Nawozy zawierające siarkę na skutek obniżania odczynu gleby mogą powodować zwiększone pobranie przez rośliny niektórych pierwiastków, zwłaszcza metali. Celem pracy było zbadanie, czy dodatki siarki w nawozach fosforytowo- siarkowych mogą powodować zmiany zawartości mikroskładników pokarmowych w roślinach, co może mieć znaczenie w żywieniu zwierząt. Na podstawie przeprowadzonych badań wykazano brak zmian w zawartości miedzi oraz wzrost zawartości cynku i manganu w tkankach roślin doświadczalnych pod wpływem zastosowanych dodatków siarki. O ile zawartości cynku nigdy nie przekraczały norm dla pasz, to zawartości manganu były w niektórych przypadkach nadmierne z punktu widzenia żywienia zwierząt. Należy jednak podkreślić, że już wyjściowa zawartość Mn w roślinach była zbyt wysoka, a dodatki siarki wpływały na jej dalsze podwyższenie. Mixed phosphate rock-S fertilizers were used in pot cultures of oat, lupin, maize, mustard and rye to study the distribution of Cu, Mn and Zn between plant tissue and soil. Two-year expts. did not show any increase in Cu content in the plant tissue while an increase in Zn and Mn contents were obsd. The Mn content in the plants was even much higher than the allowable in animal feed (1000 mg/kg). Stosowanie nawozów z dodatkiem siarki niesie ze sobą ryzyko zmian zawartości składu chemicznego roślin, głównie z powodu zakwaszenia gleby, modyfikacji jej aktywności mikrobiologicznej oraz występowania interakcji pomiędzy siarką a innymi składnikami pokarmowymi2-5). Procesy te mogą prowadzić do zwiększenia mobilności niektórych pierwiastków, zwłaszcza metali, co wpływa na zwiększenie ich pobierania przez rośliny6-8). Przy niedoborze mikroelementów niezbędnych dla roślin zjawisko to może być korzystne, natomiast przy nadmiarze metali ciężkich w glebie efekt zwiększonej ich mobilności może być negatywny. Takie pierwiastki jak miedź, mangan i cynk są zaliczane zarówno do mikroelementów będących składnikam[...]

  Solns. of 2 com. herbicides were modified by addn. of CuSO4 or ZnSO4 or com. Cu and Zn chelates and applied in winter wheat culture in field expts. to control 10 weed species. The solns. used were stable during storage for 24 h. Use of the solns. did result neither in decreasing herbicides activity of the agents nor in the exceeding allowable concns. of Cu and Zn in the wheat crop. Przedstawiono wyniki badań laboratoryjnych i polowych polegających na ocenie wpływu formy (sól lub chelat) i sposobu aplikacji (rozdzielnie lub łącznie) nawozu mikroelementowego stosowanego z herbicydami na stabilność roztworu cieczy użytkowej oraz skuteczność działania chwastobójczego w pszenicy ozimej. W doświadczeniach oceniono również reakcję rośliny uprawnej przejawiającą się zmianami w jej morfologii oraz wpływem na wysokość plonu oraz zawartości miedzi i cynku w ziarnie. Presja ekonomiczna wymusza na rolnikach poszukiwanie nowych rozwiązań technologicznych mogących zaowocować oszczędnościami. Jednym z nich jest łączenie zabiegów ochrony i nawożenia1). W przypadku mieszanin tak skomplikowanych związków chemicznych, jak herbicydy z innymi agrochemikaliami należy brać pod uwagę fakt, że pomiędzy tymi komponentami mogą zachodzić różnego rodzaju interakcje, zarówno korzystne, jak i niepożądane. Pozytywne może być wzbogacenie działania i synergizm, a negatywny jest antagonizm2). Wzbogacenie działania polega na rozszerzeniu skuteczności mieszaniny, wynikającym ze zsumowania się spektrum działania jej komponentów. Wykorzystanie tego efektu pozwala zarówno na skuteczne niszczenie chwastów, jak i na stymulowanie wzrostu rośliny uprawnej. Synergizm objawia się zwielokrotnionym działaniem, przekraczającym proste zsumowanie się działania komponentów. Zjawisko to występuje rzadko i jest wykorzystywane przez producentów środków ochrony roślin do tworzenia gotowych mieszanin handlowych. Synergizm może również pojawić się w czasie łącznego stosowania her[...]

