SIGMA-NOT - PORTAL INFORMACJI TECHNICZNEJ - Największa baza artykułów technicznych online

PRZEMYSŁ CHEMICZNY

Miesięcznik ISSN 0033-2496, e-ISSN 2449-9951 - rok powstania: 1917
Czasopismo Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego (SITPChem.)

Structure, manufacture and uses of solid foams Struktura, wytwarzanie i zastosowanie pian stałych

DOI:10.15199/62.2015.10.34
Anna Gancarczyk Marcin Piątek Marzena Iwaniszyn Joanna Kryca Bartosz Leszczyński Joanna Łojewska Andrzej Kołodziej

A review, with 28 refs., of the available on the market solid foams made of metals, ceramics, polymers, C1 and glass. Piany stałe są obecnie produkowane z różnorodnych materiałów (metal, ceramika, tworzywa sztuczne, węgiel, szkło). Przedstawiono przegląd pian dostępnych na rynku, różne metody ich produkcji, zastosowania oraz potencjalne możliwości wykorzystania. Szczególną uwagę zwrócono na morfologię pian jako na jeden z głównych parametrów, których znajomość jest niezbędna przy ich badaniach, a następnie zastosowaniu. Piany stałe reprezentują nowoczesną generację materiałów porowatych, które już od wielu lat wzbudzają duże zainteresowanie pod względem udoskonalania sposobów ich produkcji, a przede wszystkim potencjalnych możliwości ich zastosowania. Istotny jest fakt, że piany stałe mogą być wytwarzane z prawie każdego materiału. Na rynku dostępne są piany metalowe (aluminiowe, niklowe, miedziane), ceramiczne (Al2O3, ZrO2, mullit, SiC), polimerowe (polistyrenowe, polietylenowe, PVC), jak również szklane i węglowe (grafitowe, amorficzne)1, 2). W wyniku procesu spieniania materiału litego jego podstawowe właściwości, takie jak gęstość, przewodność elektryczna, moduł Younga i wytrzymałość, ulegają zmianie. Materiał porowaty rozszerza je bowiem na obszar mniejszych wartości. Oznacza to, że piany charakteryzują się mniejszą przewodnością i wytrzymałością w porównaniu z materiałem litym, ale są od niego znacznie lżejsze i bardziej elastyczne. Pozwala to stosować piany stałe jako izolatory ciepła, pochłaniacze energii lub lekkie materiały strukturalne. Rozpatrując ewentualne zastosowanie piany stałej, w pierwszym kroku należy określić wymagane parametry, takie jak typ struktury porów (zamknięty, otwarty, mieszany), porowatość, rodzaj materiału, kształt elementów. Należy wziąć pod uwagę również względy ekonomiczne: koszty produkcji, obróbki i transportu. Morfologia pian Piany stałe, ze względu na strukturę ich porów, dzie [...]

ZAKUP JEDNORAZOWY I DOSTĘP DO WIRTUALNEJ CZYTELNI
PRENUMERATA PAPIEROWA

Metoda płatności: Płatności elektroniczne (karta kredytowa, przelew elektroniczny)
Dostęp do publikacji (format pdf): 6.00 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 1h: 24.60 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 4h: 43.05 zł	DO KOSZYKA
Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma (format swf) - 12h: 73.80 zł	DO KOSZYKA

Prenumerata

Szanowny Kliencie!
Zamów roczną prenumeratę w wersji PLUS a uzyskasz dostęp do archiwalnych publikacji tego czasopisma.
Nie zwlekaj - skorzystaj z tysięcy publikacji o najwyższym poziomie merytorycznym.

prenumerata papierowa roczna PLUS (z dostępem do archiwum e-publikacji) - tylko 780.00 zł
prenumerata papierowa roczna PLUS z 10% rabatem (umowa ciągła) - tylko 702.00 zł *)
prenumerata papierowa roczna - 690.00 zł
prenumerata papierowa półroczna - 345.00 zł
prenumerata papierowa kwartalna - 172.50 zł

okres prenumeraty:

*) Warunkiem uzyskania rabatu jest zawarcie umowy Prenumeraty Ciągłej (wzór formularza umowy do pobrania).
Po jego wydrukowaniu, wypełnieniu i podpisaniu prosimy o przesłanie umowy (w dwóch egzemplarzach) do Zakładu Kolportażu Wydawnictwa SIGMA-NOT.

Zaprenumeruj także inne czasopisma Wydawnictwa "Sigma-NOT" - przejdź na stronę fomularza zbiorczego »

INNE PUBLIKACJE W TYM ZESZYCIE

8 Kongres Technologii Chemicznej

AJS

W dniach 30 sierpnia-4 września 2015 r. w Rzeszowie odbył się 8 Kongres Technologii Chemicznej, zorganizowany przez Stały Komitet Kongresów Technologii Chemicznej i Wydział Chemiczny Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicza. Obrady otworzył prof. dr hab. inż. Andrzej Sobkowiak, przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Kongresu, który powitał członków Komitetu Honorowego oraz wszystkich uczestników. Formalnego otwarcia Kongresu dokonał Jego Magnificencja Rektor Politechniki Rzeszowskiej, prof. dr hab. inż. Marek Orkisz. Podał on, że Politechnika Rzeszowska jest najstarszą szkołą wyższą w regionie podkarpackim, studiuje na niej 17 tys. studentów. W imieniu prezydenta Rzeszowa, Tadeusza Ferenca, wystąpił wiceprezydent Marek Ustrobiński, który życzył uczestnikom owocnych obrad i miłego pobytu w Rzeszowie. W tej części wystąpili również prof. dr hab. inż. Henryk Górecki, przewodniczący Stałego Komitetu Kongresów Technologii Chemicznej, i prof. dr hab. Bogusław Buszewski, prezes zarządu Polskiego Towarzystwa Chemicznego. Pierwszy referat plenarny pt. "Zielone polimery - chwilowy kaprys czy realna perspektywa?" wygłosił prof. dr hab. inż. Zbigniew Florjańczyk (Politechnika Warszawska). Rynek polimerów w Polsce jest wart ponad 13 mld zł. Jeszcze 15 lat temu status zielonych polimerów miały tylko polimery zdolne do biodegradacji. Polimery biodegradowalne były nieodróżnialne od zwykłych polimerów podczas zbiórki i z tego powodu idea ich stosowania upadła. Zużyte polimery są poddawane recyklingowi. Odzysk całkowity opakowań stanowi 60%, z czego recyklingowi materiałowemu poddaje się 22%, a resztę recyklingowi energetycznemu (spaleniu na cele energetyczne). Pojęcie zielonego polimeru zostało rozszerzone na hybrydy zawierające od 20-25% do 80-85% polimeru biodegradowalnego. Światowa produkcja zielonych polimerów w 2010 r. wyniosła prawie 3 mln t. W Brazylii w 2010 r. powstała instalacja produkująca 220 tys. t pol więcej »

A simplified description of simulation of methane-air combustion with Chemkin PRO software Uproszczony opis symulacji spalania metanu w powietrzu prowadzonej w programie Chemkin PRO - DOI:10.15199/62.2015.10.44

Renata Kędzior Dawid Grzesiak Pola Cybulska Rafał Malinowski Piotr Falewicz Józef Głowiński

Combustion of MeH/air mixts. was simulated for MeH concns. 7.6-9.5% by vol. to det. the change of mol. streams during reaction. A unidirectional flow of the reacting mixt. was examd. in the model. In addn. to convection, thermodiffusion and heat conduction were taken into account. Proportionality coeffs. were also calcd. from resp. equations. Pokazano możliwość dokładnego opisu symulacji spalania metanu w powietrzu za pomocą układu dwóch równań różniczkowych. Symulacja prowadzona była w programie Chemkin PRO przy uwzględnieniu pełnego mechanizmu reakcji GRI-Mech 3.0. W modelu rozważano jednokierunkowy przepływ mieszaniny reagującej. Obok konwekcji uwzględniona została dyfuzja (termodyfuzja) i przewodzenie ciepła. Chemkin PRO jest obecnie na rynku jednym z najbardziej profesjonalnych narzędzi do prowadzenia symulacji procesów spalania. Zaproponowany opis stanowi doskonałe uzupełnienie programu. Jednym z wyzwań, przed którymi staje dziś nowoczesna nauka, oprócz dokładnego poznania złożonych procesów, jest wskazanie dróg umożliwiających uproszczenie ich odwzorowania do celów zastosowań. Rozwój aparatury badawczej oraz innowacyjne technologie pozwalają na podejmowanie prób w miarę dokładnego, a zarazem możliwie prostego opisu zachodzących zjawisk. Koszty prowadzenia procesów oraz czas, który należy przeznaczyć na ich rozpoznanie, ilościowy opis, projektowanie i realizację są jednymi z najistotniejszych czynników wpływających na ich opłacalność. Warunkują one konieczność podejmowania prób poszukiwania uproszczonych opisów skomplikowanych procesów.Spalanie węglowodorów jest niezwykle złożonym procesem łańcuchowym. Na modele kinetyczne tego procesu składa się wiele reakcji elementarnych zachodzących z udziałem dużej liczby produktów pośrednich. Dla udo więcej »

Addition of bark in the production of the starch-based composites Dodatek kory w produkcji biokompozytów skrobiowych - DOI:10.15199/62.2015.10.19

Tomasz Oniszczuk Marcin Mitrus Agnieszka Wójtowicz Leszek Mościcki

Corn starch was modified by addn. of ground bark (up to 30% by mass), and glycerol (20% by mass), and processed by extrusion at 80-120°C and screw speed 60-100 rpm. The thermoplastic starch (TPS) granulates were studied for expansion index, microstructure and some mech. properties. The addn. of bark resulted in increasing homogeneity of the TPS structure and its elasticity. Unfortunately, insufficient binding of bark with starch matrix resulted in decreasing the compression strength of TPS. The addn. of 20% bark was found optimum amt. in the prodn. of TPS. Przedstawiono wyniki badań struktury oraz wybranych cech mechanicznych granulatów biopolimerów skrobiowych z dodatkiem mielonej kory. Zastosowanie mielonej kory jako wypełniacza wpłynęło pozytywnie na poprawę jednorodności struktury skrobi termoplastycznej (TPS). Dodatek ten spowodował obniżenie ilości i wielkości pustych przestrzeni w uzyskanym granulacie. Zwiększona jednorodność granulatu korzystnie zwiększyła jego sprężystość. Niestety, niedostateczne związanie kory z matrycą skrobiową spowodowało obniżenie wytrzymałości na ściskanie, szczególnie przy największej ilości zastosowanego wypełniacza. Na podstawie przeprowadzonych badań można wnioskować, że 20-proc. udział mielonej kory jest optymalną ilością wypełniacza w produkcji biopolimerów skrobiowych. Rozwój proekologicznej świadomości społeczeństwa sprawił, że na całym świecie wzrosło zainteresowanie metodami ochrony środowiska. Dotyczy to szczególnie ograniczenia produkcji śmieci powstałych z opakowań z tworzyw sztucznych. Celem badań jest stworzenie w pełni biodegradowalnych materiałów opakowaniowych, najlepiej z surowców odnawialnych1-5). Dobrym rozwiązaniem wydaje się być skrobia termoplastyczna, która ma tę dodatkową zaletę, że można ją przetwarzać konwencjonalnymi technikami. W celu wytworzenia TPS trzeba zniszczyć krystaliczne struktury skrobi za pomocą oddziaływań termicznych i mechanicznych. Ponieważ te więcej »

Aktualności

Grupa Orlen rozszerza działalność Spółka Orlen Upstream z Grupy Orlen przejmie od DEA Deutsche Erdoel AG 100% udziałów w dwóch koncesjach poszukiwawczo- wydobywczych gazu z łupków w Małopolsce i na Podkarpaciu. Z jednej strony w zakresie niekonwencjonalnych złóż węglowodorów koncern koncentruje się na obszarach o większej perspektywiczności, ale też wzmacnia obecność na polu poszukiwań konwencjonalnych złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. Na prowadzenie tych prac poszukiwawczych potrzebna jest koncesja Ministerstwa Środowiska (zgody na transfer praw do poszukiwań węglowodorów). - Nabywane obszary charakteryzuje znaczny potencjał poszukiwawczy. Wykonane przez nas dotychczas analizy pozwalają na szybkie rozpoczęcie prac wiertniczych, z którymi wiążemy duże nadzieje. Ta akwizycja rozbuduje nasz portfel poszukiwawczy w rejonie Karpat i Zapadliska Przedkarpackiego, a także umożliwi dalszy rozwój projektów poszukiwawczych Orlen Upstream w Polsce. Mam również nadzieję, że nie jest to nasze ostatnie słowo jeśli chodzi o przejęcia aktywów w tym roku - powiedział portalowi wnp.pl Wiesław Prugar, prezes Orlen Upstream. Kolejną inwestycję rozpoczyna też należąca do Grupy Orlen spółka IKS Solino. Spółka ta uzyskała pozwolenie wodnoprawne, niezbędne do rozpoczęcia budowy nowego ujęcia wody z rzeki Noteć. Ujęcie to pozwoli spółce na zwiększenie ilości wody przesyłanej do Podziemnego Magazynu Ropy i Paliw "Góra" oraz znacznie poprawi jego funkcjonalność i operacyjność. Jest to realizacja strategii kawernowej, która ma na celu dostosowanie magazynu do wymogów nowej ustawy o zapasach, wchodzącej w życie z początkiem 2018 r. Podziemny magazyn ropy i paliw Aktualności 94/10(2015) 1647 w Górze, należący do spółki IKS Solino, osiągnął w br. docelową wielkość ponad 6 mln m3. Grupa Orlen posiada w Polsce 57% pojemności magazynowych ropy naftowej oraz 46% pojemności paliw płynnych. Wykorzystywane będą 2 kawerny, z których dotychczas więcej »

Analysis of exhaust gases from combustion of plant biomass briquettes Analiza gazów emitowanych w procesie spalania brykietów z biomasy roślinnej - DOI:10.15199/62.2015.10.23

Ignacy Niedziółka Magdalena Kachel-Jakubowska Artur Kraszkiewicz Wojciech Tanaś Beata Zaklika

Samples of biofuels produced sep. from hay meadow, stems of Sida hermaphrodita and Miscanthus giganteus as well as three kinds of straw (corn, wheat and oilseed rape) were combusted in a lab. boiler. Energy contents were 16.5-17.6 MJ/kg, depending on the type of used biomass. The CO, NOx and SO2 concns. in the exhaust gas were detd. The lowest concns. (1125, 110 and 24 ppm, resp.) were found in the exhaust gas generated by the combustion of Sida hermaphrodita. The combustion of hay meadow resulted in a gas contg. 3918, 123 and 66 ppm of CO, NOx and SO2, resp. Przedstawiono wyniki badań właściwości fizycznych, chemicznych i energetycznych wybranych surowców roślinnych oraz pomiarów kontrolowanego spalania wytworzonych biopaliw wraz z analizą składu i temperatury gazów spalinowych. Do produkcji brykietów użyto: słomy kukurydzianej, pszennej, rzepakowej, siana łąkowego oraz łodyg ślazowca pensylwańskiego i miskanta olbrzymiego. Stała średnica brykietów wynosiła 50 mm, ich średnia długość wahała się w przedziale 21-45 mm, a masa 48-82 g. Najmniejszą gęstość właściwą miały brykiety z łodyg miskanta olbrzymiego (844 kg/m3), a największą brykiety z siana łąkowego (1159 kg/m3). Skład chemiczny spalin zależał od rodzaju użytego surowca. Najbardziej korzystne wskaźniki emisji gazów uzyskano podczas testów spalania brykietów z łodyg ślazowca pensylwańskiego, a najmniej korzystne ze spalania brykietów z siana łąkowego. Stwierdzono, że ze wzrostem zawartości azotu oraz siarki w spalanych biopaliwach następował spadek temperatury gazów spalinowych. Analizowano także zależność pomiędzy czasem spalania brykietów a temperaturą gazów spalinowych oraz wielkością ich strat i wydajnością pirotechniczną procesu. Rosnące potrzeby energetyczne wiążące się z perspektywą wyczerpywania się paliw kopalnych, a także obawy o stan środowiska naturalnego przyczyniają się do większego zainteresowania odnawialnymi źródłami energii (OZE). Ich zasoby więcej »

Analysis of selected combustion properties of polypropylene fibers used as admixture in fiber-reinforced concrete at fire temperatures Analiza wybranych właściwości palnych włókien polipropylenowych stosowanych jako dodatek do fibrobetonu w temperaturach pożarowych - DOI:10.15199/62.2015.10.13

