Dicofol, endosulfan, trifluralin, hexabromocyclododecane and pentachlorophenol. A review of environmental and human health impact Dikofol, endosulfan, trifluralina, heksabromocyklododekan i pentachlorofenol. Przegląd zagrożeń dla środowiska i zdrowia człowieka DOI:10.15199/62.2016.3.40
A review with 95 refs.
Trwałe zanieczyszczenia organiczne (TZO) to
związki chemiczne pochodzenia antropogenicznego,
odporne na degradację w środowisku
oraz podlegające kumulacji w łańcuchu
pokarmowym. Mogą być przenoszone na
duże odległości w atmosferze, powodując (ze
względu na swoją toksyczność) zagrożenie
dla środowiska i zdrowia człowieka również
w regionach, w których nigdy nie były stosowane.
Dokonano przeglądu dostępnych danych
na temat pięciu TZO (dikofol, endosulfanu,
trifluralina, heksabromocyklododekan
i pentachlorofenol), które w zakresie kontroli,
ograniczenia lub wyeliminowania emisji do atmosfery
oraz obniżenia strat wywoływanych
w środowisku są obecnie w kręgu zainteresowania
międzynarodowych konwencji. Skoncentrowano
się przede wszystkim na środowiskowych
i zdrowotnych aspektach wybranych
związków.
Trwałe zanieczyszczenia organiczne (TZO) to grupa substancji
chemicznych, które charakteryzują się odpornością na rozkład
biologiczny, znaczną toksycznością oraz akumulacją w roślinach
i w organizmach żywych. TZO powstają najczęściej w reakcjach
chemicznych jako organiczne lub nieorganiczne związki fluorowców
(chloru, bromu i fluoru). Są dobrze rozpuszczalne w tłuszczach i słabo
rozpuszczalne w wodzie. Zwłaszcza syntetyczne TZO są bardzo
trwałe i słabo biodegradowalne w środowisku, a wykrywanie ich
w miejscach znacznie oddalonych od potencjalnych źródeł uwalniania
świadczy o przenoszeniu tych związków na duże odległości1). Ze
względu na swoje właściwości TZO mogą dla większości krajów
stanowić duży problem w realizacji założonych celów w zakresie
ochrony środowiska i zdrowia2). Konieczne są działania dążące do
ograniczenia ryzyka powodowanego przez TZO. Znalazło to odzwierciedlenie
w przyjętych międzynarodowych porozumieniach, takich
jak Konwencja Sztokholmska3), Konwencja Bazylejska4), Konwencja
Rotterdamska5), Konwencja Genewska LRTAP (Convention on Longrange
Transboundary Air Pollution)6). Konwencja LRTAP[...]
Air quality in selected Polish agglomerations in terms of urban policies of sustainable transport Jakość powietrza w wybranych aglomeracjach Polski na tle miejskich polityk transportu zrównoważonego DOI:10.15199/62.2016.3.41
An anal. of changes in the NO2 and dust contents in air
in 2009-2013 in 4 cities as well as changes in indicators
related to the d. of road network, no. of cars and no. of
public transport lines per capita was performed in the
urbanized areas. Some other air pollution sources were
taken into consideration (natural ventilation, transfer of air
pollutants, site planning) in the urban development strategy
to describe the changes in contents of pollutants.
Zmieniające się wzorce konsumpcji oraz rosnąca
liczba ludności na świecie objawiają
się silnym procesem urbanizacji regionów zamieszkanych
przez człowieka. Proces ten jest
również zauważalny w aglomeracjach Polski.
Rozwój miast poprzez fragmentację krajobrazu,
degradację terenów zielonych i emisję
do atmosfery zanieczyszczeń pochodzących
głównie z transportu może powodować istotną
presję na środowisko oraz mieć negatywny
wpływ na zdrowie człowieka. Negatywny
wpływ komunikacji można zmniejszyć poprzez
odpowiednie działania prowadzone w ramach
lokalnych polityk transportowych. W pracy
przedstawiono wyniki badań jakości powietrza
atmosferycznego w wybranych aglomeracjach
Polski w okresie 2009-2013 na tle wybranych
wskaźników polityk transportowych wdrażanych
w tych miastach.
W ostatnich dekadach, głównie w wyniku zmieniających się
wzorców konsumpcji oraz rosnącej liczby ludności, obserwuje się
na świecie bardzo silny proces urbanizacji regionów zamieszkanych
przez człowieka. Według najnowszych prognoz Organizacji
Narodów Zjednoczonych w 2050 r. odsetek ludności zamieszkującej
miasta będzie wynosił 66%1). W Europie to zjawisko jest jeszcze
silniej zaznaczone. Obecnie prawie 73% ludności mieszka w miastach,
a w 2050 r. będzie to 82%2, 3). Rozwój miast, w szczególności dynamika
wzrostu peryurbanizacji, może zwiększyć presję na środowisko i mieć
negatywny wpływ na zdrowie człowieka, m.in. poprzez fragmentację
krajobrazu, degradację terenów zielonych i emisje do powietrza zaniecz[...]
