SIGMA-NOT - PORTAL INFORMACJI TECHNICZNEJ - Największa baza artykułów technicznych online

PRZEMYSŁ CHEMICZNY

Miesięcznik ISSN 0033-2496, e-ISSN 2449-9951 - rok powstania: 1917
Czasopismo Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego (SITPChem.)

Zeszyt 2018-3

kup! (PDF) - tylko 63,96 zł »

Dostęp do Wirtualnej Czytelni - archiwalne e-zeszyty czasopisma

kup! - 12h tylko 73.80 zł »

kup! - 4h tylko 43.05 zł »

kup! - 1h tylko 24.60 zł »

Charakterystyka parametrów wybuchowych i palnych wybranych poeksploatacyjnych syntetycznych sorbentów substancji ropopochodnych DOI:10.15199/62.2018.3.12

Maciej Celiński Monika Borucka Kamila Sałasińska Agnieszka Gajek

Najczęstszymi przyczynami zanieczyszczeń środowiska naturalnego są niezwykle uciążliwe rozlewy olejowe powstające wskutek nieszczelności, awarii rurociągów oraz awarii transportowych. W ich wyniku substancje organiczne przedostają się do wód powierzchniowych lub na powierzchnie dróg i autostrad. Substancje ropopochodne bardzo szybko rozprzestrzeniają się na powierzchni wody, tworząc warstewkę filmu ograniczającego dostęp tlenu do górnych warstw wody i powodując zamieranie flory i fauny wodnej oraz hamując proces biodegradacji. Z kolei ropa naftowa rozlana na powierzchni gleby ulega sorpcji na jej cząstkach. Woda deszczowa może wymywać składniki olejowe i przenosić je w głębsze warstwy gruntu oraz do wód podziemnych. Ponadto substancje ropopochodne przedostające się w głąb gleby blokują kanały, którymi transportowana jest woda i powietrze, co pociąga za sobą zmiany w składzie biologicznym gleb. Rozlewy substancji ropopochodnych likwiduje się poprzez ich zebranie metodami mechanicznymi, w których stosowane są sorbenty sypkie pochłaniające kontaminanty. Sorbentami tymi są zazwyczaj ciała stałe o rozwiniętej powierzchni, pochłaniające niebezpieczne Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa Maciej Celiński, Monika Borucka, Kamila Sałasińska Agnieszka Gajek* Characterization of explosive and combustible parameters of selected after-exploitation synthetic sorbents used for petroleum substances Charakterystyka parametrów wybuchowych i palnych wybranych poeksploatacyjnych syntetycznych sorbentów substancji ropopochodnych DOI: 10.15199/62.2018.3.12 Dr inż. Monika BORUCKA - notkę biograficzną i fotografię Autorki drukujemy w bieżącym numerze na str. 398. Dr inż. Maciej CELIŃSKI w roku 2010 ukończył studia na Wydziale Nowych Technologii i Chemii Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie. W 2014 r. uzyskał stopień doktora nauk chemicznych. Pracuje na stanowisku asystenta w Zakładzie Zagrożeń Chemicznyc więcej »

Określenie stanu gleby na terenie stacji dystrybucji paliw dla jej potencjalnej remediacji DOI:10.15199/62.2018.3.13

Arkadiusz Kamińskia Agnieszka Pusz Łukasz Drewniak

Stan fizyczno-chemiczny środowiska gruntowego pod kątem możliwości mikrobiologicznej kolonizacji, w tym wzrostu, rozwoju oraz aktywności mikroorganizmów zdolnych do rozkła- Dr hab. Łukasz DREWNIAK w roku 2009 uzyskał stopień doktora, a w 2017 r. stopień doktora habilitowanego na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego. Pracuje jako adiunkt w Pracowni Analizy Skażeń Środowiska tej uczelni. Specjalność - opracowywanie biotechnologicznych metod oczyszczania wód i gleb zanieczyszczonych metalami oraz związkami organicznymi. 97/3(2018) 411 du ropopochodnych, charakteryzują podstawowe właściwości fizykochemiczne i chemiczne, m.in. takie jak: pH, dostępność składników pokarmowych, zawartość metali oraz związków ropopochodnych1), które zgodnie z rozporządzeniem2), stanowią podstawowe zagrożenie dla środowiska jako substancje powodujące ryzyko szczególnie istotne dla ochrony powierzchni ziemi. Właściwości te równocześnie wpływają na odpowiednie dobranie parametrów procesu bioremediacji, którego wydajność zależy również od innych warunków środowiskowych, takich jak temperatura, natlenienie, potencjał redoks, katalityczna sprawność enzymów obecnych w komórkach mikroorganizmów, bądź indukowanych, powstających wobec konkretnych substratów1). Obecność i aktywność mikroorganizmów w glebie świadczy o jej żyzności i kondycji biologicznej. Drobnoustroje wzbogacają glebę w pierwiastki biogenne, substancje wzrostowe, antybiotyczne i inne substancje biologicznie czynne. Efektywność procesu bioremediacji zależy od dostosowania i utrzymania odpowiednich, sprzyjających czynników fizyczno-chemicznych3, 4). Przebieg procesów mikrobiologicznych zależy przede wszystkim od odczynu gleby, warunkuje on aktywność enzymów oraz procesy transportu. Wartość pH gleby zależy od jej składu chemicznego, ale w czasie procesu biologicznego rozkładu materii organicznej mogą zachodzić zmiany wartości pH wynikające z charakteru metabolizmu i fizjologii mikroorgan więcej »

Dynamiczna symulacja dwuetapowej destylacji w ramach koncepcji Przemysł 4.0 DOI:10.15199/62.2018.3.14

Ewelina Brodawka Mieczysław R. Bałys

Ciągły rozwój nowych technologii i próby ich wykorzystania w przemyśle powodują, że po trzeciej rewolucji przemysłowej przyszedł czas na kolejną. Czwarta rewolucja przemysłowa określa-na również terminem Przemysł 4.0 (Industrie 4.0, Industry 4.0) to idea wykorzystująca w głównej mierze osiągnięcia współczesnego świata, takie jak "Internet rzeczy" IoT (Internet of things) oraz sztuczna inteligencja, do całkowitej przebudowy struktur i organizacji procesów produkcyjnych1). Globalny dostęp do dużych zbiorów danych, ich dynamiczne przetwarzanie i analiza w czasie rzeczywistym, upowszechnienie wykorzystania robotów w różnych etapach produkcji, powstawanie "inteligentnej" fabryki (smart factory) oraz nowe możliwości obliczeniowe pozwalają na ukierunkowanie produkcji na ciągle zmieniające się potrzeby klienta oraz na dokonywanie kosztowych i produktowych optymalizacji procesów2). Koncepcja Industrie 4.0 po raz pierwszy została zdefiniowana przez niemiecki rząd w opisie strategii High-Tech 2020 przedstawionej w 2013 r.3). Pracę nad podobnymi koncepcjami bazującymi na wykorzystaniu nowych narzędzi technologicznych w celu osiągnięcia przewagi przemysłu swojego kraju są prowadzone w wielu ośrodkach naukowo-badawczych na całym świecie (np. program "Made in China 2025")4, 5). W Polsce także rozpoczął się proces przeobrażania gospodarki6) zgodnie z ideami nowej rewolucji, zauważalny szczególnie w przypadku dużych koncernów, gdzie nacisk jest położony na produkcję masową. Globalny rozwój rynku m.in. chemikaliów wymaga od polskich firm ciągłego specjalistycznego rozwoju oraz wejścia w atrakcyjne, istniejące już łańcuchy produkcyjne. Pomóc w tym ma strategiczny projekt "Polska platforma Przemysłu 4.0"7), przedstawiony w trakcie jednej z największych w Polsce konferencji Impact’17 poświęconej czwartej rewolucji przemysłowej. Projekt, którego celem jest koordynowanie i wspieranie przedsiębiorców we wdrażaniu rozwiązań tej koncepcji poprzez więcej »

Rozwój technologii wytwarzania komponentów paliw do turbinowych silników lotniczych DOI:10.15199/62.2018.3.15

Jan Lubowicz Martynika Pałuchowska

Praktycznie do końca XX w. jedynym źródłem węglowodorów służących do wytwarzania różnego rodzaju produktów były surowce kopalne (ropa naftowa i węgiel), których zasoby są ograniczone. Zainteresowanie alternatywnymi źródłami węglowodorów jest wynikiem kurczenia się zasobów paliw kopalnych oraz jest podyktowane względami ekologicznymi, związanymi z koniecznością obniżenia emisji gazów cieplarnianych oraz redukcją odpadów przemysłowych i komunalnych. Istotną rolę odgrywają również uwarunkowania ekonomiczne i gospodarczo-polityczne (ceny surowców kopalnych, uzależnienie od dostawców). Największy rozwój obserwuje się obecnie w zakresie technologii wykorzystujących surowce pochodzące ze źródeł o charakterze bioodnawialnym oraz odpadowym4). Podobnie jak w przypadku innych produktów, poszukiwania nowych komponentów węglowodorowych prowadzone są również w obszarze paliw stosowanych w lotnictwie, zwłaszcza w przypadku paliwa lotniczego Jet5). Paliwo to stosowane jest do zasilania turbinowych silników lotniczych, a także agregatów pomocniczych montowanych na pokładzie różnego rodzaju statków powietrznych. Z tego powodu jego produkcja poddawana jest zawsze ścisłemu nadzorowi, a do jego wytwarzania mogą być stosowane jedynie wyselekcjonowane i dokładnie przebadane komponenty. Jest to produkt składający się wyłącznie z komponentów węglowodorowych, obecność związków chemicznych o innym charakterze (z wyjątkiem wybranych dodatków uszlachetniających) nie jest dopuszczona. Bazą do wytwarzania paliwa lotniczego są przede wszystkim komponenty o zakresie temperatur wrzenia 170-240°C uzyskane w wyniku przeróbki ropy naftowej w procesach zachowawczych (proces Merox) i katalityczno-wodorowych, które można podzielić 97/3(2018) 421 Table. A list of technologies for the production of synthetic hydrocarbons used in fuels for turbine aviation engines Tabela. Wykaz technologii wytwarzania węglowodorów syntetycznych stosowanych w paliwach do turbinowych s więcej »