Marzena Półka Tomasz Drzymała

Three polypropylene (PP) fibers were used as admixtures in concretes studied for combustion properties (ignition temp., combustion heat, thermogravimetric (TG) anal.) and for structure. The PP fibers did differ significantly neither in ignition temps. nor in combustion heats. The presence of air during the TG anal. resulted in substantial increasing the PP fiber mass loss. Good adhesion of the fibers to concrete was obsd. The decompn. of the fibers in air started at 220°C while in N2 at 400°C. Podjęto próbę analizy wybranych właściwości palnych trzech rodzajów włókien polipropylenowych (PP) stosowanych jako dodatki do betonów. Oznaczono temperaturę zapalenia, ciepło spalania oraz dokonano analiz termograwimetrycznych (TG) badanych włókien. Obserwacje strukturalne (SEM) wykonano używając skaningowego mikroskopu elektronowego typu LEO 1530 produkcji firmy ZEISS. W badaniach SEM skupiono się na analizie zachowania się wybranych włókien PP w próbkach betonu zwykłego i wysokowartościowego z tym dodatkiem w zależności od temperatury wygrzewania próbek. Rozkład włókien w powietrzu rozpoczynał się w temp. 220°C, podczas gdy w atmosferze N2 w 400°C. W ostatnim dwudziestoleciu na świecie nastąpił bardzo intensywny wzrost produkcji i zużycia tworzyw sztucznych. Wzrosła też produkcja polipropylenu (PP), który jest komponentem wielu wyrobów budowlanych1). Stosowanie PP w postaci włókien jest również zalecane jako rozwiązanie technologiczne pozwalające na zwiększenie odporności konstrukcji wykonanej z betonu wysokowartościowego HSC (high-strength concrete) na działanie wysokiej temperatury w czasie pożaru poprzez wpływanie na ograniczenie zjawiska eksplozyjnego odpryskiwania betonu (thermal spalling)2-5). Zjawisko to stwarza duże zagrożenie dla ratowników i obniża wytrzymałość konstrukcji poprzez odsłanianie bardzo wrażliwych na temperaturę prętów zbrojeniowych, co w efekcie może prowadzić do zniszczenia konstrukcji. Zjawisko spalling więcej »

Chemical consequences of inappropriate segregation of electrowaste Chemiczne następstwa niewłaściwej segregacji elektroodpadów - DOI:10.15199/62.2015.8.10

Andrzej Marczuk Wojciech Misztal Marek Szmigielski Janusz Zarajczyk Józef Kowa lczuk Krzysztof Jóźwiakowski

Share and type of electrowaste in Lublin (Poland) municipal wastes were detd. Incomplete electric and electronic devices were predominant in the waste mass. Przeanalizowano chemiczne i toksykologiczne konsekwencje niewłaściwej segregacji typowych elektroodpadów. Przedstawiono wyniki badania udziału różnego rodzaju elektroodpadów w odpadach komunalnych odbieranych z wybranych obszarów miasta Lublin. Działalność człowieka wiąże się w nieodłączny sposób z powstawaniem odpadów. Każdego dnia do pojemników trafiają resztki produktów spożywczych, opakowania jednorazowe, elementy garderoby, zużyty sprzęt lub produkty uboczne procesów wytwórczych. Tylko w 2013 r. w Polsce zebrano prawie 9,5 mln t odpadów komunalnych, co oznacza, że na jednego mieszkańca przypadło średnio 246 kg1). Skład odpadów ulega ciągłym zmianom, w odbieranych frakcjach pojawiają się elementy, które nie były obecne w przeszłości (np. elementy drukarek 3D), zmienia się także udział poszczególnych frakcji. Dynamiczny rozwój technologiczny sprawia, że do odpadów komunalnych trafia coraz więcej zużytych urządzeń elektrycznych i elektronicznych. W 2013 r. w Polsce zidentyfikowano ponad 27 tys. t tego rodzaju odpadów1). Dążenie do osiągnięcia przez producentów sprzętu elektronicznego przewagi konkurencyjnej przybrało postać szybkiego wprowadzania na rynek coraz to nowszych, cechujących się większymi możliwościami produktów. Konsekwencją takiego działania jest skrócenie czasu eksploatacji tego sprzętu w stosunku do jego rzeczywistej żywotności. Sytuacja ta intensyfikuje wzrost ilości wyrzucanego w ciągu roku sprzętu elektronicznego i elektrycznego2-4). Elektrośmieci zarówno pod względem chemicznym, jak i fizycznym różnią się od innych form miejskich i przemysłowych odpadów. Stanowią one zarówno szansę (zawierają cenne materiały, które z powodzeniem mogą być poddawane różnym formom odzysku i recyklingu), jak również zagrożenie (stosunkowo wysoka zawartość szkodliwych sub więcej »

Chemical determinants of the use of recycled vehicle components Chemiczne uwarunkowania zagospodarowania elementów pojazdów poddanych recyklingowi - DOI:10.15199/62.2015.10.46

Andrzej Marczuk Wojciech Misztal Tomasz Słowik Wiesław Piekarski Monika Bojanowska Izabella Jackowska

The structure of waste (quantity and type of materials) resulting from dismantling of 170 vehicles in a specialized facility, withdrawn from the use, was defined. The recycling allowed to recover materials, products and energy in 79.7%, 17.5% and 2.63%, resp. Motoryzacja wywiera duży wpływ na środowisko przyrodnicze. Oddziaływania dotyczą zarówno budowy infrastruktury, jak również wszystkich etapów związanych z powstawaniem, eksploatacją oraz unieszkodliwieniem zużytych pojazdów samochodowych. Problemy natury ekologicznej związane z zagospodarowaniem samochodów wycofanych z eksploatacji stanowią niezwykle istotne zagadnienie. Praca zawiera wyniki analiz dotyczących cyklu życia obiektów technicznych pochodzących z przykładowego przedsiębiorstwa. Poddano analizie oddziaływanie elementów pojazdów na środowisko. Przedstawiono metody chemicznych procesów recyklingu surowcowego. Duże zainteresowanie konsumentów najnowszymi zdobyczami techniki, a także wykorzystanie zaawansowanych, coraz to nowocześniejszych urządzeń i maszyn przez wytwórcze podmioty rynku sprawia, że tempo rozwoju technologii staje się coraz wyższe. Sytuacja ta jest przyczyną wzmożonego wzrostu zapotrzebowania na energię, która na przełomie ostatnich lat (w skali świata) w blisko 80% pochodzi ze źródeł konwencjonalnych1). Znaczna szkodliwość działań związanych z wydobyciem surowców energetycznych oraz z procesami ukierunkowanymi na pozyskiwanie energii ze źródeł nieodnawialnych sprawia, że sytuacja ta stanowi niezwykle istotny problem we współczesnej gospodarce światowej. Znaczący wpływ na środowisko przyrodnicze wywierają obiekty techniczne, w tym środki transportu. Negatywne oddziaływanie doty- Pracę dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie 1868 94/10(2015) Dr Monika BOJANOWSKA - notkę biograficzną i fotografię Autorki drukujemy w bieżącym numerze na str. 1783. Prof. dr hab. Izabella JACKOWSKA - notkę więcej »

Chemical properties of cold-pressed vegetable oils Właściwości chemiczne ekologicznych olejów roślinnych tłoczonych na zimno - DOI:10.15199/62.2015.10.12

Marta Krajewska Dariusz Andrejko Beata Ślaska-Grzywna

Seeds of oilseed rape (Brassica napus L.) varieties Adriana, fiber flax (Linum usitatissimum L.) varieties Luna, hemp (Cannabis sativa L.) varieties Beniko, blue poppy (Papaver somniferum L.) varieties Major, garden cress (Lepidium sativum L.), fennelflower (Nigella sativa L.) were analyzed for fat content and cold-pressed (room temp.) to det. the oil extn. efficiency. The oils were characterized by acid no., peroxide value and oxidative stability. All the seeds (except for cress) had a similar fat content to 30-40%. The oils met the quality requirements but showed low oxidative stability except for rapeseed oil. Przeprowadzono tłoczenie na zimno oleju z nasion rzepaku ozimego (Brassica napus L.) odmiany Adriana, lnu włóknistego (Linum usitatissimum L.) odmiany Luna, konopi włóknistych (Cannabis sativa L.) odmiany Beniko, maku niebieskiego (Papaver somniferum L.) odmiany Major, rzeżuchy ogrodowej (Lepidium sativum L.) i czarnuszki siewnej (Nigella Sativa L.). W nasionach oznaczono zawartość tłuszczu. Obliczono wydajność tłoczenia oleju. W olejach oznaczono liczbę kwasową (LK), liczbę nadtlenkową (LN) oraz stabilność oksydatywną. Wszystkie użyte do badań nasiona charakteryzowały się zbliżoną zawartością tłuszczu wynoszącą 30-40%, z wyjątkiem rzeżuchy (13,4%). Uzyskane oleje speł-niały normy jakościowe pod względem wartości LK, ale charakteryzowały się małą stabilnością oksydatywną (wyjątek stanowił olej rzepakowy). Jednym z najważniejszych czynników wpływających na zdrowie i dobre samopoczucie człowieka jest dieta. Konsumenci wybierają coraz częściej żywność funkcjonalną, tj. o właściwościach prozdrowotnych1). Oleje roślinne są podstawowym składnikiem pożywienia człowieka. Dostarczają organizmowi cennych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i nie zawierają cholesterolu2, 3). Oleje tłoczone na zimno, ze względu na zawarte w nich antyoksydanty (tokoferole, związki polifenolowe, karot więcej »

Correlation of numerical data on methane oxidation on palladium catalysts with experimental data Badania korelacji numerycznego opisu reakcji utleniania metanu na katalizatorach palladowych z danymi doświadczalnymi - DOI:10.15199/62.2015.10.32

Beata Stasińska

MeH was oxidized with air (0.75-1.7%) in a laboratory reactor over Pd/Al2O3 catalyst (flow rate 20-30 m3/h) to validate the numerical reaction model. The calcd. data agreed well with the exptl. ones. Przedstawiono wyniki badania poprawności opisu numerycznego reakcji utleniania metanu na katalizatorach palladowych osadzonych na przemysłowym nośniku glinowym. Badania wykonano w wielkolaboratoryjnej aparaturze katalitycznego utleniania metanu w zakresie całkowitych przepływów 20-30 m3/h i różnych stężeń metanu w powietrzu (0,75-1,70%). Wyniki wykazały poprawną korelację danych doświadczalnych z wartościami wyliczonymi na podstawie numerycznego opisu równania reakcji. Zgodność danych doświadczalnych i wartości wyliczonych teoretycznie pozwala sadzić, że równanie to można zastosować do projektowania reaktora w skali technicznej i przemysłowej. Podstawowym problemem w projektowaniu reaktorów dla procesów chemicznych jest nie tylko znalezienie kontaktu katalitycznego o określonych parametrach aktywności, wytrzymałości i trwałości, ale również ustalenie numerycznego opisu przebiegu procesu dla dokładnie poznanego układu katalitycznego. W tym celu na podstawie pomiarów w reaktorze bezgradientowym dla badanego katalizatora określono równanie numeryczne szybkości reakcji sposobem opisanym w pracach1, 2), w postaci równania (1): r = 0,203478 · p[CH4] (1) w którym p[CH4] oznacza prężność cząstkową metanu. Równanie to pozwala oszacować ilość złoża katalitycznego badanego katalizatora niezbędną do uzyskania całkowitego przereagowania reagentów dla konkretnych stałych przepływów i stężeń reagentów. Oznacza to, że reaktor ogrzany do temperatury zapoczątkowania reakcji katalitycznej, wypełniony daną masą katalizatora będzie pracował tylko na odcinku, w którym przepływające gazy reakcyjne będą ulegały przemianie na powierzchni katalizatora. W tej części reaktora w wyniku przebiegu egzotermicznej reakcji utleniania będzie obserwowany więcej »

Cost-effectiveness of underground coal gasification by the shaft method Efektywność kosztowa procesu podziemnego zgazowania węgla metodą szybową - DOI:10.15199/62.2015.9.11

Krystyna Czaplicka-Kolarz Piotr Krawczyk Magdalena Ludwik-Pardała Dorota Burchart-Korol

Cost-effectiveness and sensitivity analyses of process gas prodn. by underground bituminous coal gasification by shaft method were carried out. The life cycle cost anal. was also performed. Coal seam thickness, length of the sidewalk sharing, distance of georeactor from the shaft and depth of the coal seam were the crucial factors of cost-effectiveness for the process for gas prodn. Przedstawiono wyniki analizy efektywności kosztowej wytwarzania gazu procesowego w procesie podziemnego zgazowania węgla metodą szybową. Analiza kosztowa została wykonana metodą oceny kosztu cyklu życia LCC (life cycle cost) zgodnie z normą PN-EN 60300- 3-3 i obejmowała koszty nabycia (nakłady inwestycyjne), koszty posiadania (koszty eksploatacyjne) i koszty likwidacji. Wyniki analizy LCC poddano analizie wrażliwości, którą przeprowadzono przy wykorzystaniu wskaźnika dynamicznego kosztu jednostkowego DGC (dynamic generation cost) obliczonego w funkcji zmiennych krytycznych w przyjętym zakresie ich zmian. Uzyskane wyniki analizy kosztowej wskazują, że dla przyjętych założeń podziemne zgazowanie węgla metodą szybową jest efektywne kosztowo. Koszt wytworzenia jednostki energii w gazie procesowym jest bowiem niższy od ceny zakupu energii zawartej w gazie ziemnym. Przeprowadzona analiza wrażliwości efektywności kosztowej podziemnego zgazowania węgla metodą szybową pozwoliła określić hierarchię wpływu analizowanych zmiennych krytycznych na wskaźnik DGC, tj. miąższość pokładu węgla, długość chodnika udostępniającego, odległość georeaktora od szybu i głębokość zalegania pokładu węgla. Proces podziemnego zgazowania węgla (PZW) jest jedną z metod jego konwersji bezpośrednio w złożu. W technologii tej uzyskuje się gaz procesowy, który po wyprowadzeniu na powierzchnię i oczyszczeniu może być wykorzystywany do wytwarzania zarówno energii elektrycznej, jak i ciepła. Podczas PZW do pokładu węglowego doprowadzane są media zgazowujące (powietrze, tlen, par więcej »

Distribution of heavy metals in waste streams during combustion of Sida hermaphrodita (L.) Rusby biomass Rozdział metali ciężkich pomiędzy strumienie odpadów podczas spalania biomasy ślazowca pensylwańskiego - DOI:10.15199/62.2015.10.14

Joanna Szyszlak-Bargłowicz Grzegorz Zając

Sida hermaphrodita (L.) Rusby biomass pellets were combusted in a low-power boiler to study the distribution of heavy metals (As, Cd, Cr, Cu, Pb, Zn) in bottom ash and exhaust gas. During combustion, the heavy metals introduced with the fuel were mainly emitted into the atm. except for Cu deposited mostly (70%) in the bottom ash. Określono rozrzut metali ciężkich między strumienie odpadów podczas spalania peletów z biomasy ślazowca pensylwańskiego. Wykonano analizy laboratoryjne spalanego paliwa, a także popiołu paleniskowego powstającego w procesie spalania. Oznaczono zawartość As, Cd, Cr, Cu, Pb i Zn. Zawartość tych metali w badanych próbkach nie odbiegała od typowej ich zawartości w biomasie pochodzącej z celowych upraw energetycznych. Wprowadzone z paliwem metale ciężkie były głównie wyprowadzane do atmosfery. Mniejsza ich ilość znajdowała się w odpadzie paleniskowym. Wyjątkiem była miedź, której 70% oznaczono w odpadzie paleniskowym. Zastępowanie paliw kopalnych odnawialnymi źródłami energii (OZE) jest jednym ze sposobów zmniejszenia emisji CO2. Z uwagi na dostępność i uniwersalność zastosowania oraz stosunkowo dużą wartość energetyczną znaczącą pozycję wśród OZE zajmuje biomasa typu lignino-celulozowego, a zwłaszcza drewno i odpady drzewne wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej i ciepła w instalacjach współspalania i w indywidualnych systemach grzewczych. Alternatywą dla pozyskiwania biomasy z upraw leśnych lub odpadów przemysłu drzewnego są celowe uprawy energetyczne. Typowe rośliny energetyczne to topola (Populus spp.), wierzba (Salix ssp.) i miskant (Miscanthus spp.). Europejskie scenariusze dotyczące użytkowania gruntów przewidują znaczący wzrost obszarów upraw energetycznych1). Jedną z roślin mających duży potencjał energetyczny jest ślazowiec pensylwański (Sida hermaphrodita (L.) Rusby). Jest to roślina uprawiana i badana głównie w Polsce. Ślazowiec pensylwański jest rośliną o zadowalającym potencja więcej »

Effect of an amino acids-containing biostimulator on common bean crop Wpływ działania biostymulatora zawierającego aminokwasy na plon fasoli zwykłej - DOI:10.15199/62.2015.10.16

Sławomir Kocira Anna Kocira Marek Szmigielski Anna Piecak Agnieszka Sagan Urszula Malaga-Toboła

A com. amino acids-contg. biostimulator was applied on leaves of 2 common bean varieties in field exps. to study its effects on seed, mass and pod nos. The seeds were analyzed for protein, moisture and ash contents. Use of the biostimulator resulted in increasing the seed no. and mass as well as the protein content in the seeds. Dokonano oceny działania wybranych nawozów płynnych zaliczanych do grupy biostymulatorów zawierających aminokwasy. Przedstawiono wyniki badań efektywności nawożenia biostymulatorem Terra Sorb Complex fasoli zwykłej odmiany Aura i Toska. Dokonano porównania zawartości białka i popiołu w obu odmianach w zależności od formy i stężenia aplikowanego biostymulatora. Stwierdzono, że nawożenie Terra Sorb Complex korzystnie wpływa na plonowanie fasoli zwykłej i determinuje zawartość białka i popiołu w badanych odmianach fasoli. Optymalne warunki do wzrostu i rozwoju roślin zapewniają uzyskanie wysokiego plonu. W okresie wegetacji często występują niekorzystne warunki środowiskowe (zbyt niska lub wysoka temperatura powietrza, niedobór lub nadmiar opadów atmosferycznych), co powoduje utrudnienia w pobieraniu składników pokarmowych ze środowiska glebowego. Dostarczenie składników pokarmowych roślinie w warunkach dla niej stresowych przyczynia się do poprawy jej wzrostu i rozwoju, a w konsekwencji korzystnie wpływa na parametry plonotwórcze. Skutecznym sposobem na zwiększenie odporności roślin na czynniki stresowe jest zastosowanie nawozów dolistnych. W grupie tej znajdują się m.in. różnego rodzaju biostymulatory oparte na wyciągach z alg morskich1-3), związkach nitrofenolowych4, 5) lub wolnych aminokwasach6, 7). W ostatnim okresie coraz częściej można spotkać na rynku nawozy o działaniu biostymulującym zawierające aminokwasy. Aminokwasy są elementem składowym białek, a ich biosynteza wymaga dużych nakładów energetycznych. Dostarczenie roślinom aminokwasów, szczególnie w momentach krytycznych (po wystąpieniu więcej »

