Postępująca urbanizacja, industrializacja i konsumpcjonizm prowadzą do zwiększonego skażenia środowiska, które wpływa negatywnie na organizmy żywe, w tym również na ludzkie zdrowie. Narastająca częstotliwość występowania przypadków zaburzeń endokrynnych, w tym zaburzeń rozwoju narządów płciowych oraz zaburzeń metabolicznych zwraca szczególną uwagę na potencjalną rolę czynników środowiskowych w ich powstawaniu. Związki zaliczane do grupy endokrynnie aktywnych EDC (endocrine disrupting compounds), występują zarówno w środowisku zewnętrznym, jak i wewnętrznym pomieszczeń, co powoduje stały kontakt ludzi i zwierząt z tymi substancjami. Chociaż występują one na bardzo niskich poziomach stężeń, to mają zdolność zmiany aktywności układu hormonalnego, charakteryzują się bioakumulacją w środowisku i przyczyniają się do rozwoju anomalii reprodukcyjnych. Substancje zaburzające gospodarkę hormonalną mogą mieć szkodliwy wpływ na układ endokrynologiczny organizmu i na hormony. Działają one w bardzo małych ilościach i w ściśle określonych momentach w czasie, aby regulować rozwój organizmu, wzrost, rozmnażanie, metabolizm, odporność i zachowanie. Zaburzenia endokrynologiczne zakłócają naturalne systemy hormonalne, a skutki zdrowotne mogą być odczuwalne długo po ustaniu narażenia. Działanie substancji endokrynnie aktywnych może doprowadzić m.in. do zaburzeń płodności, zaburzeń rozwoju narządów płciowych, zachorowań na raka hormono-zależnego (m.in. raka sutka, gruczołu krokowego, jajnika i jąder), uszkodzeń płodu, w tym rozwoju jego układu nerwowego, a nawet zaburzeń metabolizmu, otyłości i cukrzycy. Szacuje się, że UE wydaje rocznie ponad 150 mld euro na leczenie chorób spowodowanych EDC oraz na utrzymanie osób, które z powodu uszczerbku na zdrowiu nie mogą pracować. Obecnie znanych jest ponad 560 związków, które wykazują̨ zdolność zaburzania czynności układu dokrewnego. Może być ich jednak dużo więcej z uwagi na fakt, że baza danych CAS (Ch[...]

  Celem oceny ryzyka zawodowego jest przeprowadzenie szczegółowej analizy procesu pracy, która pozwoli na rozpoznanie istniejących niebezpieczeństw i wprowadzenie środków poprawiających warunki tej pracy. Ocena ryzyka zawodowego jest jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy, nadal jednak brak jest praktycznych przepisów wykonawczych w zakresie stosowania metod służących do identyfikacji zagrożeń i szacowania ryzyka1). W przypadku substancji chemicznych ich wchłanianie w warunkach narażenia zawodowego zachodzi głównie przez drogi oddechowe, ale również przez skórę i z przewodu pokarmowego. W Polsce, zgodnie z obowiązującym ustawodawstwem, podstawową metodą oceny narażenia zawodowego na substancje chemiczne jest wykonywanie ich oznaczeń w powietrzu w odniesieniu do obowiązujących prawnie normatywów higienicznych substancji w powietrzu środowiska pracy2). Dla 524 substancji chemicznych i 19 pyłów, dla których wartości te są obecnie ustalone, strategia pomiarowa została sformalizowana i opracowana w postaci polskich norm3). Tymczasem substancji chemicznych jest w środowisku pracy znacznie więcej. Jeśli chodzi o narażenie dermalne, ocena ryzyka z nim związanego praktycznie nie jest uregulowana prawnie3). Dane charakteryzujące kontakt ze skórą są trudniej dostępne, co wynika z braku danych na temat wielkości narażenia zawodowego pochodzących z pomiarów stężeń chemikaliów. Sporadycznie wykorzystywaną metodą oceny narażenia zawodowego na substancje chemiczne jest monitoring biologiczny. Jest to pomiar stężeń substancji chemicznych lub ich metabolitów w materiale biologicznym. Pojawia się także problem oceny ryzyka związanego z występowaniem nowych technologii, takich jak wytwarzanie substancji chemicznych i ich mieszanin w postaci nanomateriałów. Stan wiedzy na temat toksycznego działania tych czynników jest ograniczony i brak jest kompleksowych danych na temat zagrożeń dla zdrowia pracowników i użytkowników wyrobów zawierających na[...]

