Kluczem do gospodarowania wodami, zgodnie ze współczesną polityką wodną, jest integracja: ? celów środowiskowych, obejmująca jakość fizykochemiczną i biologiczną oraz ilość i reżim hydrologiczny wód; [...]

Podstawowym problemem rozwojowym naszego kraju jest przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego, a także osiągnięcie wymienionych niżej celów, które mają bezpośredni wpływ na wzrost PKB i poprawę jakości życia: □ włączenie Polski w europejską sieć infrastruktury transportowej, modernizacja oraz rozwój transportu wewnętrznego, zwłaszcza drogowego i kolejowego; □ rozwój rolnict[...]

Artykuł prezentuje próbę adaptacji metody analizy podatności zlewni do polskich warunków - podjęto ją w Instytucie Inżynierii i Gospodarki Wodnej Politechniki Krakowskiej. Opisuje założenia metodyczne i zasady ich aplikacji, a także wnioskowanie ogólne, wykorzystujące już częściowo (a priori) praktyczną adaptację metody do polskich warunków [1, 4, 7].Współczesna polityka wodna, wyrażona w[...]

Przedstawiony tekst powstał jako naturalna i spontaniczna reakcja jego autorów na sytuację gospodarki wodnej w Polsce i jej stopniowy upadek na przestrzeni ostatnich 40 lat. Co ciekawe, transformacja społecznopolityczna z 1989 r. nie zmieniła niekorzystnych trendów dotyczących gospodarki wodnej, choć w wielu innych obszarach działań państwa przyniosła rewolucyjne i korzystne zmiany. Przykładem dobitnym jest gospodarka narodowa i ochrona środowiska. Autorzy reprezentują środowiska naukowe obu głównych polskich dorzeczy: Wisły i Odry, ale tekst ten nie przedstawia uzgodnionego stanowiska środowisk związanych z gospodarką wodną w Polsce. Jest prezentacją wspólnych poglądów autorów diagnozujących obecny stan, a także propozycją dość zasadniczych zmian tego stanu jako punktu wyjś[...]

  H istoria Kanału Krakowskiego, nierozerwalnie związana z rozwojem Krakowa, jest niezwykle pouczająca w kontekście rozwoju infrastruktury hydrotechnicznej i przemian w gospodarce wodnej, w warunkach rozwoju, na przestrzeni ponad stu lat. Pokazuje bowiem: □ skutki braku konsekwencji w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych lub zaniechania realizacji zamierzeń z braku możliwości ich sfinansowania w określonym czasie, □ historyczne przemiany zadaniowe gospodarki wodnej i kryteriów wyboru rozwiązań do ich realizacji. Dwa zadania, traktowane rozdzielczo lub wspólnie, określały i określają obecnie inwestycję pn. "Kanał Krakowski", wcześniej nazywaną "Przekopem Wisły pod Krakowem", to użeglownienie Wisły oraz ochrona przed powodzią Krakowa. Oba te zadania nierozerwalnie wiążą się ze stanem rozwoju miasta w różnych okresach - od końca XIX wieku do dziś: □ Koniec XIX i początek XX wieku to Kraków lewobrzeżny, gdzie dominuje Wawel, Stare Miasto i najstarsza dzielnica Kazimierz. Jego powierzchnia liczyła 6,9 km2. Na mocy ustawy inkorporacyjnej Sejmu Krajowego Galicji, uwzględniającej plan regulacyjny Wielkiego Krakowa zlecony przez prezydenta Krakowa Juliusza Leo (Encyklopedia Krakowa, 2000), 1 kwietnia 1910 r. powierzchnia ta wzrosła do 36,7 km2. □ Kraków z okresu poprzedzającego wybuch I wojny światowej, okres międzywojnia i II wojny światowej, to rozbudowa Wielkiego Krakowa, głównie prawobrzeżnej części miasta. Do 1915 r. powierzchnia miasta wzrosła do 49,5 km2, po przyłączeniu gmin Dąbie i Ludwinów, wsi Płaszów i odrębnego miasta Podgórze na prawostronnym brzegu Wisły. Do 1941 r. miasto osiągnęło powierzchnię 168,3 km2. □ Okres po II wojnie światowej to dalsza rozbudowa Krakowa wraz z nową dzielnicą Nowa Huta na potrzeby kombinatu metalurgicznego. W latach 1951-1973 miasto powiększyło powierzchnię z 230 do 320,3 km2. Od 1973 r. granice miasta praktycznie nie ulegały zmianie i obecnie jego p[...]