Effect of ferrous sulfate and peracetic acid on the properties of activated sludge Wpływ siarczanu żelaza(III) i kwasu nadoctowego na właściwości osadu czynnego - DOI:10.15199/62.2015.10.41

Bożena Szejniuk Adam Traczykowski Katarzyna Budzińska Anita Jurek Krzysztof Berleć Marcin Bochenek Magdalena Michalska

An activated sludge was treated with Fe2(SO4)3 (5-7 g/kg dry mass) and AcOOH (0.15-0.75 mg/kg dry mass) to change the suspension content, sediment index and d. index of the sludge. The addn. resulted in decrease of the biotic sediment index but did not result in any substantial decrease in the filamentous bacteria no. Zbadano wpływ siarczanu żelaza(III) i kwasu nadoctowego na właściwości osadu czynnego, opierając się na wskaźnikach fizykochemicznych i mikrobiologicznych (indeks osadowy, indeks gęstości, zawiesiny ogólne, indeks biotyczny osadu, bakterie nitkowate). Zastosowane w doświadczeniu reagenty chemiczne wpływały na skład ilościowy i gatunkowy biocenozy osadu czynnego. Siarczan żelaza stanowił czynnik limitujący proliferację bakterii nitkowatych, jednak ograniczał w znacznym stopniu rozwój pozostałych elementów mikrofauny. Dozując siarczan żelaza(III) w dawce powyżej 6 g/kg s.m. zawiesin ogólnych (ZO), stwierdzono tendencję zmniejszenia ilości bakterii nitkowatych oraz obniżenie wartości indeksu biotycznego osadu. Kwas nadoctowy jako reagent nieselektywnie utleniający niekorzystnie wpływał na właściwości osadu czynnego, gdyż powodował znaczny wzrost proliferacji morfotypów bakterii nitkowatych już przy najniższej dawce. Jednocześnie kwas ten negatywnie wpływał na biocenozę osadu czynnego, co powodowało obniżenie indeksu biotycznego osadu o 8 jednostek w 10-stopniowej skali.Oczyszczanie ścieków komunalnych metodą osadu czynnego należy do najbardziej popularnych i wydajnych technologii. Podstawowy proces oczyszczania składa się z 2 głównych etapów obejmujących rozkład zanieczyszczeń zawartych w ściekach przez mikroorganizmy w wyniku przemian biochemicznych oraz oddzielenie ścieków oczyszczonych od biomasy osadowej przez sedymentację i dekantację. Efektywność poszczególnych składowych w znacznym stopniu zależy od składu biocenozy osadu czynnego oraz parametrów ścieków surowych dostarczanych do układu1-3). Dla odpowi więcej »

Effect of phosphoric fertilizing on the chemical composition of water in a pond and of ground water from adjacent farmland Wpływ nawożenia fosforowego na skład chemiczny wód w śródpolnym oczku wodnym oraz w wodzie gruntowej z przyległych terenów rolniczych - DOI:10.15199/62.2015.10.42

Adam Brysiewicz Piotr Wesołowski

Water samples taken from a mid-field pond and a piezometer at Żelisławiec (Poland) were studied for pH, electrolytic cond., and contents of phosphate P, ammonium and nitrate N for 3 yr. They did not meet the requirements for drinking water because of their eutrophization. W latach 2010-2014 w oczku wodnym Żelisławiec zlokalizowanym w zachodniej części Polski przeprowadzono badania, których celem było określenie wpływu nawożenia pól uprawnych na zawartość związków chemicznych, głównie fosforanów w wodzie powierzchniowej oczka wodnego oraz w wodach gruntowych z przyległych terenów rolniczych. Dodatkowo mierzono pH wody i jej przewodność elektrolityczną. Próby wody pobierano z głębokości 50 cm poniżej poziomu powierzchni wody, a od 2011 r. pobierano również próby wody gruntowej z piezometru zlokalizowanego w pobliżu oczka wodnego. Oznaczano stężenie fosforanów(V) (P-PO4) oraz dodatkowo azotu amonowego (N-NH4) i azotu azotanowego (N-NO3). Stwierdzono dużą eutrofizację zbiornika. Jakość wód powierzchniowych w dużej mierze zależała od dopływu biogenów zawartych w wodach gruntowych, zasilających badane oczko wodne. Pochodziły one z nawożenia mineralnego przyległych użytków rolnych. Oczka wodne są niewielkimi zbiornikami wodnymi (o powierzchni do ok. 1 ha) i stanowią istotny element krajobrazu na obszarach wiejskich lub leśnych1, 2). Te małe, bezodpływowe akweny wodne ze względu na usytuowanie na terenach rolniczych, zwane są potocznie śródpolnymi oczkami wodnymi3). W środowisku odgrywają istotne funkcje, m.in. pełnią rolę w kształtowaniu bilansu wodnego terenów rolniczych przyległych do oczek wodnych4, 5). Ponadto śródpolne oczka wodne są siedliskiem bytowania i rozrodu wielu przedstawicieli ichtio i herpetofauny2), ale także stanowią miejsce wodopoju dla licznego ptactwa wodnego oraz zwierzyny łownej. Służą także rekreacji oraz edukacji, stanowiąc swoiste dziedzictwo przyrodnicze6). Dotychczasowe badania dotyczące śródpolnyc więcej »

Effects of biochemical and thermochemical conversion of sorghum biomass to usable energy Efekty biochemicznej i termochemicznej konwersji biomasy sorga (Sorghum bicolor Moench.) na energię użytkową - DOI:10.15199/62.2015.10.39

Alina Kowalczyk-Juśko Bogdan Kościk Krzysztof Jóźwiakowski Andrzej Marczuk Janusz Zarajczyk Józef Kowalczuk Marek Szmigielski * Agnieszka Sagan

Sweet sorghum biomass was studied for compn., physicochem. properties and applicability for conversion to biogas and energy. High humidity of the biomass and low fusibility temp. of the ash were of disadvantage in the biomass processing. Oceniono właściwości fizykochemiczne biomasy sorga cukrowego w kontekście jej wykorzystania do produkcji energii w procesach fermentacji metanowej i spalania. Badania wykazały dużą wydajność biogazu z jednostki suchej masy, a także znaczący udział biometanu. Wartość opałowa i inne parametry ważne dla spalania okazały się zbliżone do określonych dla innych rodzajów biomasy, przy czym istotnym ograniczeniem spalania sorga jest jego duża wilgotność polowa. Niskie temperatury topliwości oraz duży udział tlenków zasadowych wskazują na duże ryzyko tworzenia osadów w urządzeniach grzewczych. Prawne zobowiązania dotyczące zwiększania udziału biomasy innej niż leśna w całkowitym zużyciu biomasy wykorzystywanej przez jednostki wytwórcze energii wiążą się z poszukiwaniem wydajnych, szybko rosnących gatunków roślin, których biomasa może być przydatna dla energetyki1). Rośnie zapotrzebowanie na biomasę wierzby i topoli, jednak uprawa gatunków drzewiastych wiąże się z wieloletnim wyłączeniem gruntu z użytkowania i długim okresem oczekiwania na uzyskanie zadowalających plonów. W tej sytuacji potrzebne są badania nad energetycznymi parametrami biomasy jednorocznych roślin o dużym potencjale plonowania. Niektóre gatunki mogą być wykorzystane w termochemicznych procesach konwersji na energię (spalanie, współspalanie, piroliza, zgazowanie) lub w instalacjach, w których prowadzone są procesy biochemiczne (gorzelnie, gdzie produkowany jest bioetanol, lub biogazownie, gdzie powstaje biometan). Taką wszechstronnie przydatną rośliną jest kukurydza wykorzystywana do produkcji biogazu, bioetanolu i stałych surowców opałowych: brykietów i peletów2). Ograniczanie uprawy do jednego gatunku prowadzi do zmęczenia gleby więcej »

Evaluation of the wetting and extinguishing abilities of anionic and nonionic surfactants in conditions similar to practical by using methods based on NFPA 18 standard Ocena zdolności zwilżających i gaśniczych surfaktantów anionowych i niejonowych w warunkach zbliżonych do praktycznych z wykorzystaniem metod opartych na normie NFPA 18 - DOI:10.15199/62.2015.10.17

Mateusz Janeczek Jakub Jakubiec Andrzej Mizerski

Fixed vols. of aq. solns. of surfactants at concns. of 0.01; 0.1; 1; 5 and 10 mmol/L were used to extinguish the samples of cotton and fiberboard according to a std. methods. The mass of the test surfactants sorbed on the cotton and fiberboard surfaces was a measure of their wetting ability. Extinguishing ability of solns. was detd. visually by the operator (fire extinguished or unextinguished). High wetting and extinguishing abilities of surfactants were obsd. for surfactant concns. above 1 and 5 mmol/L, resp. Przedstawiono wyniki badań zwilżających i gaśniczych zdolności wodnych roztworów surfaktantów anionowych i niejonowych. Metody badań oparto na amerykańskich standardach opisanych w normie NFPA 18 Wetting agents,w których gaszonymi materiałami są płyta pilśniowa i odziarniona bawełna. Badano wpływ rodzaju i stężenia surfaktantu na zdolności zwilżające oraz gaśnicze. W badaniach wykorzystano surfaktanty anionowe stosowane jako składniki koncentratów pożarniczych: dodecylosiarczan sodu (SDS), Aerosol OT (AOT) i preparat handlowy Sulforokanol L370 (L370), a także surfaktanty niejonowe: Triton X-100 (X-100), Tween 20 i surfaktant siloksanowy o wzorze CH3O(CH- 2CH2O)6-9-(CH2)3Si[OSi(CH3)3]2(CH3). Oceniono przydatność poszczególnych surfaktantów jako składników pożarniczych koncentratów gaśniczych stosowanych do gaszenia ciał stałych. Fixed vols. of aq. solns. of surfactants at concns. of 0.01; 0.1; 1; 5 and 10 mmol/L were used to extinguish the samples of cotton and fiberboard according to a std. methods. The mass of the test surfactants sorbed on the cotton and fiberboard surfaces was a measure of their wetting ability. Extinguishing ability of solns. was detd. visually by the operator (fire extinguished or unextinguished). High wetting and extinguishing abilities of surfactants were obsd. for surfactant concns. above 1 and 5 mmol/L, resp. Przedstawiono wyniki badań zwilżających i gaśniczych zdolności wodnych roztworó więcej »

Kinetic study of esterification of ethylene glycol with acetic acid in presence of sulfonic acids as homogeneous catalysts Badania kinetyczne procesu estryfikacji glikolu etylenowego kwasem octowym w obecności homogenicznych katalizatorów sulfonowych - DOI:10.15199/62.2015.10.21

Marta Depta Ewa Dresler

(HOCH2)2 was esterified with AcOH at 25-90°C in presence of 3 sulfonic acid catalysts to resp. mono- and diacetates to study the reaction kinetics and selectivity. The selectivity of diacetate formation was only 10-15%. The exptl. results agreed well with the math. model of the reaction. Na podstawie przeglądu literaturowego przedstawiono stan wiedzy na temat katalitycznej syntezy dioctanu etylenu, omówiono dobór metod analitycznych, określono stosunki stałych szybkości reakcji w stanie równowagi chemicznej, opracowano model matematyczny i estymację wartości stałych szybkości reakcji w funkcji temperatury. Doświadczalnie wyznaczono stopień konwersji glikolu etylenowego oraz selektywność powstawania mono- i dioctanu glikolu etylenowego. Wiedza dotycząca kinetyki tworzenia się estrów jest niezbędna przy projektowaniu procesowym reaktorów chemicznych. Może być ona wykorzystana również przy intensyfikacji i optymalizacji pracujących instalacji. Wprawdzie literatura dotycząca estryfikacji jest bardzo obszerna, jednak liczba pozycji drastycznie maleje, jeżeli ograniczyć się do prac omawiających kinetykę estryfikacji alkoholi dwu- lub trójfunkcyjnych. Reakcje estryfikacji prowadzone są najczęściej w fazie ciekłej. Gdy przebiegają bez obecności katalizatora, są reakcjami powolnymi i wymagają dłuższego czasu do osiągnięcia stanu równowagi1-4). Homogeniczne reakcje katalityczne zachodzą przez cyklizację składającą się z kilku następczych lub następczo- -równoległych etapów, w wyniku których katalizator ulegający zużyciu w pierwszym etapie jest regenerowany w ostatnim etapie. W przypadku katalizatorów heterogenicznych reakcja chemiczna zachodzi na granicy rozdziału faz katalizatora i reagentów5). Działanie to można zobrazować na przykładzie katalizatora o nazwie Seralite SRC-120 i sita molekularnego 13X, katalizujących reakcję estryfikacji kwasu octowego glikolem etylenowym w zakresie temp. 60-90°C i przy stężeniu katalizatora 0,5-2,0 więcej »

Manufacturing of paracetamol-containing polylactide spheres Otrzymywanie sfer polilaktydowych zawierających paracetamol - DOI:10.15199/62.2015.10.3

Agnieszka A. Gadomska-Gajadhur Jolanta Mierzejewska Paweł Ruśkowski Ludwik Synoradzki

The p-HOC6H4NHAc-contg. polylactide spheres were prepd. by emulsifying CH2Cl2 soln. of the polymer in aq. soln. of poly(vinyl alc.) with paracetamol (5% by mole) at 25°C under stirring. After removal at the solvent by evapn., the nanospheres were filtered out and analyzed for grain size. The size decreased with decreasing the mol. mass of the polymer. A procedure for manufg. spheres smaller than 100 nm was developed. Przedstawiono wyniki badań doświadczalnych procesu wytwarzania sfer polilaktydowych z zawieszonym paracetamolem otrzymanych metodą emulsyjną. Zbadano wpływ szybkości mieszania, średniej masy molowej użytego stabilizatora oraz polilaktydu na rozmiar otrzymywanych sfer. Opracowano warunki pozwalające na powtarzalne otrzymywanie nanosfer polilaktydowych z paracetamolem o rozmiarze poniżej 100 nm. Paracetamol (4-acetamidofenol) (rys. 1) jest substancją aktywną o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. W odróżnieniu od leków przeciwbólowych z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych wykazuje bardzo słabe działanie przeciwzapalne i nie zaburza procesu krzepnięcia krwi. Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, osiągając po 30-60 min maksymalne stężenie we krwi. Efekt przeciwbólowy utrzymuje się przez 3-5 h. Działa przez blokowanie cyklooksygenazy prostaglandynowej w ośrodkowym układzie nerwowym, hamując syntezę prostaglandyn1). U chorych z niewydolnością nerek paracetamol kumuluje się we krwi, po podaniu zbyt dużych dawek (np. omyłkowo). Podczas metabolizowania paracetamolu w wątrobie przez cytochrom P450, powstaje N-acetylo-4- -benzochinonoimina, bardzo silny utleniacz, który zaburza gospodarkę wolnorodnikową wątroby, prowadząc do nieodwracalnego uszkodzenia hepatocytów (trwałe martwicze uszkodzenie wątroby). Polilaktyd (PLA) jest alifatycznym poliestrem, zbudowanym z liniowo połączonych ze sobą cząsteczek kwasu mlekowego2). Małocząsteczkowy PLA (<5000 g/mol) może być otrzymywany przez polikondensację więcej »

Metallic foams as alternative catalyst carriers for highly exothermic processes for catalytic oxidation Piany metalowe jako alternatywny nośnik katalizatora w silnie egzotermicznych procesach utleniania katalitycznego - DOI:10.15199/62.2015.10.35

Roman Dyga Stanisław Witczak Anna Gancarczyk Marcin Piątek Mieczysław Jaroszyński Joanna Łojewska Andrzej Kołodziej