Kierunki rozwoju technologii wytwarzania bezołowiowych benzyn lotniczych DOI:10.15199/62.2018.3.16

Bezpośrednie emisje z lotnictwa cywilnego stanowią ok. 3% całkowitej emisji gazów cieplarnianych w UE1). Substancje zanieczyszczające powietrze wytwarzane w sektorze lotniczym pochodzą głównie ze spalania paliwa lotniczego i benzyny lotniczej, wykorzystywanych do napędu statków powietrznych. Benzyna lotnicza wykorzystywana jest jako paliwo do małych samolotów i śmigłowców wyposażonych w silniki tłokowe. Główne produkty spalania paliw lotniczych2) to CO2, tlenki azotu NOx, para wodna, CH4, CO, tlenki siarki SOx, niemetanowe lotne związki organiczne NMVOCs oraz cząstki stałe PM. W celu ograniczania uciążliwości dla środowiska sektora lotniczego jedną z pierwszych inicjatyw podjętych w UE było przedsięwzięcie Czyste Niebo, ustanowione na podstawie rozporządzenia3). Cele tego przedsięwzięcia przedstawiono w tabeli 1. Kolejne działania UE objęły uruchomienie w 2011 r. wspólnego programu European Advanced Biofuels Flightpath, w który zaangażowana została Komisja Europejska, Airbus oraz przedstawiciele przemysłu lotniczego i biopaliwowego4). Działanie to przewiduje osiągnięcie w 2020 r. wykorzystania 2 mln t zrównoważonych biopaliw w sektorze lotnictwa cywilnego UE. Strony przedsięwzięcia podkreśliły potrzebę współpracy w celu promowania produkcji, dystrybucji, magazynowania i wykorzystania biopaliw certyfikowanych w zakresie kryteriów zrównoważonego rozwoju i specyfikacji technicznych. W tym celu konieczne byłoby połączenie sił w ustanowienie wspierających i skutecznych mechanizmów finansowych. W szczególności działanie to ma koncentrować się na wykonaniu zadań, które przedstawiono w tabeli 2. Wytyczone cele ochrony środowiska i zdrowia człowieka przy optymalizacji nakładów wspierają kolejne działania legislacyjne, takie jak rozporządzenie5). Powstało ono na kanwie wspólnej inicjatywy technologicznej Czyste Niebo3), a także Komunikatu Komisji6). Przedsięwzięcie to realizuje cele polegające na stymulowaniu nowych badań naukowych w ra więcej »

Wpływ granulowania na wybrane właściwości fizyczno-chemiczne perzu DOI:10.15199/62.2018.3.17

Jolanta Piekut

Części nadziemne i podziemne roślin oprócz podstawowych składników odżywczych zawierają również wiele różnych substancji bioaktywnych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmów żywych1). W naturalnych warunkach zwierzęta instynktownie dobierają sobie rośliny jako pożywienie, a w systemie pastwiskowo- alkierzowym rolnik zapewnia ich odpowiedni dobór. Należy również zauważyć, że w wielu przypadkach chwasty są dobrym źródłem składników odżywczych oraz substancji biologicznie aktywnych. Producenci pasz poszukują produktów naturalnych, które mogą być alternatywą dla syntetycznych analogów stosowanych jako dodatki funkcjonalne o właściwościach prozdrowotnych. Kwasy organiczne, enzymy, probiotyki, prebiotyki oraz łatwo przyswajalne formy składników mineralnych z ziół lub innych roślin to preparaty pochodzenia naturalnego, które są traktowane jako alternatywne modyfikatory metabolizmu (stymulatory) lub też antybiotyki2). Po wprowadzeniu w Polsce zakazu stosowania antybiotykowych stymulatorów wzrostu3) rozpoczęto poszukiwania różnych alternatywnych dodatków do pasz, które mogłyby je zastępować lub przyczynić się do osiągania pożądanych efektów zdrowotnych w produkcji zwierzęcej4, 5). Spośród rozważanych dodatków na uwagę zasługują różne rośliny lub uzyskiwane z nich preparaty, w tym kłącza perzu. Zawierają one sacharydy (fruktoza, glukoza, inozytol, mannitol) oraz substancje śluzowe (10%), pektynę, trytycynę, glikozydy cyjanogenne, flawonoidy, saponiny, a także substancje zapachowe i lotne (0,01-0,05%), w tym monoterpeny (m.in. karwakrol, karwon, trans-anetol, tymol i mentol) oraz seskwiterpeny. Inne ich składniki to glikozyd wanilinowy, żelazo i inne minerały oraz duże ilości krzemionki6, 7). Występują w nich także związki fenolowe, głównie jako hydroksylowe pochodne aromatycznych kwasów: benzoesowego, fenylooctowego i fenylopropionowego. Do tych związków występujących w perzu można zaliczyć kwas p-hydroksybenzoesowy, kwas więcej »

Bakterie zdolne do biodegradacji polilaktydu i polikaprolaktonu DOI:10.15199/62.2018.3.18

Katarzyna Janczak Grażyna Dąbrowska

Wszechstronne zastosowanie w przemyśle, niski koszt i łatwość przetwarzania są istotnymi czynnikami wpływającymi na stały wzrost zapotrzebowania na tworzywa sztuczne niemal od pół wieku1). Największy, bo aż 40-proc. udział w europejskim rynku tworzyw sztucznych ma produkcja opakowań jednorazowego użytku. Opakowania bardzo szybko stają się odpadami trudnymi w przetworzeniu, które stanowią więcej niż 10% odpadów komunalnych zalegających na wysypiskach śmieci2). Dlatego też coraz większą popularnością cieszą się biodegradowalne tworzywa polimerowe, uważane za przyjazne dla środowiska, których biodegradacja postrzegana jest jako jedno z rozwiązań problemów związanych z odpadami tworzyw sztucznych3). Wśród polimerów biodegradowalnych ze względu na surowiec, z którego są wytwarzane, rozróżnia się te syntetyzowane na bazie ropy naftowej, np. polikaprolakton (PCL), oraz te pozyskiwane z surowców naturalnych, np. polilaktyd (PLA) i polihydroksymaślan (PHB)4). PLA, pozyskiwany przez fermentację produktów roślinnych, jest dobrze poznanym polimerem termoplastycznym zaliczanym do poliestrów alifatycznych5). Ze względu na podobieństwo do poli(tereftalanu etylenu) (PET) pod względem wytrzymałości fizyczno- mechanicznej, elastyczności i barierowości znajduje szerokie zastosowanie m.in. w produkcji opakowań, a także w medycynie6, 7). Z kolei PCL jest poliestrem alifatycznym powszechnie stosowanym m.in. w druku 3D, do wytwarzania powłok oraz w procesie kontrolowanego uwalniania pestycydów, a także jako biodegradowalny komponent folii nieulegających biodegradacji, w celu przyspieszenia ich rozkładu2, 8). Degradacja mikrobiologiczna materiału polimerowego zachodzi poprzez utlenianie lub hydrolizę. W procesach tych niezbędne są endolub egzogenne enzymy bakteryjne, które w procesie metabolicznym prowadzą do rozszczepienia łańcucha wielkocząsteczkowych związków polimerowych do małocząsteczkowych monomerów9). Podczas degradacji tworzyw sztucznych, z więcej »

Nowe membrany do filtracji ścieków z pralni przemysłowych DOI:10.15199/62.2018.3.19

Maciej Szwast Daniel Polak

Pralnie przemysłowe są zakładami, które świadczą hurtowe usługi pralnicze, w szczególności dla szpitali i hoteli. Głównym asortymentem poddawanym praniu jest pościel, ręczniki oraz ubrania personelu medycznego. Przeciętna pralnia przemysłowa poddaje praniu ok. 15 t suchych tekstyliów dziennie. Na każdy kilogram suchego prania jest zużywane do 10 L czystej wody i 6 g detergentów. W rezultacie pralnia przemysłowa wytwarza dziennie 150 tys. L ścieków zawierających 90 kg detergentów. Skład ścieków z pralni przemysłowych jest zmienny i zależy od stopnia zabrudzenia pranych tekstyliów oraz od programu prania. Z reguły, końcowe ścieki są uśrednionymi ściekami z prania wstępnego, zasadniczego i płukania. Przykładowy zakres parametrów ścieków pralniczych przedstawiono w tabeli 1. Są to dane przykładowe i nie pokrywają całego zakresu zmienności parametrów fizyczno-chemicznych spotykanych w ściekach z pralni przemysłowych. Problematyka oczyszczania ścieków pralniczych jest obecna od lat w światowej literaturze. Do oczyszczania tych ścieków proponowano takie metody jak koagulacja3), pogłębione utlenianie4), elektrooksydacja5), ultrafiltracja6) oraz bioreaktory7), w tym bioreaktory membranowe8). Dyskutowano skuteczność poszczególnych metod. Stosując każdą z nich, autorzy oczyszczali ścieki popralnicze do czystości wód, które można odprowadzać do ścieków komunalnych. Notowano spadek zarówno wartości chemicznego zapotrzebowania na tlen (ChZT), mętności i zawartości surfaktantów. Przy wykorzystaniu metody pogłębionego utleniania wartość parametru ChZT osiągała wartości równe zeru. Z kolei poszczególne metody oczyszczania różnią się między sobą wartością odczynu pH oczyszczonego ścieku. Celem oczyszczania ścieków wytworzonych w pralniach przemysłowych jest odzysk wody, a także, o ile to możliwe, części detergentów1, 3, 9). Również na tym koncentrowały się przeprowadzane badania. Jako proces oczyszczania ścieku zastosowano mikrofiltrację z wykor więcej »

