Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) są związkami kancerogennymi, mutagennymi i odpornymi na degradację, szczególnie gdy zawierają 4 lub więcej pierścieni aromatycznych w cząsteczce. Zeolity mają wyjątkowe właściwości sorpcyjne oraz są silnymi katalizatorami różnych reakcji chemicznych. Dobranie właściwych parametrów usuwania WWA przez zeolity pozwalałoby w przyszłości na ich używanie jako czynnika wspomagającego proces oczyszczania ścieków. W badaniach użyto zeolitów syntetycznych 3A i 5A. Badania te potwierdziły efektywność zeolitów w procesie usuwania WWA ze ścieków. Thirteen polycyclic arom. hydrocarbons (PAH) were detd. by liq. chromatog. in a wastewater before and after its treatment with zeolite A under static and dynamic conditions. A substantial decrease in concn. of 5 and 6 ring PAH was obsd. The concn. of 3 and 4 ring PAH decreased slightly because of their formation by degradn. of 5 and 6 ring PAH. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) zostały zidentyfikowane przez Amerykańską Agencję Ochrony Środowiska (USEPA) jako niebezpieczne zanieczyszczenia środowiska z uwagi na ich kancerogenne i mutagenne właściwości. Źródłem WWA mogą być ścieki przemysłowe i komunalne. Na ogół są to związki o małej rozpuszczalności w wodzie i dużej odporności na degradację. Podczas oczyszczania ścieków są one usuwane z fazy wodnej i akumulują się w osadach. Biorąc pod uwagę ich trwałość i właściwości konieczne jest oszacowanie bezpiecznej dawki osadów ściekowych oraz ścieków w przypadku przyrodniczego ich stosowania. Jedną z możliwości ograniczenia WWA w osadach ściekowych może być odpowiednie filtrowanie ścieku przed usuwaniem osadu z fazy wodnej. Najczęściej do usuwania WWA ze ścieków i osadów ściekowych stosowane są metody związane z ich biodegradacją przez mikroorganizmy lub fitoremediacją. Związki o 4 lub więcej pierścieniach w łańcuchu trudniej ulegają biodegradacji niż związki o mniejszej liczbie pierś[...]

  Szesnaście wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) oznaczano w przemysłowych osadach ściekowych z oczyszczalni ścieków w PKN Orlen w Płocku w latach 2002-2004 oraz w 11 roślinach jedno- i dwuliściennych rosnących na tych osadach. Osady zawierały do 1639 mg/kg sumy WWA, przy czym głównym ich składnikiem był benzo[ghi]perylen (do 555 mg/kg). Największą zawartość sumy WWA (377 mg/kg) stwierdzono w krwawniku pospolitym (głównie fenantren 90 mg/kg). Rośliny dwuliścienne wykazywały większą skłonność do akumulacji WWA niż rośliny jednoliścienne. WWA o 4 pierścieniach w cząsteczce były akumulowane bardziej intensywnie niż WWA o 5 i 6 pierścieniach w cząsteczce. Sixteen polycyclic arom. hydrocarbons (PAH) were detd. in industrial sewage sludges from PKN Orlen, Plock, PL, in 2002-2004 and in 11 mono and dicotyledonous plants growing on the sludges. The sludges contained up to 1639 μg/kg of total PAH (main component benzo[ghi] perylene up to 555 μg/kg). The highest content of total PAH (377 μg/kg) was obsd. in yarrow (mainly phenanthrene 90 μg/kg). The dicotyledonous plants showed higher ability to accumulation of PAH comparing to monocotyledonous ones. The 3 and 4 ring PAH were accumulated more intensive than the 5 and 6 ring PAH. Z budową wewnętrzną WWA wiążą się określone właściwości biologiczne, rozumiane jako oddziaływanie na organizmy żywe. Część WWA wykazuje silne działanie mutagenne, kancerogenne i teratogenne, a także tendencję do kumulowania się w tkankach i organach organizmów żywych, a zwłaszcza w tkance tłuszczowej, nerkach i wątrobie1). Związki te znajdowane są w roślinach rosnących głównie na terenach o wysokim stopniu uprzemysłowienia2-4), a głównym ich źródłem jest przemysł petrochemiczny i karbochemiczny, a także koksownie, elektrownie, spalarnie odpadów, odlewnie i huty. Szacuje się, że ok. 90% WWA obecnych w ściekach zostaje skoncentrowane w osadzie ściekowym podczas oczyszcza[...]