Flow resistance and heat transfer were studied in an air flow through a tube filled with solid foams. The foams were recommended as catalyst carriers for the exothermic oxidn. Przeprowadzono badania oporów przepływu i współczynników wnikania ciepła dla przepływu powietrza przez rurę wypełnioną pianami stałymi, rozważanymi jako nośnik katalizatora w egzotermicznych procesach selektywnego utleniania. Stwierdzono intensywny transport ciepła i niewielkie opory przepływu. Oceniono piany stałe jako obiecujący nośnik katalizatora w rozważanych procesach. Procesy selektywnego utleniania węglowodorów do bezwodników ftalowego i maleinowego oraz tlenku etylenu są ważnymi syntezami chemicznymi. Wydzielają się w nich znaczne ilości ciepła ok. 1400 kJ/kg surowca (węglowodoru). Procesy te, realizowane na katalizatorach tlenkowych (wanadowych i tytanowych) przebiegają w wysokich temperaturach i ze znaczną intensywnością. Wspólnym problemem jest wąski przedział temperatur, w których procesy te można prowadzić. Poniżej tego zakresu reakcja ustaje a powyżej następuje termiczna dezaktywacja katalizatora. Reakcje selektywnego utleniania węglowodorów prowadzone są w reaktorach wielorurowych, zawierających od kilku do nawet kilkudziesięciu tysięcy rurek o średnicy ok. 1 cala, wypełnionych złożem katalitycznym. Katalizatory są wytłaczane (tabletki) lub osadzane na ceramicznych kształtkach (pierścienie i półpierścienie o wymiarach do 10 mm). Rurki reaktora są intensywnie chłodzone łaźnią stopionych soli (tzw. saletra) cyrkulującą w przestrzeni międzyrurowej. Największy opór cieplny występuje na wewnętrznej powierzchni rurek reaktora, wobec zbyt małego współczynnika wnikania ciepła. Powoduje to zjawisko piku termicznego (hot-spot) migrującego powoli w kierunku końca reaktora i prowadzącego do dezaktywacji całego złoża katalitycznego. Nowe katalizatory o wyższej odporności termicznej oraz różnicowanie aktywności katalizatora wzdłuż reaktora nie dały więcej »

Minimizing the entropy increase as a tool for optimization of the inner diameter of the condenser tube Zastosowanie minimalizacji przyrostu entropii do określenia optymalnej średnicy wewnętrznej rurki skraplacza - DOI:10.15199/62.2015.10.8

Rafał Laskowski Artur Rusowicz Andrzej Grzebielec

Inner diam. of the “church window" condenser tube was optimized by minimization entropy generation during heat transfer. The pressure drop on the cooling water side was taken into account. Calcns. were performed for 2 relations of flow resistance and for 4 different values of the condenser tube roughness. The anal. gave a slightly lower inner diam. of the tube (20 mm) than the actual value (22 mm). The optimum diam. increased with increasing the tube surface roughness. W celu wyznaczenia optymalnej wartości średnicy wewnętrznej rurki skraplacza typu church window zastosowano minimalizację przyrostu entropii. W przyjętym modelu uwzględniono przyrost entropii w wyniku przepływu ciepła i oporów przepływu od strony wody chłodzącej. Obliczenia przeprowadzono dla dwóch zależności na współczynnik oporów przepływu z uwzględnieniem czterech różnych wartości chropowatości rurki skraplacza. Z przeprowadzonej analizy uzyskano nieco mniejszą wartość wewnętrznej średnicy rurki od rzeczywistej. Rzeczywista średnica wewnętrzna rurki skraplacza wynosi 22 mm. Z przeprowadzonej analizy otrzymano optymalną wartość wewnętrznej średnicy rurki równą 20 mm. Wartość optymalnej średnicy zależy od przyjętej wartości chropowatości i wraz ze wzrostem chropowatości rośnie wartość optymalnej średnicy. Skraplacz jest jednym z podstawowych elementów siłowni cieplnej, który pełni funkcję dolnego źródła ciepła, tzn. część energii, która nie została zamieniona na pracę w turbinie jest przekazywana do otoczenia1, 2). Warunki pracy i osiągi skraplacza wpływają na sprawność całej instalacji, dlatego od lat prowadzone są badania w celu poprawy jego efektywności3, 4). W blokach parowych skraplacz najczęściej jest wymiennikiem płaszczowo-rurowym, w którym wewnątrz pęczka rurek przepływa więcej »

Modification of rheological properties of vegetable oils Modyfikacja reologicznych właściwości olejów roślinnych - DOI:10.15199/62.2015.10.15

Zbigniew Kobus Jacek Mazur Rafał Nadulski Tomasz Guz Leszek Rydzak Kazimierz Zawiślak

Raw rapeseed and soybean oils were modified by diesel oil addn. to change their rheol. properties at low shear rate. The flow and viscosity curves, dynamic and kinematic viscosity and activation energy were detd. The diln. of the vegetable oils resulted in changing their nature from Bingham fluid to Newtonian one and in viscosity decrease. Przedstawiono wyniki badań wpływu dodatku oleju napędowego na właściwości reologiczne surowych olejów rzepakowego i sojowego. Badania przeprowadzono w zakresie niskich prędkości ścinania (1,23-12,23 s-1). Wyznaczono krzywe płynięcia, krzywe lepkości, lepkość dynamiczną i kinematyczną oraz energię aktywacji. Rozcieńczenie surowych olejów roślinnych 20-proc. dodatkiem oleju napędowego spowodowało zmianę ich charakteru reologicznego z cieczy binghamowskiej na ciecz newtonowską oraz znaczny spadek lepkości. Rosnące zapotrzebowanie na paliwa silnikowe powoduje wzrost zainteresowania alternatywnymi źródłami energii1). Najbardziej obiecującym rodzajem paliw alternatywnych mogących zastąpić benzynę lub olej napędowy są biopaliwa. Są to substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają biodegradacji, częściowo przetworzone chemiczne w celu nadania właściwości zbliżonych do właściwości paliw konwencjonalnych2). W wyniku przetworzenia odpowiednich surowców otrzymuje się alkohol etylowy, alkohol metylowy, oleje roślinne oraz estry wyższych kwasów tłuszczowych3). Z uwagi na to, że silniki wysokoprężne zostały zaprojektowane do zasilania olejem napędowym zastosowanie tych paliw w stanie czystym wymagałoby złożonych modyfikacji w konstrukcji tych silników4). Inną możliwością efektywnego wykorzystania tych paliw jest modyfikacja ich właściwości fizyczno-chemicznych w celu zbliżenia ich do właściwości oleju napędowego4, 5). W Polsce najlepsze perspektywy do produkcji biopaliw ma rzepak oraz soja. Wytwarzany z nich olej znacznie różni się od oleju napędowego właściwościami fizycznymi. Dotyc więcej »

Nitriding of nanocrystalline iron with ammonia - hydrogen mixture at 300°C Azotowanie nanokrystalicznego żelaza mieszaniną amoniaku i wodoru w temperaturze 300°C - DOI:10.15199/62.2015.10.33

Bartłomiej Wilk Karolina Kiełbasa Walerian Arabczyk

Spent nanocryst. Fe catalyst for NH3 synthesis was nitrided and reduced with NH3+H2 mixt. at 300°C to a mixt. of nanocryst. α-Fe(N) + γ’-Fe4N and γ’-Fe4N + ε-Fe3-2N phases and a ternary α-Fe(N) + γ’-Fe4N + ε-Fe3-2N system. The chem. and phase compn. was confirmed by X-ray diffractometry and at. emission spectroscopy. The nitriding degree increased with increasing nitriding potential of the NH3+H2 mixt. Przedstawiono wyniki badań procesu azotowania nanokrystalicznego żelaza oraz redukcji uzyskanych nanokrystalicznych azotków żelaza mieszaninami azotującymi o różnym składzie chemicznym w temp. 300°C w stanach stacjonarnych. Stwierdzono istnienie histerezy zależności stopnia zaazotowania żelaza od potencjału azotującego stosowanej mieszaniny NH3+H2. Zaprezentowano przebieg zmian składu fazowego próbki podczas azotowania nanokrystalicznego żelaza i redukcji otrzymanych nanokrystalicznych azotków żelaza. Wykazano znaczne odstępstwa zachowania układu nanokrystaliczne żelazo-amoniak-wodór od otrzymanych przez Lehrera zależności dla materiałów grubokrystalicznych. W układzie nanokrystaliczne żelazo-amoniak-wodór stwierdzono występowanie mieszanin azotków żelaza i żelaza w szerokim zakresie potencjałów azotujących. Obserwowany na świecie w ostatnich latach wzrost zainteresowania materiałami nanokrystalicznymi spowodował również zwiększone zainteresowanie nanokrystalicznymi azotkami żelaza. Mają one korzystne właściwości magnetyczne, gdyż ich moment magnetyczny jest większy niż tlenków żelaza i porównywalny z momentem charakterystycznym dla żelaza metalicznego1-4). Ze względu na wysoki stopień magnetyzacji nanokrystaliczne azotki żelaza mogą być potencjalnie stosowane do wytwarzania magnesów i elektromagnesów, głowic magnetycznych w urządzeniach służących do magnetycznego zapisu danych, jako płyny magnetyczne oraz w diagnostyce medycznej jako środki kontrastowe5-7). Jednocześni więcej »

Nowa wytwórnia poliamidu PA6 w Grupie Azoty

Dnia 21 września 2015 r. w Tarnowie, w obecności Cezarego Gabryjączyka, wiceministra Skarbu Państwa, oraz ok. 100 gości i władz Grupy Azoty podpisano akt erekcyjny nowej wytwórni poliamidów o zdolności produkcyjnej 47 tys. t/r. Inwestycja ta warta jest 320 mln zł. Dzięki niej Grupa zwiększy zdolności produkcyjne poliamidu PA6 do 92 tys. t/ więcej »

Nowa wytwórnia poliamidu PA6 w Grupie Azoty

Obieg pierwiastków w przyrodzie

Jerzy Polaczek

Dnia 10 września 2015 r. w sali konferencyjnej Centrum Konferencyjnego Wojska Polskiego w Warszawie odbyła się XI Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna poświęcona zagadnieniom obiegu pierwiastków w przyrodzie, ze szczególnym uwzględnieniem ich bioakumulacji i toksyczności. Konferencja zorganizowana została przez Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie, przy udziale Departamentu Infrastruktury Ministerstwa Obrony Narodowej oraz Uniwersytetu Trent w Petersborough (Kanada) i pod patronatem Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej. Patronat honorowy nad Konferencją objęło Ministerstwo Środowiska a patronat medialny Miesięcznik Przemysł Chemiczny. Komitetowi Naukowemu i Organizacyjnemu przewodniczyła prof. dr hab. Barbara Gworek, dyrektor IOŚ-PIB. Otwarcia Konferencji dokonała prof. dr hab. Barbara Gworek wspólnie z płk mgr. inż. Dariuszem Ryczkowskim z MON. Sesji I przewodniczyła prof. dr hab. Alena Vollmannova (Uniwersytet w Nitrze na Słowacji) i prof. dr hab. Tadeusz P. Żarski (Wyższa Szkoła Kultury Fizycznej i Turystyki w Pruszkowie). Pierwszy referat dotyczył emisji i występowania chromu(VI) w powietrzu atmosferycznym (prof. Ryszard Świetlik, Uniwersytet Technologiczno- Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu). Za emisję tę odpowiada głównie energetyka i procesy spalania. W Radomiu stężenie chromu w powietrzu nie przekracza dopuszczalnych wartości. W kolejnych referatach dr Damian Panasiuk (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w więcej »

Od redakcji

Andrzej Jan Szyprowski

Jak zapewne zauważyli Czytelnicy artykułów wstępnych, jednym z moich ulubionych tematów jest "Polska w ruinie". To oczywiście tytuł przewrotny. Wracam do tego tematu, bowiem w ogniu przedwyborczej walki argumenty za pesymistycznym i optymistycznym obrazem kondycji Kraju sypią się gęsto. Trudno wypowiadać się chemikowi na temat ogólnej sytuacji gospodarczej, ale sytuacja w polskim przemyśle chemicznym jest bardzo korzystna. W tym roku uruchomiono kilka dużych wytwórni chemicznych (nowy plastyfikator do PVC w Kędzierzynie-Koźlu, krzemionka o dużym zdyspergowaniu dla przemysłu gumowego we Włocławku, kauczuk SSBR do opon o dużej wytrzymałości w Oświęcimiu, nowy nawóz azotanowo-mocznikowy w Puławach), o czym pisaliśmy na naszych łamach. Podjęto decyzje i uruchomiono procesy inwestycyjne w kilku dalszych zakładach chemicznych (Police 2, wytwórnia Poliamidu PA6 w Tarnowie). Postęp techniczny wymaga poświęceń: stare zdekapitalizowane wytwórnie produkujące wyroby, na które nie ma już popytu są zamykane i burzone. Każdy polityk, który choć raz kupił produkt wytworzony za granicą (motywowany lepszą jakością lub niższą ceną), zamiast produktu wytworzonego w Polsce (samochód, proszek do prania, tekstylia, zegarek) musi mieć świadomość, że przyczynił się do upadku zakładu produkującego te towary w Polsce i stracił tym samym prawo do "biadolenia" na tle ruin upadłego zakładu. Nie dziwię się, że mieszkańcy Nowej Soli poczuli się żywo upokorzeni demonstrowaniem ich miasta jako przykładowej "ruiny", bowiem Nowa Sól dobrze się rozwija, a nieco wcześniej cała Polska mogła obejrzeć piękne mieszkania socjalne, jakie to miasto wybudowało dla swoich bezdomnych i co oni z tymi mieszkaniami zrobili przez kilka miesięcy. Gdyby w całej Polsce oferowano bezdomnym takie mieszkania socjalne, moglibyśmy z dumą powiedzieć, że więcej »

PERSONALIA

Mgr inż. Stanisław DYRAGA jest dyrektorem fabryki Solvay Silica otwartej 1 lipca br. we Włocławku i członkiem zarządu Solvay Advanced Silicas Poland Sp. z o.o. Studia ukończył na Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie. Ukończył również studia podyplomowe Business study, Department of Economics, Aberystwyth University (Wielka Brytania) oraz Studia Biznesu i Gospodarki Rynkowej na Uniwersytecie Jagiellońskim. Ukończył również sześć różnych kursów szkoleniowych dla menedżerów. Karierę zawodową zaczynał w firmie Unilever. Przez długi czas był zawodowo związany z Grupą Danone, w latach 2003-2006 p więcej »

Petrobiznes. Paliwa, Chemia, Gaz

AJS

W dn. 14 września 2015 r. w Hotelu "Marriott" w Warszawie odbył się jubileuszowy, X Ogólnopolski Kongres Petrobiznes. Paliwa, Chemia, Gaz. Kongres otworzył dr inż. Tomasz Zieliński (prezes zarządu Polskiej Izby Przemysł Chemicznego), który zwrócił uwagę na to, że polski przemysł daje 22,5% wartości produktu narodowego brutto, a udział przemysłu naftowego i chemicznego wynosi prawie 12%. Pan Jacek Socha, wiceprezes PwC przypomniał okoliczności debiutu giełdowego Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazowego SA (wrzesień 2005 r.) i Grupy Lotos SA (czerwiec 2005 r.), co miało wielkie znaczenie dla rozwoju tych firm. Również w tym okresie proponował on połączenie kopalni Bogdanka z Elektrownią Kozienice, co wtedy zostało oprotestowane. Teraz łączenie energetyki z przemysłem wydobywczym uważane jest za najlepsze możliwe rozwiązanie ratujące polskie kopalnie węgla kamiennego. Jako Minister Skarbu Państwa sprzeciwił się prywatyzacji "Naftobaz", które ostatecznie zostały połączone z PERN Przyjaźń SA. W sesji inauguracyjnej pt. "Polski rynek energii, paliw, chemii i gazu - nowa sytuacja i nowe wyzwania" prowadzonej przez Jacka Sochę wzięli udział Marcin Korolec, sekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska i Jerzy Pietrewicz, sekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki. Minister M. Korolec zwrócił uwagę, że 10 lat temu w energetyce nie występowało pojęcie gazu z łupków. Ta nowa sytuacja, w której ceny surowców są niskie, nie oznacza braku problemów. W latach dwudziestych XXI w. mogą zderzyć się dwa trendy: - wzrost cen surowców i zaostrzenie wymagań środowiskowych Unii Europejskiej. Mogą one być negatywnie oddziaływać na rozwój gospodarczy. Za stabilizacją cen surowców przemawia sytuacja w Chinach, gdzie spowalnia się wzrost gospodarczy oraz więcej »

Polskie firmy chemiczne w Internecie

Część LXVII Opracowała: mgr Ewa Spasówka T Technikplast S.C. Bratkowice 43/6 99-400 Łowicz tel. kom.: 693 150 036, 693 150 054 biuro@technikplast.pl www.technikplast.pl TEChnogas Sp. z o.o. ul. Kokotek 66 41-700 Ruda Śląska tel.: (32) 77 11 650 fax: (32) 77 11 667 info@technogas.pl www.technogaz.pl Techno-Kolor Sp. z o.o. ul. Przyszłości 17C więcej »

Preliminary evaluation of selected mineral adsorbents used to remove phosphorus from domestic wastewater Wstępna ocena przydatności wybranych adsorbentów mineralnych do usuwania fosforu ze ścieków bytowych - DOI:10.15199/62.2015.10.22

Maria Nastawny Andrzej Jucherski Andrzej Walczowski Krzysztof Jóźwiakowski Aneta Pytka Magdalena Gizińska-Górna Michał Marzecb Magdalena Gajewska Andrzej Marczuk Janusz Zarajczyk