  Six field expts. with winter wheat were carried out to compare the fertilizer efficiency of Cu and Zn sulfates or chelates citrates applied as foliar sprays. The metal concns. in the grain was detd. The chelated Cu showed higher efficiency than CuSO4. The efficiency of Zn was lower than that of Cu and did not depend on its form. Przeprowadzono 6 doświadczeń polowych z pszenicą ozimą w celu porównania efektywności chelatowych i mineralnych form miedzi i cynku aplikowanych dolistnie. Mikroelementy stosowano w formie siarczanów, a także chelatów cytrynianowych Insol Cu i Insol Zn w dawkach 150 i 300 mg/kg (Cu) oraz 200 i 400 mg/kg (Zn). Na podstawie analizy plonów oraz zmian zawartości badanych metali w ziarnie stwierdzono większą efektywność formy chelatowej niż mineralnej miedzi oraz podobną efektywność nawozową obu form cynku. Chelaty to związki chemiczne w postaci heterocyklicznego pierścienia składające się z atomu centralnego połączonego poprzez co najmniej dwa wiązania koordynacyjne z cząsteczką zwaną ligandem. Atomem centralnym jest zazwyczaj dwu- lub trójwartościowy kation metalu. Słowo chelat pochodzi od greckiego słowa chele oznaczającego szczypce kraba i nawiązującego do kleszczowego sposobu połączenia atomu metalu. Przykładem chelatów występujących naturalnie w przyrodzie może być hemoglobina i chlorofil. Zdolność metalu do wchodzenia w połączenia chelatowe zależy od średnicy kationu i jego wartościowości. Spośród mikroelementów najłatwiej chelaty tworzy Fe3+, a następnie kolejno Cu2+, Zn2+, Fe2+ i Mn2+. Jony metali, takie jak K+, Na+, Ca2+ i Mg2+ charakteryzujące się niską wartościowością i dużą średnicą jonową w zasadzie nie tworzą klasycznych chelatów. Chelaty dzięki połączeniu kleszczowemu są związkami o bardzo dużej trwałości. Charakteryzują się dobrą rozpuszczalnością w wodzie, ale dysocjują tylko w niewielkim stopniu. Bardzo łatwo przenikają przez błony półprzepuszczalne organizmów żywych. Rośliny pobiera[...]

  Przedstawiono wyniki badań składu fizykochemicznego zmielonych surowców fosforowych, stosowanych przez krajowe zakłady wytwarzające nawozy fosforowe (Tunezja, Maroko I, Maroko II, Zin). Ze względu na skład chemiczny i zawartość przyswajalnych form fosforu należą one do fosforytów o dobrej lub wysokiej reaktywności i spełniają europejskie wymogi fosforytów miękkich. Cechują się natomiast mniejszą niż wymagana zawartością frakcji o mniejszym rozdrobnieniu. Po dodatkowym mieleniu w warunkach laboratoryjnych, przygotowano mieszanki fosforytowo-siarkowe z udziałem fosforytu zarówno spełniającego wymogi, jak i o mniejszym rozdrobnieniu. Udział siarki elementarnej w mieszankach wynosił 7,2-14,2%. Mieszanki przeznaczono do badań rolniczych. Four ground phosphate rocks were studied for P comps. soluble in mineral acids, H2O and aq. solns. of NH4 citrate aPolitechnika Wrocławska, bInstytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy, Wrocław Józef Hoffmanna, *, Jolanta Korzeniowskab, Ewa Stanisławska-Glubiakb, Krystyna Hoffmanna Zwiększenie efektywności surowców fosforytowych poprzez dodatek siarki. Cz. I. Zagadnienia technologiczne wytwarzania nawozów fosforytowo-siarkowych Increasing efficiency of phosphate rock by sulfur addition. Part 1. Technological issues regarding manufacturing of phosphate rock-sulfur fertilizers Dr hab. Jolanta KORZENIOWSKA w roku 1983 ukończyła studia na Wydziale Rolniczym Akademii Rolniczej we Wrocławiu. Pracuje na stanowisku profesora nadzwyczajnego w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - PIB, w Zakładzie Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu. Specjalność - chemia rolna, ochrona środowiska, pierwiastki śladowe w żywieniu roślin. Instytut Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych, Politechnika Wrocławska, ul. Smoluchowskiego 25, 50-372 Wrocław, tel.: (71) 320-34-40, fax: (71) 322-74-25, e-mail: jozef.hoffmann@pwr.wroc.pl Dr hab. inż. Józef HOFFMANN, prof. [...]

