Najczęstszymi przyczynami zanieczyszczeń środowiska naturalnego
są niezwykle uciążliwe rozlewy olejowe powstające wskutek
nieszczelności, awarii rurociągów oraz awarii transportowych. W ich
wyniku substancje organiczne przedostają się do wód powierzchniowych
lub na powierzchnie dróg i autostrad. Substancje ropopochodne
bardzo szybko rozprzestrzeniają się na powierzchni wody, tworząc
warstewkę filmu ograniczającego dostęp tlenu do górnych warstw
wody i powodując zamieranie flory i fauny wodnej oraz hamując
proces biodegradacji. Z kolei ropa naftowa rozlana na powierzchni
gleby ulega sorpcji na jej cząstkach. Woda deszczowa może wymywać
składniki olejowe i przenosić je w głębsze warstwy gruntu oraz do
wód podziemnych. Ponadto substancje ropopochodne przedostające
się w głąb gleby blokują kanały, którymi transportowana jest woda
i powietrze, co pociąga za sobą zmiany w składzie biologicznym gleb.
Rozlewy substancji ropopochodnych likwiduje się poprzez ich
zebranie metodami mechanicznymi, w których stosowane są sorbenty
sypkie pochłaniające kontaminanty. Sorbentami tymi są zazwyczaj
ciała stałe o rozwiniętej powierzchni, pochłaniające niebezpieczne
Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa
Maciej Celiński, Monika Borucka, Kamila Sałasińska Agnieszka Gajek*
Characterization of explosive
and combustible parameters of selected
after-exploitation synthetic sorbents used
for petroleum substances
Charakterystyka parametrów wybuchowych
i palnych wybranych poeksploatacyjnych
syntetycznych sorbentów
substancji ropopochodnych
DOI: 10.15199/62.2018.3.12
Dr inż. Monika BORUCKA - notkę biograficzną i fotografię Autorki drukujemy
w bieżącym numerze na str. 398.
Dr inż. Maciej CELIŃSKI w roku 2010 ukończył
studia na Wydziale Nowych Technologii i Chemii
Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie.
W 2014 r. uzyskał stopień doktora nauk chemicznych.
Pracuje na stanowisku asystenta
w Zakładzie Zagrożeń Chemicznyc więcej »
Stan fizyczno-chemiczny środowiska gruntowego pod kątem
możliwości mikrobiologicznej kolonizacji, w tym wzrostu, rozwoju
oraz aktywności mikroorganizmów zdolnych do rozkła-
Dr hab. Łukasz DREWNIAK w roku 2009 uzyskał stopień doktora,
a w 2017 r. stopień doktora habilitowanego na Wydziale Biologii
Uniwersytetu Warszawskiego. Pracuje jako adiunkt w Pracowni Analizy
Skażeń Środowiska tej uczelni. Specjalność - opracowywanie biotechnologicznych
metod oczyszczania wód i gleb zanieczyszczonych metalami
oraz związkami organicznymi.
97/3(2018) 411
du ropopochodnych, charakteryzują podstawowe właściwości
fizykochemiczne i chemiczne, m.in. takie jak: pH, dostępność
składników pokarmowych, zawartość metali oraz związków
ropopochodnych1), które zgodnie z rozporządzeniem2), stanowią
podstawowe zagrożenie dla środowiska jako substancje powodujące
ryzyko szczególnie istotne dla ochrony powierzchni
ziemi. Właściwości te równocześnie wpływają na odpowiednie
dobranie parametrów procesu bioremediacji, którego wydajność
zależy również od innych warunków środowiskowych, takich jak
temperatura, natlenienie, potencjał redoks, katalityczna sprawność
enzymów obecnych w komórkach mikroorganizmów, bądź
indukowanych, powstających wobec konkretnych substratów1).
Obecność i aktywność mikroorganizmów w glebie świadczy o jej
żyzności i kondycji biologicznej. Drobnoustroje wzbogacają glebę
w pierwiastki biogenne, substancje wzrostowe, antybiotyczne
i inne substancje biologicznie czynne. Efektywność procesu
bioremediacji zależy od dostosowania i utrzymania odpowiednich,
sprzyjających czynników fizyczno-chemicznych3, 4).
Przebieg procesów mikrobiologicznych zależy przede wszystkim
od odczynu gleby, warunkuje on aktywność enzymów oraz procesy
transportu. Wartość pH gleby zależy od jej składu chemicznego, ale
w czasie procesu biologicznego rozkładu materii organicznej mogą
zachodzić zmiany wartości pH wynikające z charakteru metabolizmu
i fizjologii mikroorgan więcej »
Ciągły rozwój nowych technologii i próby ich wykorzystania
w przemyśle powodują, że po trzeciej rewolucji przemysłowej
przyszedł czas na kolejną. Czwarta rewolucja przemysłowa określa-na również terminem Przemysł 4.0 (Industrie 4.0, Industry 4.0) to
idea wykorzystująca w głównej mierze osiągnięcia współczesnego
świata, takie jak "Internet rzeczy" IoT (Internet of things) oraz
sztuczna inteligencja, do całkowitej przebudowy struktur i organizacji
procesów produkcyjnych1). Globalny dostęp do dużych
zbiorów danych, ich dynamiczne przetwarzanie i analiza w czasie
rzeczywistym, upowszechnienie wykorzystania robotów w różnych
etapach produkcji, powstawanie "inteligentnej" fabryki (smart
factory) oraz nowe możliwości obliczeniowe pozwalają na ukierunkowanie
produkcji na ciągle zmieniające się potrzeby klienta
oraz na dokonywanie kosztowych i produktowych optymalizacji
procesów2). Koncepcja Industrie 4.0 po raz pierwszy została zdefiniowana
przez niemiecki rząd w opisie strategii High-Tech 2020
przedstawionej w 2013 r.3). Pracę nad podobnymi koncepcjami
bazującymi na wykorzystaniu nowych narzędzi technologicznych
w celu osiągnięcia przewagi przemysłu swojego kraju są prowadzone
w wielu ośrodkach naukowo-badawczych na całym świecie (np.
program "Made in China 2025")4, 5).
W Polsce także rozpoczął się proces przeobrażania gospodarki6)
zgodnie z ideami nowej rewolucji, zauważalny szczególnie
w przypadku dużych koncernów, gdzie nacisk jest położony na
produkcję masową. Globalny rozwój rynku m.in. chemikaliów
wymaga od polskich firm ciągłego specjalistycznego rozwoju oraz
wejścia w atrakcyjne, istniejące już łańcuchy produkcyjne. Pomóc
w tym ma strategiczny projekt "Polska platforma Przemysłu 4.0"7),
przedstawiony w trakcie jednej z największych w Polsce konferencji
Impact’17 poświęconej czwartej rewolucji przemysłowej. Projekt,
którego celem jest koordynowanie i wspieranie przedsiębiorców we
wdrażaniu rozwiązań tej koncepcji poprzez więcej »
Praktycznie do końca XX w. jedynym źródłem węglowodorów
służących do wytwarzania różnego rodzaju produktów były surowce
kopalne (ropa naftowa i węgiel), których zasoby są ograniczone.
Zainteresowanie alternatywnymi źródłami węglowodorów jest wynikiem
kurczenia się zasobów paliw kopalnych oraz jest podyktowane
względami ekologicznymi, związanymi z koniecznością obniżenia
emisji gazów cieplarnianych oraz redukcją odpadów przemysłowych
i komunalnych. Istotną rolę odgrywają również uwarunkowania
ekonomiczne i gospodarczo-polityczne (ceny surowców kopalnych,
uzależnienie od dostawców). Największy rozwój obserwuje się obecnie
w zakresie technologii wykorzystujących surowce pochodzące ze
źródeł o charakterze bioodnawialnym oraz odpadowym4).
Podobnie jak w przypadku innych produktów, poszukiwania nowych
komponentów węglowodorowych prowadzone są również w obszarze
paliw stosowanych w lotnictwie, zwłaszcza w przypadku paliwa
lotniczego Jet5). Paliwo to stosowane jest do zasilania turbinowych
silników lotniczych, a także agregatów pomocniczych montowanych
na pokładzie różnego rodzaju statków powietrznych. Z tego powodu
jego produkcja poddawana jest zawsze ścisłemu nadzorowi, a do
jego wytwarzania mogą być stosowane jedynie wyselekcjonowane
i dokładnie przebadane komponenty. Jest to produkt składający się
wyłącznie z komponentów węglowodorowych, obecność związków
chemicznych o innym charakterze (z wyjątkiem wybranych dodatków
uszlachetniających) nie jest dopuszczona.
Bazą do wytwarzania paliwa lotniczego są przede wszystkim
komponenty o zakresie temperatur wrzenia 170-240°C uzyskane
w wyniku przeróbki ropy naftowej w procesach zachowawczych
(proces Merox) i katalityczno-wodorowych, które można podzielić
97/3(2018) 421
Table. A list of technologies for the production of synthetic hydrocarbons
used in fuels for turbine aviation engines
Tabela. Wykaz technologii wytwarzania węglowodorów syntetycznych
stosowanych w paliwach do turbinowych s więcej »
Bezpośrednie emisje z lotnictwa cywilnego stanowią ok. 3% całkowitej
emisji gazów cieplarnianych w UE1). Substancje zanieczyszczające
powietrze wytwarzane w sektorze lotniczym pochodzą głównie
ze spalania paliwa lotniczego i benzyny lotniczej, wykorzystywanych
do napędu statków powietrznych. Benzyna lotnicza wykorzystywana
jest jako paliwo do małych samolotów i śmigłowców wyposażonych w silniki tłokowe. Główne produkty spalania paliw lotniczych2) to CO2,
tlenki azotu NOx, para wodna, CH4, CO, tlenki siarki SOx, niemetanowe
lotne związki organiczne NMVOCs oraz cząstki stałe PM.