Four grinded mineral materials were studied for their ability of P sorption from the aq. phosphate solns. in 24-h tests by using equations of Langmuir and Freundlich isotherms. The particular sorbents contained mainly CaO 21.6% and Al2O3 5.6%, CaO 29.6% and Fe2O3 12.3%, CaO 69.4%, Al2O3 14.0% and CaO 8.4%, and showed the sorption capacities 56, 159, 285 or 2.4 mg/g, resp. Przydatność wybranych materiałów do usuwania fosforu ze ścieków bytowych można wstępnie ocenić, badając efektywność jego sorpcji z roztworów kontrolnych. Testowano cztery wybrane materiały mineralne, a ich efektywność w zakresie usuwania fosforu porównywano, wykorzystując do tego równania izoterm adsorpcji Langmuira i Freundlicha. Wyniki testów potwierdziły doniesienia literaturowe, że właściwości sorpcyjne badanych materiałów zależą w sposób istotny od zawartości w nich reaktywnych związków wapnia. Największą maksymalną pojemnością sorpcyjną charakteryzował się materiał nr 3 (285 mg P/g), a znacznie mniejszą materiały nr 2 (159 mg P/g), nr 1 (56 mg P/g) i nr 4 (2,4 mg P/g). Zaprezentowana metoda może być użytecznym narzędziem do szybkiej ilościowej kwalifikacji mineralnych adsorbentów fosforu w roztworze. Rozporządzenie Ministra Środowiska1) nie wymaga usuwania fosforu w oczyszczalniach ścieków obsługujących poniżej 2000 RLM (w tym przedziale klasyfikowane są oczyszczalnie przydomowe POŚ), pod warunkiem, że oczyszczone ścieki nie są odprowadzane do jezior lub ich dopływów oraz do sztucznych zbiorników wodnych. Z drugiej jednak strony, sygnowane przez Polskę postanowienia Konwencji Helsińskiej zalecają 70-proc. usuwanie fosforu ogólnego ze ścieków już w małych oczyszczalniach (do 300 RLM)2). Można spodziewać się więc, że zalecenia te mogą wkrótce zyskać rangę obowiązujących rozporządzeń krajowych. Wynika to z postanowień zaktualizowanego Bałtyckiego Planu Działania HELCOM, który nakłada na Polskę obowiązek ograniczenia do 2021 r. emisji fosforu o 40,8% ( więcej »

Processes for gas cleaning by absorption in physical solvents and chemisorbents Absorpcyjne procesy oczyszczania gazów przy użyciu rozpuszczalników fizycznych i chemisorbentów - DOI:dx.medra.org/10.12916/przemchem.2014.6

Grzegorz Bińczak

A review, with 30 refs., of processes for removal of H2S and CO2 from gaseous streams. Przedstawiono najczęściej stosowane w praktyce przemysłowej procesy absorpcyjnego oczyszczania gazów ze składników kwaśnych, w których proces wymiany masy realizowany jest w przeciwprądowym układzie gaz-ciecz. Usuwanie kwaśnych gazów, takich jak CO2, H2S i COS z gazów naturalnych, rafineryjnych i syntezowych jest operacją o dużym znaczeniu przemysłowym1). Współczesne metody usuwania ditlenku węgla bazują na absorpcji fizycznej i/lub absorpcji chemicznej (chemisorpcji)2, 3). W absorpcji fizycznej rozpuszczalność gazów w roztworze absorbentu uzależniona jest od ciśnień parcjalnych gazów obecnych w strumieniu gazowym oraz od temperatury. W przypadku absorpcji chemicznej czynnikiem determinującym rozpuszczalność gazów jest stechiometria reakcji zachodzącej pomiędzy roztworem chemisorbentu a gazem absorbowanym. Metody oparte na chemisorpcji stosuje się szczególnie w procesach, w których wymagane jest dokładne usunięcie składnika absorbowanego. Istnieją również procesy absorpcyjnego usuwania gazów łączące proces absorpcji fizycznej i chemicznej, przy czym absorpcja za pomocą rozpuszczalnika fizycznego i chemisorbentu realizowana jest w odrębnym węźle. W pierwszym stopniu gaz jest zgrubnie oczyszczany za pomocą rozpuszczalnika fizycznego a następnie doczyszczany w drugim stopniu za pomocą roztworu chemisorbentu4, 5). O rodzaju rozpuszczalnika użytego w procesie usuwania CO2 i związanych z tym kosztach decyduje przede wszystkim ciśnienie parcjalne ditlenku węgla. Przy niskich ciśnieniach parcjalnych rozpuszczalniki fizyczne są niepraktyczne, ponieważ kompresja gazu do ciśnienia właściwego dla absorpcji fizycznej jest ekonomicznie nieopłacalna. Jednakże jeśli oczyszczany gaz jest dostępny pod odpowiednio wysokim ciśnieniem to rozpuszczalnik fizyczny może okazać się lepszym wyborem niż chemisorbent. Dodatkowy wpływ na wybór roztworu myjącego ma stęż więcej »

Quality of biomass pellets used as fuel or raw material for syngas production Jakość peletów z biomasy jako paliwa i surowca do produkcji gazu syntezowego - DOI:10.15199/62.2015.10.38

Alina Kowalczyk-Juśko Józef Kowalczuk Marek Szmigielski Andrzej Marczuk Krzysztof Jóźwiakowski Karol Zarajczyk Andrzej Masłowski Beata Ślaska -Grzywna Agnieszka Sagan Janusz Zarajczyk

Seven corn straw pellets were studied for humidity, ash, S, C, Mg, K, Na, Ca and calorific value by std. methods. The quality of pellets met the std. requirements, agreed with literature data but showed a high variability. Przedstawiono wyniki badań jakości i zawartości wybranych pierwiastków w peletach ze słomy. Średnie wartości poszczególnych wskaźników mieszczą się w zakresach typowych dla paliw produkowanych z biomasy, ale stwierdzono dużą zmienność zawartości popiołu, siarki oraz pierwiastków tworzących alkaliczne tlenki, powodujące zanieczyszczenie i żużlowanie urządzeń grzewczych. Zgazowanie biomasy o dużej zawartości potasu, sodu, wapnia i magnezu wiąże się z koniecznością oczyszczania gazu syntezowego. Biomasa znajduje coraz szersze zastosowanie w energetyce, ze względu na dostępność, odnawialność i mniejszy wpływ na środowisko w porównaniu z kopalnymi surowcami energetycznymi. Jednak skład chemiczny i cechy fizyczne poszczególnych rodzajów biomasy mogą się znacząco różnić1-4). Skład chemiczny biomasy jest zależny od czynników genetycznych oraz fizjologicznych cech różnych gatunków roślin, a także fazy rozwojowej, organu rośliny, odmiany, nawożenia i ochrony chemicznej, zasobności gleb w składniki pokarmowe, terminu i sposobu zbioru oraz transportu i przechowywania5). Powoduje to, że wyniki badań parametrów biomasy tego samego gatunku są często rozbieżne. Znajomość charakterystyki surowców roślinnych ma duże znaczenie z energetycznego punktu widzenia, gdyż każdy parametr (tabela 1) ma wpływ na przebieg i efektywność spalania biomasy2, 6, 7). Znaczna różnica gęstości biomasy i węgla kamiennego sprawia, że współspalanie tych paliw wymaga starannego doboru zarówno samych surowców, jak i urządzeń, w których taka mieszanina jest współspalana. Dodatek biomasy do węgla kamiennego zmienia czas przeby więcej »

Samples size and anisotropy impact on linear burning rate of solid double-base propellants Wpływ gabarytu i anizotropii stałych homogenicznych próbek paliw rakietowych na liniową szybkość spalania - DOI:10.15199/62.2015.10.4

Tomasz Wolszakiewicz Tomasz Gawor Marek Białek Mirosław Szczepanik Arkadiusz Dzik

Four com. rocket propellants were studied for burning rate under 5-11 MPa in sub-scale rocket motor systems in 2 independent labs. The burning rate depended on the propellant sample anisotropy along or across the direction of the sample formation. Some differences (3-8%) in results achieved in particular labs. were obsd. Jednym z istotnych parametrów charakteryzujących właściwości użytkowe stałych paliw rakietowych jest liniowa szybkość spalania, równa przemieszczaniu się frontu płomienia w głąb fazy stałej, prostopadle do palącej się powierzchni. Powierzchnia ta znajduje się w otoczeniu gazowych produktów spalania o wysokiej temperaturze i odpowiednim ciśnieniu, które przepływają wzdłuż ładunku w stronę dyszy. Przeprowadzono badania porównawcze spalania paliw rakietowych w ZPS "Gamrat" i IPO dla różnych ich gabarytów. Odpowiedni kształt próbkom nadano przez obróbkę mechaniczną. Dodatkowo zainhibitowano część powierzchni palnych, zapewniając efekt plateau podczas spalania. Sprawdzono również wpływ sposobu pobrania próbki na wyniki szybkości spalania (efekt anizotropii). Homogeniczne stałe paliwa rakietowe (SPR) swe pochodzenie zawdzięczają prochom bezdymnym, których główne składniki to nitroceluloza (NC) (ester celulozy i kwasu azotowego(V)), nitrogliceryna (NG) oraz dodatki związków małocząsteczkowych spełniających rolę modyfikatorów spalania, stabilizatorów i substancji poprawiających reologię w procesie przetwórstwa. Stosując proces wytłaczania i prasowania (EDB) lub odlewania (CDB) uzyskuje się materiał o jednolitej, zhomogenizowanej strukturze jednofazowej. Typowe homogeniczne stałe paliwa rakietowe zawierają 50-60% NC i 30-50% NG1). W zależności od warunków estryfikacji można uzyskać NC o zawartości azotu do 14,14%. Jest to uwarunkowane liczbą grup azotowych podstawionych w miejsce grup hydroksylowych. NC jest materiałem sztywnym nie nadającym się do bezpośredniego wykorzystania2-4). W celu poprawienia jej właśc więcej »

Spectrophotometric analysis of acidic copper(II) sulfate(VI) solutions Spektrofotometryczna analiza kwaśnych roztworów siarczanu(VI) miedzi(II) - DOI:10.15199/62.2015.10.7

Marek Wojnicki Ewa Rudnik Monika Szablowska Jarosław Partyka

Acidic solns. of CuSO4 were studied by spectrophotometry in UV and visible light regions to det. the effects of Cu(II) and H2SO4 concns. and temp. on the absorption spectra and soln. absorbance. Cu occurred mostly as Cu2+ and CuHSO4 + ions. Przeprowadzono badania spektrofotometryczne w zakresie UV-Vis kwaśnych roztworów siarczanu miedzi. Roztwory absorbują światło w dwóch zakresach spektralnych: 190-330 nm i 570-1100 nm. W pierwszym przedziale absorpcja światła jest determinowana przez obecność kompleksu CuSO4 i jonów SO4 2-. W zakresie światła widzialnego absorbancja jest prostoliniową funkcją całkowitego stężenia soli i temperatury, lecz wykazuje minimum przy wzroście stężenia H2SO4. Efekt ten powiązano z obecnością form równowagowych akwakompleksu i kationowego kompleksu wodorosiarczanowego Cu(II) w roztworze. Wysokie ceny miedzi na rynkach światowych (ok. 6500 USD/t)1), jak również rosnące zapotrzebowanie na ten metal powodują wzrost zainteresowania procesami recyklingu złomów miedzionośnych. Do wtórnych źródeł miedzi należą przewody energetyczne, układy elektroniczne2, 3) i części samochodowe (np. chłodnice)4). Surowce tego typu zawierają miedź w różnych ilościach: 5-30% w złomach elektronicznych, 60-85% w zaworach, częściach samochodowych i elementach maszyn, do 94-99% w kablach, taśmach, ścinkach i skrawkach odpadowych5). Niezależnie od źródła pozyskiwania metalu konieczne jest opracowanie uniwersalnego procesu przetwarzania tych odpadów. Miedź o czystości poniżej 99,9% może być ponownie wykorzystana m.in. do produkcji rur miedzianych lub nowych wymienników ciepła. Uzyskanie miedzi o wyższej czystości wymaga dalszego przetwarzania, np. przez elektrorafinację. W procesach recyklingu stosuje się metodę pirometalurgiczną oraz hydrometalurgiczną5). Zalety metody hydrometalurgicznej to stosowanie tanich roztworów wodnych (zwykle kwasów), możliwość selektywnego usuwania zanieczyszczeń, stosunkowo niski koszt budowy ins więcej »

Studies on granulation of ammonium sulfate(VI) using salts of calcium. Pilot plant tests Badania granulacji siarczanu(VI) amonu przy użyciu soli wapnia. Próby półtechniczne - DOI:10.15199/62.2015.10.45

Sebastian Schab Anna Zdunek Andrzej Biskupski

The (NH4)2SO4 fertilizer was granulated in paddle and pan granulators after addn. of Ca(NO3)2 or its pulp produced by neutralization of chalk with HNO3. The final fertilizer granules showed sufficient mech. strength and acceptable size distribution. Przedstawiono wyniki badań granulacji siarczanu( VI) amonu przy użyciu dodatku saletry wapniowej jako czynnika granulacyjnego oraz pulpy saletry wapniowej wytworzonej przez neutralizację kwasu azotowego(V) kredą. Badania prowadzono stosując talerz granulacyjny oraz układ granulatora łopatkowego i talerzowego. W wyniku przeprowadzonych prób uzyskano granulaty nawozowe o zadowalającej wytrzymałości. Siarczan(VI) amonu jest produktem o znaczeniu nawozowym. Powstaje jako produkt uboczny w różnego rodzaju procesach przemysłowych. Sposób jego traktowania zmieniał się na przestrzeni lat. Początkowo, był najpopularniejszym nawozem azotowym, później uważany był przede wszystkim za kłopotliwy odpad, a obecnie znowu powraca do szerokiego stosowania. W Polsce siarczan(VI) amonu pochodzi z procesów wytwarzania kaprolaktamu (Grupa Azoty Zakłady Azotowe "Puławy" SA oraz Grupa Azoty SA z lokalizacją w Tarnowie- -Mościcach), koksowania węgla oraz odsiarczania spalin metodą mokrą amoniakalną (Grupa Azoty Zakłady Azotowe "Puławy" SA). Siarczan(VI) amonu jako nawóz stanowi źródło dwóch składników pokarmowych: azotu i siarki, występujących w postaci łatwo przyswajalnej dla roślin. Zaletą azotu w postaci amonowej jest to, że nie ulega wymywaniu z gleby, jest wolno i równomiernie pobierany przez rośliny, wpływa na dobre ukorzenienie roślin, wspomaga pobieranie fosforu, siarki i boru oraz ogranicza nadmierne pobieranie potasu. Ponadto, w stosunku do pozostałych nawozów azotowych, stosowanie siarczanu amonu pozwala na ograniczenie strat azotu poprzez denitryfikację i ługowanie, ponieważ w mniejszym stopniu ulega konwersji do azotanów niż pozostałe nawozy azotowe1). Z powodu hydrolizy (sól słabej zasady więcej »

Studies on operational wear of glycol-based brake fluid Badania eksploatacyjnego zużycia płynu hamulcowego wytworzonego na bazie glikolu - DOI:10.15199/62.2015.10.30

Jacek Caban Andrzej Marczuk Branislav Šarkan Ján Vrábel

Three glycols-contg. com. brake fluids were studied for b.p. and H2O content as a function of the vehicle mileage. A significant deterioration in the quality of brake fluids was obsd. during the 3 yr. long study. The detn. of b.p. was more efficient than the deten. of H2O content. Przedstawiono wyniki badań dotyczących jakości płynu hamulcowego w funkcji temperatury i zawartości wody, przeprowadzonych na wybranej grupie samochodów osobowych w trakcie ich eksploatacji. Badane pojazdy charakteryzowały się różną datą produkcji i miały różne wartości przebiegu kilometrowego. Przedstawiono metodykę analizy statystycznej jakości płynu hamulcowego na bazie glikolu dla wybranych samochodów osobowych pozostających w eksploatacji. W celu poprawy bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska naturalnego systematycznie zwiększa się skuteczność i niezawodność systemów bezpieczeństwa pojazdów samochodowych oraz stosuje się coraz doskonalsze materiały eksploatacyjne. W przemyśle i w motoryzacji (smarowanie) największe znaczenie mają syntetyczne węglowodory, w tym szczególnie polialfaolefiny (PAO), estry kwasów karboksylowych (kompleksestry i poliestry) oraz polialkilenoglikole (PAG)1). Na rynku przemysłu chemicznego organiczne estry są cennymi półproduktami2) wykorzystywanymi szeroko w przemyśle motoryzacyjnym. Zagadnienia bezpieczeństwa i eksploatacji pojazdów stanowią stale aktualną problematykę naukowo-badawczą. Droździel i współpr. badali skuteczność systemów bezpieczeństwa w autobusach miejskich3) i niezawodność floty pojazdów podczas eksploatacji4) oraz zaprezentowali analizę napraw pojazdów w funkcji przebiegu kilometrowego, na przykładzie floty pojazdów firmy transportowej5). Skrúcaný i Gnap6) badali wpływ zmiany warunków atmosferycznych na stabilność ruchu pojazdów ciężarowych z ładunkiem i bez obciążenia, również podczas hamowania. W celu poprawy bezpieczeństwa transportu drogowego we wszystkich nowych pojazdach stosuje się złoż więcej »

Studies on physicochemical properties of catalyst precursors for the preparation DME from ethanol Badania fizykochemicznych właściwości prekursorów katalizatorów do otrzymywania DME z etanolu - DOI:10.15199/62.2015.10.24

Dobiesław Nazimek Tomasz Słowik Grzegorz Zając Paweł Krzaczek Andrzej Kuranc Joanna Szyszlak-Bargłowicz Wiesław Piekarski Andrzej Marczuk