  Małą przyswajalność fosforu z naturalnego mielonego fosforytu przez rośliny można poprawić poprzez mieszanie go z siarką. Przeprowadzono dwuletnie badania wazonowe w hali wegetacyjnej w celu zbadania agronomicznej efektywności dodatków siarki elementarnej do mielonego fosforytu o różnym uziarnieniu. Zaobserwowano lepsze działanie plonotwórcze mieszanek fosforytowo-siarkowych sporządzonych z drobno mielonego fosforytu w porównaniu z działaniem fosforytu bez dodatku siarki. Analiza plonów roślin doświadczalnych wykazała korzystne działanie mieszanek, w których stosunek fosforytu do siarki wynosił 14:1 i 10:1. Nawóz o stosunku składników 7:1 działał negatywnie na plony roślin. Ponadto stwierdzono lepsze działanie plonoaInstytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa-Państwowy Instytut Badawczy, Puławy; bPolitechnika Wrocławska, cInstytut Nawozów Sztucznych, Puławy Jolanta Korzeniowskaa, *, Ewa Stanisławska-Glubiaka, Józef Hoffmannb, Janusz Igrasc Zwiększenie efektywności surowców fosforytowych poprzez dodatek siarki. Cz. III. Ocena nawozów fosforytowo-siarkowych na podstawie wskaźników roślinnych** Increasing the efficiency of phosphate rock by sulfur addition. Part 3. Agronomic assessment of phosphate-sulfur fertilizers by using plant indicators Dr hab. Ewa STANISŁAWSKA-GLUBIAK w roku 1978 ukończyła studia na Wydziale Rolniczym Akademii Rolniczej we Wrocławiu. Jest zatrudniona na stanowisku profesora nadzwyczajnego w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa- PIB w Zakładzie Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu. Specjalność - chemia rolna, ochrona środowiska i pierwiastki śladowe w żywieniu roślin. Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa-Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, ul. Orzechowa 61, 50-540 Wrocław, tel./fax: (71) 363-87-97, email: j.korzeniowska@iung.wroclaw.pl Dr hab. Jolanta KORZENIOWSKA w roku 1983 ukończyła studia na Wydziale Rolniczym Akad[...]

  W rolniczych doświadczeniach wegetacyjnych badano wpływ nawożenia mieszankami fosforytowo- siarkowymi (FS), sporządzonymi na bazie mielonego fosforytu z dodatkiem siarki, na zmiany odczynu gleby i zawartości w niej przyswajalnej dla roślin formy fosforu oraz przemieszczania się jonów fosforanowych i siarczanowych do wód. Mieszanki FS nie powodowały zmniejszenia wartości pH gleby, wzbogacając glebę w przyswajalny fosfor w drugim roku od ich zastosowania. Jednocześnie nie stanowiły zagrożenia dla środowiska glebowego i wodnego pod warunkiem, że stosunek fosforytu do siarki (F:S) nie był niższy niż 10:1. Fine and coarse phosphate rocks were compounded with elementary S and used as fertilizer in pot cultures of test plant to study the migration of P and S to soil and soil filtrates. The addn. of S did not result in any solubilization of phosphates. No risk to soil and aquatic environment was obsd. when the phosphate-S ratio was not lower than 10:1. Fosfor jest drugim, po azocie, składnikiem biogennym powodującym eutrofizację wód. Polska na mocy Konwencji Helsińskiej "O ochronie środowiska morskiego Obszaru Morza Bałtyckiego" jest zobowiązana do zastosowania wszelkich możliwych środków w celu zapobiegania eutrofizacji wód Bałtyku2). Szacuje się, że udział Polski to aż 37% całego ładunku fosforu dopływającego do Morza Bałtyckiego3). Fosfor jest wnoszony przez wody powierzchniowe, głównie ze źródeł obszarowych, które w większości utożsamiane są z rolnictwem. Zanieczyszczenia obszarowe spływające z pól uprawnych wraz z wodą powstają wskutek niepełnego wykorzystania składników mineralnych przez rośliny. Niewykorzystane składniki, które nie zostały pobrane przez uprawiane rośliny, migrują w głąb gleby lub bezpośrednio do wód drenarskich, a dalej do wód rowów melioracyjnych i innych cieków wodnych oraz rzek. W Polsce do nawożenia roślin uprawnych fosforem używane są głównie superfosfaty i nawozy wieloskładnikowe zawierające fosfor d[...]

