

WOJCIECH KRASODOMSKI MICHAŁ KRASODOMSKI

Dokonano przeglądu literatury dotyczącej metod otrzymywania grafenu oraz jego modyfikacji chemicznych od jego odkrycia w 2004 r. do chwili obecnej. Szczegółowo opisano różne warianty syntezy grafenu wykorzystujące dwuetapowy proces utleniania i redukcji grafitu oraz syntezy pozwalające na uzyskanie pochodnych grafenu wykazujących skłonność do dyspergowania w rozpuszczalnikach o różnej polarności. Omówiono również metody fizykochemiczne stosowane do badania struktur grafenowych. A review, with 37 refs. of methods for prepn. and anal. of graphene. W 2008 r. w "Świecie Nauki"1) przystępnie omówiono wyniki badań zespołów University of Manchester2) i Columbia University3), które od kilku lat zajmują się wyodrębnioną odmianą węgla - grafenem. Grafen jest taflą o jednoatomowej grubości, zbudowaną z atomów węgla związanych w heksagonalnej strukturze grafitu i można go traktować jako prekursora wydzielonych wcześniej fulerenów i nanorurek. Powiązania tych materiałów przedstawiono na rys. 1. Unikatowe właściwości grafenu: niezwykła wytrzymałość mechaniczna i sztywność, a także doskonałe przewodnictwo elektryczne, są związane z jego bezdefektową budową. Najbardziej interesujący jest fakt, że w tym materiale elektrony poruszają się ze znacznie większą prędkością niż w innych przewodnikach, a do opisu ich zachowania należy stosować zasady mechaniki relatywistycznej. Grafen jest interesującym materiałem, którego przyszłe zastosowania w elektronice trudno przecenić (np. tranzystory jednoelektronowe lub emitory polowe). Interesujące są również możliwości tworzenia nowych materiałów kompozytowych wykorzystujących jego wytrzymałość. Daje on także możliwości rozwoju niektórych badań z zakresu elektrodynamiki kwantowej bez stosowania akceleratorów cząstek o wysokiej energii. Zaskakująca jest możliwość uzyskania grafenu przez zdejmowanie warstw z powierzchni grafitu, czego opis zamieszczono w pracy1). Mimo tego, że proszek grafenowy jest już więcej »

PERSONALIA

Mgr Grażyna PIOTROWSKA- OLIWA w dniu 30 czerwca 2011 r. objęła stanowisko członka zarządu ds. sprzedaży Polskiego Koncernu Naftowego ORLEN SA. Decyzję w tej sprawie Rada Nadzorcza PKN ORLEN podjęła w dniu 24 marca 2011 r. Pani G. Piotrowska- Oliwa jest absolwentką Akademii Muzycznej w Katowicach (1993), Krajowej Szkoły Administracji Publicznej w Warszawie (1997) oraz INSEAD Executive MBA (2005). Ponadto odbyła m.in. szkolenie z planowania strategicznego (Queens University, Kanada więcej »

Praca zbiorowa (red. Jacek Kijeński, Andrzej K. Błędzki, Regina Jeziórska) ODZYSK I RECYKLING MATERIAŁÓW POLIMEROWYCH

Jerzy Polaczek

Racjonalna gospodarka surowcowa i energetyczna jest podstawą trwałego i zrównoważonego rozwoju gospodarczego współczesnych społeczeństw. Szczególne znaczenie ma tu gospodarka surowcami wtórnymi i odpadowymi, których ponowne wykorzystanie przyczynia się nie tylko do osiągnięcia korzyści materialnych, ale również do ochrony naturalnego środowiska człowieka. Jeszcze nie w pełni opanowano w krajach uprzemysłowionych problem zagospodarowania złomu metali, makulatury papierowej i szkła a już pojawiły się nowe, znacznie trudniejsze, wyzwania, do których należy właściwe wykorzystanie odpadów tworzyw sztucznych i biomasy. Dlatego też dobrze się stało, że na krajowym rynku księgarskim pojawiła się monografia poświecona odpadom tworzyw sztucznych, mających istotny udział w masie odpadów komunalnych. Monografię przygotował wieloosobowy zespół autorski, składający się z 27 ekspertów, zaangażowanych w latach 2007—2010 w realizację rządowego programu badawczego zamawianego "Gospodarka i rozwój technicznego wykorzystania odpadów z two-rzyw polimerowych w Polsce". Wiodącą rolę w realizacji tego programu odgrywał warszawski Instytut Chemii Przemysłowej im. prof. Ignacego Mościckiego, mający wieloletnie tradycje w zakresie recyklingu odpadów tworzyw sztucznych. Pierwsze prace badawcze i wdrożeniowe z tego zakresu zostały tam zainicjowane już w latach sześćdziesiątych XX w. (P. Penczek, R. Ostrysz). Autorzy recenzowanej monografii przedstawili kompleksową analizę bazy surowcowej tworzyw polimerow więcej »