Samples of zeolites (clinoptilolite, ZSM-35, ferrierite) were doped with Cu ions (concn. 1-5%) by the pre-immersion in a Na2 versenate soln. at concn. of 0.1 M, immersion in a CuSO4 soln. and calcinations. The Cu contents in the doped samples were detd. by X-ray fluorescence. The incorporation of Cu in the zeolites structures was confirmed by IR spectroscopy with Fourier transformation and X-ray diffraction. The total surfaces of doped materials were slightly lower than that of raw zeolites as detd. by lowtemp. N2 adsorption. Pakiet klimatyczny1) wprowadzony w UE i podpisany przez kraje członkowskie, w tym Polskę, a także zmniejszanie się zasobów ropy naftowej stwarzają konieczność poszukiwania nowych, najlepiej odnawialnych źródeł energii, które mogłyby zastąpić paliwa stosowane w transporcie1-3). Badano katalizatory przeznaczone do reakcji przemiany etanolu w kierunku DME, przygotowane przy użyciu technik DIM (podwójnej impregnacji) i CIM (klasyczna impregnacja). Bazę katalizatorów stanowią zeolity klinoptylolit, ZSM-35 i ferrieryt. Właściwości fizykochemiczne prekursorów katalizatorów badano za pomocą technik XRD oraz FT-IR/PAS. Eter dimetylowy (DME) CH3OCH3 jest najprostszym przedstawicielem grupy eterów. Jest to bezbarwny, lotny gaz charakteryzujący się łagodnym i eterycznym zapachem. Dobrze rozpuszcza się w wodzie (2,4 g/100 cm3), jak również w alkoholach, toluenie i innych rozpuszczalnikach organicznych. DME jest palny, pali się niebieskim płomieniem i tworzy z powietrzem mieszaninę wybuchową4-10). Jest stosowany jako środek ekstrakcyjny i jako katalizator oraz stabilizator w procesach polimeryzacji. Ponadto jest wykorzystywany w przemyśle spożywczym jako środek chłodzący, dyspergujący, a także jako paliwo rakietowe czy środek ułatwiający zimny rozruch silnika benzynowego. Z uwagi na wysoką lotność stosowany jest także w preparatach leczniczych. Coraz częściej jest też wykorzystywany jako paliwo do celów komunalny więcej »

Study on effectiveness of chemical and biological preparations used for disinfection against pathogenic fungi Badanie skuteczności preparatów chemicznych i biologicznych wykorzystywanych do celów dezynfekcyjnych przeciwko patogenicznym grzybom - DOI:10.15199/62.2015.10.27

Barbara Breza-Boruta Zbigniew Paluszak Beata Szala

Two com. chem. prepns., formalin and 2 com. biol. prepns. were used for controlling growth of pathogenic fungi (Mycogone perniciosa and Lecanicillium fungicola) under in vitro conditions. At high concns., the pesticides used showed strong fungicidal activity and completely inhibited the M. perniciosa growth in pot expts. W badaniach skuteczności działania preparatów chemicznych zastosowano Agrosteril, Lerasept Spezial (zawierające jako główny składnik kwas nadoctowy) i formalinę (40-proc. formaldehyd), a także preparaty biologiczne EM-NA i EM-Bio do ograniczania wzrostu patogenicznych grzybów. Przeprowadzona walidacja stężeń preparatów chemicznych w warunkach in vitro wykazała całkowitą inhibicję wzrostu grzybni Mycogone perniciosa po zastosowaniu Agrosterilu w stężeniu 1%, Leraseptu 0,5%, oraz formaliny 0,5%, Mniej wrażliwym gatunkiem na niskie stężenia dezynfektantów okazał się Lecanicillium fungicola.Silne działanie grzybobójcze wykazały również preparaty EM w dawkach 50 i 100 mg/cm3 pożywki. W doświadczeniu wazonowym, jedynie po zastosowaniu wysokich stężeń 2, 3 i 4% formaliny oraz 3% Leraseptu uzyskano całkowitą dekontaminację zarodników M. perniciosa. Asortyment środków dezynfekcyjnych na krajowym rynku ulega ciągłemu poszerzaniu, ważna jest więc bieżąca kontrola ich skuteczności w stosunku do głównych patogenów zagrażających procesom technologicznym w produkcji żywności. Skuteczność dezynfektantów zależy przede wszystkim od stężenia używanego roztworu, czasu jego działania oraz rodzaju mikroorganizmów, wobec których ma zastosowanie. Ze względu na ochronę środowiska powinny charakteryzować się one szybką i łatwą biodegradowalnością oraz brakiem toksyczności wobec organizmów żywych. Dezynfekcja prawidłowo prowadzona powinna zniszczyć wszelkie formy patogena z przetrwalnikami włącznie1, 2). Wysoka skuteczność dezynfektantów zawierających związki nadtlenowe przyczyniła się do szerokiego ich wykorzystania jako prepara więcej »

Study on kinetics of bioethanol to dimethyl ether conversion on copper-modified zeolite catalysts Badania kinetyki konwersji bioetanolu do eteru dimetylowego na katalizatorach zeolitowych zawierających miedź - DOI:10.15199/62.2015.10.25

Dobiesław Nazimek Grzegorz Zając Tomasz Słowik Andrzej Kuranc Paweł Krzaczek Joanna Szyszlak-Bargłowicz Wiesław Piekarski Andrzej Marczuk

Biomass-derived EtOH was converted to Me2O on optionally Cu-doped clinoptilolite, ZSM-35 zeolite and ferrierite at 660-730 K under 1.2 bar to det. the reaction kinetics and isokinetic temps. The selectivity of Me2O synthesis decreased with increasing SiO2/Al2O3 modulus of the catalyst. Przedstawiono wyniki badań kinetyki procesu ETG ze szczególnym uwzględnieniem transformacji bioetanolu do DME na katalizatorach zeolitowych promowanych miedzią. Wyniki badań wskazują na szczególną rolę miedzi w podwyższeniu selektywności procesu w kierunku DME. Z końcem XX w. eter dimetylowy (DME) zaczął być uznawany za substytut oleju napędowego. Sprzyja temu opracowywanie tańszych i prostszych technologii jego wytwarzania. Za jego stosowaniem jako paliwa do zasilania silników wysokoprężnych przemawiają m.in. niska temperatura samozapłonu i wysoka liczba cetanowa, dzięki czemu poprawiają się właściwości eksploatacyjne silnika pojazdu. Ponadto, w odniesieniu do oleju napędowego obserwuje się mniejszą emisję gazów cieplarnianych oraz innych substancji szkodliwych1-3). Dzięki wykorzystaniu bioetanolu do produkcji DME może być on traktowany jako biopaliwo (BioDME). W pracy zbadano kinetykę transformacji bioetanolu w kierunku DME na katalizatorach zeolitowych dotowanych miedzią. Transformacja bioetanolu do DME jest częścią procesu zwanego ETG (ethanol-to-gasoline), który jest technologiczną mutacją procesu Mobil MTG (methanol-to-gasoline), bazującego na kondensacji metanolu do wyższych węglowodorów. Klasyczne katalizatory procesu MTG są bardzo czułe na obecność wody w substracie. Powstająca w trakcie procesu para wodna dezaktywuje katalizator, a jej górne dopuszczalne stężenie to 100 ppm4, 5). Proces ETG można zapisać równaniem (1), analogicznym jak w przypadku MTG: nC2H5OH → C2nHn+x + xH2O (1) Sprzęganie bioetanolu na powierzchni aktywnej katalizatora przebiega poprzez fragmenty powierzchniowe, które są prekursorami DME. Dalsze procesy więcej »

Succinic acid from raw materials. Prospects for development of its production Kwas bursztynowy z surowców naturalnych. Perspektywy rozwoju produkcji - DOI:10.15199/62.2015.10.31

Elżbieta Kociołek-Balawejder Ewa Stanisławska Zbigniew Garncarek

Przedstawiono podstawowe informacje na temat właściwości, produkcji i zastosowania kwasu bursztynowego. Stwierdzono, że na przestrzeni lat kwas ten otrzymywano syntetycznie w niewielkiej skali na potrzeby przemysłu chemicznego, podczas gdy obecnie jego produkcja rośnie dzięki wykorzystaniu biotechnologii. W metodach biochemicznych wykorzystuje się pozyskiwane z natury lub modyfikowane genetycznie wyspecjalizowane mikroorganizmy oraz tanie i łatwo dostępne surowce pochodzenia roślinnego. Wskazano potencjalne kierunki przerobu kwasu bursztynowego na chemikalia o dużym znaczeniu dla przemysłu organicznego. W ostatnim stuleciu przemysłowa synteza organiczna rozwijała się prawie wyłącznie z wykorzystaniem surowców kopalnych (węgiel kamienny, ropa naftowa i gaz ziemny). Surowce te wyczerpują się, są coraz trudniej pozyskiwane z naturalnych pokładów, a dostawy są niepewne ze względów politycznych. Przerób surowców kopalnych na półprodukty (chemikalia) i produkty rynkowe prowadzi się najczęściej w procesach wysokotemperaturowych, które są energochłonne (co wiąże się z emisją CO2 do atmosfery i wpływa na globalne ocieplenie). Od dawna poszukuje się metod produkcji związków organicznych z wykorzystaniem tanich i łatwo dostępnych (nawet odpadowych) surowców. Warunki te spełnia biomasa, materia organiczna wytwarzana przez przyrodę z udziałem energii słonecznej w cyklach rocznych lub kilkuletnich. Choć idea jak najszerszego wykorzystania biomasy roślinnej w przemyśle organicznym znana jest od dawna, to dotychczas udało się wykorzystać ją w dużej skali tylko w przemyśle celulozowo- -papierniczym, w produkcji biopaliw (bioetanol i biodiesel) oraz w produkcji związków powierzchniowo czynnych. Oprócz poszukiwania zamienników surowców kopalnych bada się też możliwości przerobu różnego typu surowców z wykorzystaniem procesów przebiegających w łagodnych warunkach, w prostych urządzeniach, najlepiej zgodnie z zasadami zielonej chemii i zrównow więcej »

Suitability of biomass from waste wood composites for liquid biofuel production Możliwość wykorzystania biomasy poużytkowych tworzyw drzewnych w technologii ciekłych biopaliw - DOI:10.15199/62.2015.10.9

Dominika Szadkowska Andrzej Radomski Monika Marchwicka Anna Lewandowska Jan Szadkowski Janusz Zawadzki Michał Drożdżek Radosław Auriga

Particle boards prepd. from poplar, alder and pine wood and CO(NH2)2-CH2O resin were ground, extd. with a CHCl3/EtOH mixt., treated with NaClO2 or HNO3/EtOH mixt. and hydrolyzed with a com. mixt of enzymes to produce glucose and xylose. The sugar yield was 25.4-42.2%. Wytworzono płyty wiórowe zaklejone klejem mocznikowo-formaldehydowym, z których po rozdrobnieniu uzyskano masę celulozową metodą Kürschnera i Hoffera oraz holocelulozę przez działanie chloranu(III) sodu. Przeprowadzono hydrolizę enzymatyczną obu mas za pomocą enzymów Dyadic. Zawartość uzyskanych cukrów w hydrolizacie określono za pomocą chromatografu cieczowego (z detektorem refraktometrycznym). Jako wzorce zostały użyte ksyloza oraz glukoza. Polska jest ważnym producentem płyt pilśniowych i wiórowych. W 2013 r. wyprodukowano prawie 57 tys. m2 płyt pilśniowych oraz ponad 5,8 mln m3 płyt wiórowych i podobnych płyt z drewna lub materiałów drewnopochodnych1). Średni okres życia produktu przemysłu meblarskiego wynosi ok. 5 lat. Po tym czasie część produktów jest kierowania do utylizacji. Najpowszechniejszym sposobem "utylizacji" odpadów w Polsce jest ich składowanie w wydzielonych miejscach zwanych powszechnie składowiskami odpadów, do czasu naturalnego rozkładu lub innego zagospodarowania. Jedyna spalarnia odpadów komunalnych w Polsce (znajdująca się w Warszawie) utylizuje 6% odpadów miejskich w procesie pirolizy. Z roku na rok coraz większa ilość odpadów drzewnych jest kierowana do recyklingu i wykorzystywana ponownie w produkcji, zmniejszając zapotrzebowanie przemysłu płyt drewnopochodnych na nowy surowiec drzewny1). Materiał drzewny pozyskany z recyklingu płyt wiórowych zawiera zanieczyszczenia chemiczne w postaci np. żywic wykorzystywanych do więcej »

The content of soluble sugars and lignocellulose in sorghum hybrids Zawartość cukrów rozpuszczalnych i związków ligninocelulozowych w odmianach sorga - DOI:10.15199/62.2015.10.37

Mirosław Anioł Józef Sowiński Magda Aniołowska

Ten sorghum hybrids (Sorghum bicolor (L.) Moench) were studied for applicability in EtOH prodn. under Polish conditions. Fermentable compds. (carbohydrates) and fiber fraction contents were detd. The concn. of sol. carbohydrates ranged from 62.4 g/kg dry mass (Big Kahuna) to 193.4 g/ kg dry mass (Monori). Sucrose was the dominant carbohydrate. The hemicelulose content ranged from 183.4 g/kg (Róna1) to 267.1 g/kg (Sweet Caroline). Analizie poddano biomasę 10 odmian sorga cukrowego (Sorghum bicolor (L.) Moench), które mogą być wykorzystane do przemysłowej produkcji etanolu. Oceniono zawartość cukrów rozpuszczalnych, ulegających fermentacji bezpośredniej, oraz węglowodanów strukturalnych poddawanych fermentacji po wstępnej hydrolizie kwasowej. Zawartość cukrów rozpuszczalnych wynosiła od 62,4 g/kg s.m. (Big Kahuna) do 193,4 g/kg s.m. (Monori). W większości odmian dominujący był udział sacharozy. Zawartość hemicelulozy, drugiego ważnego składnika pod względem możliwości prowadzenia fermentacji alkoholowej, wynosiła od 183,4 g/kg s.m. (Róna 1) do 267,1 g/kg s.m. (Sweet Caroline). W warunkach Polski sorgo cukrowe jest gatunkiem o małym znaczeniu gospodarczym1), jednakże wysoki potencjał produkcyjny, małe wymagania siedliskowe oraz duża przydatność do celów przemysłowych i biotechnologicznych pozwalają przypuszczać, że znaczenie tego gatunku będzie się zwiększało2). Sorgo stanowi surowiec roślinny pozwalający na produkcję biopaliw II generacji. O przydatności sorga do produkcji bioetanolu decyduje jego skład chemiczny, głównie zawartość rozpuszczalnych cukrów i niektórych struktur, z których podczas procesu hydrolizy kwasowej i enzymatycznej powstają pentozany3). Skład chemiczny sorga jest zależny od wielu czynników, z których najważniejszy jest genotyp. W Europejskim Katalogu Odmian jest zarejestrowanych ponad 325 odmian sorga, trawy sudańskiej i mieszańców sorga z trawą sudańską. Różnorodność genotypów, ich wymagania siedlis więcej »

The effect of synthesis method on the physicochemical properties of ferrihydrite and Si-doped ferrihydrite Wpływ metody syntezy na właściwości fizykochemiczne ferrihydrytu i Si-ferrihydrytu - DOI:10.15199/62.2015.10.36

Gabriela Pieczara Nyamaa Mendsaikhan Maciej Manecki Grzegorz Rzepa

Pure Fe5HO8·4H2O and Si-doped ferrihydrites (Si/Fe = 0.1 molar ratio) were pptd. from aq. solns. of Fe2(SO4)3 and Fe(NO3)3 with NaOH optionally in presence of Na2SiO3 under stirring. Si-contg. ferrihydrites had smaller particles and showed higher thermal stability and sp. surface area than the pure ones. Przeprowadzono syntezę ferrihydrytów (Fe5HO8·4H2O) czystych (bez domieszki Si) i zawierających domieszki Si (stosunek molowy Si:Fe = 0,1) przez wytrącanie z roztworów wodnych. Porównano produkty otrzymane w reakcji zobojętniania roztworów siarczanu żelaza(III) (metoda siarczanowa) lub azotanu żelaza(III) (metoda azotanowa). Wykazano, że czyste ferrihydryty otrzymane metodą azotanową charakteryzują się mniejszymi rozmiarami cząstek, większą powierzchnią właściwą, mniejszym stopniem uporządkowania struktury oraz mniejszą trwałością termiczną. Sposób syntezy ma mniejszy wpływ na różnice we właściwościach ferrihydrytów z domieszką Si. Ferrihydryt (Fe5HO8·4H2O) to metastabilny uwodniony tlenowodorotlenek żelaza(III) o nieuporządkowanej strukturze i niestechiometrycznym składzie chemicznym1). W środowiskach przypowierzchniowych odgrywa on znaczącą rolę w reakcjach strącania, sekwestracji i redoks zachodzących w obiegach wielu pierwiastków, m.in. Si, Al, P, C i S2). Dlatego chemizm naturalnego ferrihydrytu kształtują rozmaite domieszki. Ferrihydryt jest uważany za jeden z ważnych składników naturalnych substancji żelazistych (m.in. gleb, zwietrzelin, ochr i rud darniowych)3), dzięki któremu materiały te charakteryzują się dużą pojemnością sorpcyjną względem metali i metaloidów4). Unikatowe właściwości ferrihydrytu, takie jak niewielki rozmiar cząstek, rozwinięta powierzchnia właściwa, duża reaktywność i niski koszt produkcji powodują, że jest on atrakcyjnym nanomateriałem znajdującym zastosowanie w wielu technologiach chemicznych. Zdolność do adsorpcji fizycznej i chemicznej różnych adsorbatów wykorzystuje się do więcej »

The energy efficiency of production and conversion of winter triticale biomass into biofuels Efektywność energetyczna produkcji i konwersji biomasy pszenżyta ozimego na biopaliwa - DOI:10.15199/62.2015.10.29

