Ozonowanie w połączeniu z procesem sorpcji na granulowanym węglu aktywnym w znaczący sposób wpływa na polepszenie jakości uzdatnianej wody. Przede wszystkim procesy te umożliwiają usuwanie z wody rozpuszczonych substancji organicznych - zarówno pochodzenia naturalnego, których reprezentantem są np. substancje humusowe, jak również pochodzenia antropogenicznego, do których zalicza się mikrozanieczyszczenia organiczne jak pestycydy, SPC, WWA i. in. W stosunku do wymienionych substancji ozon wywołuje ich częściowy lub całkowity rozkład, czyniąc te substancje bardziej polarnymi i bardziej biodegradowalnymi, natomiast węgiel aktywny usuwa je z wody poprzez adsorpcję i przemiany biochemiczne realizowane przez mikroorganizmy zasiedlające złoże węglowe. Dzięki obydwu procesom uzyskuje się zmniejszenie zapotrzebowania wody na środek dezynfekcyjny, co korzystnie wpływa na zmniejszenie jego dawki i ilości tworzonych ubocznych produktów dezynfekcji oraz biostabilizację wody, ograniczając tym samym niepożądane zjawiska związane z wtórnym zanieczyszczeniem wody w czasie jej przepływu przewodami wodociągowymi do odbiorców. Mankamenty związane z ozonowaniem wody pojawiają się w sytuacji, kiedy woda w swoim składzie zawiera bromki. Bromki obok chlorków są składnikiem solanek i w wodzie wiślanej pojawiają się na skutek zrzutu solanek do rzeki w górnym jej biegu. Ozonowanie wody zanieczyszczonej bromkami przy obecności w jej składzie obniżonej zawartości rozpuszczonej materii organicznej prowadzi do powstawania bromianów. Bromiany wykazują szkodliwe oddziaływanie na istoty żywe i z tego powodu są limitowane w wodzie przeznaczonej do spożycia. Ponieważ w wodzie z rzeki Wisły zawarte są bromki, a w ramach modernizacji układu technologicznego Zakładu Wodociągu Praskiego w Warszawie przewidziane jest włączenie do uzdatniania wody procesu ozonowania i sorpcji na granulowanym węglu aktywnym, w artykule na podstawie analizy wyników badań prowadzonych [...]

  The (NH4)2SO4 fertilizer was granulated in paddle and pan granulators after addn. of Ca(NO3)2 or its pulp produced by neutralization of chalk with HNO3. The final fertilizer granules showed sufficient mech. strength and acceptable size distribution. Przedstawiono wyniki badań granulacji siarczanu( VI) amonu przy użyciu dodatku saletry wapniowej jako czynnika granulacyjnego oraz pulpy saletry wapniowej wytworzonej przez neutralizację kwasu azotowego(V) kredą. Badania prowadzono stosując talerz granulacyjny oraz układ granulatora łopatkowego i talerzowego. W wyniku przeprowadzonych prób uzyskano granulaty nawozowe o zadowalającej wytrzymałości. Siarczan(VI) amonu jest produktem o znaczeniu nawozowym. Powstaje jako produkt uboczny w różnego rodzaju procesach przemysłowych. Sposób jego traktowania zmieniał się na przestrzeni lat. Początkowo, był najpopularniejszym nawozem azotowym, później uważany był przede wszystkim za kłopotliwy odpad, a obecnie znowu powraca do szerokiego stosowania. W Polsce siarczan(VI) amonu pochodzi z procesów wytwarzania kaprolaktamu (Grupa Azoty Zakłady Azotowe "Puławy" SA oraz Grupa Azoty SA z lokalizacją w Tarnowie- -Mościcach), koksowania węgla oraz odsiarczania spalin metodą mokrą amoniakalną (Grupa Azoty Zakłady Azotowe "Puławy" SA). Siarczan(VI) amonu jako nawóz stanowi źródło dwóch składników pokarmowych: azotu i siarki, występujących w postaci łatwo przyswajalnej dla roślin. Zaletą azotu w postaci amonowej jest to, że nie ulega wymywaniu z gleby, jest wolno i równomiernie pobierany przez rośliny, wpływa na dobre ukorzenienie roślin, wspomaga pobieranie fosforu, siarki i boru oraz ogranicza nadmierne pobieranie potasu. Ponadto, w stosunku do pozostałych nawozów azotowych, stosowanie siarczanu amonu pozwala na ograniczenie strat azotu poprzez denitryfikację i ługowanie, ponieważ w mniejszym stopniu ulega konwersji do azotanów niż pozostałe nawozy azotowe1). Z powodu hydrolizy (sól słabej zasady[...]