Strategia postępowania z odpadami powstającymi przy produkcji kwasu siarkowego

PIOTR GRZESIAK MARCIN GROBELA RAFAŁ MOTAŁA JOANNA ŁUKASZYK GRZEGORZ SCHROEDER BARBARA CICHY

Przedstawiono charakterystykę odpadów powstających przy produkcji kwasu siarkowego i strategię postępowania z nimi w perspektywie najbliższych kilkudziesięciu lat oraz kierunki badań prowadzące do zmniejszenia ilości odpadów i poprawy stanu środowiska objętego oddziaływaniem zakładów wytwarzających kwas siarkowy. Gaseous, liq. and solid wastes from prodn. of H2SO4 were characterized. The methods for their processing were reviewed. Współczesne społeczeństwa pogodziły się z faktem, że przemysł negatywnie wpływa na środowisko naturalne ze względu na wytwarzanie produktów ubocznych uznawanych za odpady. Skumulowane w środowisku substancje chemiczne mogą zagrażać roślinom, zwierzętom i ludziom, dlatego ochrona środowiska naturalnego stała się głównym wyzwaniem XXI w. Podstawowym elementem zrównoważonego rozwoju gospodarczego jest konieczność poszukiwania rozwiązań maksymalizujących odzysk surowców z odpadów i jest to główny cel wszystkich obszarów polityki Unii Europejskiej. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego 2008/98/WE, preferująca rozwiązania prowadzące do zwiększenia odzysku odpadów i upraszczająca system gospodarowania nimi, jest tego przykładem1). Zrównoważony rozwój to także ograniczanie intensywności eksploatowania środowiska naturalnego prowadzącego do wyczerpywania się surowców naturalnych. Alternatywą dla surowców ze źródeł naturalnych jest otrzymywanie ich z produktów ubocznych, surowców wtórnych i odpadowych1). Rozwój nauki i postęp technologiczny powodują, że większość odpadów nadaje się do ponownego wykorzystania i jest źródłem cennych surowców, zgodne z zasadą 3R (reduce, reuse, recycle) zalecającą stosowanie surowców z odpadów przed wykorzystaniem naturalnych minerałów. Instrumentem pozwalającym kształtować gospodarkę odpadami zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami jest system opłat za korzystanie ze środowiska. Rodzą się przy tym uzasadnione pytania o zasady i sposoby redystrybuowania tych środków dla pr więcej »

Termodynamiczne właściwości układu dwuskładnikowego nitroceluloza/2,4,6-trinitrotoluen

TOMASZ WOLSZAKIEWICZ

Mieszanki 2,4,6-trinitrotoluenu (TNT) i nitrocelulozy (NC) były pastylkowane pod ciśnieniem 1 GPa, składowane przez okres do 1066 dni i badane metodą różnicowej kalorymetrii skaningowej (DCS) w celu wyznaczenia temperatury β-relaksacji, entalpii topnienia i mieszania oraz parametru oddziaływań Flory’ego i Hugginsa. Entalpia mieszania zwiększała się wraz ze wzrostem zawartości TNT w mieszaninie. Entalpia topnienia i parametr Flory’ego i Hugginsa wykazywały minimum na krzywej zależności od zawartości TNT w mieszaninie. Temperatura punktu eutektycznego mieszaniny wyniosła 335,9 K (ułamek masowy TNT 0,550). Mixts. of 2,4,6-trinitrotoluene (TNT) with nitrocellulose were pelleted under 1 GPa, stored for 1066 days and studied for β relaxation temp., melting and mixing enthalpies and Flory-Huggins interaction parameter by differential scanning calorimetry. The mixing enthalpy increased with increasing mass fraction of TNT. The melting enthalpy and Flory-Huggins parameter showed a min. when plotted versus TNT mass fraction. The eutectic temp. of the mixt. was 335.9 K for TNT mass fraction 0.550. Nitroceluloza (NC) jest podstawowym polimerem pochodzenia naturalnego, otrzymywanym w procesie nitracji celulozy i stosowanym jako materiał wysokoenergetyczny przy produkcji stałych paliw rakietowych i prochów bezdymnych. W celu poprawienia właściwości użytkowych i przetwarzania, wprowadzane są do niej składniki małocząsteczkowe działające jako stabilizatory, plastyfikatory lub modyfikatory spalania. Zmieniają one strukturę wyjściowej NC. Zmiany struktury na poziomie molekularnym zmieniają kinetykę spalania, a zarazem właściwości materiału miotającego. 2,4,6-Trinitrotoluen (TNT) jest tanim materiałem wybuchowym, stabilnym i mało wrażliwym. Jego niska temperatura topnienia umożliwia tworzenie mieszanek bez obawy obniżenia stabilności związanej z częściowym rozkładem. Zastosowanie TNT jako składnika zmiękczającego struk więcej »