W celu ograniczania uciążliwości dla środowiska sektora lotniczego
jedną z pierwszych inicjatyw podjętych w UE było przedsięwzięcie
Czyste Niebo, ustanowione na podstawie rozporządzenia3). Cele tego
przedsięwzięcia przedstawiono w tabeli 1.
Kolejne działania UE objęły uruchomienie w 2011 r. wspólnego
programu European Advanced Biofuels Flightpath, w który zaangażowana
została Komisja Europejska, Airbus oraz przedstawiciele
przemysłu lotniczego i biopaliwowego4). Działanie to przewiduje
osiągnięcie w 2020 r. wykorzystania 2 mln t zrównoważonych biopaliw
w sektorze lotnictwa cywilnego UE. Strony przedsięwzięcia
podkreśliły potrzebę współpracy w celu promowania produkcji,
dystrybucji, magazynowania i wykorzystania biopaliw certyfikowanych
w zakresie kryteriów zrównoważonego rozwoju i specyfikacji
technicznych. W tym celu konieczne byłoby połączenie sił w ustanowienie
wspierających i skutecznych mechanizmów finansowych.
W szczególności działanie to ma koncentrować się na wykonaniu
zadań, które przedstawiono w tabeli 2.
Wytyczone cele ochrony środowiska i zdrowia człowieka przy
optymalizacji nakładów wspierają kolejne działania legislacyjne,
takie jak rozporządzenie5). Powstało ono na kanwie wspólnej inicjatywy
technologicznej Czyste Niebo3), a także Komunikatu Komisji6).
Przedsięwzięcie to realizuje cele polegające na stymulowaniu nowych
badań naukowych w ra więcej »
Części nadziemne i podziemne roślin oprócz podstawowych
składników odżywczych zawierają również wiele różnych substancji
bioaktywnych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmów
żywych1). W naturalnych warunkach zwierzęta instynktownie
dobierają sobie rośliny jako pożywienie, a w systemie pastwiskowo-
alkierzowym rolnik zapewnia ich odpowiedni dobór. Należy
również zauważyć, że w wielu przypadkach chwasty są dobrym
źródłem składników odżywczych oraz substancji biologicznie aktywnych.
Producenci pasz poszukują produktów naturalnych, które
mogą być alternatywą dla syntetycznych analogów stosowanych
jako dodatki funkcjonalne o właściwościach prozdrowotnych. Kwasy
organiczne, enzymy, probiotyki, prebiotyki oraz łatwo przyswajalne
formy składników mineralnych z ziół lub innych roślin to preparaty
pochodzenia naturalnego, które są traktowane jako alternatywne
modyfikatory metabolizmu (stymulatory) lub też antybiotyki2).
Po wprowadzeniu w Polsce zakazu stosowania antybiotykowych stymulatorów
wzrostu3) rozpoczęto poszukiwania różnych alternatywnych
dodatków do pasz, które mogłyby je zastępować lub przyczynić się do
osiągania pożądanych efektów zdrowotnych w produkcji zwierzęcej4, 5).
Spośród rozważanych dodatków na uwagę zasługują różne rośliny
lub uzyskiwane z nich preparaty, w tym kłącza perzu. Zawierają one
sacharydy (fruktoza, glukoza, inozytol, mannitol) oraz substancje śluzowe
(10%), pektynę, trytycynę, glikozydy cyjanogenne, flawonoidy,
saponiny, a także substancje zapachowe i lotne (0,01-0,05%), w tym
monoterpeny (m.in. karwakrol, karwon, trans-anetol, tymol i mentol)
oraz seskwiterpeny. Inne ich składniki to glikozyd wanilinowy, żelazo
i inne minerały oraz duże ilości krzemionki6, 7). Występują w nich także
związki fenolowe, głównie jako hydroksylowe pochodne aromatycznych
kwasów: benzoesowego, fenylooctowego i fenylopropionowego.
Do tych związków występujących w perzu można zaliczyć kwas
p-hydroksybenzoesowy, kwas więcej »
Wszechstronne zastosowanie w przemyśle, niski koszt i łatwość
przetwarzania są istotnymi czynnikami wpływającymi na stały
wzrost zapotrzebowania na tworzywa sztuczne niemal od pół
wieku1). Największy, bo aż 40-proc. udział w europejskim rynku
tworzyw sztucznych ma produkcja opakowań jednorazowego użytku.
Opakowania bardzo szybko stają się odpadami trudnymi w przetworzeniu,
które stanowią więcej niż 10% odpadów komunalnych zalegających na wysypiskach śmieci2). Dlatego też coraz większą
popularnością cieszą się biodegradowalne tworzywa polimerowe,
uważane za przyjazne dla środowiska, których biodegradacja postrzegana
jest jako jedno z rozwiązań problemów związanych z odpadami
tworzyw sztucznych3).
Wśród polimerów biodegradowalnych ze względu na surowiec,
z którego są wytwarzane, rozróżnia się te syntetyzowane na bazie
ropy naftowej, np. polikaprolakton (PCL), oraz te pozyskiwane
z surowców naturalnych, np. polilaktyd (PLA) i polihydroksymaślan
(PHB)4). PLA, pozyskiwany przez fermentację produktów roślinnych,
jest dobrze poznanym polimerem termoplastycznym zaliczanym
do poliestrów alifatycznych5). Ze względu na podobieństwo do
poli(tereftalanu etylenu) (PET) pod względem wytrzymałości fizyczno-
mechanicznej, elastyczności i barierowości znajduje szerokie
zastosowanie m.in. w produkcji opakowań, a także w medycynie6, 7).
Z kolei PCL jest poliestrem alifatycznym powszechnie stosowanym
m.in. w druku 3D, do wytwarzania powłok oraz w procesie kontrolowanego
uwalniania pestycydów, a także jako biodegradowalny
komponent folii nieulegających biodegradacji, w celu przyspieszenia
ich rozkładu2, 8).
Degradacja mikrobiologiczna materiału polimerowego zachodzi
poprzez utlenianie lub hydrolizę. W procesach tych niezbędne są endolub
egzogenne enzymy bakteryjne, które w procesie metabolicznym
prowadzą do rozszczepienia łańcucha wielkocząsteczkowych związków
polimerowych do małocząsteczkowych monomerów9). Podczas
degradacji tworzyw sztucznych, z więcej »
Pralnie przemysłowe są zakładami, które świadczą hurtowe usługi
pralnicze, w szczególności dla szpitali i hoteli. Głównym asortymentem
poddawanym praniu jest pościel, ręczniki oraz ubrania personelu
medycznego. Przeciętna pralnia przemysłowa poddaje praniu ok. 15 t
suchych tekstyliów dziennie. Na każdy kilogram suchego prania jest
zużywane do 10 L czystej wody i 6 g detergentów. W rezultacie pralnia
przemysłowa wytwarza dziennie 150 tys. L ścieków zawierających
90 kg detergentów.
Skład ścieków z pralni przemysłowych jest zmienny i zależy od
stopnia zabrudzenia pranych tekstyliów oraz od programu prania.
Z reguły, końcowe ścieki są uśrednionymi ściekami z prania wstępnego,
zasadniczego i płukania. Przykładowy zakres parametrów ścieków
pralniczych przedstawiono w tabeli 1. Są to dane przykładowe i nie
pokrywają całego zakresu zmienności parametrów fizyczno-chemicznych
spotykanych w ściekach z pralni przemysłowych.
Problematyka oczyszczania ścieków pralniczych jest obecna od lat
w światowej literaturze. Do oczyszczania tych ścieków proponowano takie metody jak koagulacja3), pogłębione utlenianie4), elektrooksydacja5),
ultrafiltracja6) oraz bioreaktory7), w tym bioreaktory membranowe8).
Dyskutowano skuteczność poszczególnych metod. Stosując
każdą z nich, autorzy oczyszczali ścieki popralnicze do czystości
wód, które można odprowadzać do ścieków komunalnych. Notowano
spadek zarówno wartości chemicznego zapotrzebowania na tlen
(ChZT), mętności i zawartości surfaktantów. Przy wykorzystaniu
metody pogłębionego utleniania wartość parametru ChZT osiągała
wartości równe zeru. Z kolei poszczególne metody oczyszczania
różnią się między sobą wartością odczynu pH oczyszczonego ścieku.
Celem oczyszczania ścieków wytworzonych w pralniach przemysłowych
jest odzysk wody, a także, o ile to możliwe, części detergentów1, 3, 9).
Również na tym koncentrowały się przeprowadzane badania. Jako
proces oczyszczania ścieku zastosowano mikrofiltrację z wykor więcej »
Retencja wodna odgrywa ogromną rolę w kształtowaniu właściwości
gleb. Polega na zatrzymaniu wody w profilu glebowym,
co zależy od rodzaju, struktury, a także składu chemicznego gleby
i ma decydujący wpływ na warunki wzrostu, rozwoju i plonowania
roślin. Retencja wodna gleb Polski jest zróżnicowana, ale
najgorsze wartości notuje się w glebach lekkich1-3), co w świetle
dominującego ich udziału, stanowi znaczący problem gospodarczy
i ekologiczny4-7).
W celu poprawienia retencji wodnej gleb szuka się różnych
sposobów i metod ich rekultywacji. Stosując odpowiednie zabiegi
agrotechniczne, takie jak nawożenie nawozami organicznymi czy
wapnowanie, można poprawić strukturę gleby, co przekłada się na
poprawę jej właściwości wodnych8-11). Szczególnie przydatne do
kształtowania retencji wodnej gleb mogą być odpady, pod warunkiem
spełniania odpowiednich kryteriów jakościowych. Jak wykazują
dotychczasowe wyniki badań12, 13), odpadami takimi mogą być
komunalne osady ściekowe i odpadowa wełna mineralna z upraw pod
osłonami. Odpady te zastosowane w różnych technologiach do rekultywacji
zdegradowanej gleby lekkiej przyczyniają się do odbudowy
jej właściwości fizykochemicznych i chemicznych, przekładających
się na zdolności produkcyjne12, 14). Niezbędne w takich warunkach jest
poszerzenie wiedzy dotyczącej ich wpływu na właściwości wodne
i migrację metali ciężkich.