  Przedmiotem badań było usuwanie jonów Cu(II), Zn(II), Ni(II), Pb(II) i NH4 + z modelowych roztworów azotanów oraz wód osadowych z komunalnych oczyszczalni ścieków. Do usuwania jonów metali ciężkich ze ścieków najczęściej wykorzystuje się metody adsorpcyjne i wymianę jonową. Z dużej grupy sorbentów na szczególną uwagę ze względu na swe właściwości fizykochemiczne zasługują pałygorskit i bentonit. Badano proces sorpcji ww. jonów metodą SEM-EDX. Zn2+, Ni2+, Pb2+, Cu2+ and NH4 + ions were removed from model nitrate solns. and from wastewater from municipal sewage treatment plants by adsorption and ion exchange methods. Palygorskite and bentonite were found efficient sorbents for the ions. The course of sorption was followed by SEM and energy-dispersive X-ray spectroscopy. Ograniczenie dyspersji pierwiastków biogennych oraz jonów metali ciężkich w środowisku przyrodniczym ma znaczący wpływ na zmniejszenie presji eutrofizacyjnej w ekosystemach wodnych i lądowych. Azot jest podstawowym składnikiem odżywczym dla wszystkich form życia jako element strukturalny aminokwasów, białek i materiału genetycznego. Mimo że jest niezbędnym składnikiem odżywczym dla organizmów żywych, może stać się toksyczny w zależności od stężenia. Na przykład, jon amonowy jest toksyczny dla ryb i innych form życia wodnego już w bardzo małym stężeniu1), ok. 0,2 mg/dm3. Jony metali ciężkich są kancerogenne i teratogenne, a w agroekosystemach dodatkowo mogą one obniżać wartość biologiczną produktów i surowców roślinnych. Do usuwania jonów metali ciężkich i amonowego najczęściej wykorzystuje się metody adsorpcyjne i wymianę jonową2-4). Ze względu na dużą pojemność adsorpcyjną, zdolności molekularno-sitowe, znaczną selektywność w stosunku do jonów metali ciężkich i amonu oraz odporność na działanie kwasów i podwyższonej temperatury naturalne sorbenty nieorganiczne są materiałami wykorzystywanymi do realizacji tych procesów. Stężenie jonów metali ciężkich w ści[...]

  Aq. solns. of NH4NO3, urea and NH4, K and Na thiosulfates as well as their mixts. were studied by thermogravimetry and differential thermal anal. to det. the mass loss and exothermal effects at elevated temp. (up to 500oC). (NH4)2S2O3 showed the lowest thermal stability. Addn. of urea resulted in increasing the thermal stability of the soln. of NH4NO3 hazard during storage of the liq. NH4NO3-contg. fertilizers was obsd. Przedstawiono wyniki badań nad zagrożeniem bezpieczeństwa w procesie wytwarzania i przechowywania nawozów płynnych (roztwory saletrzano-mocznikowe (RSM)) z dodatkiem siarki w postaci tiosiarczanów amonu, potasu i sodu. Badania wykonano za pomocą metody różnicowej i wagowej analizy termicznej (DTA- -TG). Analizie poddano każdy z tiosiarczanów, a następnie układy złożone z azotanu amonu i tiosiarczanów, azotanu amonu, mocznika i tiosiarczanu oraz z azotanu amonu, mocznika, tiosiarczanu i wody. Badane tiosiarczany charakteryzują się zróżnicowaną stabilnością termiczną. W stosunku do wszystkich trzech badanych tiosiarczanów, nie stwierdzono za grożenia bezpieczeństwa procesu wytwarzania i przechowywania nawozów RSM z dodatkiem tych tiosiarczanów. Nawozy płynne stanowią coraz powszechniej stosowaną formę nawozów mineralnych. Istotną zaletą wytwarzania nawozów w postaci płynnej jest aspekt środowiskowy, a mianowicie zmniejszenie niekorzystnego oddziaływania na środowisko operacji zatężania i granulacji wieżowej, stanowiących końcowy etap wytwarzania nawozów granulowanych. Dodatkowo, produkcja nawozów płynnych pozwala na zagospodarowanie ścieków, roztworów odpadowych z produkcji nawozów saletrzanych i mocznika, a także koncentratów z operacji oczyszczania ścieków1). Stosowanie nawozów płynnych daje ponadto możliwość równoczesnego stosowania różnych dodatków, takich jak makro- i mikroskładniki, a także środki ochrony roślin. W przypadku wszelkiego rodzaju nawozów zawierających azotan amonu, należy uwzględnić zag[...]