Wpływ odcieków składowiskowych na proces biologicznego oczyszczania ścieków

BARBARA PIECZYKOLAN KRZYSZTOF BARBUSIŃSKI IZABELA PŁONKA

Przedstawiono wyniki badań wpływu odcieków ze składowiska odpadów komunalnych (surowych i podczyszczonych za pomocą CaO) na efektywność oczyszczania, charakterystykę osadu czynnego oraz skład jego biocenozy w oczyszczalni biologicznej. Wyznaczono dopuszczalny udział objętościowy odcieków w mieszaninie ze ściekami doprowadzanymi do układu biologicznego oczyszczania, który nie powodował pogorszenia efektów oczyszczania i niekorzystnych zmian w biocenozie osadu czynnego. Wykazano, że odcieki wprowadzane do systemu kanalizacji stanowią poważne zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania biologicznej oczyszczalni ścieków. Municipal landfill leachates were optionally pre-treated with CaO and then air-treated together with the municipal sewage in an activated sludge-filled lab. bioreactor (vol. 4 L, residence time 36 h). The introduction of the landfill leachate into sewage system resulted in a serious disturbance of correct functioning the bioreactor (an increase in COD and BOD). Składowiska odpadów komunalnych są obiektami uciążliwymi dla okolicznej ludności gdyż zwabiają różne zwierzęta (gryzonie, ptactwo), a także są źródłem powstawania odorów. Są także bardzo niebezpieczne dla środowiska naturalnego, gdyż w trakcie eksploatacji składowiska, a także po jego zamknięciu powstają odcieki (ścieki przesiąkowe), które ze względu na swój charakter i skład chemiczny zaliczane są zgodnie z polskim prawem1) do ścieków przemysłowych. Odcieki są wodami opadowymi, które penetrują w głąb złoża składowiska, jak również produktami przemian biochemicznych związków organicznych zawartych w odpadach1, 2). Istotny wpływ na skład jakościowy oraz ilość powstających odcieków ma wiek składowiska, ilość wody przedostającej się do złoża odpadów, sposób eksploatacji obiektu oraz sposób zagęszczania odpadów2, 3). Ten rodzaj ścieków przemysłowych charakteryzuje się dużą zawartością związków organicznych i nieorganicznych, które pochodzą głównie z beztle więcej »

Wpływ warunków oddziaływania rozpuszczalników na barierowe właściwości ochronne wulkanizatów kauczuku butylowego

SYLWIA KRZEMIŃSKA WŁADYSŁAW M. RZYMSKI

Zbadano wpływ warunków oddziaływania niepolarnego cykloheksanu i polarnego octanu butylu na właściwości barierowe wulkanizatów niepolarnego kauczuku butylowego (IIR) bez napełniacza oraz zawierających 10 cz. mas. glinokrzemianu warstwowego lub 20 cz. mas. sadzy N550. Stwierdzono, że sposób i warunki kontaktu cieczy z elastycznym materiałem bariery ochronnej wpływają na jego odporność na przenikanie, ocenianą na podstawie oznaczonego czasu przebicia. Krótki czas przebicia wulkanizatów IIR przez cykloheksan w warunkach kontaktu wielokrotnego (tp PN = 25-53 min), niezależnie od obecności i rodzaju napełniacza, jest jednak o 75-150% większy niż w trybie kontaktu ciągłego (tp = 15-33 min). W przeciwieństwie do tego, czas przebicia wulkanizatów IIR przez mniej lotny octan butylu był o 50-400% większy w warunkach kontaktu ciągłego (tp = 130-200 min) niż oznaczony w trybie kontaktu wielokrotnego (tp PN = 40-120 min). Sadza zwiększa o 50% czas przebicia elastomeru przez oba rozpuszczalniki jedynie w warunkach kontaktu ciągłego, natomiast nanonapełniacz glinokrzemianowy - tylko w przypadku przenikania octanu butylu w warunkach kontaktu ciągłego. Non-polar butyl rubber containing nanofiller (layered aluminosilicate, 10 or 20 phr) or com. C black was studied for barrier properties in contact with non-polar cyclohexane and polar BuAc to det. the resistance of the material to permeation, assessed as the breakthrough time. Short breakthrough times (25-53 min) found for cyclohexane under repeated multiple contact conditions independently on the presence and type of fillers were, however, by 75-150% longer than in the case of continuous contact conditions (15-33 min). The breakthrough time determined for BuAc was by 50-400% longer untder continuous contact conditions (130-200 min) than under repeated multiple contact conditions (40-120 min). The addn. of C black resulted in an increase in the breakthrough time for both solvents by więcej »