Wpływ osadu ściekowego i wełny mineralnej na retencję wodną i zawartość metali ciężkich w glebie lekkiej DOI:10.15199/62.2018.3.20

Marta Bik-Małodzińska Grażyna Żukowska Stanisław Baran Anna Wójcikowska-Kapusta Magdalena Myszura Sylwia Wesołowska Tomasz Borowiec

Retencja wodna odgrywa ogromną rolę w kształtowaniu właściwości gleb. Polega na zatrzymaniu wody w profilu glebowym, co zależy od rodzaju, struktury, a także składu chemicznego gleby i ma decydujący wpływ na warunki wzrostu, rozwoju i plonowania roślin. Retencja wodna gleb Polski jest zróżnicowana, ale najgorsze wartości notuje się w glebach lekkich1-3), co w świetle dominującego ich udziału, stanowi znaczący problem gospodarczy i ekologiczny4-7). W celu poprawienia retencji wodnej gleb szuka się różnych sposobów i metod ich rekultywacji. Stosując odpowiednie zabiegi agrotechniczne, takie jak nawożenie nawozami organicznymi czy wapnowanie, można poprawić strukturę gleby, co przekłada się na poprawę jej właściwości wodnych8-11). Szczególnie przydatne do kształtowania retencji wodnej gleb mogą być odpady, pod warunkiem spełniania odpowiednich kryteriów jakościowych. Jak wykazują dotychczasowe wyniki badań12, 13), odpadami takimi mogą być komunalne osady ściekowe i odpadowa wełna mineralna z upraw pod osłonami. Odpady te zastosowane w różnych technologiach do rekultywacji zdegradowanej gleby lekkiej przyczyniają się do odbudowy jej właściwości fizykochemicznych i chemicznych, przekładających się na zdolności produkcyjne12, 14). Niezbędne w takich warunkach jest poszerzenie wiedzy dotyczącej ich wpływu na właściwości wodne i migrację metali ciężkich. Celem badań była ocena wpływu wełny mineralnej z upraw pod osłonami i komunalnego osadu ściekowego na retencję wodną gleby lekkiej i kształtowanie w niej zawartości ołowiu, cynku i kadmu. Marta Bik-Małodzińskaa,*, Grażyna Żukowskaa, Stanisław Barana, Anna Wójcikowska-Kapustaa, Magdalena Myszuraa, Sylwia Wesołowskaa, Tomasz Borowiecb 97/3(2018) 443 Prof. dr hab. Anna WÓJCIKOWSKA-KAPUSTA w roku 1975 ukończyła studia na Wydziale Rolniczym Akademii Rolniczej w Lublinie (obecnie Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie). Jest pracownikiem Instytutu Gleboznawstwa, Inżynierii i Kształtowania więcej »

Wpływ pH na morfologię kryształów węglanu wapnia strącanego ze strumienia odpadowego z procesu Solvaya DOI:10.15199/62.2018.3.21

Wojciech Mikołajczak Dorota Łuczkowska Barbara Walawska Damian Żórawski Ł ukasz Kiedzik Kazimierz Skowron

W procesie produkcji sody kalcynowanej metodą Solvaya powstają strumienie uboczne, z których produkowane jest wapno posodowe. Zawiesina DS (mieszanina chlorku wapnia i nieprzereagowanego CaO) powstaje w procesie regeneracji amoniaku z ługów macierzystych. Jest następnie zagęszczana i myta w odstojnikach, a otrzymany szlam podawany jest na prasy filtracyjne. Stały produkt filtracji, nazywany wapnem nawozowym, jest produktem handlowym. Tak otrzymane wapno posodowe charakteryzuje się relatywnie wysoką zawartością wilgoci i obecnością chlorków. Poprawę jakości wapna posodowego, jako produktu handlowego, można uzyskać poprzez zmianę składu chemicznego fazy stałej obecnej w zawiesinie DS lub odmytym i zagęszczonym szlamie, czyli poprzez zwiększenie masowego udziału węglanu wapnia w osadzie, co wpływa na poprawę właściwości filtracyjnych zawiesiny/szlamu, m.in. poprzez zmniejszenie powierzchni właściwej fazy stałej, pH oraz zawartości wodorotlenku wapnia. Jedną z możliwości zmiany składu chemicznego fazy stałej jest karbonizacja zawiesin gazowym ditlenkiem węgla. Może tu znaleźć zastosowanie odzyskany CO2 z gazów procesowych technologii Solvaya1, 2). Zastosowanie technologii jego wychwytu i ponownego Wojciech Mikołajczaka,*, Dorota Łuczkowskaa, Barbara Walawskaa, Damian Żórawskib, Ł ukasz Kiedzikb, Kazimierz Skowronb 97/3(2018) 447 Mgr inż. Damian ŻÓRAWSKI w roku 2013 ukończył studia na Wydziale Technologii i Inżynierii Chemicznej Uniwersytetu Technologiczno- -Przyrodniczego w Bydgoszczy. Pracuje na stanowisku technologa w Dziale Badań i Rozwoju Sody Ciech R&D Biuro Soda. Specjalność - technologia chemiczna, technologia procesów chemicznych. Dr inż. Barbara WALAWSKA w roku 1974 ukończyła studia na Wydziale Technologii i Inżynierii Chemicznej Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Obecnie jest adiunktem w Oddziale Chemii Nieorganicznej "IChN" w Gliwicach Instytutu Nowych Syntez Chemicznych. Specjalność - technologia nieorganiczna, więcej »

Porównanie wyników pomiarów specjacji rtęci w spalinach wykonanych systemem do ciągłego monitoringu emisji i metodą Ontario Hydro DOI:10.15199/62.2018.3.22

Maria Jędrusik Dariusz Łuszkiewicz Karel Borovec Lukáš Pilar

Rtęć jest niezwykle groźnym metalem ciężkim. W organizmach żywych nie pełni żadnej funkcji biologicznej, ale może być akumulowana w tkankach i narządach1). Głównym źródłem antropogenicznej emisji rtęci do atmosfery jest sektor produkcji i transformacji energii (ok. 50% całkowitej emisji do atmosfery z terenu Polski w 2013 r. wg KOBIZE)2). Rtęć w spalinach występuje w trzech podstawowych formach: rtęć metaliczna Hg0, rtęć utleniona Hg2+ oraz rtęć związana z popiołem Hgp. Sumę form rtęci Hg0 + Hg2+ + Hgp określa się pojęciem rtęci całkowitej HgT. Ze względu na politykę energetyczną Unii Europejskiej emisja rtęci (HgT) do atmosfery pochodząca ze źródeł przemysłowego spalania została objęta zapisami tzw. konkluzji BAT3). Określają one zakres wartości standardu emisyjnego, który ma stanowić podstawę dla państwowego organu ochrony środowiska przy określaniu dopuszczalnych wartości stężenia zanieczyszczeń w spalinach. Przedziały wartości stężeń rtęci w spalinach pochodzących ze spalania węgla, zawartych w konkluzjach BAT przedstawiono w tabeli 1. Rtęć metaliczna Hg0 jest najbardziej stabilną z wymienionych postaci rtęci i stanowi ok. 90% rtęci znajdującej się w atmosferze4). Jest nierozpuszczalna w wodzie, a jej czas życia w atmosferze wynosi od kilku miesięcy do roku5). Rtęć metaliczna może reagować z tlenem, siarką oraz metalami alkalicznymi. Rtęć utleniona powstaje między innymi w wyniku reakcji rtęci metalicznej z atomami chloru, powstającymi 452 97/3(2018) Dr inż. Lukáš PILAŘ w roku 2009 obronił doktorat na Wydziale Mechanicznym Politechniki w Ostrawie. Pracuje w firmie ÚJV Řež, gdzie jest kierownikiem projektu w wydziale Energoprojekt Praha. Specjalność - problematyka emisji rtęci ze spalania paliw. Dr inż. Karel BOROVEC w roku 2003 obronił doktorat na Wydziale Energetyki Politechniki w Ostrawie. Jest zastępcą dyrektora w Energy Research Centre na tej uczelni. Specjalność - pomiary stężenia zanieczyszczeń w spalinach. w tra więcej »

Badanie ciekłych składników palnych stosowanych w materiałach wybuchowych opartych na azotanie amonu DOI:10.15199/62.2018.3.23

Andrzej Biessikirski Mariusz Wądrzyk Rafał Janus Jolanta Biegańska Grzegorz Jodłowski Łukasz Kuterasiński