Celem badań była ocena wpływu wełny mineralnej z upraw pod
osłonami i komunalnego osadu ściekowego na retencję wodną gleby
lekkiej i kształtowanie w niej zawartości ołowiu, cynku i kadmu.
Marta Bik-Małodzińskaa,*, Grażyna Żukowskaa, Stanisław Barana, Anna Wójcikowska-Kapustaa,
Magdalena Myszuraa, Sylwia Wesołowskaa, Tomasz Borowiecb
97/3(2018) 443
Prof. dr hab. Anna WÓJCIKOWSKA-KAPUSTA
w roku 1975 ukończyła studia na Wydziale
Rolniczym Akademii Rolniczej w Lublinie (obecnie
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie). Jest pracownikiem
Instytutu Gleboznawstwa, Inżynierii
i Kształtowania więcej »
W procesie produkcji sody kalcynowanej metodą Solvaya powstają
strumienie uboczne, z których produkowane jest wapno posodowe.
Zawiesina DS (mieszanina chlorku wapnia i nieprzereagowanego CaO)
powstaje w procesie regeneracji amoniaku z ługów macierzystych. Jest
następnie zagęszczana i myta w odstojnikach, a otrzymany szlam
podawany jest na prasy filtracyjne. Stały produkt filtracji, nazywany
wapnem nawozowym, jest produktem handlowym. Tak otrzymane
wapno posodowe charakteryzuje się relatywnie wysoką zawartością
wilgoci i obecnością chlorków.
Poprawę jakości wapna posodowego, jako produktu handlowego,
można uzyskać poprzez zmianę składu chemicznego fazy
stałej obecnej w zawiesinie DS lub odmytym i zagęszczonym
szlamie, czyli poprzez zwiększenie masowego udziału węglanu
wapnia w osadzie, co wpływa na poprawę właściwości filtracyjnych
zawiesiny/szlamu, m.in. poprzez zmniejszenie powierzchni
właściwej fazy stałej, pH oraz zawartości wodorotlenku wapnia.
Jedną z możliwości zmiany składu chemicznego fazy stałej jest
karbonizacja zawiesin gazowym ditlenkiem węgla. Może tu znaleźć
zastosowanie odzyskany CO2 z gazów procesowych technologii
Solvaya1, 2). Zastosowanie technologii jego wychwytu i ponownego
Wojciech Mikołajczaka,*, Dorota Łuczkowskaa, Barbara Walawskaa, Damian Żórawskib, Ł ukasz Kiedzikb,
Kazimierz Skowronb
97/3(2018) 447
Mgr inż. Damian ŻÓRAWSKI w roku 2013 ukończył
studia na Wydziale Technologii i Inżynierii
Chemicznej Uniwersytetu Technologiczno-
-Przyrodniczego w Bydgoszczy. Pracuje na stanowisku
technologa w Dziale Badań i Rozwoju
Sody Ciech R&D Biuro Soda. Specjalność
- technologia chemiczna, technologia procesów
chemicznych.
Dr inż. Barbara WALAWSKA w roku 1974 ukończyła
studia na Wydziale Technologii i Inżynierii
Chemicznej Politechniki Śląskiej w Gliwicach.
Obecnie jest adiunktem w Oddziale Chemii
Nieorganicznej "IChN" w Gliwicach Instytutu
Nowych Syntez Chemicznych. Specjalność
- technologia nieorganiczna, więcej »
Rtęć jest niezwykle groźnym metalem ciężkim. W organizmach żywych
nie pełni żadnej funkcji biologicznej, ale może być akumulowana w tkankach
i narządach1). Głównym źródłem antropogenicznej emisji rtęci do
atmosfery jest sektor produkcji i transformacji energii (ok. 50% całkowitej
emisji do atmosfery z terenu Polski w 2013 r. wg KOBIZE)2). Rtęć w spalinach
występuje w trzech podstawowych formach: rtęć metaliczna Hg0,
rtęć utleniona Hg2+ oraz rtęć związana z popiołem Hgp. Sumę form rtęci
Hg0 + Hg2+ + Hgp określa się pojęciem rtęci całkowitej HgT.
Ze względu na politykę energetyczną Unii Europejskiej emisja rtęci
(HgT) do atmosfery pochodząca ze źródeł przemysłowego spalania
została objęta zapisami tzw. konkluzji BAT3). Określają one zakres
wartości standardu emisyjnego, który ma stanowić podstawę dla państwowego
organu ochrony środowiska przy określaniu dopuszczalnych
wartości stężenia zanieczyszczeń w spalinach. Przedziały wartości
stężeń rtęci w spalinach pochodzących ze spalania węgla, zawartych
w konkluzjach BAT przedstawiono w tabeli 1.
Rtęć metaliczna Hg0 jest najbardziej stabilną z wymienionych postaci
rtęci i stanowi ok. 90% rtęci znajdującej się w atmosferze4). Jest nierozpuszczalna
w wodzie, a jej czas życia w atmosferze wynosi od kilku
miesięcy do roku5). Rtęć metaliczna może reagować z tlenem, siarką
oraz metalami alkalicznymi. Rtęć utleniona powstaje między innymi
w wyniku reakcji rtęci metalicznej z atomami chloru, powstającymi
452 97/3(2018)
Dr inż. Lukáš PILAŘ w roku 2009 obronił doktorat
na Wydziale Mechanicznym Politechniki
w Ostrawie. Pracuje w firmie ÚJV Řež, gdzie jest
kierownikiem projektu w wydziale Energoprojekt
Praha. Specjalność - problematyka emisji rtęci
ze spalania paliw.
Dr inż. Karel BOROVEC w roku 2003 obronił
doktorat na Wydziale Energetyki Politechniki
w Ostrawie. Jest zastępcą dyrektora w Energy
Research Centre na tej uczelni. Specjalność
- pomiary stężenia zanieczyszczeń w spalinach.
w tra więcej »
ANFO (ammonium nitrate fuel oil) jest materiałem wybuchowym
(MW) otrzymywanym poprzez zmieszanie m.in. azotanu(V) amonu
(utleniacz) ze składnikiem palnym w odpowiedniej proporcji masowej
(przeważnie 94:6). W związku ze stosowaniem saletry amonowej
(SA) o zwiększonej porowatości (AN-PP), materiał ten wykazuje
dużą porowatość oraz niską retencję1). Ponadto ANFO uważane są za
nieidealne MW, co wynika z ich modelu detonacji2-5).
Analiza możliwości stosowania różnych składników palnych
była przedmiotem badań6, 7). Sinditskii i współpr.6) stwierdzili,
że zawartość węgla drzewnego, 2,4,6-trinitrotoluenu, oleju
napędowego lub nadsiarczku żelaza(II) jako składnika palnego
w ANFO jest konieczna do zajścia przemiany wybuchowej8, 9).
Gunawan i Zhang7) zauważyli, że obecność pirytu w składzie ANFO
dodatkowo katalizuje reakcję rozkładu materiału wybuchowego.
Wpływ składnika palnego na właściwości detonacyjne ANFO
badali Deribas i współpr.10), Miyake i współpr.11), Zygmunt12)
oraz Maranda i współpr.13, 14). Składnikami palnymi były: pył
węglowy, cukier w formie proszku lub kryształów, pył aluminiowy,
2,4,6-trinitrotoluen oraz olej napędowy.
Andrzej Biessikirskia,*, Mariusz Wądrzyka, Rafał Janusa, Jolanta Biegańskaa, Grzegorz Jodłowskia,
Łukasz Kuterasińskib
458 97/3(2018)
Prof. dr hab. inż. Jolanta BIEGAŃSKA w roku
1981 ukończyła studia na Wydziale Technologii
i Inżynierii Chemicznej (obecnie Wydział
Chemiczny) Politechniki Śląskiej w Gliwicach.
W 1988 r. uzyskała stopień doktora nauk technicznych
na Wydziale Technologii Chemicznej
Politechniki Poznańskiej, a w 2008 r. stopień doktora
habilitowanego nauk technicznych w zakresie
inżynierii środowiska na Wydziale Inżynierii
Środowiska i Energetyki Politechniki Śląskiej.
W 2014 r. uzyskała tytuł profesora nauk technicznych.
Obecnie jest profesorem na Wydziale
Górnictwa i Geoinżynierii AGH w Krakowie.
Specjalność - materiały wybuchowe i towarzyszące
im odpady, technika strzelnicza w górnic więcej »
Struwit to minerał będący uwodnionym fosforanem amonowo-
-magnezowym o wzorze chemicznym MgNH4PO4·6H2O i strukturze
krystalicznej. Został odkryty w połowie XIX w. Jego największym
naturalnym źródłem jest rozkładający się materiał organiczny.
Obecność struwitu stwierdzono także w nerkach oraz w pęcherzu
moczowym ludzi i zwierząt, gdzie może powodować infekcję.
Struwit występuje często w osadach powstałych w procesach beztlenowej
fermentacji ciekłych odpadów z hodowli zwierząt oraz
w osadach po biologicznym oczyszczaniu ścieków. Po raz pierwszy
jego obecność stwierdzono podczas prac modernizacyjnych
w oczyszczalni w Los Angeles w 1963 r.1). Struwit charakteryzuje się
spowolnionym uwalnianiem składników pokarmowych, a także dużą
zawartością fosforu2, 3). Stosowanie konwencjonalnych mineralnych
Mieczysław Borowika,*, Marzena Mikos-Szymańskaa, Marta Wyzińskab, Anna Zduneka, Sebastian Schaba,
Alicja Sułekb
464 97/3(2018)
Mgr inż. Anna ZDUNEK - notkę biograficzną i fotografię Autorki wydrukowaliśmy
w nr. 2/2018, str. 279.
Dr inż. Sebastian SCHAB - notkę biograficzną i fotografię Autora wydrukowaliśmy
w nr. 2/2018, str. 280.