Wpływ warunków strącania na właściwości CaCO3 otrzymanego z płynu podestylacyjnego i ługu pofiltracyjnego z metody Solvaya w temperaturze 313 K

KATARZYNA BIAŁOWICZ MIECZYSŁAW TRYPUĆ

Przedstawiono wyniki badań dotyczące otrzymywania węglanu wapnia w temp. 313 K z odpadowego płynu podestylacyjnego i ługu pofiltracyjnego pochodzących z produkcji sody metodą Solvaya. Reagenty dozowano w stosunku stechiometrycznym a czas dozowania zmieniał się w zakresie 2-30 min. Przeprowadzono również strącanie węglanu wapnia w obecności niejonowego środka powierzchniowo czynnego Rokafenolu N3. Oznaczano gęstość nasypową i utrząsową, chłonność wody, oleju parafinowego i ftalanu dibutylu, rozkład wielkości cząstek oraz formę krystalograficzną otrzymanego CaCO3. CaCO3 was pptd. from waste liqs. from Solvay process at 313 K for 2-30 min. Addnl. CaCO3 was pptd. in presence of Rokafenol N3 (0.1-1.5 mass parts) for 2 to 30 min. Bulk and packing d., H2O, o-C6H4(COOBu)2 and paraffin oil absorption capacity, particle size distribution and crystallog. form of the CaCO3 crystals were detd. The addn. of surface active agent resulted in increasing the packing d. of the CaCO3 crystals. Znane są liczne sposoby otrzymywania węglanu wapnia technicznego i modyfikowanego wykorzystywanego jako wypełniacz, oraz dla potrzeb farmacji o dużym ciężarze utrząsowym1-6). Powstaje on w wyniku reakcji płynu podestylacyjnego (DS) powstającego podczas produkcji sody metodą Solvaya z ługiem pokrystalizacyjnym z oddziału produkcji sody oczyszczonej lub roztworem wodorowęglanu sodu, w temperaturze nie przekraczającej 323 K. Niedogodnością tych rozwiązań jest to, że płyn pofiltracyjny po odsączeniu CaCO3, zawierający głównie NaCl, kierowany jest w całości do otwartych zbiorników wodnych, wpływając negatywnie na naturalne środowisko. Stosowanie w procesie precypitacji węglanu wapnia Na2CO3, NaHCO3 lub gazowego tlenku węgla(IV) pochodzącego z rozkładu kamienia wapiennego, wpływa niekorzystnie na wskaźniki ekonomiczne metody Solvaya otrzymywania węglanu sodu7-12). Zaproponowano metodę otrzymywania strącanego węglanu wapnia z odpadowego płynu podestylacyjn więcej »

Wpływ wybranych soli kadmu na aktywność dehydrogenaz mikroorganizmów osadu czynnego

ANNA MAŁACHOWSKA-JUTSZ KONRAD MATYJA

Osad czynny jest małym ekosystemem, którego prawidłowe funkcjonowanie może być zagrożone m.in. działaniem toksycznych związ ków kadmu. Do oceny toksyczności tych substancji można wykorzystać testy opisujące holistyczną odpowiedź mieszaniny organizmów. W przeprowadzonych badaniach dokonano pomiarów inhibicji aktywności dehydrogenaz mikroorganizmów. Zwrócono szczególną uwagę na to, jak obserwowany efekt toksyczny zależy od czasu działania wybranych związków kadmu. Oceniono też różnicę pomiędzy toksycznością siarczanu kadmu i octanu kadmu. Uzyskane wyniki sugerują, że do opisu toksyczności metali niezbędne jest podanie informacji o formie w jakiej występują oraz o wpływie czasu na obserwowany efekt. Activated sludge from a municipal sewage treatment plant was cultivated in a bioreactor (vol. 10 L, COD 172 g/L , residence time 6.7 h) in presence of CdSO4 or Cd(OAc)2 (0.1-8.1 or 10-100 mg/L, resp.) to study the toxicity of Cd ions on dehydrogenases of the sludge-contained microorganisms by using 2,3,5-triphenyltetrazolium chloride electron acceptor. A decrease in the activity of dehydrogenases was obsd. The toxicity of CdSO4 was higher than that of Cd(OAc)2. Do oceny toksyczności zanieczyszczeń stosuje się testy ekotoksykologiczne oparte na pomiarach zmian jakie zachodzą w organizmach żywych pod wpływem działania danej substancji. Wyznaczane na tej podstawie wskaźniki, takie jak EC50, są pomocne podczas porównywania toksyczności poszczególnych związków1). Opisują ją jednak tylko w jednym punkcie czasu nie dając pełnego obrazu możliwych zdarzeń. Wskaźniki te często przypisywane są poszczególnym jonom metali, a to jakiego związku były częścią traktuje się jako sprawę drugorzędną2, 3). Tradycyjnie do badań ekotoksykologicznych wykorzystuje się pojedyncze gatunki, które cechują się szerokim spektrum występowania a ich odpowiedź na działanie toksyny jest łatwa do zmierzenia. Istotą tych badań jest stwierdzenie, jakie zagrorzenie więcej »