  Projektowane nanomateriały należą do niebezpiecznych czynników chemicznych, które stanowią nowe i rosnące zagrożenie dla zdrowia pracowników. Obecnie zarządzanie ryzykiem zawodowym w procesach nanotechnologicznych stanowi poważny problem z uwagi na brak odpowiednich metod i kryteriów do ilościowej oceny narażenia na te czynniki. Z tego względu istnieje pilna konieczność upowszechniania wśród pracodawców i służb zajmujących się bezpieczeństwem pracy uproszczonych, szacunkowych metod do oceny ryzyka w przypadku stosowania projektowanych nanomateriałów w procesach pracy. A review, with 29 refs., of exact and simplified methods for risk assessment in contact with nanomaterials. Ocena ryzyka zawodowego to podstawa prawidłowo funkcjonującego systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy w przedsiębiorstwach. Zgodnie z wymaganiami prawa obowiązującego w Państwach Wspólnoty Europejskiej1, 2), jak również prawa polskiego, przeprowadzanie oceny ryzyka związanego z występowaniem w środowisku pracy czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych jest obowiązkiem każdego pracodawcy3-5). Jej głównym celem jest poznanie wszystkich zagrożeń dla zdrowia pracowników, jakie mogą wystąpić w określonych warunkach pracy i podjęcie odpowiednich działań mających za zadanie poprawę warunków pracy. Substancje chemiczne i ich mieszaniny należą do powszechnie występujących czynników, w zasadzie we wszystkich działach krajowej gospodarki, a niekontrolowane inhalacyjne czy dermalne Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa Małgorzata Pośniak*, Elżbieta Dobrzyńska, Małgorzata Szewczyńska Projektowane nanomateriały w środowisku pracy. Narzędzia do oceny ryzyka Engineering nanomaterials in the working environment. Tools for risk assessment Mgr Elżbieta DOBRZYŃSKA w roku 2003 ukończyła studia na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. Jest asystentem w Pracowni Metod Chromatograficznych w Zakładzie Zagroże[...]

  Środowisko pracy, w którym występują najkorzystniejsze warunki powstawania polichlorowanych dibenzodioksyn i -furanów (PCDD/F) to nie tylko produkcja cementu, spalarnie odpadów komunalnych, elektrownie, składowiska odpadów i produkcja elementów konstrukcyjnych, ale również przetwórstwo metali, głównie aluminium, żelaza, magnezu i cynku. Głównym źródłem powstawania PCDD/ F w przemyśle metalurgicznym są przede wszystkim elektryczne piece łukowe oraz taśmy spiekalnicze. Powstawaniu tych związków chemicznych sprzyjają wysokie temperatury, obecność materiału organicznego oraz obecność choćby niewielkich ilości chloru i metali. Proces powstawania dioksyn przyspieszają właśnie metale, działając jako katalizatory. A review, with 51 refs., of conditions for formation of polychlorinated dibenzodioxins and -furans in process for prodn. of steel, Al, Mg and Zn, their impact on men and environment and anal. methods for their detn. Substancje chemiczne należą do szkodliwych czynników pojawiających się w środowisku pracy. Narażenie na chemikalia występuje praktycznie we wszystkich gałęziach gospodarki, a procesy technologiczne, w których są one wytwarzane, przetwarzane lub stosowane są źródłem zanieczyszczeń powietrza na stanowiskach pracy. Substancje chemiczne mogą tam występować w postaci gazów, par, cieczy lub ciał stałych. W warunkach narażenia zawodowego ich wchłanianie zachodzi przez drogi oddechowe, skórę i z przewodu pokarmowego1). Jednak najważniejszą drogą wchłaniania substancji chemicznych w warunkach przemysłowych jest układ oddechowy, dlatego najbardziej wiarygodną metodą oceny narażenia zawodowego na te substancje są pomiary ich stężeń w powietrzu na stanowiskach pracy2). Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa Elżbieta Dobrzyńska*, Małgorzata Szewczyńska, Małgorzata Pośniak Polichlorowane dibenzodioksyny i dibenzodifurany w procesach wysokotemperaturowej obróbki metali Polychlorinated di[...]

  The title database contains most important issues of risk assessment in workplaces. Information on hygienic stds. of hazardous substances, methods for their detn. in workplaces, their physicochem. and toxicol. properties as well as on the first aid were included. The database was modernized and continuously updated since 2011. Baza wiedzy o zagrożeniach chemicznych i pyłowych w środowisku pracy ChemPył, opracowana w Zakładzie Zagrożeń Chemicznych, Pyłowych i Biologicznych Centralnego Instytutu Ochrony Pracy - Państwowego Instytutu Badawczego jest modernizowana i na bieżąco aktualizowana od 2011 r. Celem jej przygotowania było wspomaganie zadań związanych z oceną narażenia i ryzyka zawodowego spowodowanego występowaniem czynników chemicznych i pyłowych na stanowiskach pracy zarówno dla specjalistów zarządzających bezpieczeństwem i higieną pracy w przedsiębiorstwach, jak również pracodawców i pracowników tych zakładów. Baza stanowi obecnie pełne źródło informacji niezbędnych do pełnej identyfikacji występujących w zakładzie niebezpiecznych czynników chemicznych i pyłowych. Zebrano tu najważniejsze zagadnienia z zakresu przeprowadzania oceny narażenia oraz oceny ryzyka związanego z ich występowaniem na stanowiskach pracy. Ważnym elementem bazy jest zbiór informacji na temat substancji chemicznych o ustalonych wartościach normatywów higienicznych, metod ich oznaczania na stanowiskach pracy, jak również ich właściwości fizykochemicznych, toksykologicznych, klasyfikacji czy informacji z zakresu pierwszej pomocy. Szczególnie ciekawy jest zbiór praktycznych informacji dotyczących narażenia zawodowego na szkodliwe substancje chemiczne, zawierający wyniki badań jakościowych i ilościowych tych substancji na przykładowych stanowiskach pracy z różnych działów gospodarki oraz oceny związanego z nimi ryzyka zawodowego umieszczone w bazie wyników pomiarów i oceny ryzyka. Internetowe bazy z zakresu zagrożeń chemicznych w środowisk[...]