  Zjawisko adsorpcji na ciałach stałych jest powszechnie wykorzystywane w procesach oczyszczania i rozdzielania związków, wymiany jonowej, katalizy kontaktowej, a także chromatografii. Oceniono przydatności sit molekularnych, jakimi są zeolity naturalne oraz syntetyczne typu 5A i 13X do adsorpcji środków ochrony roślin. Badano wpływ syntetycznych oraz naturalnych zeolitów na adsorpcję linuronu oraz pendimetaliny w środowisku wodnym. Najlepszy efekt uzyskano dla pendimetaliny, wchodzącej w skład środka ochrony roślin Panida 330 EC, niezależnie od stężenia początkowego. N’-(3,4-Dichlorophenyl)-1-methoxy-1-methylurea (linuron) and 3,4-dimethyl-2,6-dinitro-N-pentan-3-yl-aniline (pendimethalin) herbicides were sepd. by adsorption on 3 com. zeolites from aq. solns. (initial concns. 10 and 20 mg/L) at 24°C for 3 h. Pendimethalin was removed more efficiently (more than 80%) than linuron (only 10%). Współczesne rolnictwo, prowadzone w sposób intensywny, powszechnie stosuje agrochemikalia w produkcji rolniczej. Środki ochrony roślin gwarantują efektywną ochronę upraw przed szkodnikami i chorobami, a co za tym idzie, zapewniają roślinom uprawnym odpowiednią ilość substancji pokarmowych oraz w konsekwencji wyższe plony. Środki ochrony roślin charakteryzują się dużą aktywnością biologiczną oraz szerokim zakresem szkodliwego oddziaływania na środowisko, a zatem są substancjami chemicznymi, które stwarzają potencjalne zagrożenie dla środowiska1-3). Substancje aktywne lub produkty ich degradacji mogą przemieszczać się w poszczególnych elementach środowiska i przenikać do łańcucha troficznego na etapie gleba-roślina-człowiek. Są to główne przyczyny, dla których należy zmierzać do ograniczenia toksycznego działania pozostałości środków ochrony roślin na organizmy nie będące celem zwalczania. Celem pracy było poszukiwanie metod przyspieszenia rozkładu nadmiaru pozostałości środków ochrony roślin obecnych w wodach powierzchniowych i pod[...]

  Przedstawiono ocenę środków ochrony roślin z punktu widzenia ich wpływu na środowisko. Dopuszczanie środków ochrony roślin do obrotu i ich stosowania regulują odpowiednie przepisy o ochronie roślin. Zakres wymaganych badań ekotoksykologicznych oraz zasady oceny ryzyka określa Dyrektywa Rady 91/414/EEC oraz ustawa o ochronie roślin z dnia 18 grudnia 2003 r. Recommended methods for evaluation of plant protection agents from the environmental point of view were described. Ze względu na powszechne stosowanie środków ochrony roślin w rolnictwie, konieczne jest wykazanie, że nie wywierają one niedopuszczalnego negatywnego wpływu na inne komponenty środowiska. Wnioskodawca ubiegający się o zezwolenie na dopuszczenie do obrotu środka ochrony roślin zobowiązany jest do przedłożenia wyników badań, informacji i danych niezbędnych do oceny wpływu danego środka na środowisko. Zakres badań, informacji i danych koniecznych do oceny, zarówno środka ochrony roślin, jak i jego substancji aktywnej, określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 grudnia 2003 r. (Dz.U. z 2008 r. nr 133, poz. 849) w sprawie zakresu badań, informacji i danych dotyczących środka ochrony roślin i substancji aktywnej oraz zasad sporządzania ich oceny1), zwane dalej rozporządzeniem. Rozporządzenie to jest aktem wykonawczym do ustawy o ochronie roślin z dnia 18 grudnia 2003 r.2), która stanowi implementację Dyrektywy Rady 91/414/EEC z dnia 15 lipca 1991 r.3, 4) oraz aktów prawa Unii Europejskiej wydanych w trybie przepisów tej dyrektywy. Dyrektywa ta oprócz zaleceń w zakresie rejestracji środków ochrony roślin w krajach członkowskich, nałożyła obowiązek przeglądu na forum Unii Europejskiej wszystkich istniejących i nowych substancji aktywnych, stosowanych w środkach ochrony roślin. Substancje aktywne objęte tym procesem podlegają wnikliwej i szczegółowej ocenie. Ocena ta prowadzona w kilku obszarach tematycznych ma na celu określenie wpływu środków [...]