  Fly ashes from biomass combustion were analyzed for the use as fertilizers and processed by nitric and sulfuric acids to sep. KNO3 and K2SO4. The fly ashes met the quality requirements for fertilizer additives. Przedstawiono wyniki badań dotyczących oceny właściwości popiołów lotnych ze spalania biomasy pod kątem wykorzystania ich jako źródła składników pokarmowych. Przeanalizowano różne warianty zastosowania popiołów do celów nawozowych. Badaniom poddano 7 próbek popiołów pochodzących ze spalania biomasy w kotłach fluidalnych jednej z polskich elektrowni oraz elektrociepłowni. Stwierdzono, że bez uprzedniego przetwarzania popiołów lub użycia dodatkowych komponentów nie można zastosować ich ani jako środka do odkwaszania gleby, ani jako składnika nawozów kompleksowych. Zwrócono uwagę na dużą zawartość potasu w niektórych popiołach. Dla badanych popiołów bogatych w potas zaproponowano metody otrzymania takich soli potasowych, jak KNO3 i K2SO4. Podjęte zobowiązania międzynarodowe narzucają zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym. Jednym z najbardziej obiecujących takich źródeł energii w Polsce jest biomasa. Rozwój produkcji biomasy i jej spalanie stanowią element programu "Polityka Energetyczna Polski do 2030 r." Do osiągnięcia wyznaczonych celów konieczne jest stworzenie warunków umożliwiających prowadzenie działalności w tym kierunku. Jedną z przeszkód jest formalny brak możliwości zagospodarowania popiołów pochodzących ze spalania biomasy. Przyczyną problemów zagospodarowania tych popiołów jest to, że obowiązująca ustawa o odpadach nie reguluje sposobu postępowania z pozostałością ze spalania biomasy1). Ze środowiskowego punktu widzenia wydaje się, że powrót popiołów wytworzonych ze spalania biomasy do gleby jest najbardziej ekologicznym i zgodnym ze zrównoważonym rozwojem sposobem ich utylizacji. W ten sposób znaczna część makro- i mikroelementów pobranych przez rośliny powraca do gleby,[...]

  A review, with 80 refs., of methods for prodn. S-contg. fertilizers and recovering (NH4)2SO4 from flue gases. Impurities of the (NH4)2SO4 (halogenides, org. compds., fly ashes) and their corrosivity were also taken into consideration. Rozważano wpływ jakości siarczanu(VI) amonu (AS) powstającego w procesie oczyszczania gazów odlotowych mokrą metodą amoniakalną na możliwość użycia go jako źródła azotu i siarki do otrzymywania dostępnych na rynku krajowym nawozów opartych na AS. Dokonano przeglądu literatury odnośnie możliwości wpływu zanieczyszczeń na zagrożenie bezpieczeństwa procesowego wytwarzania nawozów zawierających takie produkty odsiarczania, jak krystaliczny AS i roztwór pokrystalizacyjny w układzie z azotanem(V) amonu. Dokonano oceny wpływu zanieczyszczeń na korozyjność rozpatrywanych układów w stosunku do materiałów konstrukcyjnych, jak też na zmiany właściwości fizykochemicznych wytworzonych nawozów. Siarczan(VI) amonu AS (ammonium sulfate) jest znanym i stosowanym od lat nawozem, będącym źródłem azotu w postaci amonowej1), a jednocześnie jest produktem ubocznym powstającym przy produkcji istotnych gospodarczo chemikaliów organicznych, wytwarzanych na dużą skalę2). Wraz z rozwojem technologii otrzymywania i rozbudową instalacji do wytwarzania nawozów azotowych dostarczających znacznie większych niż AS ilości azotu, takich jak saletra amonowa AN (ammonium nitrate) oraz mocznik U (urea), AS stał się mniej atrakcyjnym nawozem. Jednocześnie rozwój produkcji chemikaliów 96/3(2017) 661 Prof. dr hab. Zbigniew HUBICKI w roku 1969 ukończył studia na Wydziale Matematyczno- Fizyczno-Chemicznym Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej w Lublinie, kierunek chemia. Jest kierownikiem Zakładu Chemii Nieorganicznej na Wydziale Chemii tej uczelni. Specjalność - chemia i technologia pierwiastków ziem rzadkich, metody separacji związków nieorganicznych i organicznych oraz ochrona środowiska. przemysłu organicznego (m.in. produk[...]