Wybrane zgłoszenia patentowe z dziedziny chemii (wg Biuletynu Urzędu Patentowego, nr 10 i 11 z 2011 r.)

Zgł. nr 389612; B01J 4/00 INSTYRUT TECHNOLGII EKSPLOATACJI - PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY, Radom Wiejak J., Mazurkiewicz A., Łojkowski W., Majcher A. Urządzenie do odbioru produkcji reakcji z mikrofalowego reaktora chemicznego Urządzenie do odbioru produkcji reakcji, zwłaszcza z mikrofalowego reaktora chemicznego, zawiera dwie symetrycznie rozmieszczone prowadnice (6), otoczone tulejowymi walcowymi teleskopowymi osłonami (8, 9), na których w dolnej części znajdują się łożyskowe tuleje (5), zamocowane w obudowie (4), osadzonej na wsporniku. Na prowadnicach znajdują się amortyzujące sprężyny (7). Do obudowy, w jej środkowej części, jest zamocowany zbrojony stalowym oplotem (12) teflonowy wąż (14), przy pomocy zacisku i rowkowanej tulei (2), z zastosowaniem tulejowego rowkowanego elementu (3), oddzielającego stalowy oplot (12) węża (14) od teflonowego wkładu (13). Teflonowy wkład (13) węża (14) jest wprowadzony do teflonowej wylotowej dyszy (1) mikrofalowego reaktora chemicznego. (1 zastrzeżenie) Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania sorbentu do usuwania rozlanych olejów oraz produktów ropopochodnych w trakcie prowadzenia procesu utylizacji zużytych agregatów i urządzeń izolowanych pianką poliuretanową, zwłaszcza lodówek, chłodziarek, zamrażarek i innych produktów. Sposób wytwarzania sorbentu polega na odessaniu czynnika chłodniczego, opróżnieniu skrzyni zużytego sprzętu ze zbędnego wyposażenia, po czym opróżniona skrzynia zostanie dostarczona do zasobnika rozdrabniacza wstępnego. Rozdrobniona masa zostanie poddana zmieleniu, korzystnie w młynie młotkowym, po czym jest transportowana do dalszego procesu rozdrabniania dowolnym pojemnikiem, przechodząc przez strefę pola magnetycznego, w której zostaje oddzielona frakcja ferromagnetyczna. Po rozdrobnieniu mieszanina kierowana jest do separatora pneumatycznego, w którym następuje oddzielenie pianki izolacyjnej od kawałków tworzyw sztucznych oraz nieregular więcej »

Wykorzystanie soli magnezowych kwasu lauryloeterosiarkowego i kwasu alkilobenzenosulfonowego do wytwarzania płynów do ręcznego mycia naczyń