  Przedstawiono wymagania dotyczące badań i oceny ryzyka stosowania środków ochrony roślin w zakresie wpływu na pszczoły miodne. Methods for evaluation of the impact of plant protection products on bees were reviewed. Zgodnie z przepisami o ochronie roślin1, 2), środek ochrony roślin może być zarejestrowany tylko wówczas, jeśli jego użycie zgodnie z zaleceniami zawartymi w etykiecie nie będzie powodowało niedopuszczalnych ostrych lub przewlekłych skutków dla przeżycia i rozwoju kolonii pszczół miodnych, z uwzględnieniem skutków dla larw pszczół miodnych i zachowania pszczół miodnych. W tym celu podmiot odpowiedzialny jest zobowiązany do przedstawienia badań i danych, które umożliwiałyby ocenę bezpieczeństwa danego produktu dla pszczół. Obowiązujące przepisy w tym zakresie określają rodzaj badań, jakie powinny być wymagane przez organ rejestracyjny. Ocenę w zakresie bezpieczeństwa dla pszczół wykonuje się zawsze, gdy istnieje jakakolwiek możliwość narażenia pszczół na działanie środka ochrony roślin. Dla niektórych zastosowań środków ochrony roślin nie są jednak wymagane jakiekolwiek badania. Dotyczy to szczególnie stosowania środków w zamkniętych pomieszczeniach, w których są przechowywane produkty spożywcze, a następnie zapraw nasiennych i środków do zaprawiania roślin lub bulw, zawierających substancje o działaniu niesystemicznym i środków o działaniu kontaktowym, stosowanych doglebowo, oraz środków przeznaczonych do zabezpieczania i leczenia ran drzew, przynęt gryzoniobójczych oraz środków stosowanych w uprawach pod osłonami, do których nie wprowadza się owadów zapylających. aInstytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa; bSzkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa Danuta Maciaszeka,*, Barbara Gworeka, b Ocena bezpieczeństwa dla pszczół w procesie rejestracji środków ochrony roślin Risk assessment for bees in autorization of plant protection products Prof. dr hab. Barbara GWOREK jest absolwentk[...]

  A review, with 45 refs., including also authors' own studies.Mykotoksyny stanowią wtórne metabolity wydzielane przez grzyby toksynotwórcze. Walka z mykotoksynami obejmuje zabiegi prewencyjne wykonywane przed zbiorem surowców roślinnych, podczas przechowywania i ewentualne chemiczne odkażanie porażonych produktów. Branża przemysłu chemicznego zajmująca się produkcją środków ochrony roślin jest obecnie najważniejszym z czynników ograniczających wystąpienie mykotoksyn w produktach żywnościowych i paszach oraz rozprzestrzenianie się grzybów mykotoksynotwórczych na roślinach uprawnych. Przedstawiono właściwości mykotoksyn, aktualne metody analityczne ich oznaczania oraz prawodawstwo ustalające dopuszczalne poziomy dla toksyn grzybowych w żywności i paszach. Mykotoksyny to grupa związków chemicznych o charakterze wtórnych metabolitów, wytwarzanych przez różne gatunki grzybów strzępkowych, głównie z rodzajów Alternaria, Aspergillus, Fusarium, Penicillium i Rhizopus. Ich obecność w żywności i paszach warunkowana jest wieloma czynnikami, spośród których do najważniejszych zalicza się warunki klimatyczne oraz praktykę rolniczą. Walka z mykotoksynami obejmuje zabiegi prewencyjne wykonywane przed zbiorem surowców roślinnych, podczas przechowywania i ewentualne chemiczne odkażanie porażonych produktów. Bardzo duże znaczenie ma tu branża przemysłu chemicznego zajmująca się produkcją środków ochrony roślin. Fungicydy i insektycydy w największym stopniu pozwalają na ograniczenie wystąpienia mykotoksyn w produktach żywnościowych i paszach przez ograniczenie rozprzestrzeniania się grzybów mykotoksynotwórczych na roślinach uprawnych. Dlatego istotnym jest dokładna analiza i identyfikacja mykopatogenów pojawiających się na roślinach uprawnych, która pozwoli na przemysłową produkcję środków ochrony roślin skierowanych przeciwko tym patogenom. Analizy takie wykonywane są również dla potrzeb innych branż przemysłu chemicznego. Pozwalają one bowiem np. [...]