ANFO (ammonium nitrate fuel oil) jest materiałem wybuchowym (MW) otrzymywanym poprzez zmieszanie m.in. azotanu(V) amonu (utleniacz) ze składnikiem palnym w odpowiedniej proporcji masowej (przeważnie 94:6). W związku ze stosowaniem saletry amonowej (SA) o zwiększonej porowatości (AN-PP), materiał ten wykazuje dużą porowatość oraz niską retencję1). Ponadto ANFO uważane są za nieidealne MW, co wynika z ich modelu detonacji2-5). Analiza możliwości stosowania różnych składników palnych była przedmiotem badań6, 7). Sinditskii i współpr.6) stwierdzili, że zawartość węgla drzewnego, 2,4,6-trinitrotoluenu, oleju napędowego lub nadsiarczku żelaza(II) jako składnika palnego w ANFO jest konieczna do zajścia przemiany wybuchowej8, 9). Gunawan i Zhang7) zauważyli, że obecność pirytu w składzie ANFO dodatkowo katalizuje reakcję rozkładu materiału wybuchowego. Wpływ składnika palnego na właściwości detonacyjne ANFO badali Deribas i współpr.10), Miyake i współpr.11), Zygmunt12) oraz Maranda i współpr.13, 14). Składnikami palnymi były: pył węglowy, cukier w formie proszku lub kryształów, pył aluminiowy, 2,4,6-trinitrotoluen oraz olej napędowy. Andrzej Biessikirskia,*, Mariusz Wądrzyka, Rafał Janusa, Jolanta Biegańskaa, Grzegorz Jodłowskia, Łukasz Kuterasińskib 458 97/3(2018) Prof. dr hab. inż. Jolanta BIEGAŃSKA w roku 1981 ukończyła studia na Wydziale Technologii i Inżynierii Chemicznej (obecnie Wydział Chemiczny) Politechniki Śląskiej w Gliwicach. W 1988 r. uzyskała stopień doktora nauk technicznych na Wydziale Technologii Chemicznej Politechniki Poznańskiej, a w 2008 r. stopień doktora habilitowanego nauk technicznych w zakresie inżynierii środowiska na Wydziale Inżynierii Środowiska i Energetyki Politechniki Śląskiej. W 2014 r. uzyskała tytuł profesora nauk technicznych. Obecnie jest profesorem na Wydziale Górnictwa i Geoinżynierii AGH w Krakowie. Specjalność - materiały wybuchowe i towarzyszące im odpady, technika strzelnicza w górnic więcej »

Wpływ nawozów na bazie struwitu na plon i cechy struktury pszenicy jarej DOI:10.15199/62.2018.3.24

Mieczysław Borowik Marzena Mikos-Szymańska Marta Wyzińska Anna Zdunek Sebastian Schab Alicja Sułek

Struwit to minerał będący uwodnionym fosforanem amonowo- -magnezowym o wzorze chemicznym MgNH4PO4·6H2O i strukturze krystalicznej. Został odkryty w połowie XIX w. Jego największym naturalnym źródłem jest rozkładający się materiał organiczny. Obecność struwitu stwierdzono także w nerkach oraz w pęcherzu moczowym ludzi i zwierząt, gdzie może powodować infekcję. Struwit występuje często w osadach powstałych w procesach beztlenowej fermentacji ciekłych odpadów z hodowli zwierząt oraz w osadach po biologicznym oczyszczaniu ścieków. Po raz pierwszy jego obecność stwierdzono podczas prac modernizacyjnych w oczyszczalni w Los Angeles w 1963 r.1). Struwit charakteryzuje się spowolnionym uwalnianiem składników pokarmowych, a także dużą zawartością fosforu2, 3). Stosowanie konwencjonalnych mineralnych Mieczysław Borowika,*, Marzena Mikos-Szymańskaa, Marta Wyzińskab, Anna Zduneka, Sebastian Schaba, Alicja Sułekb 464 97/3(2018) Mgr inż. Anna ZDUNEK - notkę biograficzną i fotografię Autorki wydrukowaliśmy w nr. 2/2018, str. 279. Dr inż. Sebastian SCHAB - notkę biograficzną i fotografię Autora wydrukowaliśmy w nr. 2/2018, str. 280. Dr inż. Marta WYZIŃSKA w roku 2007 ukończyła studia na Wydziale Biologii i Hodowli Zwierząt Akademii Rolniczej w Lublinie (obecnie Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie). W 2017 r. uzyskała stopień doktora nauk rolniczych w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowym Instytucie Badawczym w Puławach. Obecnie jest asystentem w tym Instytucie. Specjalność - uprawa roślin zbożowych. nawozów fosforowych zwiększa plonowanie roślin uprawnych, ale jednocześnie przyczynia się do eutrofizacji wód i immobilizacji fosforu w glebie. Poza tym, nawozy fosforowe są produkowane z fosforytów, których pokłady kończą się, a światowe zasoby dobrej jakości fosforytów (coraz droższe) znajdują się tylko w kilku krajach. Duża zależność rolnictwa od dostępności fosforytów oraz problemy zwiększającej się eutrofizacji w więcej »

Krystalizator FB MSZ ze strumienicą cieczową do wydzielania struwitu ze ścieku z przemysłu nawozów fosforowych DOI:10.15199/62.2018.3.25

Anna Stanclik Nina Hutnik Agata Mazieńczuk Bogusława Wierzbowska Andrzej Matynia

W nowoczesnych procesach recyklingu fosforu wydzielanie struwitu MgNH4PO4·6H2O polega na doprowadzaniu związków magnezu i amonu do wstępnie oczyszczonych ścieków komunalnych, przemysłowych lub rolniczych (gnojowica) zawierających jony fosforanowe(V), w ściśle określonych i kontrolowanych warunkach 468 97/3(2018) Dr inż. Bogusława WIERZBOWSKA w roku 1973 ukończyła studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej. Jest adiunktem na tym wydziale. Specjalność - technologia chemiczna nieorganiczna, a w szczególności zagadnienia kinetyki procesów krystalizacji masowej z roztworów. Dr inż. Agata MAZIEŃCZUK w roku 2009 ukończyła studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej. Rozprawę doktorską obroniła w 2014 r. Specjalność - technologia chemiczna i inżynieria procesowa. hydrodynamicznych i chemicznych, w odpowiednio zaprojektowanym krystalizatorze1, 2). Oprócz istotnego z punktu widzenia ochrony środowiska efektu oczyszczania ścieków, a tym samym zapobiegania m.in. niekorzystnym procesom eutrofizacji wód naturalnych akwenów lądowych, wydzielany produkt krystaliczny stanowi ważne wtórne źródło fosforu3). Odzyskiwany struwit może być dalej przetwarzany lub wykorzystywany bezpośrednio jako atrakcyjny rolniczo nawóz mineralny4). O efektywności procesu zarodkowania i krystalizacji struwitu decyduje krystalizator, odpowiednie konstrukcyjne rozwiązanie jego wnętrza5), wzajemne usytuowanie miejsc wprowadzania reagentów6) oraz właściwy dobór parametrów jego pracy ciągłej7, 8). W większości krystalizatorów typu DTM (draft tube magma) regulację poziomu przesycenia roboczego osiąga się przez wywołanie w aparacie kontrolowanej wewnętrznej cyrkulacji zawiesiny9). Ruch zawiesiny powoduje wyrównanie temperatury i stężeń, utrzymuje wydzielające się i wzrastające kryształy w zawieszeniu oraz przeciwdziała ich aglomeracji. Urządzeniem mechanicznym wymuszającym wewnętrzny przepływ zawiesiny jest zazwyczaj mieszadło lub wewnęt więcej »

Postępy w kontroli emisji SO2 i NOx w chińskim przemyśle hutniczym DOI:10.15199/62.2018.3.26

Zhen Liua Yanguo Zhanga Bing Han Zhongchao Tan Qinghai Lia

Przemysł hutniczy stanowi fundament chińskiej gospodarki. Jednak energochłonne zakłady tego sektora produkcyjnego wytwarzają m.in. The iron and steel industries are the backbone of Chinese economy. As an energy intensive manufacturing sector, however, it also produces a large amount of various hazardous air pollutants, including but are not limited to, sulfur dioxide (SO2), nitrogen oxides (NOx), polychlorinated dibenzo-p-dioxins (PCDD), carbon monoxide (CO), particulate matter (PM), and heavy metals1). It is well known that SO2 and NOx are the primary causes of acid rain and photochemical smog2). The SO2 and NOx emissions from the iron and steel industries of China account for about 10% and 4% of the total industrial emissions, respectively3). They are mainly resulted from the tremendous production of pig iron and crude steel. Sintering is considered as the primary source of SO2 and NOx emissions4). Metal sulfide, sulfate, and organic sulfide of sintering mixture, 90% of which are oxidized to produce gaseous sulfur compounds in sintering process, are the main sources of SO2 emission of sintering flue gas. Fixed nitrogen in fuels and nitrogen gas in the air are converted into NOx in the sintering flue gas, and they are called fuel NOx and thermal NOx, respectively. Fuel NOx accounts for about 90% of the total NOx in the sintering flue gas. The SO2 and NOx emissions in sintering process exceeded 80% and 50% of the total air emissions from the iron and steel industry of China, respectively5). In 2012, the Ministry of Environmental Protection of China issued the emission standards6). This standard sets the upper limit of SO2 and NOx emissions from sintering processes as 200 mg/m3 and 300 mg/m3, respectively6). Implementation of the standards poses a great challenge to the industries of concern. Mature technologies, such as wet flue gas desulfurization (WFGD) and SCR, which have been widely employed in the power industry, do not więcej »

Rozwój i stan przemysłu sodowego na świecie z uwzględnieniem rozwiązań przyjaznych dla środowiska DOI:10.15199/62.2018.3.2