  Zarządzanie wielozadaniowym zbiornikiem zaporowym, jakim jest zbiornik Goczałkowice, wymaga reagowania na zmieniającą się sytuację w samym zbiorniku, a także w jego otoczeniu, zależną od czynników, których znaczna część ma charakter losowy. Po to, by reagowanie na określoną sytuację miało racjonalny charakter, rekomenduje się, by oprzeć je na procedurach określonych w zintegrowanych scenariuszach pracy zbiornika. W artykule bliżej uzasadniono takie stanowisko, zdefiniowano pojęcie scenariusza pracy zbiornika, przedstawiono jego elementy oraz wskazano drogę dojścia do scenariusza zintegrowanego. Przedstawiono także pokrótce grupy scenariuszy dla zbiornika Goczałkowice związane ze zmianami zasadniczych uwarunkowań jego pracy. Docelowym zamierzeniem praktycznym Projektu ZiZOZap była budowa propozycji systemu wspomagającego zarządzanie zbiornikiem Goczałkowice, umożliwiającego najefektywniejszą w danych warunkach, bezpieczną i o wysokiej niezawodności realizację funkcji użytkowych zbiornika (zaopatrzenie w wodę i ochrona przeciwpowodziowa) oraz ochronę jego ekosystemu. Gospodarowanie wodami zbiornika (sterowanie zbiornikiem) opiera się na, z pozoru prostej, relacji: dopływ- -pobór-retencja (pojemność zbiornika)- zrzut. Deklarowanie wartości zrzutu jest jednak decyzją odpowiedzialną, mogącą mieć poważne skutki natury ekonomicznej, społecznej i środowiskowej (również/zwłaszcza w obszarze poniżej zbiornika), a także trudną, bo za każdym elementem przytoczonej relacji kryją się problemy opisane szczegółowo w wyniku analizy DPSIR [1]. Kilka wybranych przykładów dla po- Rys. 1. Zmiany poziomów piętrzenia w zbiorniku Goczałkowice w okresie od stycznia 2000 r. do stycznia 2010 r. szczególnych elementów przytoczonej relacji podano poniżej. - Dopływ do [...]

W artykule przedstawiono analizę współczesnych zadań i uwarunkowań rozwoju inżynierii i gospodarki wodnej. Autorzy wskazują na potrzebę pilnych i różnorodnych działań poprawiających stan tej branży w [...]

  Artykuł opracowano na podstawie "Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły" przekazanego do uzgodnień międzyresortowych w maju 2011 r. i wykonanego na zamówienie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz wojewody małopolskiego przez zespół pod kierunkiem Janusza Zaleskiego w składzie: Antoni Bojarski, Jerzy Grela, Zofia Gręplowska, Beata Kondel i Elżbieta Nachlik. W ostatnich latach na obszarze górnej Wisły występują częste powodzie; ich przebieg jest coraz gwałtowniejszy, a straty coraz większe. Problem wzrostu zagrożenia powodziowego występuje w większości krajów świata. Wynika to głównie z: □ systematycznego wzrostu liczby ludności; □ dynamicznego rozwoju cywilizacyjnego, który wyraża się wzrostem majątku społecznego i indywidualnego, rozbudową infrastruktury (komunikacyjnej, gospodarczej, rolniczej, itd.); □ z intensyfikacji trwałej zabudowy zlewni rzecznych i poważnych zmian w użytkowaniu gruntów, co ma niekorzystny wpływ na stosunki wodne. Programowanie zadań dla podniesienia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego w dorzeczach lub w ich części jest niezbędnym działaniem wyprzedzającym, pozwalającym na koordynację szczegółowych projektów ochronnych planowanych w założonej strukturze przestrzenno-czasowej. Program szacuje sumaryczne środki konieczne na ten cel i źródła ich pozyskania, ustala hierarchię projektów szczegółowych z uwagi na oczekiwane efekty w zakresie podnoszenia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, określa harmonogram realizacji i wydatkowania środków. Straty powodziowe w dorzeczu górnej Wisły (rys. 1) były w ostatnich latach bardzo wysokie. Powodzie z lat 1997 oraz 2001 przyniosły w tym regionie straty o wartości prawie 3,0 mld zł, a powódź w 2010 r. - o wartości ponad 4,7 mld zł, przy czym kwota ta obejmuje tylko straty w infrastrukturze komunalnej jednostek samorządu terytorialnego oraz infrastrukturze hydrotechnicznej, podlegającej regionalnym[...]