Stanisław Bielski Bogdan Dubis Krzysztof Jankowski

High, medium and low crop methods for triticale cultivation were compared in respect to energy efficiency of the biofuel prodn. from the biomass. The highest energy efficiency was achieved for the lowest amt. of energy consumption for triticale cultivation (low fertilization level). Przedstawiono efektywność energetyczną produkcji biopaliw z biomasy pszenżyta ozimego. Porównano trzy technologie produkcji różniące się nakładami energetycznymi wydatkowanymi na pozyskanie surowca i jego przetworzenie. Wykazano wyższą sprawność energetyczną wykorzystania energetycznego biomasy produkowanej w technologii o najniższym zapotrzebowaniu energetycznym. Konieczność pozyskiwania energii z alternatywnych źródeł, takich jak wiatr, woda lub biomasa, wynika m.in. z faktu, że coraz bardziej ograniczone są zasoby paliw kopalnych. Biopaliwa pierwszej generacji (biodiesel, bioetanol) i gazowe (gaz opałowy) nadal stanowią podstawowe źródło energii odnawialnej. Wytwarzane są bezpośrednio lub pośrednio z surowców żywnościowych, z wykorzystaniem procesów fermentacyjnych lub transestryfikacyjnych. Bioetanol jest strategicznym surowcem szeroko wykorzystywanym w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym, kosmetycznym i petrochemicznym1), a obecnie wymieniany jest także wśród najważniejszych biopaliw stosowanych w transporcie2, 3). Spirytus gorzelniany wykorzystywany paliwowo może być mieszany z benzyną w różnych proporcjach lub też występować jako samodzielne paliwo w specjalnie do tego skonstruowanych silnikach4, 5). Surowce do produkcji bioetanolu to surowce zawierające cukier (trzcina cukrowa, burak cukrowy, sorgo, owoce), skrobię (ziarna kukurydzy, pszenicy, pszenżyta, jęczmienia, ryżu, bulwy ziemniaka, topinambur) oraz lignocelulozę (drewno, słoma, trawy)6, 7). Fermentacja etanolowa jest jedną z najstarszych technik biotechnologicznych stosowanych przez człowieka. Wykorzystuje ona drobnoustroje, najczęściej drożdże Saccharomyces cerevisiae, które w więcej »

The evaluation of sorption properties of thermoplastic starch pellets Ocena właściwości sorpcyjnych granulatów skrobi termoplastycznej - DOI:10.15199/62.2015.10.20

Tomasz Oniszczuk Siemowit Muszyński Anita Kwaśniewska

Starches originated from maize, wheat and potato were mixed sep. with glycerol (20% by mass) and then granulated with variable speed of extruder screw (60-120 rpm) at 70-120°C. Measurements of water activity of the granules were performed immediately after the granulation and after 20, 40 and 60 days long storage in tight containers. All the granules showed low values of water activity. It decreased with increasing the screw speed. The storage of granules resulted in the growth of water activity. Addnl., sorption isotherms were detd. by using BET and GAB models. Przedstawiono wyniki badań aktywności wody oraz izoterm sorpcji pary wodnej dla granulatów skrobi termoplastycznej (TPS) wytworzonych z trzech rodzajów skrobi (pszennej, kukurydzianej i ziemniaczanej), przy zróżnicowanych obrotach ślimaka ekstrudera. Granulaty TPS mają potencjalnie długi okres przechowywania i nie powinien on wpływać na końcową jakość otrzymywanego na ich bazie produktu końcowego. Ze wszystkich rodzajów skrobi, niezależnie od prędkości obrotowej ślimaka, otrzymano granulaty, które charakteryzowały się małymi wartościami aktywności wody. Analizując przebieg izoterm sorpcji pary wodnej, stwierdzono, że wszystkie rodzaje granulatu miały zbliżoną hydrofilowość. W ostatnich latach zaostrzenie wymagań dotyczących ochrony środowiska naturalnego przyczyniło się do wdrażania innowacyjnych technologii wytwarzania tworzyw polimerowych bazujących na komponentach odnawialnych1). Szczególną uwagę zwrócono na grupę materiałów pochodzenia naturalnego: tworzywa produkowane z różnych rodzajów skrobi2, 3). Biopolimer taki jest otrzymywany po uprzednim wymieszaniu skrobi z plastyfikatorem, tak aby umożliwić podczas procesu ekstruzji upłynnienie materiału w temperaturze niższej niż temperatura rozkładu skrobi. Zastosowanie procesu ekstruzji gwarantuje, że zostanie zniszczona pierwotna struktura łańcuchów skrobiowych, a otrzymany produkt będzie równomiernie wymieszany więcej »

The impact of industrial soil pollution on cadmium and lead accumulation in crops Wpływ skażenia przemysłowego gleby na kumulację kadmu i ołowiu w roślinach - DOI:10.15199/62.2015.9.26

Monika Bojanowska Halina Lipińska Wojciech Lipiński Izabella Jackowska Andrzej Marczuk Anna Stankiewicz

Cd and Pb content in soil from Upper Silesia (Poland) and in maize crop were detd. and correlated with soil pH and granulometric compn. as well as with contents of assimilating P, K, Mg, Cu, Zn and mineral N in the soil. Both Cd and Pb contents in maize decreased with increasing pH, fine soil fraction, as well as P, Mg and Zn contents and with decreasing mineral N contents in the soil. Zawartość metali ciężkich w glebie zależy od jej składu chemicznego a także od ilości zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery przez przemysł i transport. Ich zachowanie się w glebach oraz fitoprzyswajalność są uwarunkowane wieloma czynnikami, na które składają się procesy geochemiczne, chemiczne, fizyczne i biologiczne, a także właściwościami tej gleby. Badania przeprowadzono w rejonie przemysłowego skażenia środowiska rolniczego o zawartościach Cd i Pb w glebach wyższych niż średnie krajowe. Ich celem było wykazanie zależności pomiędzy wybranymi właściwościami gleby, określanymi w rutynowych badaniach agrochemicznych, a stopniem kumulacji kadmu i ołowiu w kukurydzy. Wyniki badań potwierdzają ten związek, z wyjątkiem przyswajalnego cynku w przypadku Pb i potasu w przypadku Cd. Mogą więc być wykorzystane do przewidywania ilościowych zmian oznaczanych metali w rejonach oddziaływania przemysłu na rolniczą przestrzeń produkcyjną. Jednym z istotnych źródeł skażeń biosfery są zakłady przemysłowe emitujące zarówno substancje gazowe (np. tlenki węgla, siarki i azotu), jak i stałe, w tym pyłowe, zawierające toksyczne substancje chemiczne. Groźnym skutkiem rozwoju cywilizacji i przemysłu jest rozprzestrzenianie się metali ciężkich. Produkcja rolnicza w rejonie oddziaływania przemysłowego wymaga nieustannego monitorowania obecności pierwiastków toksycznych, takich jak ołów i kadm, które są emitowane przez kopalnie, huty, przemysł energetyczny i chemiczny lub składowiska odpadów. Pierwiastki te nie ulegają biodegradacji, a raz wprowadzone do środowis więcej »

The introduction of biostimulants on the Polish market. The present situation and legal requirements Wprowadzanie biostymulatorów do obrotu handlowego w Polsce. Sytuacja bieżąca i uwarunkowania prawne - DOI:10.15199/62.2015.10.40

Ewa Matyjaszczyk

A review, with 24 refs., of com. prepns. either registered as plant protection agents and fertilizers or used without any registration. W Polsce nie ma obecnie prawnie obowiązującej definicji biostymulatora. Jednak w obrocie handlowym znajdują się preparaty posiadające właściwości biostymulujące. Mogą być one wprowadzane na rynek na podstawie różnych przepisów. W lutym 2015 r. na rynku polskim było ok. 60 biostymulatorów zarejestrowanych jako środki ochrony roślin w grupie "regulatory wzrostu i rozwoju roślin", ok. 20 biostymulatorów zarejestrowanych na podstawie przepisów o nawozach jako "środki wspomagające uprawę roślin" oraz nieznana liczba preparatów sprzedawanych bez rejestracji. Sposób wprowadzenia do obrotu ma znaczenie dla użytkownika. Najlepiej przebadane są zarejestrowane środki ochrony roślin, podczas gdy stosowanie produktów sprzedawanych bez rejestracji może być obarczone ryzykiem braku skuteczności, a nawet braku bezpieczeństwa. W rolnictwie wykorzystywanych jest wiele substancji, zarówno pochodzenia naturalnego, jak i będących produktami syntezy chemicznej. Stosowanie niektórych z nich ma wielowiekową tradycję, podczas gdy inne to preparaty opracowane niedawno, z wykorzystaniem najnowocześniejszych technologii. Ze względu na fakt, że wiele środków do produkcji rolnej uwalnianych jest do środowiska, ich wprowadzanie do obrotu handlowego podlega zazwyczaj nadzorowi państwowemu. Celem niniejszej publikacji jest wyjaśnienie sytuacji prawnej biostymulatorów, zyskującej na popularności1) grupy środków do produkcji rolnej, przedstawienie zasad rządzących wprowadzaniem biostymulatorów do obrotu handlowego oraz informacji o ich dostępności w Polsce. W rolniczej produkcji roślinnej pojęcie "biostymulator" stosuje się w odniesieniu do preparatów, które wywierają pozytywny wpływ na rozwój rośliny uprawnej, ale nie mają działania nawozowego. Pojęcie to jest szeroko używane w literaturze naukowej, zarówno polskiej, j więcej »

The porous gelatin structures as the material for packaging for frozen food Porowate struktury żelatynowe jako materiał na opakowania mrożonej żywności - DOI:10.15199/62.2015.10.18

Katarzyna Kozłowicz Dariusz Góral Franciszek Kluza Marek Domin Zbigniew Kobus Agnieszka Sagan Łukasz Prazner

Gelatin plates were produced by crosslinking a 5% aq. soln. of gelatin, freezing at -33°C and freeze-drying at -36°C under 20 Pa. The thermal cond. of the plates was similar to that of an expanded polystyrene. The exptl. defrosting curves of the plates placed in boxes were similar for both materials. Hydrożele żelatynowe poddano liofilizacji i zaproponowano użycie ich do produkcji biodegradowalnych opakowań żywności mrożonej. Materiał ten charakteryzował się średnią przewodnością cieplną 0,054 W/(mK), a porównywany styropian 0,045 W/(mK). Testy zginania obu materiałów wskazują na znacznie większą wytrzymałość mechaniczną liofilizowanych hydrożeli żelatynowych. Z kolei analiza termowizyjna potwierdziła występowanie miejscowych przemarzań opakowania wykonanego z liofilizatów żelatynowych. Rozmrażanie żywności umieszczonej w opako-waniu testowanym i styropianowym przebiegało z podobną kinetyką. Wykazano, że liofilizowane struktury hydrożeli żelatyny mogą być stosowane do produkcji opakowań zimnochronnych. Wzrost świadomości konsumentów oraz wymagań jakościowych stawianych opakowaniom wymusza stałe unowocześnianie i rozwój technologii opakowalnictwa żywności. Materiały używane do produkcji opakowań żywności muszą spełniać bardzo wysokie kryteria, szczególnie w przypadku żywności chłodzonej i mrożonej, ponieważ mogą decydować o zachowaniu jej trwałości. Współczesne opakowania powinny być jak najlżejsze oraz zapewniać optymalne wykorzystanie przestrzeni transportowej i magazynowej przy uwzględnieniu możliwości wydłużenia czasu przydatności do wykorzystania zapakowanego produktu, co wiąże się z jednoczesnym zapewnieniem jego bezpieczeństwa i jakości. Opakowanie musi wykazywać odpowiednie właściwości użytkowe i być odporne na działanie czynników zewnętrznych, w tym m.in. na ekstremalne fluktuacje temperatury otoczenia. Ponadto powinno cechować się nieprzepuszczalnością pary wodnej, lotnych substancji aromatycznych, zabezpieczać ż więcej »

The preparation of high-quality stearin via hydrogenation of the palm oil fraction over a suspended nickel catalyst Otrzymywanie stearyny o wysokiej jakości poprzez uwodornienie frakcji oleju palmowego w obecności katalizatora niklowego w zawiesinie - DOI:10.15199/62.2015.10.43

Marcin Konkol Robert Bicki

Hard palm stearin fraction (I2 value 35) was batch hydrogenated to high-quality stearin (I2 value <1) on a suspended Ni catalyst at 180°C, under H2 pressure 1, 1.5 or 20 bar and catalyst content in oil 0.03-1% by mass (as Ni). The quality of the resulted stearin (m. p. I2 value) and the contents of fatty acids were detd. The reaction rate consts. and activation energy for the hydrogenation were also calcd. Przedstawiono wyniki badań uwodornienia frakcji oleju palmowego (hard palm stearin) o liczbie jodowej LJ 35 do stearyny o wysokiej jakości o LJ < 1, prowadzonego metodą okresową w obecności katalizatora niklowego w zawiesinie. Proces prowadzono w temp. 180°C, pod ciśnieniem 1, 1,5 i 20 bar, przy stężeniu katalizatora niklowego w oleju 0,03-1% mas. (w przeliczeniu na nikiel). Przeprowadzono analizę właściwości fizykochemicznych otrzymanej stearyny (liczba jodowa, temperatura mięknięcia) oraz określono procentowe zawartości kwasów tłuszczowych w surowcu wyjściowym i w produkcie uwodornienia. Wyznaczono ponadto energię aktywacji reakcji uwodornienia. Stearyna jest techniczną i handlową nazwą mieszaniny głównie nasyconych kwasów tłuszczowych. Jej podstawowe składniki to kwas steary-nowy (C18) i palmitynowy (C16). Surowcem wyjściowym do otrzymywania stearyny są mieszaniny nasyconych i nienasyconych kwasów pochodzenia zwierzęcego i/lub roślinnego. Stearynę można otrzymywać m.in. przez krystalizację z mieszaniny ciekłych i stałych kwasów tłuszczowych uzyskanych w wyniku rozszczepienia tłuszczów lub przez uwodornienie kwasów tłuszczowych otrzymanych z tłuszczów zwierzęcych lub olejów roślinnych. Proces uwodornienia ma na celu wysycenie wodorem wiązań nienasyconych w łańcuchu węglowodorowym kwasów tłuszczowych, co prowadzi do obniżenia liczby jodowej i zwiększenia temperatury topnienia oraz krzepnięcia produktu. W zależności od wartości liczby jodowej rozróżnia się kilka gatunków stearyny. Zakres liczby jodowej dla stearyny wynos więcej »

The study of thoracic and inhalable fractions of sulfuric acid in various technological processes Badanie zawartości frakcji torakalnej i wdychalnej kwasu siarkowego(VI) w różnych procesach technologicznych - DOI:10.15199/62.2015.10.47

Małgorzata Szewczyńska Małgorzata Pośniak

The air samples collected at various stages of concd. H2SO4 and TiO2 prodn. were studied for the acid content. The highest concs. of the acid in the thoracic fraction were found at the point of sampling a mixt. contg. 30% H2SO4, at the emitter as well as at the clarifier. They were 10.32, 10.92 and 35.5 μg/m3, resp. The concns. of the inhalable fraction taken at the same points were 28.42, 16.55 and 85.8 μg/m3, resp. Thoracic fractions of H2SO4 constituted 26-95% of inhalable fraction, depending on the type of sampling and analyzed process. Przedstawiono wybrane etapy produkcji i przetwarzania kwasu siarkowego(VI), które stanowią jedno z przykładowych źródeł emisji aerozolu kwasu w środowisku pracy. Przedstawiono odpowiednie próbniki do pobierania frakcji aerozolu. Porównano wyniki badań kwasu siarkowego we frakcjach torakalnej i wdychalnej. Kwas siarkowy(VI) jest jednym z najmocniejszych kwasów mineralnych, o silnych właściwościach higroskopijnych. Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie (we wszystkich proporcjach) z wydzieleniem ciepła. W przemyśle kwas siarkowy(VI) otrzymuje się metodą kontaktową przez utlenienie ditlenku siarki pochodzącego ze spalania siarki lub prażenia siarczków metali, np. pirytu. Utlenianie zachodzi za pomocą tlenu z powietrza w obecności katalizatora pentatlenku wanadu osadzonego na żelu krzemionkowym, aktywowanego tlenkami metali alkalicznych. Jako substancję pochłaniającą stosuje się zwykle nie wodę, lecz stężony kwas siarkowy(VI), który znacznie lepiej absorbuje tritlenek siarki niż woda1). W powietrzu tritlenek siarki tworzy koloidalny roztwór stałych cząstek, który jest bardzo słabo zwilżany wodą. Powstający roztwór tritlenku siarki w stężonym kwasie siarkowym(VI), zwany oleum, jest rozcieńczany wodą i daje kwas siarkowy(VI). Kwas siarkowy(VI) należy do substancji wielkotonażowych (produkowanych na wielką skalę). Według danych GUS w 2014 r. wielkość produkcji kwasu siarkowego(VI) w więcej »