Baza danych jakości wody, jako element systemu wspomagania decyzji w zdrowiu publicznym
Jednym z podstawowych celów opracowywanych i wdrażanych
w Europie strategii na rzecz środowiska i zdrowia jest zapewnienie
społeczeństwu i decydentom ogólnego dostępu do informacji.
Realizację tych celów zapewnia, m.in. dynamiczny rozwój
różnych Systemów Wspomagania Decyzji oraz efektywnych baz
danych, umożliwiających przeprowadzenie analiz na podstawie
danych pochodzących z różnego rodzaju źródeł. Celem artykułu
było przedstawienie opracowanej w Narodowym Instytucie Zdrowia
Publicznego - Państwowym Zakładzie Higieny i wdrożonej
w Państwowej Inspekcji Sanitarnej bazy danych, funkcjonującej
jako element systemu informacyjnego dotyczącego jakości wody
w Polsce. Zasoby bazy zawierają miliony rekordów wyników
analiz oraz kilkanaście usystematyzowanych rejestrów nadzorowanych
przez organa PIS dziesiątków tysięcy obiektów. Zawartość
bazy danych obecnie wykorzystywana jest jako podstawa
opracowywanych dla określonych grup odbiorców odpowiednich
analiz, ekspertyz i raportów. Dane zawarte w systemie są również
udostępnianie w różnej formie mediom, społeczeństwu i różnym
instytucjom krajowym oraz w ramach wywiązania się Polski
z wielu zobowiązań w zakresie wzajemnej wymiany informacji,
również instytucjom międzynarodowym.Wyniki wielu sondaży prowadzonych w krajach Unii Europejskiej,
m.in. w ramach Eurobarometru, z jednej strony pokazują, że
Europejczycy postrzegają środowisko naturalne jako jeden z bardzo
istotnych elementów ich życia, zaś z drugiej wskazują na obawy
związane z jego stanem. Sześciu na dziesięciu obywateli Europy
uważa za "bardzo prawdopodobne" albo "dość prawdopodobne", że
zanieczyszczenie środowiska szkodzi ich zdrowiu [1] oraz, że Unia
Europejska nie podejmuje odpowiednich kroków, aby ograniczyć
w wystarczającym stopniu to zagrożenie [2]. Takie odczucia społeczeństwa
w wielu wypadkach uwarunkowane są niewystarczającą
wiedzą odnośnie stopnia skażenia środowiska, jak i podejmowanych
działań w celu jego obniżenia. Współ[...]
Air pollution emission reduction scenarios for Europe Scenariusze ograniczania emisji zanieczyszczeń powietrza dla Europy DOI:10.15199/62.2016.3.35
Air pollution redn. scenarios regarding particulate matter
2.5 μm, SO2, NOx, volatile org. compds., NH3 in European
Union based on the integrated assessment model were presented.
The role of health and environmental objectives to
reduce the impacts of air pollution in Europe were explained.
Addnl., the importance of emission scenarios as the
baseline for EU emission redn. negotiations and agreements
of air improvement policy and law regulations was shown.
Przedstawiono zasady tworzenia scenariuszy
ograniczania emisji PM2,5, SO2, NOx, LZO i NH3
do powietrza w Unii Europejskiej z wykorzystaniem
zintegrowanego modelu GAINS. Opisano
zasady określania zdrowotnych i środowiskowych
celów ograniczania emisji, będących
podstawą wyznaczania prognozowanych wielkości
emisji, które następnie są przedmiotem
negocjacji i porozumień międzynarodowych,
a ostatecznie stają się częścią polityki i prawa
ochrony powietrza w UE.
Emisja zanieczyszczeń do powietrza i łatwe ich przenoszenie na
dalekie odległości powodowała od końca lat 60. XX w. systematyczny
spadek jakości powietrza w całej Europie. Pierwsze negatywne skutki
depozycji zanieczyszczeń do podłoża zaobserwowano w Skandynawii,
a najbardziej spektakularnym dowodem oddziaływania na środowisko
"kwaśnych deszczy" była śmierć lasów w środkowej Europie.
Przyjęcie, udowodnienie i powszechna akceptacja tezy, że zanieczyszczenia
emitowane w jednym kraju powodują negatywne skutki
w krajach sąsiednich wymusiła konieczność działań na rzecz poprawy
jakości powietrza w skali międzynarodowej. Kluczowym krokiem
stało się przyjęcie zobowiązań w ramach Konwencji w sprawie
transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości
(Konwencja LRTAP), podpisanej w Genewie w 1979 r. przez większość
krajów europejskich i Ameryki Północnej1). Efektem pierwszych
negocjacji w ramach Konwencji były uzgodnienia tzw. I Protokołu
siarkowego2) podpisanego w 1985 r. Zakładał on 30-proc. ograniczenie emisj[...]