Dr inż. Marta WYZIŃSKA w roku 2007 ukończyła
studia na Wydziale Biologii i Hodowli
Zwierząt Akademii Rolniczej w Lublinie (obecnie
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie).
W 2017 r. uzyskała stopień doktora nauk rolniczych
w Instytucie Uprawy Nawożenia
i Gleboznawstwa - Państwowym Instytucie
Badawczym w Puławach. Obecnie jest asystentem
w tym Instytucie. Specjalność - uprawa
roślin zbożowych.
nawozów fosforowych zwiększa plonowanie roślin uprawnych, ale
jednocześnie przyczynia się do eutrofizacji wód i immobilizacji
fosforu w glebie. Poza tym, nawozy fosforowe są produkowane
z fosforytów, których pokłady kończą się, a światowe zasoby dobrej
jakości fosforytów (coraz droższe) znajdują się tylko w kilku krajach.
Duża zależność rolnictwa od dostępności fosforytów oraz problemy
zwiększającej się eutrofizacji w więcej »
W nowoczesnych procesach recyklingu fosforu wydzielanie
struwitu MgNH4PO4·6H2O polega na doprowadzaniu związków
magnezu i amonu do wstępnie oczyszczonych ścieków komunalnych,
przemysłowych lub rolniczych (gnojowica) zawierających jony
fosforanowe(V), w ściśle określonych i kontrolowanych warunkach
468 97/3(2018)
Dr inż. Bogusława WIERZBOWSKA w roku 1973
ukończyła studia na Wydziale Chemicznym
Politechniki Wrocławskiej. Jest adiunktem na tym
wydziale. Specjalność - technologia chemiczna
nieorganiczna, a w szczególności zagadnienia
kinetyki procesów krystalizacji masowej z roztworów.
Dr inż. Agata MAZIEŃCZUK w roku 2009
ukończyła studia na Wydziale Chemicznym
Politechniki Wrocławskiej. Rozprawę doktorską
obroniła w 2014 r. Specjalność - technologia
chemiczna i inżynieria procesowa.
hydrodynamicznych i chemicznych, w odpowiednio zaprojektowanym
krystalizatorze1, 2). Oprócz istotnego z punktu widzenia ochrony
środowiska efektu oczyszczania ścieków, a tym samym zapobiegania
m.in. niekorzystnym procesom eutrofizacji wód naturalnych akwenów
lądowych, wydzielany produkt krystaliczny stanowi ważne
wtórne źródło fosforu3). Odzyskiwany struwit może być dalej przetwarzany
lub wykorzystywany bezpośrednio jako atrakcyjny rolniczo
nawóz mineralny4).
O efektywności procesu zarodkowania i krystalizacji struwitu
decyduje krystalizator, odpowiednie konstrukcyjne rozwiązanie
jego wnętrza5), wzajemne usytuowanie miejsc wprowadzania
reagentów6) oraz właściwy dobór parametrów jego pracy ciągłej7, 8).
W większości krystalizatorów typu DTM (draft tube magma) regulację
poziomu przesycenia roboczego osiąga się przez wywołanie
w aparacie kontrolowanej wewnętrznej cyrkulacji zawiesiny9). Ruch
zawiesiny powoduje wyrównanie temperatury i stężeń, utrzymuje
wydzielające się i wzrastające kryształy w zawieszeniu oraz
przeciwdziała ich aglomeracji. Urządzeniem mechanicznym wymuszającym
wewnętrzny przepływ zawiesiny jest zazwyczaj mieszadło
lub wewnęt więcej »
Przemysł hutniczy stanowi fundament chińskiej gospodarki. Jednak
energochłonne zakłady tego sektora produkcyjnego wytwarzają m.in.
The iron and steel industries are the backbone of Chinese
economy. As an energy intensive manufacturing sector, however,
it also produces a large amount of various hazardous air
pollutants, including but are not limited to, sulfur dioxide
(SO2), nitrogen oxides (NOx), polychlorinated dibenzo-p-dioxins
(PCDD), carbon monoxide (CO), particulate matter (PM), and
heavy metals1). It is well known that SO2 and NOx are the primary
causes of acid rain and photochemical smog2). The SO2 and NOx
emissions from the iron and steel industries of China account for
about 10% and 4% of the total industrial emissions, respectively3).
They are mainly resulted from the tremendous production of pig
iron and crude steel. Sintering is considered as the primary source
of SO2 and NOx emissions4). Metal sulfide, sulfate, and organic
sulfide of sintering mixture, 90% of which are oxidized to produce
gaseous sulfur compounds in sintering process, are the main
sources of SO2 emission of sintering flue gas. Fixed nitrogen in
fuels and nitrogen gas in the air are converted into NOx in the
sintering flue gas, and they are called fuel NOx and thermal NOx,
respectively. Fuel NOx accounts for about 90% of the total NOx
in the sintering flue gas. The SO2 and NOx emissions in sintering
process exceeded 80% and 50% of the total air emissions from
the iron and steel industry of China, respectively5). In 2012, the
Ministry of Environmental Protection of China issued the emission
standards6). This standard sets the upper limit of SO2 and NOx
emissions from sintering processes as 200 mg/m3 and 300 mg/m3,
respectively6). Implementation of the standards poses a great challenge
to the industries of concern.
Mature technologies, such as wet flue gas desulfurization
(WFGD) and SCR, which have been widely employed in the power
industry, do not więcej »
Węglan sodu, dostępny na rynku jako
soda (lub soda kalcynowana), jest ważnym
produktem o zasięgu światowym, a jego szerokie
zastosowanie stwarza realne możliwości
zwiększenia popytu. Z tego powodu światowa
produkcja sody zajmuje istotne miejsce na
mapie przemysłu nieorganicznego. W warunkach
przemysłowych soda wytwarzana jest
różnymi metodami. Ze względu na pochodzenie
surowca można je podzielić na metody
syntetyczne, które stanowią ok. ¾ produkcji,
i metody naturalne (wykorzystujące surowce
naturalne), stanowiące ok. ¼ podaży światowej.
Przedstawiono wiodące metody produkcji
sody oraz jej wykorzystanie i aspekty
ekonomiczne. Podano wiele chemicznych,
ekonomicznych i inżynierskich danych oraz
informacji dotyczących produkcji sody tymi
metodami. Podano także kompleksowe informacje
na temat światowego rynku sody otrzymywanej
metodą syntetyczną, jej aspektów
środowiskowych i produkcyjnych, a także
szans rozwoju.
Celem pracy było opisanie światowej
produkcji sody i jej aspektów ekonomicznych,
ekologicznych i przemysłowych.
Produkcja sody jest jedną z najważniejszych
na świecie gałęzi ciężkiego przemysłu
nieorganicznego. Soda jest surowcem
dla wielu branż przemysłowych oraz produktem
powszechnie stosowanym w gospodarstwach
domowych.
Soda jest białym, krystalicznym, higroskopijnym
proszkiem i w zależności od metody
wytwarzania1) otrzymuje się produkt o gęstości
560-1250 kg/m3.
Soda syntetyczna
Przed pojawieniem się i rozwojem procesów
przemysłowych sodę otrzymywano ze
źródeł naturalnych. Produkowana z popiołów
niektórych roślin lub wodorostów znana
była już w starożytności2). Historycznie
sodę syntetyzowano w procesie Leblanca,
wykorzystując reakcje (1)-(3)3, 4):
2NaCl + H2SO4 → Na2SO4 + 2HCl (1)
Na2SO4 + 4C → Na2S + 4CO (2)
Na2S + CaCO3 → Na2CO3 + CaS (3)
Główną wadą tego procesu
było oddziaływanie na
środowisko poprzez emisję
dużych ilości gazowego chlorowodoru
i stałych odpadów
w więcej »
Opisano europejski system certyfikacji produktów
biobazowych, utworzony pod koniec
2016 r., którego właścicielem jest Królewski
Holenderski Instytut Normalizacji NEN
(het Koninklijk Nederlands Normalisatieinstituut).
Przedstawiono zasadę określania
zawartości substancji pochodzącej z biomasy
w produkcie całkowicie lub częściowo
wytworzonym z biomasy, na podstawie
wyniku oznaczenia zawartości izotopu 14C
metodą radiowęglową oraz w wyniku analizy
elementarnej. Dokonano przeglądu metod
analitycznych stosowanych na potrzeby
systemu certyfikacji. Porównano europejski
i amerykański system certyfikacji produktów
biogazowych.
Unia Europejska ustanowiła dobrowolny
system certyfikacji produktów biobazowych
(wytworzonych z biomasy lub uzyskanych
ze źródeł odnawialnych) pod koniec 2016 r.,
po uprzednim opracowaniu i ustanowieniu
europejskich dokumentów normalizacyjnych,
niezbędnych do tego celu. Ponieważ
system europejski jest jeszcze ciągle nowością,
wytwórcy produktów pochodzących
z biomasy mogą nie mieć jeszcze informacji
o zasadach jego działania.
Ze względu na zasadnicze różnice
pomiędzy systemem europejskim a federalnym
system amerykańskim, celowe jest
pokazanie podobieństw i różnic obu systemów,
gdyż ten sam produkt, o tej samej
zawartości składnika biobazowego, w każdym
z systemów uzyska certyfikat na inną
zawartość składnika biobazowego.
Produkt biobazowy
Produkt biobazowy to produkt częściowo
lub całkowicie wytworzony z biomasy.
Zawartość w produkcie węgla pochodzącego
z biomasy jest w różnych normach dotyczących
produktów biobazowych określana jako
zawartość węgla biobazowego lub zawartość
węgla biogennego1-3). Jest ona wyrażona
jako ułamek całkowitej zawartości węgla
w produkcie. Europejski system certyfikacji
opiera się na zwalidowaniu (potwierdzeniu)
na podstawie oznaczenia zawartości węgla
biogennego metodą radiowęglową14C udziału
bioskładnika (lub jego części otrzymanej
z biomasy) w produkcie biobazowym, więcej »
Mgr inż. Daniel
OBAJTEK dnia 5 lutego
2018 r. został powołany
przez Radę Nadzorczą
Spółki na stanowisko
prezesa zarządu PKN
Orlen SA. Pan D.
