W Polsce obserwuje się systematyczny wzrost powierzchni uprawy kukurydzy, która jest zaliczana do najbardziej wydajnych roślin zbożowych. To powoduje, że ma ona duże wymagania pokarmowe. Ze względu na znaczną masę organów wegetatywnych i generatywnych kukurydza wymaga dużych dawek wszystkich składników pokarmowych, w tym również odpowiedniego zaopatrzenia w siarkę. Nawożenie roślin jako element produkcji integrowanej musi jednak uwzględniać cele plonotwórcze i środowiskowe. Przyjmuje się, że rozwój rolnictwa nie powinien naruszać środowiska życia człowieka i prowadzić do degradacji biosfery1). W praktyce zdarza się jednak,że intensyfikacja rolnictwa, obok zwiększenia wydajność produkcji, prowadzi do niepożądanych skutków ubocznych, do których należą straty finansowe rolnika oraz zanieczyszczenie środowiska1). Problem ten dotyczy głównie azotu i fosforu, które są składnikami biogennymi, inicjującymi eutrofizację wód powierzchniowych. Zbyt wysokie, względem potrzeb roślin uprawnych, nawożenie azotem może prowadzić do jego niecałkowitego pobierania, co powoduje nadmierne gromadzenie się tych związków w glebie. Forma azotanowa azotu, jeśli nie zostanie pobrana przez roślinę, ulega wymyciu w głąb profilu glebowego i przenika do wód gruntowych jako najbardziej labilna, słabo sorbowana forma tego składnika1). W ostatnich latach większą uwagę zwraca się także na znaczny wzrost ilości fosforu pochodzenia obszarowego, przede wszystkim z rolnictwa, jako potencjalnego źródła zanieczyszczenia wód gruntowych2). Fosforany są bowiem drugim po azocie, istotnym składnikiem biogennym decydującym o jakości wód. Te niekorzystne zjawiska są uwarunkowane także wieloma innymi czynnikami, takimi jak typ gleby lub wielkość i rozkład opadów atmosferycznych2). Jednak ważne jest takie ustalenie wysokości dawek składników pokarmowych, aby były w największym stopniu pobierane przez rośliny, a w najmniejszym tracone do wód glebowych. Wydaje się także zasadne[...]

  Zauważalnym problemem w rolnictwie wielu krajów świata jest niedobór siarki w glebach uprawnych spowodowany ekstremalnym zaostrzeniem norm środowiskowych pod koniec XX w.1). W 2015 r. niską zawartość siarki siarczanowej stwierdzono w 198 punktach monitoringowych na terenie Polski2) (91,7% wszystkich profili glebowych). Zauważalny jest też spadek przeciętnej zawartości siarki w glebach na przestrzeni lat 1995 i 2015. Zjawisko to może wywoływać deficyt siarki dla wrażliwych gatunków roślin uprawnych. Ponadto zachodzi obawa, że w warunkach deficytu siarki składniki NPK obecne w nawozach nie będą zrównoważone, co może obniżyć ich wykorzystanie, w tym zwłaszcza N3). Azot i siarka są ważnymi składnikami białka więc odpowiedni stosunek N:S wpływa zarówno na optymalne plonowanie jak i jakość plonu roślin uprawnych4). Pomiędzy tymi składnikami zachodzą w roślinie interakcje, które mają miejsce na wielu poziomach tj. pobieranie, przyswajanie NO3 i SO4 2 - oraz tworzenie pierwotnych i wtórnych metabolitów w plonach roślin, które odgrywają ważną rolę w diecie i zdrowiu zwierząt i ludzi1). Zatem niedobór siarki w produkcji roślinnej może powodować poważne problemy gospodarcze i ekologiczne. Nawożenie azotem jest elementem agrotechniki mającym największy bezpośredni wpływ na wielkość i jakość plonu roślin uprawnych5). Jednak nawożenie wyłącznie azotem, powoduje uzyskanie istotnie mniejszego plonu ziarna pszenicy jarej od plonu, zebranego na obiektach z dodatkiem siarki6). Podleśna i współpr.7) zastosowali siarkę w dawce 60 kg/ha i uzyskali wzrost plonu ziarna pszenicy w granicach 1,7-11,4%. O dodatnim wpływie nawożenia siarką na wzrost plonu jęczmienia browarnego donoszą również Przygocka-Cyna i Grzebisz8). W badaniach Howartha i współpr.9) niedobór azotu powodował wolniejszą akumulację azotu i siarki przez ziarno, co wpłynęło na mniejszą końcową zawartość tych pierwiastków w ziarnie. Według Potarzyckiego10) dodatek siarki do nawożenia azo[...]

