Jagody goji superowoc w dietoterapii
Współczesny rynek produktów funkcjonalnych rozwija się bardzo
szybko dzięki wykorzystaniu surowców roślinnych znanych medycynie
ludowej. Odżywiający się świadomie konsument poszukuje
na rynku produktów, które będą wspomagały utrzymanie zdrowia
oraz dobrostan. W związku z tym nowe wyzwania stawiane przed
technologami żywności są związane z produkcją żywności funkcjonalnej,
która oprócz podstawowej funkcji odżywczej powinna
wykazywać dodatkowy korzystny wpływ na funkcjonowanie organizmu,
także dzięki jej wzbogaceniu w związki aktywne biologicznie.
Zalecenia żywieniowców opierają się przede wszystkim na
większym wykorzystaniu owoców i warzyw obfitujących w związki
wykazujące wielokierunkowe działanie prozdrowotne oraz w profilaktyce
chorób cywilizacyjnych.
CHARAKTERYSTYKA I SKŁAD
jagód goji
Źródłem popularnie nazywanych jagód goji jest kolcowój
pospolity (Lycium barbarum) - pochodząca z Azji
roślina, która do Europy została sprowadzona w XVIII w.
[16]. Największe uprawy występują w północno-środkowym
regionie Chin, zwanym Ningxia, w którym w sierpniu każdego
roku przez dwa tygodnie odbywają się obchody z okazji
ich zbiorów sięgających rocznie nawet 95 tys. t. Jagody goji są
także intensywnie uprawiane w środkowej Mongolii, Japonii,
Korei oraz na Tajwanie.
Kolcowój pospolity preferuje gleby zasadowe w zakresie
pH 6,8-8,1 [38], dobrze nasłonecznione, a optymalna temperatura
do ich wzrostu wynosi 15-25°C, przy czym jest to
roślina dość odporna na niską temperaturę. Rozpoczęcie
owocowania następuje zazwyczaj u roślin trzyletnich [11,
33]. Jagody goji to pomarańczowoczerwone owoce o smaku
słodko-cierpkim, owalne lub jajowate, długości ok. 2 cm. Należą
one do rodziny psiankowatych (Solanaceae) i pochodzą
z dwóch gatunków roślin: kolcowoju chińskiego (Lycium chinese)
oraz kolcowoju pospolitego (Lycium barbarum). Po raz
pierwszy nazwa botaniczna L. barbarum została określona
w 1753 r. przez Karola Linneusza, gatunek L. chinese zosta[...]
Noni - tropikalny owoc o wysokim potencjale prozdrowotnym DOI:10.15199/65.2015.6.6
Morinda citrifolia, powszechnie znana jako noni, jest tropikalnym
drzewem należącym do rodziny Rubiaceae. Od przeszło 2000 tysięcy
lat jest ono wykorzystywane przez Polinezyjczyków w tradycyjnej
medycynie. Pochodzi z południowo-wschodniej Azji
oraz Australii. Noni, na skalę komercyjną, jest obecnie uprawiane
również w Ameryce Łacińskiej, Polinezji, Melanezji, Mikronezji,
Indonezji, a także w różnych częściach Afryki [12]. Ze względu
na występowanie rośliny w różnych regionach, ma ona zróżnicowane,
ludowe nazewnictwo: morwa indyjska, nuna, mengkudu,
nhau, roślina uśmierzająca ból, serowy owoc [2]. W kulturze
różnych grup etnicznych zamieszkujących wspomniane obszary,
owoce noni stanowiły istotny element fitoterapii. Były one wykorzystywane
do stymulacji układu odpornościowego, zwalczania
bakterii, wirusów, grzybów i pasożytów, a także zapobiegania
rozwoju nowotworów [2]. Stosowano je również do leczenia
m.in. przeziębienia, kaszlu, chorób wątroby czy malarii [24].W 2003 r. Komisja Unii Europejskiej zatwierdziła
sok z noni jako składnik "nowej żywności"
(novel food), w 2010 r. zaś rozszerzyła
ten wpis o koncentrat soku i przecier
z owoców. Bezpieczeństwo ich spożycia zostało potwierdzone
wieloma badaniami toksykologicznymi. Z noni przygotowuje
się nie tylko wiele produktów spożywczych: owoce
suszone, soki, przeciery, napary, herbaty, oleje, ale także
mydła i środki do mycia twarzy.
Nazwa rodzaju Morinda pochodzi od dwóch łacińskich
słów: morus - morwa (mulberry) oraz indicus - Indie. Z kolei
nazwa gatunku wskazuje na podobieństwo ulistnienia
drzewa do ulistnienia roślin z gatunku Citrus [1]. Morinda
citrifolia (noni) jest wiecznie zielonym drzewem lub krzewem
osiągającym wysokość od 2 do 9 m. W zależności od
zmienności genetycznej, miejsca uprawy i warunków klimatycznych,
w obrębie gatunku roślina ta różni się wielkością
owoców, ich smakiem i zapachem, morfologią liści, a także
ilością nasion w owocu [12]. Liście noni są jajo[...]