  Na and K phosphates-contg. wastes from com. prodn. of polyalkylene glycols were added to aq. solns. of nitrates and urea in industrial scale expts. to produce suspension fertilizers. The addn. resulted not only in improvement of the fertilizers compn. but also in stabilizing the suspension. Przedstawiono wyniki badań dotyczących możliwości wykorzystania odpadowych fosforanów sodowo potasowych z produkcji polialkilenoglikoli (Rokopoli), jako komponentów nawozów zawiesinowych. Stwierdzono, że badany odpad stanowi nie tylko źródło składników pokarmowych, ale wykazuje także właściwości czynnika stabilizującego zawiesinę. Makroskładniki, takie jak azot, fosfor i potas mogą być wprowadzane doglebowo w postaci nawozów stałych granulowanych, jak również w postaci nawozów płynnych. W grupie nawozów płynnych rozróżnia się roztwory nawozowe i nawozy zawiesinowe, w których oprócz form składników nawozowych całkowicie rozpuszczonych w wodzie, występują również składniki w zdyspergowanej, drobnokrystalicznej formie. Utrzymywane są one w fazie ciekłej na ogół za pomocą dodatkowego czynnika stabilizującego. Podstawową zaletą nawozów zawiesinowych jest większa zawartość składników nawozowych niż w nawozach klarownych, co należy brać pod uwagę w ocenie ich jakości. W ostatnich latach coraz większe uznanie znajdują nawozy zawiesinowe1, 2), gdyż ich stosowanie ułatwia mechanizację prac, zmniejsza nakłady na transport i aplikację nawozów oraz umożliwia jednoczesne wykonanie nawożenia i innych zabiegów agrotechnicznych, np. poprzez możliwość wprowadzania trudno rozpuszczalnych herbicydów i inse[...]

  Cl- and Fe3+ and 2 lubricating oils were added to aq. soln. of NH4NO3 to study its decomp. at b. temp. The addn. of NH4Cl and Fe(NO3)3 resulted in an acceleration of NH4NO3 decomp. The addn. of oils was also not recommended. Przedstawiono wyniki badań wpływu zanieczyszczeń, takich jak jony chlorkowe, jony żelaza(III) oraz oleje smarowe na rozkład azotanu( V) amonu w roztworach wodnych. Przebieg reakcji rozkładu NH4NO3 w obecności wymienionych zanieczyszczeń jest przyczyną zagrożenia bezpieczeństwa procesu wytwarzania stopu azotanu(V) amonu, a w przypadku olejów może być także przyczyną trudności ruchowych związanych z osadzaniem się produktów degradacji olejów w wybranych elementach aparatury. Stwierdzono, że obecność chlorków znacznie zwiększa niebezpieczeństwo awarii spowodowanych szybkim rozkładem NH4NO3. Jony Fe3+ oddziałują nieco słabiej, a oddziaływanie olejów jest silnie zależne od rodzaju oleju.W pierwszej części pracy1) przedstawiono wyniki badań wpływu produktów rozkładu czystego azotanu(V) amonu oraz wybranych dodatków na bezpieczeństwo i straty produkcyjne w procesach wytwarzania stopu azotanu(V) amonu. Stwierdzono, że spośród produktów rozkładu NH4NO3 amoniak poprawia stan bezpieczeństwa i ogranicza straty produkcyjne, kwas azotowy(V) i tlenki azotu(II) i azotu(IV) powodują wzrost zagrożenia bezpieczeństwa i zwiększają straty produkcyjne, a wpływ pozostałych produktów rozkładu jest praktycznie nieistotny. Najczęściej stosowanymi dodatkami stosowanymi w technologii wytwarzania granulowanych nawozów saletrzanych są siarczan(VI) amonu, azotan(V) magnezu i azotan(V) wapnia. Stwierdzono, że wszystkie wymienione dodatki wykazują korzystne oddziaływanie na bezpieczeństwo, jak i na straty produkcyjne podczas wytwarzania stopu azotanu(V) amonu. Druga część pracy to wyniki badań rozkładu NH4NO3 w obecności najczęściej występujących zanieczyszczeń w surowcach wykorzystywanych do jego produkcji, a mianowicie: (i) jonów [...]