Assessment of impact of fuel combustion in residential heating on particulate matter concentrations in Poland Ocena wpływu procesów spalania paliw w sektorze komunalno-bytowym na stężenie pyłu zawieszonego w powietrzu na terenie Polski DOI:10.15199/62.2016.3.46
A spatial and time-depending database of emissions was
developed. The base contained the nos., ages, areas,
thermal insulations of buildings, heating techniques and
the types of fuels used. The database and the data on air
temps. and population d. were used in a math. model to
estimate the spatial and temporal changes of the concns.
of particulate matter in air (grain diams. below 2.5 or
10 μm) resulting from the fuel combustion for the residential
heating.
Przedstawiono zastosowanie modelu CALPUFF
do szacowania przestrzennych i czasowych
zmian stężeń pyłów PM10 i PM2.5, powstających
w procesach spalania w sektorze komunalno-
bytowym (niska emisja). Model
o rozdzielczości przestrzennej 9 × 9 km uruchomiony
dla obszaru Polski z godzinowym
krokiem obliczeń pozwolił na wyznaczenie
okresów i tych lokalizacji, dla których niska
emisja jest czynnikiem dominującym w kształtowaniu
stężeń PM. Na potrzeby tego modelu
opracowano bazę czasowo-przestrzenną emisji, uwzględniającą liczbę i powierzchnię
użytkową budynków z podziałem na okresy
budowy, rodzaj ocieplenia, techniki grzewcze
i rodzaje paliw. Dla tych budynków określono
zapotrzebowanie na ciepło (uwzględniając
temperaturę powietrza), a następnie obliczono
zużycie paliw z wykorzystaniem odpowiednich
wskaźników emisji. W ostatecznym podziale
przestrzennym emisji wykorzystano mapę pokrycia
terenu i gęstości zaludnienia.
Pyły respirabilne o średnicy aerodynamicznej ziaren mniejszej
niż 2,5 μm (PM 2.5), które wnikają głęboko do płuc i docierają do
pęcherzyków płucnych, powodując istotne ryzyko schorzeń układu
oddechowego oraz krążenia1, 2), są jednym z największych zagrożeń dla
zdrowia ludzi, wynikających z jakości powietrza atmosferycznego1).
Zagrożenie to występuje w dużej części obszarów zurbanizowanych,
zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się3-6).
Problem emisji pyłów do atmosfery znalazł swoje odzwierciedlenie
w przepisach Unii Europejskiej oraz w [...]
Carbonaceous aerosol. An indicator of the human activity impact on environment and health Sadza jako wskaźnik wpływu działalności człowieka na środowisko i zdrowie DOI:10.15199/62.2016.3.39
A review, with 125 refs., of issues of air pollution with soot
and methods of its monitoring. The effects of polluted air
breathing on the human health was also discussed.
Emisja związków węgla (w postaci sadzy) do
atmosfery ma istotny wpływ na środowisko
i zdrowie ludzi. Zanieczyszczenie powietrza
produktami spalania, mającymi unikatową
kombinację właściwości fizycznych i chemicznych,
jest istotnym składnikiem bardzo drobnego
pyłu zawieszonego, który jest emitowany
z różnego rodzaju źródeł związanych z procesami
spalania. Związki węgla w aerozolu oraz
zdeponowane w podłożu znajdują się na całym
obszarze Ziemi. Odgrywają one ważną rolę
w procesach intensyfikujących zmiany klimatu
oraz mogą powodować negatywne skutki dla
zdrowia w wyniku krótko- i długookresowego
narażenia. Przytoczono spotykane w literaturze
definicje różnych postaci węgla w powietrzu
atmosferycznym i metody badań ich zawartości.
Sadza jest produktem powstającym w trakcie niepełnego spalania
paliw kopalnych (węgla, ropy naftowej, gazu ziemnego), biomasy (np.
drewna i resztek pochodzących z rolnictwa) i biopaliw (np. etanolu) oraz
nierzadko innych materiałów, np. odpadów. Głównym jej składnikiem
jest amorficzna postać węgla (jedna z najczystszych odmian węgla),
ale zwykle zawiera ona także drobne cząstki grafitu, niewielkie ilości
fulerenów oraz popiołu. Wyemitowana do atmosfery staje się niepożą-danym składnikiem szeroko rozumianego zanieczyszczenia powietrza
w postaci pyłu zawieszonego o bardzo drobnej frakcji cząstek1). Dzięki
bardzo małym rozmiarom cząstek sadza może dość długo utrzymywać
się w powietrzu atmosferycznym, a opadając na powierzchnię ziemi,
często stanowi źródło wtórnego pylenia. Do najbardziej istotnych źródeł
sadzy w środowisku należy tzw. niska emisja (spalanie paliw kopalnych,
biomasy i odpadów w indywidualnych piecach przydomowych), emisja
zanieczyszczeń z pojazdów i statków (głównie z silników Diesla), produkcja
energii i ciepła w ene[...]