Awokado wartość żywieniowa DOI:
Persea americana, powszechnie
nazywana awokado, jest wiecznie
zielonym drzewem należącym do
rodziny Lauraceae. Roślina ta pochodzi
z południowej części Meksyku. W tradycyjnej
medycynie była wykorzystywana
w leczeniu takich schorzeń,
jak cukrzyca, bóle brzucha, biegunki,
hipercholesterolemia, wrzody żołądka
i wątroby. Owoce awokado cechują się
wysoką wartością odżywczą. Zawierają cenne kwasy tłuszczowe, składniki
mineralne, witaminy i związki bioaktywne.
Dane literaturowe wskazują na
wiele właściwości prozdrowotnych,
głównie działanie hipolipemiczne
i hipoglikemiczne. Ponadto awokado
ma właściwości przeciwutleniające.
W kuchni owoce te wykorzystuje się
do przygotowywania dipów, sałatek
warzywnych i owocowych, zup, lodów
i deserów.Awokado (Persea americana) jest rośliną, która została zaklasyfikowana
do rodziny wawrzynowatych (Lauraceae). Uważa się,
że awokado pochodzi z południowej części Meksyku. Produkcję
tego owocu skomercjalizowano na początku XX w. Obecnie największym
jego producentem jest Ameryka Północna (76% udziału
światowej produkcji), Afryka (11%), Azja (9%) oraz Europa -
głównie południowa Francja i południowa Hiszpania (2%).
Wysoka wartość odżywcza awokado sprawia, że owoc ten ma wiele
właściwości prozdrowotnych. W medycynie ludowej, awokado
wykorzystywano jako cenny środek leczniczy. Obecnie stanowi
dodatek do wielu produktów i potraw, atrakcyjny pod względem
zarówno zdrowotnym, jak i sensorycznym.
Awokado Persea americana to gęste, wiecznie zielone
drzewo, które może osiągać nawet do 24 m wysokości.
Jego owoc o przeciętnej masie 170 g, ze względu
na swój charakterystyczny, owalny kształt jest nazywany
gruszką awokado. Jadalną częścią jest zielonożółty miąższ
[1]. W medycynie tradycyjnej roślina ta była wykorzystywana
w leczeniu wielu schorzeń, jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca,
zapalenie oskrzeli, bóle brzucha, biegunki. Skórka awokado
wykazuje działanie antybiotyczne i była stosowana jako środek
prz[...]
Superfood aspekty prawne i żywieniowe DOI:10.15199/65.2017.6.3
Dynamiczny rozwój rynku żywności funkcjonalnej, dbałość o jakość
spożywanej żywności, filozofia slow food oraz coraz większa
wiedza konsumenta skupiają uwagę producentów na zaspokojeniu
potrzeb nie tylko żywieniowych, ale także zdrowotnych. Niestety,
konsument jest narażony na wiele nieprawdziwych informacji
ze strony producentów lub dystrybutorów żywności, które
mogą wskazywać na korzystniejsze działanie danego produktu
niż tożsamych produktów innego producenta. Należy zatem zadać
pytanie, czy superfood to jedynie marketingowa obietnica
produktu, który zminimalizuje nasze błędy związane z nieprawidłową
dietą i stylem życia oraz który przyczyni się do spełnienia
marzeń o długowieczności i zdrowiu, czy to właściwość poparta
naukowo. Warto zwrócić uwagę, że światowy rynek często wskazuje
na "nadprzyrodzone" właściwości produktów spożywczych,
które nie są poparte wiarygodnymi wynikami badań naukowych.
Już w starożytnych kulturach posiadano ogromną wiedzę obejmującą
możliwości wykorzystania roślin w leczeniu wielu schorzeń,
a Hipokratesowi przypisuje się stwierdzenie: Niech żywność
będzie Twoim lekiem, a lek żywnością (460-377 p.n.e). Przez
kolejne wieki, niestety, utracono tę wiedzę, którą współczesna
cywilizacja zaczyna odkrywać na nowo.
DEFINICJA SUPERFOOD
Światowa literatura jest uboga, jeśli chodzi o wiarygodną
definicję superfood. Większość dostępnych opracowań
podaje, że są to produkty spożywcze pochodzące z różnych
zakątków globu, o niezwykle wysokiej wartości odżywczej,
a które dzięki unikalnemu składowi są doskonałym źródłem
składników odżywczych oraz przeciwutleniaczy, witamin,
składników mineralnych, błonnika pokarmowego
i innych cennych składników, w tym także sprzyjających
rozwojowi właściwej mikrobioty jelit [6, 19, 29]. Superfood
definiuje się także jako żywność, w której składniki o wysokim
potencjale prozdrowotnym występują w nienaturalnie
wysokim stężeniu i są wyjątkowo dobrze przyswajalne
przez organizm kon[...]