  W ostatnich latach zachodzą w Polsce bardzo szybkie zmiany w zakresie funkcjonowania gospodarstw rolnych, co odnosi się głównie do postępującej koncentracji produkcji spowodowanej daleko idącą specjalizacją1). Oznacza to zmniejszanie się ogólnej liczby gospodarstw i powstawanie gospodarstw większych. Coraz więcej gospodarstw zaczyna opierać produkcję na zasadach rolnictwa zrównoważonego, które powinno się charakteryzować nie tylko dążeniem do uzyskiwania plonów o wysokich standardach jakościowych i zapewnieniem ekonomicznej opłacalności produkcji, ale także stosowaniem technologii i środków produkcji, które nie degradują środowiska2). Systemem rolnictwa funkcjonującym obecnie i spełniającym te założenia jest rolnictwo integrowane, które stosuje przemysłowe środki produkcji w ilościach umiarkowanych oraz bezpiecznych dla środowiska i zdrowia ludzi3). Jednym z elementów nowoczesnego rolnictwa, stabilizującym wielkość i jakość płodów rolnych jest stosowanie pestycydów, w tym chemicznych środków ochrony roślin, skutecznie chroniących uprawy przed agrofagami4). Zdaniem Urbanowicza5) trudno sobie wyobrazić współczesne rolnictwo bez stosowania tych środków. Z badań wynika, że spośród agrofagów największy potencjalny wpływ na ograniczanie plonów mają chwasty, które zmniejszają je średnio o 34%6). W ostatnich latach zagrożenie ze strony chwastów jest coraz większe z powodu braku odpowiedniego zmianowania oraz stosowania uproszczonej agrotechniki7). Na silne zachwaszczenie narażone są zwłaszcza rośliny ozime (rzepak i zboża) oraz jare uprawiane w szerszych rzędach (kukurydza i okopowe). Chwasty powodują nie tylko konkurencję dla roślin uprawnych o wodę, składniki pokarmowe i światło, ale także poprzez tworzenie specyficznego mikroklimatu w łanie sprzyjają rozwojowi chorób i występowaniu szkodników. Do zwalczania chwastów stosowane są herbicydy, które wykazują wysoką skuteczność poprzez wpływ na uzyskiwanie większych plonów i ograniczanie il[...]

  Pszenica zwyczajna (Triticum aestivum), ze względu na skład chemiczny ziarna i jego wyjątkowe właściwości technologiczne jest podstawowym zbożem uprawnym w wielu krajach świata. Głównym kierunkiem wykorzystania ziarna pszenicy w przetwórstwie spożywczym jest przemiał na mąki, które są podstawowym surowcem do produkcji pieczywa. Ziarno pszenicy przeznaczone na cele konsumpcyjne musi cechować się odpowiednią wartością technologiczną. Wpływa na nią wiele czynników, spośród których najczęściej wymieniane są: genotyp (odmiana), czynniki glebowo-klimatyczne, a także stosowane zabiegi agrotechniczne [1]. Pszenica ma największe, spośród roślin zbożowych, wymagania glebowe. Najwyższe plony ziarna uzyskuje się prowadząc jej uprawę na czarnoziemach, lessach, a także na glebach gliniastych [20, 21]. Warunkiem uzyskania wysokich plonów ziarna o dobrej jakości jest także właściwe nawożenie i chemiczna ochrona zasiewów [9, 22]. Oprócz powszechnie stosowanego w uprawie pszenicy nawożenia azotem, fosforem i potasem (NPK) konieczne jest także odpowiednie zbilansowanie pozostałych makro- i mikroelementów [7, 9, 21]. Jednym z ważnych makroelementów, niezbędnych do prawidłowego ZBOZOWO 3/2019 29 MŁYNARSKI PRZEGLAD NAUKA - NAUKA - NAUKA - NAUKA - NAUKA - NAUKA Tabela 1. Plonowanie oraz cechy fizyczne ziarna pszenicy Czynniki Plon ziarna [t/ha] Masa 1000 ziaren [g] Gęstość w stanie usypowym [kg/hl] Celność i wyrównanie [%] Szklistość [%] Twardość [j.B] 1. Rodzaj gleby Piaszczysta Lessowa Gliniasta 4,2 5,4 5,5 38,7 38,4 40,1 79,7 78,8 78,5 86 86 85 755 540 540 540 NIR 0,65 1,46 0,71 r.n. 1,6 r.n. 2. Nawożenie gleba piaszczysta NPK NPK+S1 NPK+S2 NPK+ obornik NPK+S1+obornik NPK+S2+obornik Bez nawożenia 4,4 4,1 4,4 4,7 4,6 4,5 2,6 39,5 37,6 40,4 40,3 39,1 39,4 34,5 79,2 80,2 79,7 80,6 79,8 79,4 79,5 87 83 87 88 85 87 84 688 10 875 540 560 510 580 560 530 500 NI[...]