  Six granulated fertilizers including compacted rock phosphate, S and molasses were tested on oats and maize in greenhouse expts. The highest total P uptake was obsd. for triple superphosphate and for the fertilizer with P:S ratio 1:3.5. The addn. of molasses was ineffective. No deepsoil penetration of phosphate ions was obsd. W doświadczeniach rolniczych, przeprowadzonych w hali wegetacyjnej z udziałem roślin testowych, oceniano dostępność fosforu dla roślin z 6 granulowanych nawozów fosforowo- -siarkowych. Badano również przenikanie jonów fosforanowych i siarczanowych do wody przesiąkającej przez glebę, pod kątem oceny wpływu tych nawozów na środowisko. Największą efektywność agronomiczną wykazał nawóz o stosunku P:S = 1,35:1. Jednocześnie nie stwierdzono nadmiernego przenikania jonów fosforanowych w głąb gleby, co pozwala sądzić, że jego stosowanie w praktyce rolniczej nie stanowi zagrożenia dla eutrofizacji wód. Istnieje natomiast możliwość wzrostu stężenia jonów siarczanowych w wodach podziemnych. Wiele badań wskazuje na możliwość zwiększenia agronomicznej efektywności fosforytów poprzez domieszkę lub granulację z siarką2-6), a także kompostowanie z surowcami organicznymi7, 8). Nawozy fosforowo- siarkowe (FS) zasługują na uwagę ze względu na relatywnie mały koszt procesu produkcyjnego i jego niewielką uciążliwość dla środowiska, elastyczność stosunku fosforyt:siarka, możliwość użycia gorszej jakości fosforytów, nieprzydatnych w produkcji dobrze rozpuszczalnych nawozów fosforowych, oraz stopniowego uwalniania P i S z nawozów, co ma duże znaczenie prośrodowiskowe. W następstwie procesów mikrobiologicznych zachodzących w glebie, siarka znajdująca się w bliskim kontakcie z fosforytem, w wyniku przemian do kwasu siarkowego, powoduje wzrost rozpuszczalności związków fosforowych. Badania wykazały, że skuteczność nawozów FS zależy od stosunku fosforytu do siarki, jakości fosforytu oraz stopnia jego przemiału9-12). Nal[...]

  Morocco phosphate, S, bentonite and molasses were mixed together (P:S ratio 10:1 to 1.35:1) granulated by compacting, dried and analyzed for total and soluble P, S, Ca and Mg by inductively coupled plasma emission spectrometry, as well as for granule size (1.64-4.76 mm) and mech. strength. The granules met the quality requirements for fertilizers. Badano możliwość zwiększenia agronomicznej efektywności stosunkowo niskiej jakości fosforytu poprzez odpowiedni dodatek siarki i zgranulowanie obu składników metodą kompaktowania. Skomponowano 6 wariantów nawozów fosforowo-siarkowych o różnym stosunku fosforu do siarki i przedstawiono ich skład chemiczny oraz parametry granulacji. Na podstawie zawartości fosforu rozpuszczalnego w kwasie mrówkowym można przypusz-czać, że najlepiej dostępny dla roślin będzie fosfor z nawozu o stosunku P:S = 1,35:1. Teza ta wymaga sprawdzenia w warunkach doświadczeń rolniczych. Do nawożenia roślin uprawnych fosforem najczęściej używane są nawozy wysoko skoncentrowane, głównie superfosfaty i nawozy wieloskładnikowe. Wytwarzanie tego typu nawozów fosforowych wymaga kosztownych instalacji produkcyjnych, które niekorzystnie oddziałują na środowisko naturalne. Istotnym zagadnieniem jest więc poszukiwanie nowych metod otrzymywania nawozów fosforowych, charakteryzujących się niższymi kosztami wytwarzania i mniejszym oddziaływaniem na środowisko w stosunku do metod klasycznych. Metody te mogłyby opierać się na wykorzystaniu naturalnego mielonego fosforytu bez chemicznej przeróbki1-4), pod warunkiem zwiększenia jego rozpuszczalności, a tym samym dostępności fosforu dla roślin. Związki fosforowe zawarte w nieprzetworzonym fosforycie są bowiem słabo dostępne. 804 93/5(2014) Dr Helena GÓRECKA - notkę biograficzną i fotografię Autorki wydrukowaliśmy w nr 4/2014 na str. 579. Prof. dr hab. inż. Józef HOFFMANN w roku 1978 ukończył studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej. Pracuje w Instytucie Tech[...]