Obajtek jest absolwentem
studiów z zakresu
ochrony środowiska
w Wyższej Szkole Ochrony Środowiska
w Radomiu, cenionym menedżerem, przedsiębiorcą
oraz doświadczonym działaczem
samorządowym. Doświadczenie zawodowe:
od lutego 2017 r. do 5 lutego br. sprawował
funkcję prezesa spółki Energa SA, gdzie
był odpowiedzialny za finanse, zarządzanie
ładem korporacyjnym, audyt i kontrolę,
zarządzanie ryzykiem, bezpieczeństwo, politykę
personalną, politykę prawną, politykę
wizerunkową i dialog społeczny; od 2016 r.
był przewodniczącym Rady Nadzorczej Lotos
Biopaliwa Sp. z o.o. oraz członkiem Rady
Nadzorczej Dalmor SA; w 2015 r. został
powołany na stanowisko p.o. prezesa Agencji
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
a w styczniu 2016 r. został prezesem tej
Agencji; w latach 2006-2015 sprawował
funkcję wójta gminy Pcim, wcześniej przez
4 lata był radnym tej gminy, a w latach
1995-2002 był związany z przedsiębiorstwami
prywatnymi, gdzie pełnił funkcje
kierownicze i dyrektorskie, m.in. w zakładzie
przetwórstwa tworzyw sztucznych. Pan D.
Obajtek jest laureatem wielu nagród, m.in.
w plebiscycie Euro Gmina (I miejsce), w plebiscycie
na najlepszego wójta Małopolski
(II miejsce), w plebiscycie "Gazety
Bankowej" Liderzy Polskiej Gospodarności
w kategorii Debiutant 2016 roku (I miejsce),
zdobył również tytuł Osobowości
Ziemi Myślenickiej oraz tytuł Lidera Opieki
Społecznej. Jest współautorem publikacji
"Rep więcej »
Grupa Azoty
przygotowuje się do inwestycji
Grupa Azoty ma w planach przede
wszystkim budowę fabryki polipropylenu
w Policach za ponad 5 mld zł, modernizację
wytwórni kwasu azotowego w Puławach za
695 mln zł i budowę centrum badawczo-
-rozwojowego w Tarnowie za 88 mln zł.
Ogłoszono też przetarg na budowę bloku
energetycznego w elektrowni w Puławach
za 890 mln zł. Grupa Azoty przymierza się
do zakupu niemieckiego producenta specjalistycznych
nawozów, jakim są spółki
grupy Compo Expert, należące do funduszu
inwestycyjnego XIO Group. Compo Expert
wcześniej należał do koncernu chemicznego
BASF. W 2017 r. jego przychody sięgnęły
ok. 335 mln euro i były o 5% wyższe niż rok
wcześniej. Transakcja przyniosłaby Azotom
korzyści, gdyż uzupełniłaby ich ofertę o nowe,
bardziej zaawansowane produkty nawozowe
i umożliwiłaby wykorzystanie nowej firmy
jako bazy rozwoju globalnej sieci sprzedaży
innych swoich produktów. Eksperci szacują,
że na przejęcie Compo Expert trzeba 1 mld
zł. Dokonując tej akwizycji Grupa Azoty
powetowałaby sobie zeszłoroczne nieudane
przejęcie chorwackiej spółki Petrokemija,
które nie doszło do skutku. Pełne wyniki
finansowe Grupy Azoty zostaną opublikowane
dopiero w kwietniu br. Ale już dziś
wiadomo, że ma ona za sobą udany rok. Stać
ją zatem na akwizycję, która poprawiłaby
jej potencjał na międzynarodowym rynku
nawozów. Ale nad Grupą Azoty ciągle wisi
widmo regulacji unijnych dotyczących limitu
zawartości kadmu w nawozach. Do uchwalenia
tych limitów jeszcze daleko. Kłopoty
pojawiłyby się dopiero po 2030 r., kiedy
limity zawartości kadmu miałyby osiągnąć
ostateczny poziom 20 mg/kg. Aby wykorzystać
efekty synergii zakłady Grupy Azoty
podpisały umowę o współpracy, która ma
dotyczyć głównie obszaru handlu nawozami.
Umowa zakłada, że spółki z grupy będą miały
jednolitą strategię i politykę handlową oraz
koordynować będą działania marketingowe
pod wspólną marką. Wszystkie powinny więc
działać jak jeden organ więcej »
Spółka CEZ ESCO Polska oferuje rozwiązania
służące poprawie efektywności energetycznej,
zarówno w przestrzeni publicznej, jak
i w przemyśle, a także zapewnia kompleksowe
usługi, począwszy od audytów energetycznych
i doradztwa energetycznego poprzez dostawy
ciepła i ener więcej »
Dnia 9 lutego br. odbyło się posiedzenie
Parlamentarnego Zespołu ds. Przemysłu
Chemicznego, na którym rozpatrzono temat
kosztów energii w przemyśle chemicznym
w świetle reformy systemu EU ETS oraz tzw.
pakietu zimowego. W posiedzeniu udział wzięli
m.in. poseł Piotr Cieśliński, przewodniczący
Zespołu, posłanka Jolanta Hibner, członek
Zespołu, Michał Kurtyka, podsekretarz stanu
w Ministerstwie Energii, Piotr Zabadała,
naczelnik Wydziału Regulacji Przemysłowych
w Departamencie Innowacji w Ministerstwie
Przedsiębiorczości i Technologii, dr inż. Tomasz
Zieliński, prezes Izby, Krzysztof Kidawa, ekspert
ds. regulacyjno-prawnych w PKN Orlen, Beata
Wittmann, dyrektor korporacyjny ds. energii
w Grupie Azoty SA, oraz Renata Auchimik
i Marcin Sekuła, eksperci Izby. Michał Kurtyka
przedstawił krótko stan prac nad pakietem zimowym
oraz kwestie reformy systemu EU ETS
(ceny uprawnień oraz ich ilość, które wpłyną na
koszty dla przedsiębiorców). W zapisach pakietu
więcej » Czytaj za darmo! »
W dniach 21-23 listopada 2017 r. w sali
konferencyjnej Domu Chłopa w Warszawie
odbyła się XVII Międzynarodowa Konferencja
Elastomery 2017, zorganizowana przez
Instytut Inżynierii Materiałów Polimerowych
i Barwników oraz Instytut Technologii
Polimerów i Barwników Politechniki
Łódzkiej. Konferencję otworzyli i powitali
uczestników Panowie prof. dr hab. inż.
Dariusz Bieliński (Politechnika Łódzka) i dr
hab. inż. Bogusław Królikowski, prof. nadzw.
(IIMPiB). Do udziału w konferencji zgłosiło
się 150 osób, w tym uczestnicy z Brazylii,
Francji, Niemiec, Słowacji, Finlandii
i Kanady. Sponsorami konferencji były firmy
Werba, Struktol, Alpha Technologies, Geyer
i Hosaja Sp. z o.o., a patronami prasowymi
czasopisma Elastomery, Polimery i Przemysł
Chemiczny.
Pierwszym prelegentem był prof.
Ulrich Giese (German Institute of Rubber
Technology, Hannower), a tematem jego
wystąpienia były nanokompozyty elastomerowe
o dobrych właściwościach barierowych.
Takie elastomery stosowane są do
wyrobu uszczelek i węży do ogniw paliwowych,
w przemyśle samochodowym i lotniczym.
Materiały te muszą mieć bardzo
niską przepuszczalność dla cieczy i gazów.
Poprawa właściwości kompozytowych
kauczuków pod względem przepuszczalności
jest osiągana przez dodatek napełniaczy
o strukturach warstwowych, takich
jak montmorylonit lub płytki grafenowe.
Dodatki wprowadza się do kauczuków,
stosując specjalną technologię ciągłego
mieszania lateksu. Otrzymane materiały
wszechstronnie zbadano, mierząc wszystkie
ich parametry fizyczne. Moduł sprężystości
kompozytu jest 7 razy wyższy niż
dla lateksu wyjściowego bez napełniacza.
Opracowana technologia jest najbardziej
skuteczną techniką wytwarzania kauczuków
butylowych o niskiej przepuszczalności.
Drugim prelegentem był prof. Ivan
Hudec (Slovak University of Technology,
Bratysława), który zaprezentował referat
o kompozytach elastomerowych z efektem
ekranowania elektromagnetycznego.
Wszystkie urządzenia elektryc więcej »
W dniu 5 grudnia 2017 r. w warszawskim
hotelu Sheraton odbyła się coroczna
konferencja Nafta-Chemia, zorganizowana
tak jak w poprzednich latach przez Polskie
Towarzystwo Wspierania Przedsiębiorczości,
miesięcznik Nowy Przemysł oraz portal wnp.pl.
Konferencja objęła 4 debaty, poświęcone kolejno
(i) problemom architektury bezpieczeństwa
paliwowego kraju (dywersyfikacja, logistyka,
up-stream), (ii) dystrybucji paliw (nowe trendy
na rynku), (iii) strategiom inwestycyjnym
i dylematom rozwojowym polskiej chemii,
oraz (iv) konkurencyjnym produktom polskiej
chemii. Konferencję prowadził Pan Jacek
Ziarno, redaktor Magazynu Gospodarczego
Nowy Przemysł, a rozpoczęło ją wystąpienie
Pana Piotra Naimskiego, sekretarza stanu
w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i pełnomocnika
rządu ds. strategicznej infrastruktury
energetycznej. Przedstawił on strategię rządu
w sektorze naftowym, obejmującą m.in. poprawę
logistyki dostaw surowców energetycznych
oraz magazynowania ropy naftowej w kawernach
solnych. Grupa PERN przystąpi do
budowy drugiej nitki rurociągu podmorskiego
niezbędnej dla zapewnienia bezpieczeństwa
energetycznego, a także do budowy dodatkowych
pojemności magazynowych. Gaz System
przejmie od Orlenu IKS Solino. Rozbudowane
zostaną również pojemności magazynowania
paliw węglowodorowych.