Marcin Cichosz Bartłomiej Igliński Roman Buczkowski Paweł Rzymyszkiewicz

Węglan sodu, dostępny na rynku jako soda (lub soda kalcynowana), jest ważnym produktem o zasięgu światowym, a jego szerokie zastosowanie stwarza realne możliwości zwiększenia popytu. Z tego powodu światowa produkcja sody zajmuje istotne miejsce na mapie przemysłu nieorganicznego. W warunkach przemysłowych soda wytwarzana jest różnymi metodami. Ze względu na pochodzenie surowca można je podzielić na metody syntetyczne, które stanowią ok. ¾ produkcji, i metody naturalne (wykorzystujące surowce naturalne), stanowiące ok. ¼ podaży światowej. Przedstawiono wiodące metody produkcji sody oraz jej wykorzystanie i aspekty ekonomiczne. Podano wiele chemicznych, ekonomicznych i inżynierskich danych oraz informacji dotyczących produkcji sody tymi metodami. Podano także kompleksowe informacje na temat światowego rynku sody otrzymywanej metodą syntetyczną, jej aspektów środowiskowych i produkcyjnych, a także szans rozwoju. Celem pracy było opisanie światowej produkcji sody i jej aspektów ekonomicznych, ekologicznych i przemysłowych. Produkcja sody jest jedną z najważniejszych na świecie gałęzi ciężkiego przemysłu nieorganicznego. Soda jest surowcem dla wielu branż przemysłowych oraz produktem powszechnie stosowanym w gospodarstwach domowych. Soda jest białym, krystalicznym, higroskopijnym proszkiem i w zależności od metody wytwarzania1) otrzymuje się produkt o gęstości 560-1250 kg/m3. Soda syntetyczna Przed pojawieniem się i rozwojem procesów przemysłowych sodę otrzymywano ze źródeł naturalnych. Produkowana z popiołów niektórych roślin lub wodorostów znana była już w starożytności2). Historycznie sodę syntetyzowano w procesie Leblanca, wykorzystując reakcje (1)-(3)3, 4): 2NaCl + H2SO4 → Na2SO4 + 2HCl (1) Na2SO4 + 4C → Na2S + 4CO (2) Na2S + CaCO3 → Na2CO3 + CaS (3) Główną wadą tego procesu było oddziaływanie na środowisko poprzez emisję dużych ilości gazowego chlorowodoru i stałych odpadów w więcej »

Systemy certyfikacji produktów pochodzących z biomasy opracowane w Europie i USA DOI:10.15199/62.2018.3.3

Beata Altkorn

Opisano europejski system certyfikacji produktów biobazowych, utworzony pod koniec 2016 r., którego właścicielem jest Królewski Holenderski Instytut Normalizacji NEN (het Koninklijk Nederlands Normalisatieinstituut). Przedstawiono zasadę określania zawartości substancji pochodzącej z biomasy w produkcie całkowicie lub częściowo wytworzonym z biomasy, na podstawie wyniku oznaczenia zawartości izotopu 14C metodą radiowęglową oraz w wyniku analizy elementarnej. Dokonano przeglądu metod analitycznych stosowanych na potrzeby systemu certyfikacji. Porównano europejski i amerykański system certyfikacji produktów biogazowych. Unia Europejska ustanowiła dobrowolny system certyfikacji produktów biobazowych (wytworzonych z biomasy lub uzyskanych ze źródeł odnawialnych) pod koniec 2016 r., po uprzednim opracowaniu i ustanowieniu europejskich dokumentów normalizacyjnych, niezbędnych do tego celu. Ponieważ system europejski jest jeszcze ciągle nowością, wytwórcy produktów pochodzących z biomasy mogą nie mieć jeszcze informacji o zasadach jego działania. Ze względu na zasadnicze różnice pomiędzy systemem europejskim a federalnym system amerykańskim, celowe jest pokazanie podobieństw i różnic obu systemów, gdyż ten sam produkt, o tej samej zawartości składnika biobazowego, w każdym z systemów uzyska certyfikat na inną zawartość składnika biobazowego. Produkt biobazowy Produkt biobazowy to produkt częściowo lub całkowicie wytworzony z biomasy. Zawartość w produkcie węgla pochodzącego z biomasy jest w różnych normach dotyczących produktów biobazowych określana jako zawartość węgla biobazowego lub zawartość węgla biogennego1-3). Jest ona wyrażona jako ułamek całkowitej zawartości węgla w produkcie. Europejski system certyfikacji opiera się na zwalidowaniu (potwierdzeniu) na podstawie oznaczenia zawartości węgla biogennego metodą radiowęglową14C udziału bioskładnika (lub jego części otrzymanej z biomasy) w produkcie biobazowym, więcej »

PERSONALIA

Mgr inż. Daniel OBAJTEK dnia 5 lutego 2018 r. został powołany przez Radę Nadzorczą Spółki na stanowisko prezesa zarządu PKN Orlen SA. Pan D. Obajtek jest absolwentem studiów z zakresu ochrony środowiska w Wyższej Szkole Ochrony Środowiska w Radomiu, cenionym menedżerem, przedsiębiorcą oraz doświadczonym działaczem samorządowym. Doświadczenie zawodowe: od lutego 2017 r. do 5 lutego br. sprawował funkcję prezesa spółki Energa SA, gdzie był odpowiedzialny za finanse, zarządzanie ładem korporacyjnym, audyt i kontrolę, zarządzanie ryzykiem, bezpieczeństwo, politykę personalną, politykę prawną, politykę wizerunkową i dialog społeczny; od 2016 r. był przewodniczącym Rady Nadzorczej Lotos Biopaliwa Sp. z o.o. oraz członkiem Rady Nadzorczej Dalmor SA; w 2015 r. został powołany na stanowisko p.o. prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, a w styczniu 2016 r. został prezesem tej Agencji; w latach 2006-2015 sprawował funkcję wójta gminy Pcim, wcześniej przez 4 lata był radnym tej gminy, a w latach 1995-2002 był związany z przedsiębiorstwami prywatnymi, gdzie pełnił funkcje kierownicze i dyrektorskie, m.in. w zakładzie przetwórstwa tworzyw sztucznych. Pan D. Obajtek jest laureatem wielu nagród, m.in. w plebiscycie Euro Gmina (I miejsce), w plebiscycie na najlepszego wójta Małopolski (II miejsce), w plebiscycie "Gazety Bankowej" Liderzy Polskiej Gospodarności w kategorii Debiutant 2016 roku (I miejsce), zdobył również tytuł Osobowości Ziemi Myślenickiej oraz tytuł Lidera Opieki Społecznej. Jest współautorem publikacji "Rep więcej »

Aktualności

Grupa Azoty przygotowuje się do inwestycji Grupa Azoty ma w planach przede wszystkim budowę fabryki polipropylenu w Policach za ponad 5 mld zł, modernizację wytwórni kwasu azotowego w Puławach za 695 mln zł i budowę centrum badawczo- -rozwojowego w Tarnowie za 88 mln zł. Ogłoszono też przetarg na budowę bloku energetycznego w elektrowni w Puławach za 890 mln zł. Grupa Azoty przymierza się do zakupu niemieckiego producenta specjalistycznych nawozów, jakim są spółki grupy Compo Expert, należące do funduszu inwestycyjnego XIO Group. Compo Expert wcześniej należał do koncernu chemicznego BASF. W 2017 r. jego przychody sięgnęły ok. 335 mln euro i były o 5% wyższe niż rok wcześniej. Transakcja przyniosłaby Azotom korzyści, gdyż uzupełniłaby ich ofertę o nowe, bardziej zaawansowane produkty nawozowe i umożliwiłaby wykorzystanie nowej firmy jako bazy rozwoju globalnej sieci sprzedaży innych swoich produktów. Eksperci szacują, że na przejęcie Compo Expert trzeba 1 mld zł. Dokonując tej akwizycji Grupa Azoty powetowałaby sobie zeszłoroczne nieudane przejęcie chorwackiej spółki Petrokemija, które nie doszło do skutku. Pełne wyniki finansowe Grupy Azoty zostaną opublikowane dopiero w kwietniu br. Ale już dziś wiadomo, że ma ona za sobą udany rok. Stać ją zatem na akwizycję, która poprawiłaby jej potencjał na międzynarodowym rynku nawozów. Ale nad Grupą Azoty ciągle wisi widmo regulacji unijnych dotyczących limitu zawartości kadmu w nawozach. Do uchwalenia tych limitów jeszcze daleko. Kłopoty pojawiłyby się dopiero po 2030 r., kiedy limity zawartości kadmu miałyby osiągnąć ostateczny poziom 20 mg/kg. Aby wykorzystać efekty synergii zakłady Grupy Azoty podpisały umowę o współpracy, która ma dotyczyć głównie obszaru handlu nawozami. Umowa zakłada, że spółki z grupy będą miały jednolitą strategię i politykę handlową oraz koordynować będą działania marketingowe pod wspólną marką. Wszystkie powinny więc działać jak jeden organ więcej »

CEZ ESCO Polska strategicznym partnerem programu "Energia dla Chemii"

Spółka CEZ ESCO Polska oferuje rozwiązania służące poprawie efektywności energetycznej, zarówno w przestrzeni publicznej, jak i w przemyśle, a także zapewnia kompleksowe usługi, począwszy od audytów energetycznych i doradztwa energetycznego poprzez dostawy ciepła i ener więcej »

Koszty energii w przemyśle chemicznym w świetle reformy EU ETS

Dnia 9 lutego br. odbyło się posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Przemysłu Chemicznego, na którym rozpatrzono temat kosztów energii w przemyśle chemicznym w świetle reformy systemu EU ETS oraz tzw. pakietu zimowego. W posiedzeniu udział wzięli m.in. poseł Piotr Cieśliński, przewodniczący Zespołu, posłanka Jolanta Hibner, członek Zespołu, Michał Kurtyka, podsekretarz stanu w Ministerstwie Energii, Piotr Zabadała, naczelnik Wydziału Regulacji Przemysłowych w Departamencie Innowacji w Ministerstwie Przedsiębiorczości i Technologii, dr inż. Tomasz Zieliński, prezes Izby, Krzysztof Kidawa, ekspert ds. regulacyjno-prawnych w PKN Orlen, Beata Wittmann, dyrektor korporacyjny ds. energii w Grupie Azoty SA, oraz Renata Auchimik i Marcin Sekuła, eksperci Izby. Michał Kurtyka przedstawił krótko stan prac nad pakietem zimowym oraz kwestie reformy systemu EU ETS (ceny uprawnień oraz ich ilość, które wpłyną na koszty dla przedsiębiorców). W zapisach pakietu więcej » Czytaj za darmo! »