  Profile of Hg contents were detd. in samples of forest soil collected in 6 areas located in the southern Poland (main in the Upper Silesia). The av. Hg content in the tested samples was more than 3 times higher than in the soils of central and northern Poland. The av. Hg content in the org. and org.-mineral layers was resp. 53 times and 16 times higher than that in the bedrock. W celu oceny wpływu przemysłu na akumulację rtęci w glebach zbadano przestrzenne i profilowe rozmieszczenie tego pierwiastka na terenach leśnych Polski południowej, głównie rejonu Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Badania wykazały wyraźną akumulację rtęci w wierzchnich poziomach analizowanych gleb. Średni wskaźnik rozmieszczenia Hg wynosi 53 dla poziomów organicznych i 16 dla organiczno-mineralnych. Dla niektórych poziomów wierzchnich osiąga nawet 1500 i 2500. Występowanie rtęci w glebach terenów uprzemysłowionych wiąże się często z problemem jej akumulacji w ilościach znacznie przekraczających zawartość naturalną. Głównymi antropogenicznymi źródłami rtęci, która może akumulować się w glebach jest depozyt suchy i mokry wynikający ze spalania paliw i odpadów, produkcji chloru z zastosowaniem katody rtęciowej, produkcji metali nieżelaznych, surówki i stali, wydobycia i przetwarzania rud rtęci, a także złota, srebra i innych surowców, którym towarzyszy rtęć. Niemałe znaczenie miały też procesy technologiczne, takie jak odzyskiwanie złota i srebra z zastosowaniem rtęci, produkcja cementu, urządzeń pomiarowych, baterii, lamp fluoroscencyjnych, tworzyw sztucznych, nawozów mineralnych, farb, sody kaustycznej, wyrobów celulozowo-papierniczych,elektrotechnicznych i elektrochemicznych, zabiegi agrochemiczne oraz gromadzenie i przyrodnicze wykorzystanie osadów ściekowych1-5). Oszacowany udział źródeł przemysłowych w emisji rtęci do atmosfery w Polsce w 1992 r. przedstawiono w tabeli 16). Spośród prac dotyczących zanieczyszczenia gleb rtęcią w Polsce większość[...]

  A heulandine and clinoptilolite-contg. zeolite (granulation 0.5-1.0 mm) was used as a sorbent in the tests performed under static condition (i) (10 ng, contact time 1 or 24 h) and dynamic condition (ii) (100 g in a column with diam. 70 mm, rate of wastewater flow 20 mL/min, analyses every 5 min). The concn. of 5 and 6 ring polycyclic arom. hydrocarbons in the wastewater, purified under (i) conditions, was reduced after 1 h treatment by 58% and 35% resp., and after 24 h by 52% and 68% resp. Under (ii) conditions, the pollutant concn. after 1 h treatment decreased by 89% and 90%, resp. Aglomeracje miejskie są źródłem wzrastającej ilości ścieków komunalnych zawierających zanieczyszczenia. Dokonano oceny przydatności zeolitu naturalnego zawierającego w swoim składzie heulandyt i klinoptilolit jako sorbentu usuwającego wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) ze ścieków komunalnych. Przeprowadzone doświadczenia w układzie statycznym i dynamicznym wykazały, że zeolit naturalny jest efektywnym sorbentem WWA w środowisku ścieków komunalnych i może być używany do oczyszczania tych ścieków z WWA, zwłaszcza 5- i 6-pierścieniowych.Rozwój przemysłu, usług i wzrost liczby mieszkańców, szczególnie w dużych aglomeracjach miejskich, generuje coraz to większą ilość ścieków komunalno-przemysłowych i komunalnych. Ścieki te niosą ze sobą ładunki zanieczyszczeń różnego typu, w tym zanieczyszczeń organicznych, takich jak WWA. W konsekwencji prowadzi to do zwiększenia kumulacji tych związków w środowisku i negatywnego oddziaływania na zdrowie człowieka1). WWA pomimo słabej rozpuszczalności w wodzie są powszechnie znajdowane w wodach powierzchniowych i podziemnych. Hydrofobowe związki organiczne, takie jak WWA, są obecne w wodach w formie rozpuszczonej i koloidalnej. Formy rozpuszczone mogą zawierać molekuły, które są rozpuszczone w wodzie lub w mieszaninie wody i niewodnych rozpuszczalników. Formy koloidalne mogą występować na makromole[...]

