Na podstawie przeglądu literatury pokazano rolę edukacji ekologicznej w działaniach podejmowanych na rzecz poprawy jakości powietrza. Liczne badania wskazują na małą świadomość społeczną negatywnego wpływu pyłów zawieszonych na zdrowie człowieka. Jest ona konsekwencją nieodpowiedniej edukacji ekologicznej. Działania na rzecz czystego powietrza są podejmowane przez ludzi tym chętniej, im wyższe jest ich wykształcenie. Celem artykułu było przedstawienie roli edukacji ekologicznej (formalnej i nieformalnej) w kształtowaniu postaw koniecznych do podejmowania działań prowadzących do zmniejszenia emisji pyłów oraz ograniczenia ich wpływu na zdrowie i życie człowieka. Rozwój społeczno-gospodarczy na przełomie XX i XXI w. obfitował w zdarzenia potwierdzające, że edukacja ekologiczna społeczeństwa stanowi jeden z najważniejszych czynników wpływających na świadomość ekologiczną społeczeństwa dotyczącą jakości powietrza, którym oddychamy. Człowiek jako jednostka społeczna w ciągu swego rozwoju przejawia określoną aktywność oraz podlega wpływom oddziaływania środowiska, w którym żyje. Jedną z form jego działalności jest edukacja, której wynikiem jest określony poziom i charakter świadomości jednostki ludzkiej oraz jej kultury1). Edukacja ekologiczna rozumiana jest jako koncepcja kształcenia i wychowywania społeczeństwa na rzecz kształtowania i ochrony środowiska przyrodniczego. Skuteczna i właściwa ochrona powietrza atmosferycznego uzależniona jest od poziomu wiedzy społeczeństwa i od preferowanych przez nie stylów życia. Edukacja ekologiczna umożliwia łączenie wiedzy przyrodniczej z postawami humanistycznymi. Edukacja jest to system kształcenia, nabywania postaw, umiejętności i wiedzy. Definicję edukacji ekologicznej podano w deklaracji z Tbilisi jako proces mający na celu rozwijanie ludzkiej populacji. Rozwój powinien obejmować wiedzę, postawy, umiejętności, motywacje, a także obowiązek pracy indywidualnej i grupowej sk[...]

  Postęp nauk medycznych przyniósł nie tylko wygodę codziennego życia zawodowego personelu medycznego, ale również wiele różnego rodzaju zagrożeń. Nowe technologie i techniki medyczne oraz nowe środki farmakologiczne stwarzają nieznane dotąd zagrożenia zdrowotne. Należy do nich narażenie zawodowe na gazy anestetyczne stosowane w medycynie. Pracownik w środowisku pracy narażony jest na działanie jednocześnie wielu czynników szkodliwych, które występują w różnych stężeniach. Skutki zdrowotne narażenia środowiskowego są różnorodne i objawiają się w postaci przejściowych lub trwałych zaburzeń funkcjonalnych, rzadziej w postaci ewidentnych chorób. Dlatego tak ważna jest dbałość o zapewnienie bezpiecznych warunków zdrowotnych w miejscu pracy1). Pierwszych korelacji warunków wykonywania pracy z negatywnym wpływem na zdrowie można doszukać się już w dziełach Hipokratesa i Pliniusza Starszego. Pierwszy opisał zatrucie ołowiem górników rud metali, drugi zaś pylice występujące wśród pracowników rzemieślniczych2). W 1700 r. uznawany za ojca medycyny pracy włoski lekarz Bernardino Ramazzini w książce zatytułowanej Rozważania o chorobach rzemieślników zdefiniował i usystematyzował objawy wielu chorób zawodowych występujących wśród pracowników służby zdrowia. Pod względem występowania ryzyka zawodowego wyróżnił je na drugim miejscu po zawodach związanych z górnictwem. W 1877 r. F.F. Erisman wydał pierwszy podręcznik higieny pracy, w którym ukazał wpływ oraz znaczenie warunków pracy na zdrowie pracowników3). Czynniki występujące w środowisku pracy, na które eksponowani są pracownicy, mogą prowadzić do powstania zaburzeń zdrowia i chorób zawodowych. Stan środowiska pracy, który może doprowadzić do powstania choroby wymaga czasu ekspozycji odpowiedniego do wystąpienia przekroczenia dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników4). Jako wynik ekspozycji ludzi na szkodliwe czynniki środowiska pracy wymienia się takie skutki zdrowotne, jak nowotwory, uc[...]

  Metale ciężkie, których źródłem uwalniania do środowiska, a tym samym stanowiącym bezpośrednie narażenie ludzi na ich oddziaływanie, jest przemysł wydobywczy i przetwórczy, w tym hutniczy, metalurgiczny, chemiczny, nawozów sztucznych, celulozowo- papierniczy i elektrochemiczny. Kolejnym źródłem uwalniania do środowiska toksycznych pierwiastków jest gospodarka odpadami, a szczególnie odpadami niebezpiecznymi. Uwalniane metale ciężkie wykazują toksyczne działanie na zmysł słuchu i wraz z hałasem przyczyniają się do jego poważnego uszkodzenia. Według Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych w 2015 r. zawodowy ubytek słuchu stwierdzono u 148 osób (7,1% wszystkich stwierdzonych chorób zawodowych)1). W ocenie narażenia zawodowego i szkodliwości czynników występujących na stanowisku pracy, działających negatywnie na narząd słuchu, poza stwierdzeniem nadmiernego hałasu pomijane jest współwystępowanie substancji chemicznych, ich działanie addytywne lub synergistyczne oraz osobnicza zmienność genetyczna, które jeszcze mogą pogłębiać problem uszkodzenia słuchu2, 3). Podobnie jest w przypadku ludzi zamieszkujących tereny uprzemysłowione, w tym chemicznie zdegradowane. Ilość opublikowanych danych naukowych o łącznym działaniu na zdrowie człowieka substancji ototoksycznych i hałasu jest uboga4). W literaturze przedmiotu najczęściej wymienianymi metalami wykazującymi negatywne działanie na narząd słuchu są: ołów, rtęć i kadm4-9). Pierwiastki te nie są metabolizowane w organizmie człowieka, przez co w czasie wystąpienia narażenia i wchłonięcia do organizmu kumulują się w tkankach (tkanka tłuszczowa, nerki, kości i zęby) i mogą powodować wystąpienie objawów toksycznego działania. Najważniejszym źródłem narażenia osób dorosłych na metale ciężkie jest przede wszystkim ekspozycja Marta Borońa,*, Maciej Cyranb, Bożena Wójtowiczc, Małgorzata Dziechciażd, Ilona Żeber-Dzikowskae, Barbara Gworekf, Małgorzata Czarny-Działake, Jarosław Chmielewskig 97/12[...]