The Yankee has struck oil (Jankesom uderzyła ropa) - DOI:10.15199/62.2015.10.2

Marcin Krupab Mateusz P. Sikora Andrzej P. Sikora

Wszyscy mają w pamięci lampę naftową Ignacego Łukasiewicza, ale mało kto wie, że chociaż głównym zainteresowaniem tego wynalazcy była przeróbka ropy, to z dużym zacięciem zajmował się również techniką wydobycia. Dzięki jego inicjatywie i poparciu przeprowadzono w Bóbrce w 1862 r. pierwsze wiercenie ręczne przy użyciu nożyc luźnospadowych. Jest to historyczna data w polskim górnictwie naftowym, gdy w miejsce kopania wprowadzono wiercenie. Kierownik kopalni A. Jabłoński został przez I. Łukasiewicza wysłany do Pensylwanii na praktykę, gdzie za datę pierwszego udanego wiercenia przyjmuje się dzień 27 sierpnia 1859 r. Wtedy to w Titusville w górach Pensylwanii obok rzeczki Oil Creek Colonel E.L. Drake i Uncle Billy William A. Smith natrafili na pokłady ropy znajdujące się na głębokości ok. 21 m (69 stóp). Ta innowacyjna technologia pozwalała wówczas na wydobycie 10-25 baryłek ropy dziennie. Tak rozpoczął się black gold rush. Ciągle rosnący popyt zachęcał nowych poszukiwaczy do kolejnych odwiertów. Poprawiono wydobycie z 450 tys. baryłek w 1860 r. do 3 mln baryłek w 1862 r.1). Zwiększone wydobycie znacznie obniżyło cenę ropy naftowej, która spadła nawet do 10 centów1) w 1861 r. W wyniku tego, wielu jej producentów (firm upstream) zbankrutowało lub zaprzestało wydobycia, oczekując wzrostu cen. Jak podaje Wójcik2), wypływający z głębi Ziemi "olej skalny" znany był w Polsce dużo wcześniej. Świadczy o tym wzmianka Jarzębskiego (nadwornego budowniczego i muzyka króla Władysława IV Wazy), który przy opisie Warszawy z 1643 r. wyszczególnił pałac Ossolińskich, którego kamienie i dach były przed deszczem i śniegiem smołą ziemną dychtowane, która pochodziła z okolic Gorlic. Kiedy ostatni zagraniczny światowy koncern opuszcza Polskę nie znajdując uzasadnienia dla inwestowania dalszych pieniędzy w poszukiwania i wydobycie węglowodorów w Polsce, warto pochylić się chwilę nad statystykami i ponad 150 lat później popatrzeć na prob więcej »

Toxicity of the Spirulina sp. extract-containing plant biostimulant Ocena toksyczności preparatu biostymulującego dla roślin zawierającego ekstrakt ze Spirulina sp. - DOI:10.15199/62.2015.10.28

Marita Świniarska Sebastian Opaliński Mariusz Korczyński Radosław Wilk Edward Rój Kajetan Kalus Katarzyna Chojnacka

Ext. of microalgae, emulsifier and mixts. thereof prepd. in ratio of 1:1, 1:10, 1:100 and 1:100 were added to soil samples used for cultivation of rapeseed and mustard. The effects were assessed after 3 and 6 days by detn. the amts. of germinated plants and the length of their roots. The best stimulation of plant growth was achieved at 1:1 and 1:100 in both cases. Addnl., biostimulant toxicity for Eisenia fetida earthworms was assessed. The biostimulant was added to the soil sample with a predetd. no. of earthworms. After 14 day test, no difference in body mass changes of the earthworms and their mortality were obsd. Przedstawiono wyniki badań dotyczących potencjalnej toksyczności preparatu biostymulującego dla roślin, zawierającego ekstrakt z mikroalgi Spirulina platensis. Do oceny fitotoksyczności zastosowano test Phytotoxkit (z użyciem rzepaku i gorczycy), a zootoksyczność wyznaczono, wykorzystując test na dżdżownicach (Eisenia fetida). Uzyskane wyniki nie wskazują na toksyczność badanego preparatu wobec roślin. Ponadto, nie stwierdzono negatywnego wpływu ocenianego biostymulatora na przyrosty masy ciała dżdżownic oraz na wzrost ich śmiertelności. Obecnie w rolnictwie coraz częściej poszukuje się produktów bezpiecznych dla środowiska, które mogłyby stanowić alternatywę dla chemicznych środków ochrony roślin, wpisując się tym samym w koncepcję upraw ekologicznych. Do takich preparatów można zaliczyć biostymulatory wzrostu, wśród których należy wyróżnić ekstrakty glonowe1-3). Preparaty te mogą być stosowane doglebowo, dolistnie i w uszlachetnianiu nasion4). Dzięki zawartości substancji bioaktywnych korzystnie oddziałują na wzrost i rozwój, zwiększając w ten sposób wydajność produkcji roślinnej5-9). W dostępnej literaturze można odnaleźć liczne doniesienia potwierdzające pozytywny wpływ stosowania ekstraktów z glonów na kiełkowanie nasion i odporność roślin, szczególnie przy niekorzystnych warunkach środowiskowych. W efe więcej »

Uruchomienie wytwórni kauczuków w zakładach Synthos

Jerzy Polaczek

Dnia 3 września br. w zakładach Synthos w Oświęcimiu dokonano uroczystego uruchomienia wytwórni kauczuków SSBR (solution- -polymerized styrene-butadiene rubber) wybudowanej kosztem ponad 568 mln zł (w tym dofinansowanie unijne prawie 147 mln zł). Wytwórnia oparta została na licencji firmy The Goodyear Tire & Rubber Company, która udostępniła technologię wytwarzania innowacyjnych kauczuków, stosowanych do produkcji zaawan więcej »

Use of propionic acid in plasma modification of a polyamide-polyethylene film Zastosowanie kwasu propionowego do plazmowej modyfikacji folii poliamidowo-polietylenowej - DOI:10.15199/62.2015.10.5

Zenobia Rżanek-Boroch Agata Bekier Magdalena Jaskólska

A com. polyamide-polyethylene film was plasma-pretreated in Ar, optionally covered with a SiO2 layer, plasmacoated with EtCOOH at 25-60°C under atm. pressure and then studied for contact angle, steam permeability, surface topog., layer thickness and antibacterial activity. The films corered with SiO2 and then with EtCOOH at 60°C showed the highest antibacterial activity (59%). The films may be used as active food packaging. Przedstawiono wyniki modyfikacji powierzchni folii poliamidowo-polietylenowej metodą chemicznego osadzania kwasu propionowego wspomaganego plazmą. Proces prowadzono w wyładowaniu barierowym pod ciśnieniem atmosferycznym. Uzyskano folie o właściwościach przeciwdrobnoustrojowych i barierowych dla pary wodnej, które mogą znaleźć zastosowanie jako aktywne opakowania żywności. Opakowania aktywne określa się jako systemy, które przez zahamowanie lub opóźnianie wzrostu mikroorganizmów oraz zmniejszenie liczby kolonii bakterii w zapakowanej żywności powodują przedłużanie okresu trwałości (przydatności do spożycia) oraz gwarantują lub znacząco polepszają bezpieczeństwo mikrobiologiczne i/lub sensoryczne1-5). Kwas propionowy jest naturalnym produktem przemian metabolicznych. Wytwarzany jest przez liczne gatunki bakterii propionowych w procesie fermentacji propionowej. Jest to proces biochemiczny charakterystyczny dla oddychania beztlenowego Polega na przemianie cukrów, mleczanów i innych związków w kwas propionowy, kwas octowy i ditlenek węgla6). Kwas propionowy stosowany jest w przemyśle spożywczym jako środek do konserwacji żywności o symbolu E280. Używane są także jego sole: propionian potasu (E283), propionian sodu (E281) oraz propionian wapnia (E282)7). Niezdysocjowany kwas dyfunduje przez membrany plazmy komórkowej do wnętrza cytoplazmy patogenu i tam ulega dysocjacji, wydzielając jon wodoru. Obniżone pH jest neutralizowane przez wewnątrzkomórkowy system buforowy. Jeśli komórka nie jest w stanie utrzymać sw więcej »

Wsparcie finansowania infrastruktury dywersyfikacji dostaw gazu. Terminal LNG w Świnoujściu - DOI:10.15199/62.2015.10.1

Dywersyfikacja dostaw gazu to poważna kwestia w obecnej międzynarodowej sytuacji polityczno- gospodarczej. Wydarzenia jakie mają miejsce na Ukrainie oraz ich skutki (wzajemne sankcje nakładane przez Unię Europejską i Rosję) wskazują na rosnące ryzyko związane z dostawami surowców energetycznych, w tym gazu ziemnego. Od wielu lat dyskutowano o konieczności zdywersyfikowania dostaw tego paliwa do Polski, a dziś dywersyfikacja ta staje się faktem. Dobiega końca budowa terminalu regazyfikacyjnego gazu ziemnego w Świnoujściu, która powinna zaspokoić 1/3 zapotrzebowania krajowego. W latach 2007-2015 przyjęto do realizacji i sfinansowano wiele inwestycji w sektorze energetyki, służących m.in. poprawie bezpieczeństwa energetycznego poprzez poprawę infrastruktury transportu i magazynowania gazu ziemnego. Okres ten to także perspektywa finan- Rys. 1. Wartość inwestycji w gazownictwie dofinansowanych przez UE Rys. 2. Wartość wsparcia inwestycji w gazownictwie przez UE sowania przez Unię Europejską projektów w ramach programów więcej »

Wybrane zgłoszenia patentowe z dziedziny chemii

(wg Biuletynu Urzędu Patentowego, nr 13 i 14 z 2015 r.).Zgł. nr 406670; B01D 37/02 POLITECHNIKA ŁÓDZKA, Łódź; CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY - PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY, Warszawa Tyczkowski J., Makowski P., Mian I., Brochocka A., Majchrzycka K. Sposób poprawy właściwości filtracyjnych materiałów polimerowych z wykorzystaniem plazmy Sposób poprawy właściwości filtracyjnych materiałów polimerowych polega na tym, że powierzchnię materiału polimerowego poddaje się początkowo działaniu nierównowagowej, niskotemperaturowej plazmy generowanej przy wyładowaniu jarzeniowym o częstotliwości akustycznej, radiowej lub mikrofalowej w niepolimeryzującym gazie roboczym, w warunkach stacjonarnych lub przy jego przepływie, a następnie po zgaszeniu plazmy, poddaje się procesowi szczepienia, stosując jako monomery nienasycone węglowodory liniowe o liczbie atomów węgla równej 5-12. Materiały polimerowe zmodyfikowane tym sposobem charakteryzują się wysoką skutecznością filtracji aerozoli olejowych przy zachowaniu oporów przepływu powietrza na prawie niezmienionym poziomie oraz dużą trwałością uzyskanego efektu w czasie. (1 zastrzeżenie) Zgł. nr 409965; C01B 25/02 POLITECHNIKA ŚWIĘTOKRZYSKA, Kielce Stoińska R., Łukawska M., Bezak-Mazur E. Sposób odzysku fosforu z popiołów lub pyłów otrzymanych ze spalenia osadów ściekowych Sposób odzysku fosforu w postaci roztworu z popiołów lub pyłów otrzymanych ze spalenia osadów ściekowych polega na tym, że popiół lub pył traktuje się roztworem soli kwasu (etylenodinitrylo)tetraoctowego (CaNa2-EDTA lub Na2-EDTA) o stężeniu molowym 0,010-10,000 mol/dm3, po czym mieszaninę poddaje się wytrząsaniu w temp. 278-373 K. Mieszaninę odsącza się i przepłukuje wodą destylowaną, zaś otrzymany przesącz rozcieńcza się do zadanej objętości. Przy stosowaniu roztworu CaNa2-EDTA wytrząsanie mieszaniny trwa ok. 4 h, natomiast przy stosowaniu roztworu Na2-EDTA mieszaninę wytrząsa się przez ok. 18 h. (4 zas więcej »

Wydział Inżynierii Produkcji Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie 45 lat istnienia

Andrzej Marczuk

Historia Wydziału Wydział Inżynierii Produkcji Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie rozpoczął funkcjonowanie 1 września 1970 r. jako Wydział Techniki Rolniczej Wyższej Szkoły Rolniczej w Lublinie. Jego historia związana była z Wydziałem Rolnym Uniwersytetu Marii Curie- -Skłodowskiej, w ramach którego 5 listopada 1946 r. utworzono Zakład Maszynoznawstwa Rolniczego. W 1950 r. Zakład awansował do rangi Katedry Maszynoznawstwa Rolniczego. Z chwilą utworzenia w 1955 r. Wyższej Szkoły Rolniczej w Lublinie, Katedra stała się jednostką Wydziału Rolniczego. Stosownie do rosnących zadań naukowo-dydaktycznych, zmieniono jej nazwę w 1960 r. na Katedra Mechanizacji Rolnictwa. Dwa lata później, w 1962 r., Katedra otrzymała uprawnienia do prowadzenia studiów doktoranckich i zatrudniała 17 osób. W 1964 r. zatrudnienie Katedry Mechanizacji Rolnictwa wzrosło do 34 pracowników, a w jej ramach funkcjonowały już 3 zakłady. W 1961 r. powołana została specjalizacja nauczania mechanizacji rolnictwa, która w 1968 r. przekształciła się w Oddział Mechanizacji Rolnictwa. Katedra Mechanizacji Rolnictwa uzyskała status instytutu na prawach wydziału, który otrzymał nazwę Instytut Techniki Rolniczej. Szczególnym momentem w historii jest 1970 r., w którym powstał Wydział Techniki Rolniczej. Do nowo powstałego Wydziału włączono kilka jednostek, a dotychczasową nazwę Instytutu Techniki Rolniczej zmieniono na Instytut Mechanizacji Rolnictwa. Rok później, w 1971 r., Wydział uzyskał prawo przeprowadzania przewodów habilitacyjnych. Od tego momentu Wydział miał pełne prawa akademickie i kształcił specjalistów mechanizacji rolnictwa. W 1975 r. powstała druga specjalność, jaką była eksploatacja maszyn i urządzeń przemysłu rolno-spożywczego oraz nowe jednostki wydzielane sukcesywnie z Instytutu Mechanizacji Rolnictwa. W 1989 r. powołano Oddział Techniki Rolno- Spożywczej. Zmiany zachodzące na rynku pracy spowodowały konieczność przebudowy oferty kształ więcej »

Z prasy zagranicznej

Promyk nadziei w walce z chorobą Alzheimera Fin. Times 2015, 23 VII, 1 i 12 The Economist 2015, 416, nr 8948, 63 Der Spiegel 2015, nr 31, 102 Głośnym echem w prasie światowej odbiła się ostatnio wiadomość o pomyślnym wyniku badań klinicznych prowadzonych przez firmę Eli Lilly z przeciwciałem solanezumabem jako lekiem przeciwko chorobie Alzheimera. Poinformowano o tym na Alzheimer’s Association International Conference w Waszyngtonie (DC) w dniu 22 lipca br. Z informacji tej wynika, że w 34% przypadków na ponad tysiąc pacjentów biorących udział w badaniach, solanezumab, wiążąc się z beta-amyloidem należącym do grupy białek tworzących złogi działające niszcząco na neurony, powoduje trwałe spowolnienie postępów tej nieuleczalnej dotąd choroby neurodegeneracyjnej. Do pełnego sukcesu jest jednak jeszcze daleko, a firma Eli Lilly podaje, że o ostatecznym rezultacie badań z udziałem solanezumabu poinformuje dopiero w październiku przyszłego roku. W związku z tym podkreśla się, że optymistyczne sygnały w tej sprawie nadchodzą w okresie, kiedy światowy przemysł farmaceutyczny - po prawie dziesięcioletniej zapaści innowacyjnej - nabiera ponownie wigoru. Świadczy o tym m.in. niedawne dopuszczenie do obrotu w Europie wielu nowych leków, w miejsce leków "starszych", które utraciły już ochronę patentową. Do nowości należą m.in. lek nasercowy Entresto, opracowany przez szwajcarską firmę farmaceutyczną Novartis, którego roczna sprzedaż, jak szacują analitycy, może osiągnąć 11 mld USD; nowy lek przeciwcholesterolowy firmy Amgen o nazwie Repatha, który u pacjentów niereagujących na stosowane od lat 90. ub. wieku statyny, obniża poziom złego cholesterolu o ponad 55% i podobny do niego w działaniu Praluent francuskiej firmy Sanofi, opracowany wspólnie z amerykańską firmą Regeneron oraz rychłe dopuszczenie do obrotu szczepionki przeciwmalarycznej Mosquirix, opracowywanej od 30 lat przez firmę GlaxoSmithKline. Potencjalny ryn więcej »

Z ŻYCIA POLSKIEJ IZBY PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO

Znane są już terminy naboru wniosków do Programu Innochem.Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR) wyznaczyło terminy ogłoszenia konkursu i rozpoczęcia naboru wniosków do Programu Innochem. Innochem to realna szansa na wzrost konkurencyjności przemysłu chemicznego w Polsce - powiedział dr Tomasz Zieliński, prezes Zarządu Izby, która jest inicjatorem Programu. Konkurs zostanie ogłoszony 18 grudnia 2015 r., a nabór wniosków do programu będzie trwał od 1 lutego do 1 marca 2016 r. Pula środków przeznaczonych na dofinansowanie projektów badawczo-rozwojowych wyniesie ok. 120 mln zł. Program Innochem obejmie projekty o charakterze innowacyjnym skierowane m.in. na rzecz wytwarzania podstawowych produktów przemysłu chemicznego (np. produkty rafinacji ropy naftowej, dodatki do paliw i olejów mineralnych, nawozy, wielkotonażowe tworzywa polimerowe, produkty specjalistyczne). W założeniach Programu pierwszy raz w historii polskiego przemysłu chemicznego d więcej »