  Obserwowany w skali świata ciągły przyrost ludności Ziemi wymaga systematycznego zwiększania produkcji żywności. Trend ten jest dużym wyzwaniem dla współczesnego rolnictwa, które musi się intensyfikować, aby przy tym samym poziomie wykorzystania powierzchni rolniczej zwiększyć podaż produktów rolnych. W tym kontekście rola nawozów i nawożenia jest niezwykle istotna. Zwiększenie zużycia nawozów mineralnych, szczególnie fosforowych, wiąże się z wyczerpywaniem złóż fosforytów, wykorzystywanych do ich produkcji1). Zwiększające się zapotrzebowanie na fosfor wymusiło rozwój technologii mających na celu odzysk tego pierwiastka z różnych źródeł i ponowne włączenie go do agroobiegu. Dzięki temu, że jest to pierwiastek, który w określonych warunkach wytrąca się w postaci związków chemicznych o niskiej rozpuszczalności, dość łatwo można go wyizolować z różnych nośników2). Obecnie większość technologii odzysku fosforu polega na wytrącaniu go w postaci struwitu (MgNH4PO4·6H2O). Najpopularniejszymi źródłami fosforu służącymi do produkcji struwitu są osady ściekowe3), nawozy naturalne (głównie gnojowica)4) oraz poferment powstający w biogazowniach rolniczych5). Z uwagi na wąski zakres stosunku azotu do fosforu w nawozach naturalnych i pofermencie, ich aplikacja na pola w dawkach liczonych wobec azotu często przyczynia się do przenawożenia pól związkami fosforu6-9). Wynika to z faktu, że potrzeby pokarmowe roślin wobec azotu są znacznie większe, niż fosforu. Wytrącanie struwitu z tych materiałów pozwala na alokację związków fosforu pomiędzy terenami, na których występuje jego nadwyżka, a obszarami, na których jego deficyt uzupełniany jest mineralnymi nawozami fosforowymi10). Jednym z częściej przytaczanych przykładów kraju borykającego się z problemem nadmiaru fosforu pochodzącego z nawozów naturalnych jest Holandia. W 2013 r. nadwyżka fosforu z nawozów naturalnych wobec potrzeb nawozowych została oszacowana na 21 tys. t P2O5 11). W Polsc[...]

  Struwit to minerał będący uwodnionym fosforanem amonowo- -magnezowym o wzorze chemicznym MgNH4PO4·6H2O i strukturze krystalicznej. Został odkryty w połowie XIX w. Jego największym naturalnym źródłem jest rozkładający się materiał organiczny. Obecność struwitu stwierdzono także w nerkach oraz w pęcherzu moczowym ludzi i zwierząt, gdzie może powodować infekcję. Struwit występuje często w osadach powstałych w procesach beztlenowej fermentacji ciekłych odpadów z hodowli zwierząt oraz w osadach po biologicznym oczyszczaniu ścieków. Po raz pierwszy jego obecność stwierdzono podczas prac modernizacyjnych w oczyszczalni w Los Angeles w 1963 r.1). Struwit charakteryzuje się spowolnionym uwalnianiem składników pokarmowych, a także dużą zawartością fosforu2, 3). Stosowanie konwencjonalnych mineralnych Mieczysław Borowika,*, Marzena Mikos-Szymańskaa, Marta Wyzińskab, Anna Zduneka, Sebastian Schaba, Alicja Sułekb 464 97/3(2018) Mgr inż. Anna ZDUNEK - notkę biograficzną i fotografię Autorki wydrukowaliśmy w nr. 2/2018, str. 279. Dr inż. Sebastian SCHAB - notkę biograficzną i fotografię Autora wydrukowaliśmy w nr. 2/2018, str. 280. Dr inż. Marta WYZIŃSKA w roku 2007 ukończyła studia na Wydziale Biologii i Hodowli Zwierząt Akademii Rolniczej w Lublinie (obecnie Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie). W 2017 r. uzyskała stopień doktora nauk rolniczych w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowym Instytucie Badawczym w Puławach. Obecnie jest asystentem w tym Instytucie. Specjalność - uprawa roślin zbożowych. nawozów fosforowych zwiększa plonowanie roślin uprawnych, ale jednocześnie przyczynia się do eutrofizacji wód i immobilizacji fosforu w glebie. Poza tym, nawozy fosforowe są produkowane z fosforytów, których pokłady kończą się, a światowe zasoby dobrej jakości fosforytów (coraz droższe) znajdują się tylko w kilku krajach. Duża zależność rolnictwa od dostępności fosforytów oraz problemy zwiększającej się eutrofizacji w[...]