Elastomery 2017

AJS

W dniach 21-23 listopada 2017 r. w sali konferencyjnej Domu Chłopa w Warszawie odbyła się XVII Międzynarodowa Konferencja Elastomery 2017, zorganizowana przez Instytut Inżynierii Materiałów Polimerowych i Barwników oraz Instytut Technologii Polimerów i Barwników Politechniki Łódzkiej. Konferencję otworzyli i powitali uczestników Panowie prof. dr hab. inż. Dariusz Bieliński (Politechnika Łódzka) i dr hab. inż. Bogusław Królikowski, prof. nadzw. (IIMPiB). Do udziału w konferencji zgłosiło się 150 osób, w tym uczestnicy z Brazylii, Francji, Niemiec, Słowacji, Finlandii i Kanady. Sponsorami konferencji były firmy Werba, Struktol, Alpha Technologies, Geyer i Hosaja Sp. z o.o., a patronami prasowymi czasopisma Elastomery, Polimery i Przemysł Chemiczny. Pierwszym prelegentem był prof. Ulrich Giese (German Institute of Rubber Technology, Hannower), a tematem jego wystąpienia były nanokompozyty elastomerowe o dobrych właściwościach barierowych. Takie elastomery stosowane są do wyrobu uszczelek i węży do ogniw paliwowych, w przemyśle samochodowym i lotniczym. Materiały te muszą mieć bardzo niską przepuszczalność dla cieczy i gazów. Poprawa właściwości kompozytowych kauczuków pod względem przepuszczalności jest osiągana przez dodatek napełniaczy o strukturach warstwowych, takich jak montmorylonit lub płytki grafenowe. Dodatki wprowadza się do kauczuków, stosując specjalną technologię ciągłego mieszania lateksu. Otrzymane materiały wszechstronnie zbadano, mierząc wszystkie ich parametry fizyczne. Moduł sprężystości kompozytu jest 7 razy wyższy niż dla lateksu wyjściowego bez napełniacza. Opracowana technologia jest najbardziej skuteczną techniką wytwarzania kauczuków butylowych o niskiej przepuszczalności. Drugim prelegentem był prof. Ivan Hudec (Slovak University of Technology, Bratysława), który zaprezentował referat o kompozytach elastomerowych z efektem ekranowania elektromagnetycznego. Wszystkie urządzenia elektryc więcej »

Nafta Chemia

Jerzy Polaczek

W dniu 5 grudnia 2017 r. w warszawskim hotelu Sheraton odbyła się coroczna konferencja Nafta-Chemia, zorganizowana tak jak w poprzednich latach przez Polskie Towarzystwo Wspierania Przedsiębiorczości, miesięcznik Nowy Przemysł oraz portal wnp.pl. Konferencja objęła 4 debaty, poświęcone kolejno (i) problemom architektury bezpieczeństwa paliwowego kraju (dywersyfikacja, logistyka, up-stream), (ii) dystrybucji paliw (nowe trendy na rynku), (iii) strategiom inwestycyjnym i dylematom rozwojowym polskiej chemii, oraz (iv) konkurencyjnym produktom polskiej chemii. Konferencję prowadził Pan Jacek Ziarno, redaktor Magazynu Gospodarczego Nowy Przemysł, a rozpoczęło ją wystąpienie Pana Piotra Naimskiego, sekretarza stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i pełnomocnika rządu ds. strategicznej infrastruktury energetycznej. Przedstawił on strategię rządu w sektorze naftowym, obejmującą m.in. poprawę logistyki dostaw surowców energetycznych oraz magazynowania ropy naftowej w kawernach solnych. Grupa PERN przystąpi do budowy drugiej nitki rurociągu podmorskiego niezbędnej dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, a także do budowy dodatkowych pojemności magazynowych. Gaz System przejmie od Orlenu IKS Solino. Rozbudowane zostaną również pojemności magazynowania paliw węglowodorowych. W pierwszej debacie, poświęconej bezpieczeństwu paliwowemu kraju, udział wzięli Panowie: Adam Czyżewski, główny ekonomista w PKN Orlen SA, Marcin Jastrzębski, prezes zarządu Grupy Lotos SA, Piotr Naimski oraz Igor Wasilewski, prezes zarządu PERN SA. Debatę moderował Pan Jacek Ziarno. Podkreślił on rolę ministra P. Naimskiego, inicjatora budowy gazoportu w Świnoujściu. W swojej wypowiedzi w debacie Pan P. Naimski dodał, że oprócz ropy naftowej ważnym strategicznym surowcem energetycznym w Polsce jest od lat węgiel, który takim surowcem pozostanie. Przyszłościowy polski mix energetyczny będzie składał się w 50% z węgla, w 20% z węglowodorów, więcej »

Z półki księgarskiej

Henryk Madura

Bogusław Więcek, Krzysztof Pacholski, Robert Olbrycht, Robert Strąkowski, Marcin Kałuża, Mariusz Borecki, Wacław Wittchen TERMOGRAFIA I SPEKTROMETRIA W PODCZERWIENI. ZASTOSOWANIA PRZEMYSŁOWE Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017, ISBN 978-83-01-19187-0, 348 stron, cena 89 zł.Termowizja (termografia) to dziedzina techniki zajmująca się detekcją, rejestracją, przetwarzaniem i wizualizacją niewidzialnego promieniowania podczerwonego emitowanego (lub odbitego) przez obiekty, przy czym otrzymany obraz (kolorowy lub czarno- biały) jest odwzorowaniem rozkładów temperatury na powierzchni obserwowanego (rejestrowanego) obiektu. Obraz ten jest nazywany więcej » Czytaj za darmo! »

Od redakcji

Andrzej Jan Szyprowski

Pojawia się coraz więcej publikacji dotyczących Przemysłu 4.0 (Industry 4.0) i sztucznej inteligencji (artificial intelligence). Specjaliści od prognoz rozwoju piszą o zbliżającej się kolejnej, czwartej rewolucji przemysłowej. Pierwsza była związana z wprowadzeniem silnika parowego i sterowania mechanicznego, druga z wprowadzeniem silnika elektrycznego i linii produkcyjnych (seryjny montaż samochodów Ford T), a trzecia z wprowadzeniem komputerów, sterownia numerycznego i automatyzacji. Czwarta rewolucja przemysłowa polega na digitalizacji. Ma ona zintegrować ludzi i sterowane cyfrowo maszyny za pomocą Internetu, a przepływ informacji ma być w procesie produkcji zintegrowany pionowo, od maszyny do działu IT przedsiębiorstwa, oraz poziomo, pomiędzy poszczególnymi maszynami a procesem produkcyjnym przedsiębiorstwa. Przemysł 4.0 ma być elementem Internetu rzeczy IoT (Internet of Things), w którym ludzkie zdrowie będzie nadzorowane zdalnie, prawdopodobnie za pomocą detektorów typu smart watch połączonych bezprzewodowo z komórką, a poprzez sieć komórkową z komputerem monitorującym parametry organizmu. Innym elementem tego systemu będzie inteligentna sieć energetyczna (smart grid) integrująca producentów energii tradycyjnych i energii odnawialnej, co pozwoli na zapewnienie wszystkim bezpiecznych dostaw energii oraz jej optymalne zużycie i magazynowanie. Ostatnim elementem tego systemu ma być inteligentny dom (smart home, smart building), w którym po wyjściu domowników będzie oszczędzana energia na ogrzewanie, światło będzie się palić tylko w pomieszczeniach, w których ktoś przebywa, lodówka będzie wiedziała ile i co jest w niej przechowywane i przypomni o potrzebnych zakupach, a pralka będzie prała wtedy, gdy energia elektryczna będzie najtańsza. Te wszystkie smart rzeczy będą w większym lub mniejszym zakresie wykorzystywały sztuczną inteligencję. Przed jej niekontrolowanym rozwojem ostrzegają tacy wielcy ludzie, jak fizy więcej »

Z prasy zagranicznej

Przemysł chemiczny przenosi się z Europy do Chin CHEManager 2017, nr 23/24, 2, 3, 12 www.chemtrix.com, 23 czerwca 2017 r. Nasila się "ucieczka" produkcji chemicznej z Europy do Chin. To wynik zarówno (nadal) taniej siły roboczej na chińskim rynku pracy, olbrzymiego rynku zbytu na produkty chemiczne i wreszcie liberalnej polityki przemysłowej Chin, które nie ograniczają przedsiębiorców restrykcyjnymi przepisami w zakresie ochrony środowiska. Pod koniec 2017 r. BASF otwarł w Chinach w swojej fabryce w Caojing (Szanghaj) przemysłową wytwórnię katalizatorów, w której produkowane będą katalizatory oparte na metalach nieszlachetnych oraz adsorbenty. Już wcześniej (w 2016 r.) BASF (wraz z partnerami) zainwestował w tę fabrykę 2,5 mld euro. Jak oświadczył Detlef Ruff, jeden z dyrektorów BASF, do 2020 r. z Europy do Azji zostanie przeniesione 60% produkcji chemicznej. Również Lanxess buduje w Chinach swoją najnowszą wytwórnię polimerów konstrukcyjnych, przeznaczając na ten cel 20 mln euro. Wytwórnia zostanie uruchomiona w II kw. 2019 r. i będzie produkowała 25 tys. t/r materiałów kompozytowych (Durethan, Pocan) dla przemysłu samochodowego. Również Clariant zamierza w I połowie 2019 r. uruchomić w Chinach wytwórnię stabilizatorów dla przemysłu tekstylnego i samochodowego. Inwestycja prowadzona będzie przez joint venture zawarte z chińską firmą Tiangang Auxiliary. Zakupiona została już działka pod budowę w Parku Przemysłowym Cangzhou w prowincji Hebei. Wstępne porozumienie z władzami chińskimi (memorandum of understanding) podpisał również ExxonMobil Chemicals, który w strefie ekonomicznej w Huizhou zamierza wybudować kompleks petrochemiczny. Pierwszy etap budowy obejmie kraking parowy o zdolności przerobowej 1 mln t/r. W przyszłości w tym kompleksie będą produkowanie petrochemikalia i polimery. Chińska firma BOE Optoelectronics Technology przygotowuje się do uruchomienia w Chengdu wytwórni organicznych diod LED (ligh więcej »

Wybrane zgłoszenia patentowe z dziedziny chemii (wg Biuletynu Urzędu Patentowego nr 24 i 25 z 2017 r.)