W pierwszej debacie, poświęconej bezpieczeństwu
paliwowemu kraju, udział wzięli
Panowie: Adam Czyżewski, główny ekonomista
w PKN Orlen SA, Marcin Jastrzębski,
prezes zarządu Grupy Lotos SA, Piotr Naimski
oraz Igor Wasilewski, prezes zarządu PERN
SA. Debatę moderował Pan Jacek Ziarno.
Podkreślił on rolę ministra P. Naimskiego,
inicjatora budowy gazoportu w Świnoujściu.
W swojej wypowiedzi w debacie Pan P.
Naimski dodał, że oprócz ropy naftowej
ważnym strategicznym surowcem energetycznym
w Polsce jest od lat węgiel, który takim
surowcem pozostanie. Przyszłościowy polski
mix energetyczny będzie składał się w 50%
z węgla, w 20% z węglowodorów, więcej »
Bogusław Więcek, Krzysztof Pacholski,
Robert Olbrycht, Robert Strąkowski, Marcin Kałuża,
Mariusz Borecki, Wacław Wittchen
TERMOGRAFIA I SPEKTROMETRIA W PODCZERWIENI.
ZASTOSOWANIA PRZEMYSŁOWE
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017, ISBN 978-83-01-19187-0,
348 stron, cena 89 zł.Termowizja (termografia) to dziedzina
techniki zajmująca się detekcją, rejestracją,
przetwarzaniem i wizualizacją niewidzialnego
promieniowania podczerwonego emitowanego
(lub odbitego) przez obiekty, przy
czym otrzymany obraz (kolorowy lub czarno-
biały) jest odwzorowaniem rozkładów
temperatury na powierzchni obserwowanego
(rejestrowanego) obiektu. Obraz ten jest
nazywany więcej » Czytaj za darmo! »
Pojawia się coraz więcej publikacji
dotyczących Przemysłu 4.0
(Industry 4.0) i sztucznej inteligencji
(artificial intelligence). Specjaliści
od prognoz rozwoju piszą o zbliżającej
się kolejnej, czwartej rewolucji
przemysłowej. Pierwsza była
związana z wprowadzeniem silnika
parowego i sterowania mechanicznego,
druga z wprowadzeniem silnika
elektrycznego i linii produkcyjnych
(seryjny montaż samochodów Ford
T), a trzecia z wprowadzeniem komputerów,
sterownia numerycznego
i automatyzacji. Czwarta rewolucja przemysłowa polega na digitalizacji.
Ma ona zintegrować ludzi i sterowane cyfrowo maszyny
za pomocą Internetu, a przepływ informacji ma być w procesie
produkcji zintegrowany pionowo, od maszyny do działu IT przedsiębiorstwa,
oraz poziomo, pomiędzy poszczególnymi maszynami
a procesem produkcyjnym przedsiębiorstwa. Przemysł 4.0 ma być
elementem Internetu rzeczy IoT (Internet of Things), w którym
ludzkie zdrowie będzie nadzorowane zdalnie, prawdopodobnie za
pomocą detektorów typu smart watch połączonych bezprzewodowo
z komórką, a poprzez sieć komórkową z komputerem monitorującym
parametry organizmu. Innym elementem tego systemu
będzie inteligentna sieć energetyczna (smart grid) integrująca producentów
energii tradycyjnych i energii odnawialnej, co pozwoli
na zapewnienie wszystkim bezpiecznych dostaw energii oraz jej
optymalne zużycie i magazynowanie. Ostatnim elementem tego
systemu ma być inteligentny dom (smart home, smart building),
w którym po wyjściu domowników będzie oszczędzana energia
na ogrzewanie, światło będzie się palić tylko w pomieszczeniach,
w których ktoś przebywa, lodówka będzie wiedziała ile i co jest
w niej przechowywane i przypomni o potrzebnych zakupach, a pralka
będzie prała wtedy, gdy energia elektryczna będzie najtańsza. Te
wszystkie smart rzeczy będą w większym lub mniejszym zakresie
wykorzystywały sztuczną inteligencję. Przed jej niekontrolowanym
rozwojem ostrzegają tacy wielcy ludzie, jak fizy więcej »
Przemysł chemiczny przenosi
się z Europy do Chin
CHEManager 2017, nr 23/24, 2, 3, 12
www.chemtrix.com, 23 czerwca 2017 r.
Nasila się "ucieczka" produkcji chemicznej
z Europy do Chin. To wynik zarówno
(nadal) taniej siły roboczej na chińskim
rynku pracy, olbrzymiego rynku zbytu na
produkty chemiczne i wreszcie liberalnej
polityki przemysłowej Chin, które nie ograniczają
przedsiębiorców restrykcyjnymi
przepisami w zakresie ochrony środowiska.
Pod koniec 2017 r. BASF otwarł w Chinach
w swojej fabryce w Caojing (Szanghaj)
przemysłową wytwórnię katalizatorów,
w której produkowane będą katalizatory
oparte na metalach nieszlachetnych oraz
adsorbenty. Już wcześniej (w 2016 r.)
BASF (wraz z partnerami) zainwestował
w tę fabrykę 2,5 mld euro. Jak oświadczył
Detlef Ruff, jeden z dyrektorów BASF,
do 2020 r. z Europy do Azji zostanie
przeniesione 60% produkcji chemicznej.
Również Lanxess buduje w Chinach swoją
najnowszą wytwórnię polimerów konstrukcyjnych,
przeznaczając na ten cel 20 mln
euro. Wytwórnia zostanie uruchomiona
w II kw. 2019 r. i będzie produkowała 25 tys. t/r
materiałów kompozytowych (Durethan,
Pocan) dla przemysłu samochodowego.
Również Clariant zamierza w I połowie
2019 r. uruchomić w Chinach wytwórnię
stabilizatorów dla przemysłu tekstylnego
i samochodowego. Inwestycja prowadzona
będzie przez joint venture zawarte z chińską
firmą Tiangang Auxiliary. Zakupiona
została już działka pod budowę w Parku
Przemysłowym Cangzhou w prowincji
Hebei. Wstępne porozumienie z władzami
chińskimi (memorandum of understanding)
podpisał również ExxonMobil Chemicals,
który w strefie ekonomicznej w Huizhou
zamierza wybudować kompleks petrochemiczny.
Pierwszy etap budowy obejmie
kraking parowy o zdolności przerobowej
1 mln t/r. W przyszłości w tym kompleksie
będą produkowanie petrochemikalia i polimery.
Chińska firma BOE Optoelectronics
Technology przygotowuje się do uruchomienia
w Chengdu wytwórni organicznych
diod LED (ligh więcej »
Zgł. nr 417417; A23L 27/10
UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE
WROCŁAWIU, Wrocław
Pasławska M., Jałoszyński K., Surma M.,
Szumny A.
Sposób otrzymywania naturalnych
aromatów roślinnych oraz urządzenie
do otrzymywania naturalnych
aromatów roślinnych
Zgłoszenie dotyczy sposobu odzyskiwania
naturalnych aromatów z materiału pochodzenia
roślinnego, polegającego na tym, że w instalacji
suszarniczej umieszcza się materiał biologiczny
w postaci cząstek stałych i poddaje się suszeniu,
przy czym suszenie prowadzi się pod ciśnieniem
2-8 kPa i mocy mikrofal 120-480 W,
do uzyskania założonej wilgotności suszu oraz
przy obrotach zbiornika suszarniczego 2-6 rpm,
przy czym usuwana za pomocą pompy próżniowej
(6) para wodna kierowana jest ze zbiornika
suszarniczego przewodem rurowym (2a) do
skraplacza (3), a następnie króćcem (5) do
pojemnika na skropliny (4). Zgłoszenie dotyczy
także urządzenia do realizacji tego sposobu.
(6 zastrzeżeń)
Zgł. nr 417213; B01D 53/56
ZACHODNIOPOMORSKI
UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY
W SZCZECINIE, Szczecin
Morawski A.W., Janus M., Zając K.
Sposób usuwania tlenków azotu
z powietrza
Przedmiotem zgłoszenia jest sposób usuwania
tlenków azotu z powietrza, przy użyciu
materiałów budowlanych o właściwościach
fotokatalitycznych, który charakteryzuje się
tym, że stosuje się fotoaktywne formy gipsowe
zawierające proszkowy nanokrystaliczny katalizator
na bazie TiO2 modyfikowanego azotem
w ilości 1-10% mas. w stosunku do masy
gipsu, przy czym stosuje się gips z uwodnionego
gipsu odpadowego pobranego bezpośrednio
z instalacji odsiarczania gazów spalinowych.
(4 zastrzeżenia)
Zgł. nr 417356; B01F 5/00
POLITECHNIKA ŚLĄSKA, Gliwice
Małysiak A., Stec M., Thullie J.,
Synowiec P.M.
Osiowy wirnik mieszający
Osiowy wirnik mieszający składający się
z elementów obrotowych tulei i łożysk
charakteryzuje się tym, że ma budowę
modułową, w formie obrotowej tulei (1),
umieszczonej w aparacie lub rurociągu,
posiada wewnętrzne łopatki ( więcej »
Estry metylowe kwasów tłuszczowych FAME (fatty acid methyl
esters) stanowią mieszaninę składającą się z estrów kwasów
tłuszczowych o długości łańcucha węglowego 14-24 atomów.
W przypadku FAME otrzymanych z oleju rzepakowego przez
transestryfikację metanolem przy użyciu katalizatora alkalicznego,
aż 90% tych estrów stanowią estry kwasów o 18 atomach węgla
w cząsteczce. Ta cecha produktu, jakim jest FAME, sprawia, że jest
on jednorodny i względnie stabilny, i może być zastosowany, po
wzbogaceniu o dodatki uszlachetniające, jako paliwo do silników
o zapłonie samoczynnym.