TOMASZ WASILEWSKI JAN PRZONDO JUSTYNA GORZELAK

Przeanalizowano możliwości wytwarzania płynów do ręcznego mycia naczyń na bazie anionowych surfaktantów w postaci soli magnezowych. Opracowane płyny do ręcznego mycia naczyń oceniano pod kątem zdolności myjącej, emulgującej i pianotwórczej. Analizowano także potencjał drażniący poszczególnych preparatów na podstawie wartości liczby zeinowej. Stwierdzono, że najkorzystniejsze działanie myjące i emulgujące wykazują preparaty na bazie mieszanin soli sodowych i magnezowych kwasu lauryloeterosiarkowego. Produkty te mają nieznacznie niższą zdolność do wytwarzania piany, w porównaniu do produktów opartych na solach sodowych kwasów alkilobenzeno-sulfonowego i lauryloeterosiarkowego. Biorąc pod uwagę znacznie słabsze oddziaływanie drażniące na skórę rąk anionowych surfaktantów w formie soli magnezowych w porównaniu z solami sodowymi, wydaje się że w niedługim czasie sole magnezowe mogą być powszechnie wykorzystywane do wytwarzania handlowych płynów do mycia naczyń. Seven surface-active aq. formulations contg. Mg alkylbenzene sulfonate (3%) or Mg lauryl ether sulfate (up to 9%), optionally Na lauryl ether sulfate (up to 9%) and Na alkylbenzene sulfonate (up to 6%), EtOH (3%), adducts (7:1 by mole) of ethylene oxide to lauryl alc. or (75:1 by mole) to lanoline (1% of each), coconut oil acids diethanolamide (1%) and NaCl (up to 3.25%) were prepd., studied for viscosity, washing, emulsifying and foaming abilities as well as for zein no. and then used for prodn. of low-irritating hand dishwashing liqs. Viscosity of the liqs. showed a max. when plotted vs. NaCl concn. The addn. of Mg lauryl ether sulfate resulted in a substantial increase of the soln. viscosity, washing and emulsifying ability as well as in a decrease in zein no. when compared to a com. Na alkylbenzene sulfonate. Anionowe surfaktanty w płynach do ręcznego mycia naczyń pełnią rolę podstawowych składników. Odpowiadają głównie za działanie detergencyjne preparatu, wła więcej »

Z półki księgarskiej

Omówienie książek: Adam Bielański - PODSTAWY CHEMII NIEORGANICZNEJ, Praca zbiorowa (red. Jacek Kijeński, Andrzej K. Błędzki, Regina Jeziórska) ODZYSK I RECYKLING MATERIAŁÓW POLIMEROWYCH, więcej »

Z prasy zagranicznej

Groźba niedoboru fosforu Chemie plus 2011, nr 4, 18 i nr 5, 4.We wrześniu 2010 r. obradowało w Londynie sympozjum poświęcone globalnym problemom zaopatrzenia przemysłu chemicznego w energię i surowce (2 Chemical Sciences and Society Symposium, w skrócie CS3), zorganizowane przez towarzystwa chemiczne Chin, Niemiec, Japonii Ameryki i W. Brytanii, w którym wzięło udział 30 wybitnych naukowców, specjalistów w dziedzinie materiałoznawstwa i inżynierii materiałowej, pod przewodnictwem laureata Nagrody Nobla, japońskiego uczonego, Ryoji Noyori. W toku obrad podkreślono m.in. ważne znaczenie fosforu w procesach chemicznych, zwłaszcza w produkcji nawozowej i wskazano na realną groźbę jego niedoboru wskutek szybkiego wyczerpywania się naturalnych złóż minerałów fosforowych. Obok azotu, węgla i potasu oraz kilku pierwiastków śladowych fosfor jest najważniejszym elementem przemiany materii w świecie roślinnym. Źródłem azotu, wprawdzie bardzo kosztownym, ale w zasadzie, niewyczerpalnym jest powietrze i synteza amoniaku Habera i Boscha, potas wydobywa się metodą górniczą z dużych pokładów soli potasowych (sylwinu i karnalitu), które jeszcze długo mogą być eksploatowane, w węgiel zaopatrują się same rośliny dzięki fotosyntezie, natomiast jedynym źródłem fosforu są minerały fosforowe (dzisiaj głównie apatyt), których zasoby w Północnej Afryce, na półwyspie Kola oraz na Florydzie, w Afryce Południowej i w Chinach - według zgodnych szacunków wielu ekspertów - ulegną znacznie szybszemu wyczerpaniu niż znajdujące się na Ziemi zasoby węglowodorów. Jeszcze w pierwszych dziesięcioleciach powojennych stosowano w charakterze nawozu fosforowego tomasynę (żużel Thomasa) stanowiącą produkt uboczny wytopu stali. Jednakże, z powodu związanego z tym zanieczyszczenia środowiska chromem, stosowania jej w celach nawozowych w większości krajów uprzemysłowionych zakazano. Również fosforyty pochodzące ze złóż naturalnych zawierają z reguły ciężki więcej »

Zastosowanie pozytonowej tomografii emisyjnej i numerycznej mechaniki płynów do badania warunków wytwarzania zawiesin w mieszalniku mechanicznym