  Ziarno pszenicy zwyczajnej (Triticum aestivum), ze względu na skład chemiczny i wyjątkowe właściwości technologiczne, jest podstawowym surowcem do produkcji mąki przeznaczonej na cele piekarskie. Ziarno pszenicy wykorzystywane do produkcji mąk piekarskich powinno cechować się odpowiednią jakością. Jest to podstawowym warunkiem uzyskania mąki o odpowiedniej wartości wypiekowej [2]. Wartość wypiekowa mąki definiowana jest jako zespół cech decydujących o jakości otrzymanego z niej ciasta i pieczywa. Wartość wypiekową mąki pszennej określa się w sposób pośredni na podstawie m.in. oceny ilości i jakości substancji białkowych, aktywności enzymów amylolitycznych, właściwości reologicznych ciasta oraz w sposób bezpośredni na podstawie laboratoryjnego wypieku pieczywa i oceny jego jakości [1]. Warunkiem uzyskania ziarna pszenicy o odpowiedniej wartości technologicznej jest prowadzenie uprawy na glebach żyznych, bogatych w składniki pokarmowe, a także stosowanie właściwie dobranej agrotechniki, w tym nawożenia [6, 21]. W uprawie pszenicy oprócz powszechnie stosowanego nawożenia azotem, fosforem i potasem (NPK) konieczne jest także odpowiednie zbilansowanie pozostałych makro- i mikroelementów [6]. Jednym z ważnych makroelementów, niezbędnych do prawidłowego przebiegu procesów fizjologicznych zachodzących w roślinach, jest siarka. Niedobór siarki powoduje obniżenie wykorzystania azotu, co skutkuje pogorszeniem jakości ziarna, m.in. obniżeniem zawartości białka, w tym białek glutenowych. Rośliny pobierają siarkę z gleby w postaci siarczanów, ponadto mają zdolność absorbowania tlenku siarki z powietrza bezpośrednio przez liście. W wyniku trwającej od lat 80. XX wieku redukcji zanieczyszczeń atmosfery gazowymi związkami siarki w wielu rejonach Polski pojawił się problem niedostatecznego zaopatrzenia roślin w siarkę i wynikająca z tego konieczność uzupełniania jej niedoborów w postaci nawozów [3, 16]. Celem pracy była o[...]

  Groch siewny daje niskie i zmienne w latach plony nasion1), co znacznie ogranicza areał jego uprawy. Dlatego oprócz prac hodowlanych zmierzających do uzyskania nowych, plenniejszych odmian prowadzi się również badania związane z poszukiwaniem innych, skutecznych metod zwiększających plonowanie tego gatunku. Jedną z nich jest zapewnienie roślinom odpowiedniego zaopatrzenia w mikroelementy oraz symbiotycznie związany azot. Nawożenie mikroelementami ma bardzo duże znaczenie w związku z ich niedoborem w wielu glebach uprawnych2, 3). Spośród mikroelementów szczególne znaczenie w uprawie roślin bobowatych grubonasiennych (strączkowych) ma molibden, pierwiastek wchodzący w skład nitrogenezy, enzymu decydującego o wydajności symbiotycznego wiązania azotu4, 5). W warunkach Polski znaczny areał gruntów ornych zajmują gleby o niskim pH, w których pobieranie molibdenu przez rośliny uprawne jest ograniczone. W uprawie grochu uzasadnione jest stosowanie jedynie niewielkich ilości azotu mineralnego (tzw. dawki startowe), dlatego główne źródło tego składnika dla roślin stanowi azot atmosferyczny związany symbiotycznie. Poprawa efektywności procesu symbiozy jest uznawana za jeden z najskuteczniejszych sposobów zwiększenia plonowania grochu. Przeprowadzone dotychczas badania nad symbiozą roślin motylkowatych i rizobiów odkryły podłoże genetyczne tego zjawiska i pozwoliły na zidentyfikowanie licznych metabolitów roślinnych i bakteryjnych zaangażowanych w proces nawiązania symbiozy i rozwój brodawek korzeniowych6, 7). Jednym z takich związków są bakteryjne czynniki Nod (lipochitooligosacharydy LCO), uznawane za cząstki sygnalne uczestniczące w wymianie informacji pomiędzy bakterią i rośliną8). Stężenie tych związków bardzo często ulega zmniejszeniu. Dyfundują one, rozpadają się, są degradowane przez mikroorganizmy glebowe9), co może być przyczyną mało wydajnej symbiozy. Celem badań była ocena wpływu molibdenu i czynników Nod na plonowanie grochu[...]

Wartość technologiczna ziarna pszenicy zależy od właściwości genetycznych odmiany oraz warunków uprawy. Wśród czynników agrotechnicznych podstawowe znaczenie dla kształtowania się cech jakościowych zi[...]

W okresie ostatnich kilkunastu lat nastąpił duży postęp w krajowym przemyśle nawozów azotowych. Udoskonalono wiele technologicznych procesów wytwarzania półproduktów oraz wprowadzono wiele nowych rozwiązań technologicznych, których celem było uzyskanie bardziej atrakcyjnego składu nawozów, a także nadanie im korzystniejszej - granulowanej formy fizycznej. W pracach tych dużą rolę odegrały takie jednostki badawczo-rozwojowe, jak Instytut Nawozów Sztucznych w Puławach, Instytut Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych Politechniki Wrocławskiej oraz Instytut Przemysłu Organicznego w Warszawie. A comprehensive review, with 21 refs., of nitrogen fertilizers produced in Poland and methods for their granulation used in particular factories. Przemysł nawozowy jest ważną cz[...]