  Rock phosphate was ground and added to org. composts. After 1-2 months long composting at humidity 60%, the composts were granulated, dried to H2O content below 8% and studied for various P forms. The composting resulted in an increase in content of HCOOH, citric acid and NH4 citrate-sol. P in the rock phosphate. W celu zwiększenia rozpuszczalności fosforytu kompostowano go z surowcami organicznymi. Używając bioreaktora do kompostowania biomasy, przygotowano 4 warianty kompostów. Do wytworzenia kompostów użyto mielonego fosforytu oraz rozdrobnionej słomy jęczmiennej, trocin i wysłodków buraczanych. Komposty różniły się rodzajem i ilością komponentów organicznych. Gotowe komposty zgranulowano za pomocą prasy matrycowej. Kompostowanie fosforytu z komponentami organicznymi zwiększało jego rozpuszczalność, a tym samym powodowało wzrost dostępności fosforu dla roślin. Wytwarzanie wysokoskoncentrowanych nawozów fosforowych wymaga kosztownych instalacji produkcyjnych, które niekorzystnie oddziałują na środowisko naturalne. Istotnym zagadnieniem jest więc poszukiwanie nowych metod otrzymywania nawozów fosforowych, charakteryzujących się niższymi w stosunku do metod klasycznych kosztami wytwarzania i mniejszym oddziaływaniem na środowisko. Metody te mogłyby opierać się na wykorzystaniu naturalnego mielonego fosforytu bez jego chemicznej przeróbki, pod warunkiem zwiększenia rozpuszczalności. Związki fosforowe zawarte w nieprzetworzonym fosforycie są bowiem słabo dostępne dla roślin. Jednym ze sposobów zwiększenia rozpuszczalności fosforytów nawozowych jest ich mieszanie z siarką1-4). Innym zasługującym na uwagę sposobem jest ich kompostowanie z surowcami organicznymi. Produkty metabolizmu mikroorganizmów rozkładających materię organiczną powodują rozkład fosforytu, uruchamiając związki fosforanowe łatwo dostępne dla roślin. Wzrost rozpuszczalności fosforu w wyniku kompostowania jest spowodowany oddziaływaniem na fosforyt kwasów orga[...]

  Nawozy saletrzane są powszechnie stosowanym, wysokoskoncentrowanym bardzo dobrym źródłem azotu dla roślin. Produkt ten, pomimo jego niekwestionowanych właściwości nawozowych, charak- Jolanta Korzeniowskaa,*, Ewa Stanisławska-Glubiaka, Andrzej Biskupskib, Ryszard Grzybekc, Bartosz Moszowskic ** Cz. I1) 97/7(2018) 1075 Table 2. Cultivars and dates of cultivation treatments Tabela 2. Odmiany i terminy zabiegów uprawowych Wyszczególnienie Kukurydza Jęczmień jary Owies Pszenica jara Odmiana Farmezzo Soldo Gniady Tybald Siew 14.04 1.04 23.03 1.04 Wschody 24.04 6.04 30.03 6.04 Przerywka 10.05 12.04 8.04 12.04 Liczba roślin w wazonie 2 17 17 17 Nawożenie pogłówne 10.05 5.05 6.05 5.05 Zbiór 31.08 18.07 20.07 25.07 teryzuje się jednak skłonnością do zbrylania i ograniczoną stabilnością właściwości fizycznych wraz z upływem czasu2, 3). W celu poprawienia jakości granul stosuje się w procesie produkcyjnym różne dodatki4). Jednym z takich dodatków może być bezwodny siarczan magnezu wprowadzany bezpośrednio do węzła granulacji. W Zakładach Azotowych w Kędzierzynie wyprodukowano próbne partie ZAKsanu, Salmagu i Salmagu z siarką zmodyfikowane dodatkiem MgSO4, z zamiarem przeprowadzenia badań sprawdzających skuteczność zastosowanego dodatku. Poprzednio1) przedstawiono pomiary wytrzymałości granul nawozów standardowych i nawozów z wprowadzonym dodatkiem MgSO4. Poza zbadaniem w warunkach laboratoryjnych wpływu zastosowanego dodatku na wytrzymałość granul nie mniej ważne było sprawdzenie jego działania bezpośrednio na rośliny w doświadczeniach rolniczych. Zmiana wytrzymałości granul może mieć bowiem wpływ na tempo uwalniana azotu z nawozów w glebie. Ponadto, zastosowany dodatek MgSO4 może modyfikować właściwości gleby i być dodatkowym źródłem siarki i magnezu dla roślin, a tym samym mieć wpływ na ich plonowanie. W ostatnich latach coraz więcej mówi się o niedoborach siarki w naszych glebach wynikających z niewystarczającego stosowania obor[...]