Działanie prozdrowotne pestek dyni DOI:10.15199/65.2016.11.9
Dynia jest rośliną zielną, która należy
do rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae).
Najpowszechniej występującymi
gatunkami są: Cucurbita pepo (dynia
zwyczajna), Cucurbita moschata
(dynia piżmowa) i Cucurbita maxima
(dynia olbrzymia). Część jadalną
dyni stanowią owoce, pestki, liście
i kwiaty. Wysoką wartością odżywczą
charakteryzują się pestki. Są one
bogate w białko, kwas linolowy,
błonnik pokarmowy, a także inne
związki bioaktywne, takie jak kwasy fenolowe, tokoferole czy sterole.
W tradycyjnej medycynie pestki oraz
olej z pestek dyni były stosowane
w leczeniu chorób układu moczowego,
nadciśnienia tętniczego oraz
w zwalczaniu pasożytów jelitowych.
Przeprowadzone w ostatnich latach
badania wskazują na działanie
hipotensyjne, hipolipemiczne oraz
hipoglikemiczne pestek dyni. Przypisuje
się im również działanie
przeciwdrobnoustrojowe oraz wysoką
aktywność przeciwutleniającą.Dynia jest roczną rośliną zielną, która należy do rodziny dyniowatych
(Cucurbitaceae), obejmującej ponad 800 gatunków [6].
Na skalę światową wykorzystywane są przede wszystkim trzy
gatunki: Cucurbita pepo (dynia zwyczajna), Cucurbita moschata
(dynia piżmowa) i Cucurbita maxima (dynia olbrzymia) [7]. Dane
archeologiczne wskazują, że dynia zwyczajna pochodzi z Meksyku
oraz południowo-zachodniej i wschodniej części USA. Była uprawiana
już 7000 lat przed naszą erą i stanowiła podstawę wyżywienia
Inków. Dynia była ważnym elementem tradycyjnej medycyny
w Chinach, Argentynie, Indiach, Brazylii, Iranie oraz w Europie [7,
21]. Wśród jadalnych części rośliny wymienia się zarówno owoce,
pestki, liście, jak i kwiaty [9].
Pestki dyni oraz otrzymywany z nich olej są szczególnie
istotne ze względu na wartość żywieniową.
Przypisuje się im działanie przeciwzapalne, antyproliferacyjne
i przeciwutleniające. Uważa się,
że olej z pestek dyni może opóźniać progresję nadciśnienia
tętniczego, zapobiegać rozwojowi niektórych nowotworów
oraz korzystnie wpływać na profil lipid[...]
Nasiona chia DOI:10.15199/65.2017.4.9
Szałwia hiszpańska (Salvia hispanica)
nazywana chią, to gatunek rośliny
należącej do rodziny jasnotowanych
(Lamiaceae). W przemyśle spożywczym
coraz częściej wykorzystuje
się nasiona szałwii hiszpańskiej do
produkcji żywności. Są one dodawane
m.in. do pieczywa, batonów, musli,
a nawet masła. Surowiec ten jest popu-larny ze względu na wysoką zawartość
błonnika pokarmowego oraz kwasów
tłuszczowych omega-3. Badania
naukowe wskazują na wysoki potencjał
prozdrowotny nasion chia. Wymienia
się tu przede wszystkim działanie hipoglikemiczne
i hipolipemiczne. Nasiona
chia charakteryzują się również wysoką
aktywnością przeciwutleniającą.W ostatnich latach obserwuje się duże zainteresowanie żywieniem,
w kontekście poprawy stanu zdrowia fizycznego i psychicznego.
Na rynku produktów spożywczych pojawiają się coraz nowsze artykuły,
nazywane żywnością prozdrowotną, funkcjonalną czy superfoods.
Wiele surowców, takich jak orzechy, nasiona, owoce
tropikalne, a także pre- i probiotyki, dodaje się m.in. do napojów,
produktów zbożowych oraz produktów mlecznych w celu podniesienia
ich wartości żywieniowej [4]. Jednym ze składników, które
cieszą się coraz większą popularnością zarówno wśród dietetyków
i technologów żywności, jak i u zwykłych konsumentów są nasiona
chia [14]. Nasiona chia są surowcem pozyskiwanym z szałwii hiszpańskiej
(Salvia hispanica), jednorocznej rośliny zielnej należącej
do rodziny jasnotowanych (Lamiaceae). Tysiące lat temu podczas
religijnych ceremonii Aztekowie i Majowie składali te nasiona bogom
w ofierze. W okresie prekolumbijskim wykorzystywane były
jako jeden z podstawowych pokarmów spożywanych przez ludy
zamieszkujące Amerykę Środkową. Stosowano je również w celach
leczniczych [15, 23]. Obecnie są powszechnie dostępne w sprzedaży.
Producenci żywności wykorzystują nasiona również do wzbogacania
wielu produktów spożywczych, w tym batonów, pieczywa, wafli ryżowych,
musli, a nawet masła. W artykule omówiono ich właściw[...]