W Instytucie Nafty i Gazu - Państwowym Instytucie Badawczym
w latach ubiegłych podejmowano już tematykę badania wpływu
składników śladowych estrów metylowych kwasów tłuszczowych
w ramach prac własnych1, 2). Powstały wówczas metodyki badania
dużej grupy śladowych składników estrów metylowych kwasów
tłuszczowych. Są one podejrzewane o wpływ na właściwości
użytkowe końcowego produktu, jakim są FAME stosowane jako
samoistne paliwo (B100) lub jako dodatek do oleju napędowego.
Paliwa te służą do zasilania pojazdów wyposażonych w silniki
z zapłonem samoczynnym. Do tej pory w ramach badań własnych
zidentyfikowano i przebadano takie składniki śladowe
FAME (B100), jak: monoacyloglicerole nasycone i nienasycone,
di- i triacyloglicerole, wolne sterole oraz wolne glukozydy
steroli. Spośród tych struktur szczególnego znaczenia nabrały
nasycone monoacyloglicerole oraz wolne glukozydy steroli,
które przebadano pod kątem kształtowania niskotemperaturowych
parametrów produktu końcowego1). Uwidoczniono i opisano ich
wpływ, a wyniki badań pokrywały się z wynikami uzyskiwanymi
w Europie i Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej dla
FAME uzyskanych z soi i oleju palmowego. Tematyka struktur
356 97/3(2018)
śladowych wymaga dalszych badań, z uwagi na swoją złożoność.
W wyniku przeglądu literatury stwierdzono, że szczególnie
interesującymi strukturami pod kątem ich wpływu na parametry więcej »
Zawiesiny węglowo-wodne o zawartości węgla 40-80% stanowią
jedną z form paliwa węglowego, możliwą do wykorzystania zarówno w procesie spalania, jak i zgazowania. Czynniki wpływające na
właściwości zawiesin węglowych można podzielić1) na (i) czynniki
wynikające z pierwotnych właściwości węgla (charakter chemicznej
powierzchni węgla, skład petrograficzny i refleksyjność witrynitu,
skład elementarny, zawartość popiołu i wilgoci równowagowej) oraz
(ii) czynniki zależne od sposobu przygotowania paliwa (uziarnienie,
zawartość fazy stałej, zastosowanie dodatku stabilizatorów i dyspergatorów,
modyfikacja pierwotnych właściwości węgla).
Jak dla każdego paliwa, tak i dla paliwa węglowego w formie
zawiesiny wodnej najistotniejszą cechą użytkową jest wartość opałowa,
zależna od zawartości i jakości węgla wchodzącego w jego skład.
Komercyjne wykorzystanie paliwa zawiesinowego związane jest
ponadto z koniecznością zapewnienia takich jego walorów użytkowych,
jak odpowiednia lepkość (decydująca o możliwości jego przepompowywania,
transportu rurociągami i rozpylania) oraz stabilność
sedymentacyjna (decydująca o możliwości magazynowania paliwa)2).
Stabilność sedymentacyjna jest parametrem jakościowym, który
definiuje zdolność do zachowania układu rozmieszczenia cząstek
węgla w niezmiennej postaci bez względu na działające siły zewnętrzne
oraz czas. Najistotniejsze czynniki wpływające pozytywnie na
stabilność węglowych paliw zawiesinowych to hydrofobowy charakter
powierzchni węgla, charakterystyczny dla węgli o wyższym stopniu
metamorfizmu, mała średnia średnica cząstek węgla i polidyspersyjny
rozkład uziarnienia (zapewniający lepsze upakowanie cząstek) oraz
wykorzystanie odpowiednich substancji dyspergujących i stabilizujących
wytworzony układ dwufazowy węgiel-woda.
Istnieje wiele metod oceny stabilności zawiesin. Są to przede
wszystkim różnego rodzaju testy sedymentacyjne. Mnogość metod
i warunków dokonywania oceny stabilności zawiesin węglowyc więcej »
W warunkach eksploatacji smar podlega działaniu wielu czynników,
które powodują jego niszczenie. Są to naprężenia ścinające,
ciśnienie, obciążenia, zmienne warunki pracy, a szczególnie
zmiany temperatury przy równoczesnym kontakcie z powietrzem.
Degradacja fizyczna obejmuje wszystkie fizyczne zmiany smaru
podczas jego użytkowania. Jest ona procesem nieodwracalnym związanym
z trwałymi zmianami struktury smaru. Zaliczyć do niej można
procesy mechaniczne powodujące niszczenie struktury zagęszczacza,
zwiększenie wydzielania oleju bazowego, odparowywanie oleju
bazowego, a także zanieczyszczenie smaru. Degradacja chemiczna
obejmuje wszystkie reakcje chemiczne zachodzące wewnątrz smaru,
takie jak utlenianie oleju bazowego, utlenianie zagęszczacza oraz
wyczerpywanie dodatków uszlachetniających. Istotnym zagadnieniem
związanym z procesami degradacji chemicznej jest odporność
na utlenianie smaru1).
Utlenianie jest dominującym procesem starzenia, bezpośrednio
wpływającym na okres użytkowania środka smarowego. Proces
utleniania można przedstawić za pomocą schematu reakcji rodnikowo-
-łańcuchowych2-5), na który składają się etapy inicjacji, propagacji
i terminacji. Mechanizm ten zwany jest procesem samoutleniania,
gdyż główne przemiany struktur związków olejowych są wynikiem
przebiegających reakcji, które katalizowane są produktami kolejnych
przemian (tabela 1).
W przypadku obecności metali, takich jak żelazo i miedź, może
nastąpić obniżenie temperatury inicjacji i przyspieszenie procesu
utleniania. Jony metali mogą również katalizować reakcję rozgałęziania6)
(tabela 1). Do innych czynników, które przyspieszają procesy
utleniania należą: woda, substancje zanieczyszczające i zwiększona
aeracja. Jednak najprawdopodobniej, czynnikiem krytycznym przyspieszającym
utlenianie jest temperatura4, 5, 7).
W ocenie odporności na utlenianie olejów i smarów stosowane
są metody, które umożliwiają analizę zmian budowy chemicznej
97/3(2018) 371
Mgr inż. więcej »
Operujący na globalnym rynku europejski
przemysł chemiczny chcąc zachować swą
konkurencyjność, musi mierzyć się z różnymi
wyzwaniami. Część z nich wynika z uwarunkowań
polityki gospodarczej, energetycznej
i klimatycznej. Jako że przemysł chemiczny
należy do najbardziej energochłonnych branży
gospodarki, zaś sama struktura energetyki
podlega przeobrażeniom, oba sektory mogą
naturalnie zacieśnić współpracę na zasadzie
symbiozy. Sektor energetyczny dostarcza
energię do produkcji chemicznej, będąc jednocześnie
rozwijającym się rynkiem zbytu
nowych, predestynowanych dla niego produktów
przemysłu chemicznego. Wymusza
tym samym innowacje w zakresie oferty
produktów i metod produkcji, uwzględniające
konieczność poprawy efektywności
energetycznej i zwiększenia udziału źródeł
odnawialnych. Współpraca obu sektorów jest
możliwa m.in. na polu ograniczania emisji
CO2 i świadczeniu wzajemnych usług o charakterze
energetycznym.
Wychodząc od przedstawienia statystyk
i prognoz z zakresu m.in. energochłonności
branży, zidentyfikowano istotniejsze wyzwania
stojące przed europejskim przemysłem
chemicznym, których sprostanie może być
realizowane w powiązaniu z sektorem energetycznym.
Dotyczyć to może w szczególności
innowacji na polu procesowym i produktowym.
Gospodarcze znaczenie
europejskiego przemysłu
chemicznego
Metodologia Eurostatu1) obejmuje w grupie
Chemical industry działy: 20 Manufacture
of chemicals and chemical products,
21 Manufacture of basic pharmaceutical
products and pharmaceutical preparations,
22 Manufacture of rubber and plastic
products. Z takim podziałem jest zgodna
Polska Klasyfikacja Działalności (PKD).
Zwyczajowo, do przemysłu chemicznego
zalicza się też segment paliwowy (wytwarzanie
paliw i wyroby petrochemiczne, 19 dział
PKD). Przemysł chemiczny można podzielić
na cztery obszary2): chemia masowa (produkty
wysokotonażowe i masowo stosowane),
przetwórstwo chemiczne (wyroby końcowe
na bazie wysokotonażowyc więcej » Czytaj za darmo! »
Jednym z poważnych i trwałych zanieczyszczeń atmosfery jest
metan, którego głównym źródłem jest działalność rolnicza, składowanie
odpadów, wydobycie węgla, wypalanie lasów (także wylesienia
i pożary) oraz motoryzacja. To również duże źródła ditlenku węgla
oraz wielu innych węglowodorów mających negatywny wpływ na
człowieka i środowisko1-4).Istotnym zagadnieniem technologicznym mającym wpływ na stan
środowiska przyrodniczego jest problem zagospodarowania metanu5),
w tym szczególnie pochodzącego z emisji powietrza wentylacyjnego
trzody chlewnej. Obliczenia wskazują, że w przypadku całej UE zagospodarowanie
tej emisji dałoby oszczędność w spalaniu węgla kamiennego ok.
420 Tg/r. W wielu wcześniejszych badaniach6, 7) stwierdzono, że najbardziej
aktywne w reakcji całkowitego utleniania metanu są nośnikowe katalizatory
palladowe Pd/tlenek metalu. Zapoczątkowanie reakcji na katalizatorach
palladowych następuje w 250-300°C, a pełne utlenienie metanu można
uzyskać w temp. 500-700°C. Metaliczny pallad jest pierwiastkiem wysokoaktywnym
nie tylko w procesach bezpośredniego utleniania węglowodorów,
lecz również utleniania amoniaku do tlenków azotu, chociaż w tym
ostatnim przypadku nie tak efektywnym jak platyna. Poszukując możliwości
zwiększenia aktywności fazy aktywnej zawierającej pallad, można tę
fazę wzbogacić promotorami w postaci np. jonów srebra czy miedzi.