  Gospodarka odpadami jest szczegółowo uregulowana prawnie. Jednak jak pokazuje codzienne życie uregulowanie prawne tego zagadnienia nie jest gwarantem prawidłowego postępowania z odpadami. Należy przypuszczać, że zestawienie przepisów prawa z właściwą ich realizacją przez podmioty do tego zobowiązane w połączeniu ze świadomością ekologiczną oraz zmianą mentalności pojedynczych członków społeczeństwa przyniosą zamierzony efekt działań prośrodowiskowych i zdrowotnych, u podstaw których legło wprowadzenie przepisów prawa w tym zakresie. Prezentowane treści artykułu odnoszą się do zagadnień związanych ze zużytymi olejami kwalifikowanymi jako odpadowe i przepracowane. aInstytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa; bUniwersytet Pedagogiczny, Kraków; cUniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce; dInstytut Medycyny Wsi, Lublin Waste oils as a source of environmental and health risks Oleje odpadowe jako źródło zagrożeń środowiskowych i zdrowotnych DOI: 10.15199/62.2019.8.24 Dr hab. Alicja WALOSIK w roku 1979 ukończyła studia na kierunku biologia na Wydziale Geograficzno-Biologicznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. KEN w Krakowie. W 1994 r. uzyskała stopień doktora na tym samym wydziale. Jest biologiem i dydaktykiem biologii, profesorem Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, kierownikiem Zakładu Dydaktyki Nauk Przyrodniczych. Zainteresowania i badania naukowe koncentrują się na tematyce związanej z edukacją ekologiczną i środowiskową oraz problemach dydaktyki biologii, przyrody i ochrony środowiska na wszystkich szczeblach kształcenia przyrodniczego i biologicznego. Jest współautorką programów nauczania, podręczników przyrody i biologii w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum, poradników metodycznych dla nauczycieli oraz podręcznika akademickiego z dydaktyki biologii i ochrony środowiska. Specjalność - biologia, przyroda, dydaktyka biologii, edukacja ekologiczna oraz ochrona śr[...]

  Postęp cywilizacyjny związany nierozerwalnie z tworzeniem i rozwojem nowych technologii warunkuje powstawanie dóbr konsumpcyjnych, do produkcji których wykorzystywane są nowe materiały powstałe z różnego rodzaju związków chemicznych. Obecnie w przetwórstwie tworzyw sztucznych szerokie zastosowanie mają również środki pomocnicze, pozwalające na otrzymywanie materiałów o wymaganych, zróżnicowanych parametrach przetwórczych i użytkowych. Do takich środków należą ftalany, związki będące solami i estrami kwasu ftalowego (benzeno- 1,3-dikarboksylowego). Stosowanych jest 7 ftalanów oznaczanych skrótami: DEHP (ftalan di(2-etyloheksylu)), DPB (ftalan dibutylu), BBP (ftalan butylobenzylu), DiBP (ftalan diizobutylu), DiDP (ftalan diizodecylu), DiNP (ftalandiizononylu) i DnOP (ftalan di-n-oktylu), które obecnie stanowią najbardziej rozpowszechnione organiczne plastyfikatory, używane głównie przy produkcji poli(chlorku winylu) (PVC), poli(chlorku winylidenu) (PVDC) oraz poli(octanu winylu) (PVA)1, 2). Na początku XXI w. produkcja ftalanów szacowana była na ok. 2,7 mln t/r3), dlatego też na ich działanie narażeni są nie tylko pracow- Jarosław Chmielewskia,*, Arkadiusz Rutkowskib, Bożena Wójtowiczc, Ilona Żeber-Dzikowskad, Monika Szpringerd, Małgorzta Czarny-Działakd, Barbara Gworeka, Magdalena Florek-Łuszczkie, Małgorzata Dziechciażf 42 98/1(2019) Dr hab. Ilona ŻEBER-DZIKOWSKA, prof. nadzw., jest przewodniczącą Ogólnopolskiej Sekcji Dydaktyki Biologii Polskiego Towarzystwa Przyrodniczego im. Mikołaja Kopernika, współpracuje z Państwową Wyższą Szkołą Zawodową w Płocku oraz od wielu lat jest związana z Uniwersytetem Jana Kochanowskiego w Kielcach. Zajmuje się współczesnymi problemami nauk pedagogicznych, społecznych, biologicznych i środowiskowych, zrównoważonego rozwoju, lokalnymi działaniami środowiskowo-edukacyjnymi wśród szerokiego spektrum wiekowego dzieci, młodzieży i dorosłych. Ponadto w przestrzeni jej zainteresowań znajduje się p[...]