PAULINA PIANKO-OPRYCH

Przy użyciu pozytonowej tomografii emisyjnej PEPT (positron emission particle tracking) dokonano analizy warunków wytwarzania stężonej zawiesiny w mieszalniku mechanicznym, która pozwoliła na dokładne określenie stanu rozproszenia cząstek ciała stałego w cieczy w poszczególnych punktach mieszalnika. Otrzymane z pomiarów doświadczalnych PEPT lokalne wartości trzech składowych prędkości fazy ciągłej i rozproszonej wykorzystano do weryfikacji wyników numerycznych uzyskanych przy użyciu numerycznej mechaniki płynów CFD (computational fluid dynamics). Wyniki doświadczalne PEPT były zgodne z danymi literaturowymi. Najbardziej zbliżone do eksperymentu były wyniki CFD składowej prędkości promieniowej otrzymane dla mieszadła z łopatkami pochylonymi pompującymi płyn w kierunku powierzchni swobodnej PBTD (pitched blade turbine impeller down-pumping) oraz mieszadła z łopatkami pochylonymi pompującymi płyn w kierunku dna aparatu PBTU (pitched blade turbine impeller up-pumping). Mixing conditions of high concd. suspensions of glass spheres (2.85-3.3 mm in size) in saline (d. 1.15 kg/L) in a stirred vessel were studied by positron emission particle tracking (PEPT) method. The 3-dimensional velocity components for the continuous and dispersed phases were used to verify results of the numerical calcn. carried out by computational fluid dynamics method. The exptl. results were in good agreement with the literature data. Badania doświadczalne poświęcone analizie warunków wytwarzania zawiesiny w mieszalniku mechanicznym obejmowały dotychczas głównie pomiary mocy mieszania, liczby przepływu, częstości obrotów mieszadła, wyznaczania pola stężeń i oceny stopnia zawieszenia cząstek ciała stałego w cieczy1). Zaledwie kilka prac eksperymentalnych dotyczyło analizy warunków hydrodynamicznych w zawiesinach poprzez bezpośrednie pomiary średnich i lokalnych wartości prędkości fazy ciągłej2, 3). Geisler i Mersmann2) oraz Bottone4) stwierdzili, że pr więcej »

Zeoforming frakcji parafinowych z procesu Fischera i Tropscha jako proces produkcji wysokooktanowych komponentów benzynowych

ŁUKASZ JĘCZMIONEK

Dokonano oceny przydatności zeoformingu do produkcji wysokooktanowych komponentów benzynowych z frakcji parafinowych z procesu Fischera i Tropscha (FT). Prowadzono zeoforming modelowej frakcji parafinowej (parafina ciekła) o zakresie wrzenia 189,7-210,3°C i właściwościach zbliżonych do lekkich frakcji parafinowych uzyskiwanych w procesie FT. Uzyskane w wyniku zeoformingu ,,frakcje benzynowe" charakteryzowały się dużymi liczbami oktanowymi (wzrost od ok. 10 do ponad 95 jednostek). Gęstość, zawartość siarki, charakterystyka destylacyjna, prężność par i zawartość żywic w uzyskanych komponentach benzynowych odnoszono do wymagań normy EN 228; 2009 dla benzyn silnikowych. Stwierdzono, że otrzymane frakcje benzynowe mogą być rozważane jako ewentualne komponenty benzyn silnikowych. A paraffin oil (b. 189.7-210.3°C) was converted to arom. hydrocarbons (mostly PhMe and m-Me2C6H4) by zeoforming on zeolite catalysts at 380-410°C in 2 tubular flow reactors. The yields of gaseous, gasoline (b. below 210°C) and oil fractions were 37.1-37.8%, 52.9-54.8% and 8.1-9.3%, resp. The gasoline fractions met the std. requirements (octane no., S content, vapour pressure) except for content of arom. hydrocarbons (51.6-52.2%) higher than allowed. Zeoforming jest mało znanym procesem rafineryjnym, rzadko stosowanym na świecie. Przebiega na specjalnym katalizatorze zeolitowym opartym na wodorowej formie zeolitu z rodziny ZSM-51, 2). Typowym surowcem do zeoformingu jest lekka parafinowa frakcja o małej liczbie oktanowej. Jako produkt uzyskuje się frakcję benzynową o wysokiej liczbie oktanowej, oprócz suchych i mokrych gazów i niewielkiej ilości cięższego produktu. Zeoforming został opracowany przez Instytut Katalizy i Naukowo-Inżynieryjne Centrum ,,Zeosit" w Nowosybirsku. W latach 1987-1992 był badany w instalacji pilotowej. W celu dalszego rozwoju i komercjalizacji procesu zawarto porozumienie pomiędzy Centrum ,,Zeosit" a holenderską firmą KTI2). B więcej »

Zjawisko zamiany faz w wodno-organicznych dyspersjach plastizolu poli(chlorku winylu)