Zgł. nr 417417; A23L 27/10 UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU, Wrocław Pasławska M., Jałoszyński K., Surma M., Szumny A. Sposób otrzymywania naturalnych aromatów roślinnych oraz urządzenie do otrzymywania naturalnych aromatów roślinnych Zgłoszenie dotyczy sposobu odzyskiwania naturalnych aromatów z materiału pochodzenia roślinnego, polegającego na tym, że w instalacji suszarniczej umieszcza się materiał biologiczny w postaci cząstek stałych i poddaje się suszeniu, przy czym suszenie prowadzi się pod ciśnieniem 2-8 kPa i mocy mikrofal 120-480 W, do uzyskania założonej wilgotności suszu oraz przy obrotach zbiornika suszarniczego 2-6 rpm, przy czym usuwana za pomocą pompy próżniowej (6) para wodna kierowana jest ze zbiornika suszarniczego przewodem rurowym (2a) do skraplacza (3), a następnie króćcem (5) do pojemnika na skropliny (4). Zgłoszenie dotyczy także urządzenia do realizacji tego sposobu. (6 zastrzeżeń) Zgł. nr 417213; B01D 53/56 ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY W SZCZECINIE, Szczecin Morawski A.W., Janus M., Zając K. Sposób usuwania tlenków azotu z powietrza Przedmiotem zgłoszenia jest sposób usuwania tlenków azotu z powietrza, przy użyciu materiałów budowlanych o właściwościach fotokatalitycznych, który charakteryzuje się tym, że stosuje się fotoaktywne formy gipsowe zawierające proszkowy nanokrystaliczny katalizator na bazie TiO2 modyfikowanego azotem w ilości 1-10% mas. w stosunku do masy gipsu, przy czym stosuje się gips z uwodnionego gipsu odpadowego pobranego bezpośrednio z instalacji odsiarczania gazów spalinowych. (4 zastrzeżenia) Zgł. nr 417356; B01F 5/00 POLITECHNIKA ŚLĄSKA, Gliwice Małysiak A., Stec M., Thullie J., Synowiec P.M. Osiowy wirnik mieszający Osiowy wirnik mieszający składający się z elementów obrotowych tulei i łożysk charakteryzuje się tym, że ma budowę modułową, w formie obrotowej tulei (1), umieszczonej w aparacie lub rurociągu, posiada wewnętrzne łopatki ( więcej »

Badania nad wpływem tokoferoli na stabilność oksydacyjną biopaliw do silników o zapłonie samoczynnym DOI:10.15199/62.2018.3.4

Zygmunt Burnus Dariusz Sacha

Estry metylowe kwasów tłuszczowych FAME (fatty acid methyl esters) stanowią mieszaninę składającą się z estrów kwasów tłuszczowych o długości łańcucha węglowego 14-24 atomów. W przypadku FAME otrzymanych z oleju rzepakowego przez transestryfikację metanolem przy użyciu katalizatora alkalicznego, aż 90% tych estrów stanowią estry kwasów o 18 atomach węgla w cząsteczce. Ta cecha produktu, jakim jest FAME, sprawia, że jest on jednorodny i względnie stabilny, i może być zastosowany, po wzbogaceniu o dodatki uszlachetniające, jako paliwo do silników o zapłonie samoczynnym. W Instytucie Nafty i Gazu - Państwowym Instytucie Badawczym w latach ubiegłych podejmowano już tematykę badania wpływu składników śladowych estrów metylowych kwasów tłuszczowych w ramach prac własnych1, 2). Powstały wówczas metodyki badania dużej grupy śladowych składników estrów metylowych kwasów tłuszczowych. Są one podejrzewane o wpływ na właściwości użytkowe końcowego produktu, jakim są FAME stosowane jako samoistne paliwo (B100) lub jako dodatek do oleju napędowego. Paliwa te służą do zasilania pojazdów wyposażonych w silniki z zapłonem samoczynnym. Do tej pory w ramach badań własnych zidentyfikowano i przebadano takie składniki śladowe FAME (B100), jak: monoacyloglicerole nasycone i nienasycone, di- i triacyloglicerole, wolne sterole oraz wolne glukozydy steroli. Spośród tych struktur szczególnego znaczenia nabrały nasycone monoacyloglicerole oraz wolne glukozydy steroli, które przebadano pod kątem kształtowania niskotemperaturowych parametrów produktu końcowego1). Uwidoczniono i opisano ich wpływ, a wyniki badań pokrywały się z wynikami uzyskiwanymi w Europie i Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej dla FAME uzyskanych z soi i oleju palmowego. Tematyka struktur 356 97/3(2018) śladowych wymaga dalszych badań, z uwagi na swoją złożoność. W wyniku przeglądu literatury stwierdzono, że szczególnie interesującymi strukturami pod kątem ich wpływu na parametry więcej »

Badania porównawcze wybranych metod oceny stabilności paliw zawiesinowych DOI:10.15199/62.2018.3.5

Jolanta Robak Karina Ignasiak Przemysław Pawłowski Krzysztof Supernok

Zawiesiny węglowo-wodne o zawartości węgla 40-80% stanowią jedną z form paliwa węglowego, możliwą do wykorzystania zarówno w procesie spalania, jak i zgazowania. Czynniki wpływające na właściwości zawiesin węglowych można podzielić1) na (i) czynniki wynikające z pierwotnych właściwości węgla (charakter chemicznej powierzchni węgla, skład petrograficzny i refleksyjność witrynitu, skład elementarny, zawartość popiołu i wilgoci równowagowej) oraz (ii) czynniki zależne od sposobu przygotowania paliwa (uziarnienie, zawartość fazy stałej, zastosowanie dodatku stabilizatorów i dyspergatorów, modyfikacja pierwotnych właściwości węgla). Jak dla każdego paliwa, tak i dla paliwa węglowego w formie zawiesiny wodnej najistotniejszą cechą użytkową jest wartość opałowa, zależna od zawartości i jakości węgla wchodzącego w jego skład. Komercyjne wykorzystanie paliwa zawiesinowego związane jest ponadto z koniecznością zapewnienia takich jego walorów użytkowych, jak odpowiednia lepkość (decydująca o możliwości jego przepompowywania, transportu rurociągami i rozpylania) oraz stabilność sedymentacyjna (decydująca o możliwości magazynowania paliwa)2). Stabilność sedymentacyjna jest parametrem jakościowym, który definiuje zdolność do zachowania układu rozmieszczenia cząstek węgla w niezmiennej postaci bez względu na działające siły zewnętrzne oraz czas. Najistotniejsze czynniki wpływające pozytywnie na stabilność węglowych paliw zawiesinowych to hydrofobowy charakter powierzchni węgla, charakterystyczny dla węgli o wyższym stopniu metamorfizmu, mała średnia średnica cząstek węgla i polidyspersyjny rozkład uziarnienia (zapewniający lepsze upakowanie cząstek) oraz wykorzystanie odpowiednich substancji dyspergujących i stabilizujących wytworzony układ dwufazowy węgiel-woda. Istnieje wiele metod oceny stabilności zawiesin. Są to przede wszystkim różnego rodzaju testy sedymentacyjne. Mnogość metod i warunków dokonywania oceny stabilności zawiesin węglowyc więcej »

Badania porównawcze metod oznaczania stabilności termooksydacyjnej smarów plastycznych DOI:10.15199/62.2018.3.6

Michał Krasodomski Wojciech Krasodomski Agnieszka Skibińska* Magdalena Żółty

W warunkach eksploatacji smar podlega działaniu wielu czynników, które powodują jego niszczenie. Są to naprężenia ścinające, ciśnienie, obciążenia, zmienne warunki pracy, a szczególnie zmiany temperatury przy równoczesnym kontakcie z powietrzem. Degradacja fizyczna obejmuje wszystkie fizyczne zmiany smaru podczas jego użytkowania. Jest ona procesem nieodwracalnym związanym z trwałymi zmianami struktury smaru. Zaliczyć do niej można procesy mechaniczne powodujące niszczenie struktury zagęszczacza, zwiększenie wydzielania oleju bazowego, odparowywanie oleju bazowego, a także zanieczyszczenie smaru. Degradacja chemiczna obejmuje wszystkie reakcje chemiczne zachodzące wewnątrz smaru, takie jak utlenianie oleju bazowego, utlenianie zagęszczacza oraz wyczerpywanie dodatków uszlachetniających. Istotnym zagadnieniem związanym z procesami degradacji chemicznej jest odporność na utlenianie smaru1). Utlenianie jest dominującym procesem starzenia, bezpośrednio wpływającym na okres użytkowania środka smarowego. Proces utleniania można przedstawić za pomocą schematu reakcji rodnikowo- -łańcuchowych2-5), na który składają się etapy inicjacji, propagacji i terminacji. Mechanizm ten zwany jest procesem samoutleniania, gdyż główne przemiany struktur związków olejowych są wynikiem przebiegających reakcji, które katalizowane są produktami kolejnych przemian (tabela 1). W przypadku obecności metali, takich jak żelazo i miedź, może nastąpić obniżenie temperatury inicjacji i przyspieszenie procesu utleniania. Jony metali mogą również katalizować reakcję rozgałęziania6) (tabela 1). Do innych czynników, które przyspieszają procesy utleniania należą: woda, substancje zanieczyszczające i zwiększona aeracja. Jednak najprawdopodobniej, czynnikiem krytycznym przyspieszającym utlenianie jest temperatura4, 5, 7). W ocenie odporności na utlenianie olejów i smarów stosowane są metody, które umożliwiają analizę zmian budowy chemicznej 97/3(2018) 371 Mgr inż. więcej »