Pallad tworzy ze srebrem i z miedzią stopy nieuporządkowane przy
bardzo niskich ciepłach ich tworzenia, co daje szansę rozdzielenia
czynnika elektronowego od geometrycznego, a poprzez to zdefiniowania
roli promotora. Najistotniejszym powodem do poszukiwania
promotorów jest podniesienie aktywności katalizatora palladowego
bez zwiększania wielkości ładunku palladu w katalizatorze. Wybór
wspomnianego promotora powinien być zgodny z teorią centrów B5
opisanych w pracy8). Wskazane jest, aby faza aktywna zbudowana była
w postaci układu stopowego lub mieszanego. W procesach pośredniego
ut więcej »
Miód gryczany to cenny produkt wytwarzany przez pszczoły
z nektaru kwiatów gryki zwyczajnej (Fagopyrum esculentum
Moench). W 2014 r. powierzchnia upraw gryki w Polsce wynosiła
62 710 ha1), a ok. 1/3 tej powierzchni stanowiły plantacje w województwie
lubelskim. Duże zagęszczenie plantacji gryki w tym regionie
umożliwia pozyskiwanie jednoodmianowego miodu gryczanego.
Produkt ten jest szczególnie bogaty w enzymy, żelazo i magnez,
ponadto zawiera duże ilości witaminy C i witamin z grupy B,
wykazuje również silne właściwości bakteriostatyczne oraz wysoką
aktywność antybiotyczną2). Jednym z najważniejszych kryteriów
jakości miodów pszczelich jest zawartość 5-hydroksymetylofurfuralu
(5-HMF), która nie powinna być wyższa niż 40 mg/kg3). 5-HMF jest
związkiem furanowym, powstającym w kwaśnym środowisku miodu,
nawet w niskich temperaturach. Związek ten może być niebezpieczny
zarówno dla pszczół, jak i dla ludzi. Przy wysokim stężeniu działa
bowiem cytotoksycznie, podrażnia oczy, górne drogi oddechowe,
skórę oraz błony śluzowe4).
Oferowany konsumentom miód w opakowaniach jednostkowych
ma zazwyczaj upłynnioną postać skrystalizowanego wcześniej produktu.
Proces dekrystalizacji miodu wymaga przestrzegania granicznej
temperatury nie wyższej niż 42°C5), do której może być on podgrzewany.
Ogrzewanie miodu do wyższych temperatur powoduje zwiększenie
zawartości 5-HMF6).
Kolejnym wskaźnikiem jakości miodu jest aktywność enzymatyczna
wyrażona jako LD, która nie powinna być niższa niż 8 (wg skali
Schade’a)3). Enzym α-amylaza występuje naturalnie w miodzie, katalizując
hydrolityczny rozkład skrobi i innych wielocukrów, a β-amylaza
katalizuje dalszy rozpad cukrów do maltozy. Enzymy te są wrażliwe na
podwyższoną temperaturę, co prowadzi do ich stopniowej inaktywacji.
Przyjmuje się, że wysoka wartość LD oraz niska zawartość
5-HMF są gwarancją wysokiej jakości miodów. Ogrzewanie miodów
wzmaga proces powstawania 5-HMF, obniżając jednocześ więcej »
W ostatniej dekadzie obserwowano intensywny przyrost światowej
produkcji olejów roślinnych. Jest to ściśle związane z większym
zapotrzebowaniem konsumentów na oleje jadalne, jak również
z rozwojem przemysłowej produkcji biodiesla1). Do produkcji olejów
roślinnych na skalę przemysłową wykorzystuje się głównie metodę
tłoczenia na gorąco i ekstrakcję oleju przy użyciu rozpuszczalnika.
Tak uzyskany surowy olej musi zostać poddany rafinacji w celu
usunięcia wyższych kwasów tłuszczowych (WKT), a także innych
związków wpływających negatywnie na jakość produktu oraz zdro-
Over the last decade it has been observed that the world production
of plant oils has significantly increased. It is closely connected with the
greater consumers demand for edible oils and with the development
of the industrial production of biodiesel. In order to start the massproduction
of plant oils, the producers use the method of hot pressing
and extracting the oil with the aid of a solvent1). The raw oil which is
obtained in this way has to undergo the process of refinement in order
to remove long-chain fatty acids and other compounds which have
a negative influence on the product quality and the consumers' health2).
As the demand for plant oils grows, the amount of side products also
increases. One of such substances is soapstock, which is formed in the
process of the deacidification of plant oil with soda lye. That is why it
is necessary to search for ways to use soapstock as well as for methods
allowing to obtain from it more valuable compounds, which will make
it possible to find the appropriate usage for such a large amount of generated
waste. Soapstock is a mixture of lipids (fatty acids, glycerides
388 97/3(2018)
Dr hab. inż. Paweł KIEŁBASA w roku 2000
ukończył studia na Wydziale Inżynierii Produkcji
i Energetyki Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona
Kołłątaja w Krakowie. W 2003 r. uzyskał stopień
doktora nauk rolniczych, a w 2011 r. stopień
doktora habili więcej »
Produkty utleniania p-toluidyny (4-toluidyna, 4-amino-1-metylobenzen)
są powszechnie stosowane w produkcji barwników syntetycznych,
substancji farmaceutycznych i zapachowych oraz pestycydów1-
3). Większość klasycznych metod ich wytwarzania nie ma jednak
przyszłości z uwagi na złożoność technologii, trudne warunki syntezy
i małe stopnie konwersji surowców. Problemy te mogą być rozwiązane
przez utlenianie p-toluidyny ozonem, który jest łatwo dostępnym
i bezodpadowym utleniaczem4-6). Wiadomo, że w środowisku kwasu
octowego i w obecności octanu kobaltu(II) oraz bromku potasu
metyloareny utleniają się ozonem z dużą selektywnością do odpowiednich
aromatycznych kwasów karboksylowych4, 5), ale nie udaje się
zatrzymanie reakcji na stadium utworzenia odpowiednich alkoholi lub
aldehydów. Jednak dane co do utleniania toluidyn ozonem są sprzeczne
i niedostateczne do technicznej realizacji tego procesu7, 8). Niektórzy
autorzy uważają, że ozon atakuje przede wszystkim pierścień aromatyczny
substratu z utworzeniem małocząsteczkowych produktów
alifatycznych, zaś inni wskazują na przeważające utlenianie grupy
aminowej. Utleniania grupy metylowej w literaturze w ogóle nie brano
pod uwagę. Dlatego badanie reakcji ozonu z p-toluidyną i stworzenie
podstaw technologii otrzymania produktów utlenienia jest zadaniem
godnym uwagi.
Zarówno w skali laboratoryjnej, jak i przemysłowej alkohol 4-aminobenzylowy,
4-aminobenzaldehyd oraz kwas 4-aminobenzoesowy
otrzymuje się w reakcji ozonu z p-toluidyną w obecności soli manganu
lub kobaltu jako katalizatorów. W porównaniu z innymi metodami,
które charakteryzują się podwyższonym ciśnieniem i małą wydajnością
docelowego produktu9, 10) oraz powstawaniem toksycznych ścieków11),
te reakcje pozwalają na prowadzenie praktycznie bezodpadowych
procesów w miękkich warunkach i na syntetyzowanie produktów
docelowych z dużymi wydajnościami12, 13).
W pracy przedstawiono wyniki badań procesu katalitycznego
utleniania p-tolui więcej »
Jedną z powszechnie stosowanych grup środków ochrony roślin
są fungicydy. Ich mechanizm działania polega na bezpośrednim
wpływie na procesy życiowe grzybów: hamowaniu procesów oddychania,
hamowaniu biosyntezy białek i kwasów nukleinowych oraz
powodowaniu zaburzeń w wymianie substancji chemicznej pomiędzy
komórką grzyba a otoczeniem1). Większość chorób grzybowych
roślin jest trudna w leczeniu, dlatego też fungicydy często są stosowane
kilkakrotnie w ciągu sezonu lub nawet przez kilka sezonów.
Tak powszechne używanie środków grzybobójczych może stanowić
zagrożenie dla środowiska naturalnego, głównie gleb, poprzez akumulację
i migrację toksycznych substancji w ekosystemach2-6).
Oprócz toksyczności samych środków ochrony roślin, bardzo duże
znaczenie mają również toksyczne produkty uwalniane w trakcie
spalania fungicydów lub biomasy poddanej ich działaniu. Substancje
chemiczne uwalniane podczas tych procesów mogą powodować
negatywne skutki dla środowiska i zdrowia ludzi, a nawet katastrofalne
w skutkach klęski ekologiczne7-9).
W literaturze naukowej można znaleźć prace poświęcone tematyce
termicznego rozkładu pestycydów, w tym środków z grupy fungicydów,
nie dotyczą one jednak aktualnie stosowanych preparatów. Prace
te poświęcone są fungicydom z grupy sulfonoamidów (kaptan, folpet
i kaptafol)10-17) i karbaminianów (tiuram)10, 18). Przeprowadzone badania
wskazują, że termiczny rozkład i spalanie środków ochrony roślin może
stanowić potencjalne źródło emisji szkodliwych produktów rozkładu, m.in.
polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn i dibenzofuranów19), które należą do
grupy trwałych zanieczyszczeń, wykazujących właściwości rakotwórcze
i zdolność do biokumulacji. Jednocześnie, podczas gdy pomiary emisji
tlenków węgla (COx), tlenków azotu (NOx) czy ditlenku siarki (SO2) są
przedmiotem powszechnych badań na całym świecie20), to emisja fenoli,
aldehydów oraz węglowodorów, w tym szczególnie niebezpiecznych
wielopierścieniowych węglowodorów więcej »