EDWIN MAKAREWICZ IWONA DOBIAŁA

Przedstawiono wyniki badań wodnych dyspersji plastizolu poli(chlorku winylu) (PVC) zawierającego ftalan di-n-butylowy, stabilizowanych niejonowymi i anionowymi środkami powierzchniowo czynnymi (SPC), takimi jak produkty oksyetylenowania alkoholi i kwasów tłuszczowych, nonylofenol, etanoloamid, aminy tłuszczowe i pochodne sulfonowe kwasu bursztynowego oraz siarczanowe alkoholu tłuszczowego. Celem badań było wyznaczenie optymalnego stężenia SPC w dyspersji, przy którym uzyskuje się maksymalną wydajność dyspergowania plastizolu PVC w wodzie. Badano wpływ dodatku cieczy organicznej na wydajność dyspergowania i wielkość cząstek plastizolu w dyspersji. Jako ciecze organiczne stosowano ksylen, toluen, octan n-butylu, butanol i cykloheksanon. W zakresie stężeń 8,0-24,3 mmol/g plastizolu cieczy organicznej w wodnej dyspersji obserwowano zjawisko inwersji fazowej. Za pomocą badań reologicznych określono wpływ rodzaju cieczy organicznej na przebieg tego zjawiska. Ten com. surface active agents (1-16.0 mg/cm3) were used for stabilization of aq. emulsions of PVC plastisols in Bu2 phtalate after their diln. with xylene, PhMe, AcOBu, BuOH or cyclohexanone (8-24.3 mmol/g). The dispergation efficiency was detd. as a function of sedimentation time. Optimum concns. of the plastisol, its limiting viscosity no., max. viscosity, pseudoplastic factor and activation energy of viscous flow were also detd. Only small increase in the dispergation efficiency was achieved after addn. of surface active agents and org. solvents. The phase inversion was obsd. Jednym z podstawowych kierunków rozwoju współczesnego przemysłu farb i lakierów jest dążenie do zmniejszenia lub całkowitego wyeliminowania polarnych i toksycznych organicznych rozpuszczalników i rozcieńczalników ze składu materiału malarskiego. Z tego względu interesującą postacią materiałów malarskich są wodorozcieńczalne wyroby dyspersyjne. Postęp w technologii produkcji farb rozcieńczalnyc więcej »

Żywotność wybranych mikroorganizmów na materiałach służących do wyrobu protez dentystycznych

EWA SOBOLEWSKA BOGUMIŁA FRĄCZAK HALINA EY-CHMIELEWSKA MARIUSZ PRYLIŃSKI ANDRZEJ BŁĘDZKI

Problem przeżywalności bakterii i grzybów na materiałach protetycznych jest bardzo istotny dla profilaktyki stomatopatii protetycznych. Badania przeprowadzono na 5 gatunkach mikroorganizmów testowych. Materiał protetyczny stanowiły płytki z tworzywa akrylowego, żywicy acetalowej i stopu chromowo-kobaltowego. Optymalnym materiałem pod względem biologicznym okazała się żywica acetalowa. Przeżywalność bakterii i grzybów na materiałach protetycznych zależała od rodzaju szczepu bateryjnego oraz chropowatości i zwilżalności materiału. Acrylic and acetal resins as well as polished Cr-Co alloys used commonly as prosthetic materials were located in physiolog. salina suspensions of Candida albicans fungi and Staphylococcus aureus, Enterococcus hirae, Escherichia coli and Pseudomonas aeruginosa bacteria for 60 min at 37°C and then transferred to a humid chamber to study viability of the microorganisms during 5 days of incubation. P. aeruginosa bacteria showed the highest survival rate on all the substrates studied. The no. of bacteria and fungi cultures on the acetal resin substrate was the lowest one. Nieustanny postęp w zakresie materiałoznawstwa oraz coraz wyższe wymagania i oczekiwania zarówno lekarzy, jak i pacjentów sprawiają, że producenci materiałów stomatologicznych wprowadzają na rynek coraz doskonalsze i nowocześniejsze produkty. W stomatologii przy wykonywaniu protez mają zastosowanie m.in. tworzywa syntetyczne oraz stopy metali. Najczęściej używane tworzywa wywodzą się z po li(metakrylanu metylu) należącego do grupy mas akrylowych1). Proteza zębowa powinna być tak skonstruowana i wkomponowana w układ stomatognatyczny, aby nie stanowiła czynnika jatrogennego, lecz spełniała rolę leczniczą i profilaktyczną. Wykonanie dobrej protezy bez odpowiedniego materiału podstawowego jest niemożliwe. Należy wziąć pod uwagę zarówno fizykochemiczne właściwości materiałów używanych do wykonania protez, jak też zachowanie się materiału w więcej »