  Przedmiotem publikacji jest wieloaspektowe, ale zintegrowane podejście do modelowania dynamiki zbiornika zaporowego; celem jest aplikacja i wykorzystanie złożonego - hydrodynamicznego modelu akwenu w budowie scenariuszy zarządzania wielozadaniowym zbiornikiem retencyjnym z uwzględnieniem wymagań środowiskowych. Podejście uwzględnia złożoną strukturę czaszy zbiornika oraz zróżnicowaną dokładność odwzorowania w czasie i przestrzeni parametrów dynamicznych akwenu, dostosowanych do realnych warunków akwenu. Miarą efektywności modelu jest możliwość jego wykorzystania w ocenie i prognozie procesów transportu oraz wymiany masy na potrzeby oceny alokacji osadów i zanieczyszczeń, a także w sterowaniu falą powodziową do ochrony terenów niżej położonych. Obszarem aplikacji modelu jest zbiornik wodny Goczałkowice na Małej Wiśle. System zarządzania zbiornikiem musi gwarantować: - realizację podstawowych aktualnych funkcji zbiornika, - spełnienie wymagań środowiskowych w zakresie ochrony potencjału ekologicznego akwenu, □ zapewnienie skutecznego sterowania odpływem i funkcjonowaniem ujęć wody w warunkach nadzwyczajnych zagrożeń naturalnych i antropogenicznych. To wieloaspektowe podejście do zarządzania - z uwzględnieniem wszystkich funkcji zbiornika - wymaga, aby system zarządzania zbiornikiem zaporowym był wspomagany modelem funkcjonalnym zbiornika, w którym istotną rolę odgrywa model hydrodynamiczny. Model hydrodynamiczny zbiornika jest narzędziem numerycznym, umożliwiającym symulację pracy akwenu w odniesieniu do dynamiki jego wód, przy uwzględnieniu zasilania od strony rzeki, poboru wody, a także sterowania odpływem ze zbiornik[...]

  Powodzie w ostatnich dwóch dekadach spowodowały w Polsce duże straty ludzkie i materialne. Artykuł przedstawia problematykę zagrożeń związanych z powodziami i podtopieniami. Omówiono mechanizmy generujące powodzie. O zmianach zagrożenia powodziowego wnioskujemy z analizy szeregów czasowych obserwacji, a także na podstawie modelowych projekcji na przyszłość. Dokonano przeglądu możliwości redukcji ryzyka powodziowego i strategii ochrony przed powodzią. Powodzie są problemem globalnym i nigdzie człowiek nie radzi sobie z nimi zadowalająco. W ostatnich dziesięcioleciach zaobserwowano znaczny wzrost strat materialnych spowodowanych przez powodzie; może on wynikać ze wzrostu potencjału strat i ekspozycji [Handmer i in. 2012], ale także ze zmian klimatu i użytkowania terenu. Najbardziej dramatyczne kataklizmy, z tysiącami ofiar, zdarzają się poza naszym kontynentem (szczególnie w Azji), ale Europa też doświadczyła licznych klęsk powodziowych, a w XX wieku ponad 9 tys. jej mieszkańców straciło życie w powodziach. Wezbrania rzeczne, podczas których wody występują z brzegów, zalewając przyległe tereny i powodując straty, mogą być spowodowane przez znaczny dopływ wód opadowych albo roztopowych lub przez utrudnienie przepływu wody (np. wskutek tworzenia się zatorów). W rzekach przymorza spiętrzenie wód może być wywołane przez wiatry sztormowe i wlewy wód morskich w ujścia rzek. Niekiedy przyczyną powodzi jest awaria obiektów hydrotechnicznych lub wadliwa gospodarka na zbiornikach. W dorzeczach Wisły i Odry na kulminację w rzece głównej mogą się nakładać fale powodziowe pochodzące z dopływów. Zdarzają się (np. zarejestrowane w 2010 r.) następujące po sobie powodzie związane z wystąpieniem kilku serii intensywnych opadów. Zagrożeniem są długotrwałe podwyższone stany wód w korytach, kiedy przesiąkają wały, a rzeki podmywają brzegi i przyczółki mostowe, zaś w górach uruchamiają osuwiska nadbrzeżne. Dość często występuj[...]