  Rozróżnia się dwie grupy odpadów gumowych. Pierwsza, stanowiąca ok. 70% ogólnej ilości odpadów, to zużyte opony samochodowe, druga to odpady przemysłowe i taśmy przenośnikowe1). Opracowanie dotyczące ogólnokrajowego systemu utylizacji odpadów gumowych wykazało, że w latach 2000 i 2005 powstawało ich odpowiednio2) 120 Gg i 150 Gg. Poneta i współpr.3) obliczyli, że w 2009 r. powstało ok. 259 Gg zużytych opon, a w całej Unii Europejskiej 2,5 Tg zużytych opon. W 2015 r. światowa produkcja opon wynosiła ok. 1,4 mld szt., co odpowiada 17 mln t zużytych opon rocznie4). Z powodu dynamicznego rozwoju motoryzacji w Polsce należy spodziewać się większego niż przewidywano wzrostu liczby zużytych opon. Opony zawierają wiele dodatków, takich jak stabilizatory, antyoksydanty, antyozonanty, które są główną przyczyną ich odporności na biodegradację, rozkład fotochemiczny, chemiczne reagenty i wysokie temperatury. Recykling odpadów gumowych można podzielić na recykling materiałowy, zastosowanie całych opon i recykling energetyczny1). Po rozdrobnieniu opon lub taśm przenośnikowych otrzymuje się produkt zawierający gumę, tkaniny i metal. W celu dalszego wykorzystania niezbędne jest oddzielenie frakcji gumowej poprzez przesiewanie i dodatkowe rozdrabnianie. Rozdrabnianie polega na mechanicznym cięciu i rozcieraniu. Odpady gumowe można rozdrabniać w temperaturze pokojowej lub metodą kriogeniczną z zastosowaniem ciekłego azotu. Po procesie granulacji tkaniny i metale ze zużytych opon mogą być usuwane, odpowiednio, za pomocą separatorów pneumatycznych i elektromagnesów. Ze względu na skład granulometryczny cząstek gumowych, rozdrobnioną frakcję dzieli się na kawałki (powyżej 300 mm), strzępy (50-300 mm), chipsy (10-50 mm), ścier (1-40 mm), granulat (1-10 mm), miał (poniżej 1 mm) i pył (poniżej 0,5 mm)3). Zastosowanie rozdrobnionej gumy zależy m.in. od stopnia rozdrobnienia, rodzaju gumy, metody rozdrabniania, kształtu, wielkości powierzchni właściwej, [...]

  Każda działalność człowieka związana z wytwarzaniem produktów czy usługami negatywnie oddziałuje na środowisko. Dlatego też dąży się do zminimalizowania oddziaływania produktów oraz usług na środowisko we wszystkich etapach ich życia. Analiza cyklu życia (LCA - ang. Life Cycle Assessment) jest metodą służącą do śledzenia całego cyklu życia wyrobu, od jego powstania do całkowitej likwidacji, w celu określania śladu środowiskowego dla produktów, technologii, usług lub organizacji. LCA ma na celu wszechstronne zbadanie wpływu produktu na środowisko, zasoby naturalne, a także na zdrowie człowieka. W LCA uwzględnia się następujące etapy życia produktu: wydobycie surowców mineralnych, wytworzenie i dostarczenie energii, produkcja, dystrybucja, transport, użytkowanie, powtórne użycie, recykling i ostateczna likwidacja odpadów. Reasumując, LCA to technika pozwalająca na ocenę potencjalnych zagrożeń środowiskowych związanych z technologią wyrobu lub działaniem. LCA obejmuje badanie wpływu na środowisko z uwzględnieniem trzech obszarów szkód - jakości ekosystemów, zdrowia ludzi oraz zużycia zasobów naturalnych. Ze względu na zagrożenie środowiska naturalnego na Ziemi problem staje się coraz bardziej ważny. W związku z tym Unia Europejska w najbliższym czasie będzie wymagała takiej analizy potwierdzonej odpowiednim certyfikatem. LCA jest uznawana za jedną z najbardziej obiektywnych i dokładnych metod oceny środowiskowej ze względu na jej kompleksowość, wieloaspektowość i elastyczność. W metodzie LCA stosuje się kilka technik, a jedną z nich jest Eco-indicator 99 (rysunek 1). Klasyczna analiza cyklu życia (LCA) obejmuje 4 fazy: 1. określenie celu i zakresu, jest to faza kluczowa, w której podejmuje się najważniejsze decyzje określające całość analizy, a następne fazy oceny są jej pochodną; ważnym krokiem na tym etapie jest ustalenie granic systemu określających, jakie procesy jednostkowe powinny być włączone do badań LCA (np. prz[...]