Przemysł chemiczny i energetyka. Tworzenie symbiozy DOI:10.15199/62.2018.3.1

Sławomir Bieleck Tadeusz Skoczkowski

Operujący na globalnym rynku europejski przemysł chemiczny chcąc zachować swą konkurencyjność, musi mierzyć się z różnymi wyzwaniami. Część z nich wynika z uwarunkowań polityki gospodarczej, energetycznej i klimatycznej. Jako że przemysł chemiczny należy do najbardziej energochłonnych branży gospodarki, zaś sama struktura energetyki podlega przeobrażeniom, oba sektory mogą naturalnie zacieśnić współpracę na zasadzie symbiozy. Sektor energetyczny dostarcza energię do produkcji chemicznej, będąc jednocześnie rozwijającym się rynkiem zbytu nowych, predestynowanych dla niego produktów przemysłu chemicznego. Wymusza tym samym innowacje w zakresie oferty produktów i metod produkcji, uwzględniające konieczność poprawy efektywności energetycznej i zwiększenia udziału źródeł odnawialnych. Współpraca obu sektorów jest możliwa m.in. na polu ograniczania emisji CO2 i świadczeniu wzajemnych usług o charakterze energetycznym. Wychodząc od przedstawienia statystyk i prognoz z zakresu m.in. energochłonności branży, zidentyfikowano istotniejsze wyzwania stojące przed europejskim przemysłem chemicznym, których sprostanie może być realizowane w powiązaniu z sektorem energetycznym. Dotyczyć to może w szczególności innowacji na polu procesowym i produktowym. Gospodarcze znaczenie europejskiego przemysłu chemicznego Metodologia Eurostatu1) obejmuje w grupie Chemical industry działy: 20 Manufacture of chemicals and chemical products, 21 Manufacture of basic pharmaceutical products and pharmaceutical preparations, 22 Manufacture of rubber and plastic products. Z takim podziałem jest zgodna Polska Klasyfikacja Działalności (PKD). Zwyczajowo, do przemysłu chemicznego zalicza się też segment paliwowy (wytwarzanie paliw i wyroby petrochemiczne, 19 dział PKD). Przemysł chemiczny można podzielić na cztery obszary2): chemia masowa (produkty wysokotonażowe i masowo stosowane), przetwórstwo chemiczne (wyroby końcowe na bazie wysokotonażowyc więcej » Czytaj za darmo! »

Wpływ dodatku srebra oraz miedzi do katalizatorów palladowych w reakcji utleniania metanu DOI:10.15199/62.2018.3.7

Beata Stasińska Grzegorz Maj Paweł Krzaczek Kamila Klimek Wiesław Piekarski Dobiesław Nazimek

Jednym z poważnych i trwałych zanieczyszczeń atmosfery jest metan, którego głównym źródłem jest działalność rolnicza, składowanie odpadów, wydobycie węgla, wypalanie lasów (także wylesienia i pożary) oraz motoryzacja. To również duże źródła ditlenku węgla oraz wielu innych węglowodorów mających negatywny wpływ na człowieka i środowisko1-4).Istotnym zagadnieniem technologicznym mającym wpływ na stan środowiska przyrodniczego jest problem zagospodarowania metanu5), w tym szczególnie pochodzącego z emisji powietrza wentylacyjnego trzody chlewnej. Obliczenia wskazują, że w przypadku całej UE zagospodarowanie tej emisji dałoby oszczędność w spalaniu węgla kamiennego ok. 420 Tg/r. W wielu wcześniejszych badaniach6, 7) stwierdzono, że najbardziej aktywne w reakcji całkowitego utleniania metanu są nośnikowe katalizatory palladowe Pd/tlenek metalu. Zapoczątkowanie reakcji na katalizatorach palladowych następuje w 250-300°C, a pełne utlenienie metanu można uzyskać w temp. 500-700°C. Metaliczny pallad jest pierwiastkiem wysokoaktywnym nie tylko w procesach bezpośredniego utleniania węglowodorów, lecz również utleniania amoniaku do tlenków azotu, chociaż w tym ostatnim przypadku nie tak efektywnym jak platyna. Poszukując możliwości zwiększenia aktywności fazy aktywnej zawierającej pallad, można tę fazę wzbogacić promotorami w postaci np. jonów srebra czy miedzi. Pallad tworzy ze srebrem i z miedzią stopy nieuporządkowane przy bardzo niskich ciepłach ich tworzenia, co daje szansę rozdzielenia czynnika elektronowego od geometrycznego, a poprzez to zdefiniowania roli promotora. Najistotniejszym powodem do poszukiwania promotorów jest podniesienie aktywności katalizatora palladowego bez zwiększania wielkości ładunku palladu w katalizatorze. Wybór wspomnianego promotora powinien być zgodny z teorią centrów B5 opisanych w pracy8). Wskazane jest, aby faza aktywna zbudowana była w postaci układu stopowego lub mieszanego. W procesach pośredniego ut więcej »

Wpływ pola magnetycznego na zawartość 5-hydroksymetylofurfuralu, aktywność diastazy oraz zmiany w widmach ATR-FTIR w świeżych miodach gryczanych DOI:10.15199/62.2018.3.8

Monika Kędzierska-Matysek Arkadiusz Matwijczuk* Mariusz Florek Krzysztof Kornarzyński Alicja Matwijczuk Anna Wolanciuk Joanna Barłowska Bożena Gładyszewska

Miód gryczany to cenny produkt wytwarzany przez pszczoły z nektaru kwiatów gryki zwyczajnej (Fagopyrum esculentum Moench). W 2014 r. powierzchnia upraw gryki w Polsce wynosiła 62 710 ha1), a ok. 1/3 tej powierzchni stanowiły plantacje w województwie lubelskim. Duże zagęszczenie plantacji gryki w tym regionie umożliwia pozyskiwanie jednoodmianowego miodu gryczanego. Produkt ten jest szczególnie bogaty w enzymy, żelazo i magnez, ponadto zawiera duże ilości witaminy C i witamin z grupy B, wykazuje również silne właściwości bakteriostatyczne oraz wysoką aktywność antybiotyczną2). Jednym z najważniejszych kryteriów jakości miodów pszczelich jest zawartość 5-hydroksymetylofurfuralu (5-HMF), która nie powinna być wyższa niż 40 mg/kg3). 5-HMF jest związkiem furanowym, powstającym w kwaśnym środowisku miodu, nawet w niskich temperaturach. Związek ten może być niebezpieczny zarówno dla pszczół, jak i dla ludzi. Przy wysokim stężeniu działa bowiem cytotoksycznie, podrażnia oczy, górne drogi oddechowe, skórę oraz błony śluzowe4). Oferowany konsumentom miód w opakowaniach jednostkowych ma zazwyczaj upłynnioną postać skrystalizowanego wcześniej produktu. Proces dekrystalizacji miodu wymaga przestrzegania granicznej temperatury nie wyższej niż 42°C5), do której może być on podgrzewany. Ogrzewanie miodu do wyższych temperatur powoduje zwiększenie zawartości 5-HMF6). Kolejnym wskaźnikiem jakości miodu jest aktywność enzymatyczna wyrażona jako LD, która nie powinna być niższa niż 8 (wg skali Schade’a)3). Enzym α-amylaza występuje naturalnie w miodzie, katalizując hydrolityczny rozkład skrobi i innych wielocukrów, a β-amylaza katalizuje dalszy rozpad cukrów do maltozy. Enzymy te są wrażliwe na podwyższoną temperaturę, co prowadzi do ich stopniowej inaktywacji. Przyjmuje się, że wysoka wartość LD oraz niska zawartość 5-HMF są gwarancją wysokiej jakości miodów. Ogrzewanie miodów wzmaga proces powstawania 5-HMF, obniżając jednocześ więcej »

Wydzielanie wyższych kwasów tłuszczowych z ubocznego produktu rafinacji olejów roślinnych (soapstock) DOI:10.15199/62.2018.3.9

Marek M. Ostafin Ewelina Lenik Karol Bulski Paweł Kiełbasa Tom asz Dróżdż Karolina Trzyniec Adam Tarniowy

W ostatniej dekadzie obserwowano intensywny przyrost światowej produkcji olejów roślinnych. Jest to ściśle związane z większym zapotrzebowaniem konsumentów na oleje jadalne, jak również z rozwojem przemysłowej produkcji biodiesla1). Do produkcji olejów roślinnych na skalę przemysłową wykorzystuje się głównie metodę tłoczenia na gorąco i ekstrakcję oleju przy użyciu rozpuszczalnika. Tak uzyskany surowy olej musi zostać poddany rafinacji w celu usunięcia wyższych kwasów tłuszczowych (WKT), a także innych związków wpływających negatywnie na jakość produktu oraz zdro- Over the last decade it has been observed that the world production of plant oils has significantly increased. It is closely connected with the greater consumers demand for edible oils and with the development of the industrial production of biodiesel. In order to start the massproduction of plant oils, the producers use the method of hot pressing and extracting the oil with the aid of a solvent1). The raw oil which is obtained in this way has to undergo the process of refinement in order to remove long-chain fatty acids and other compounds which have a negative influence on the product quality and the consumers' health2). As the demand for plant oils grows, the amount of side products also increases. One of such substances is soapstock, which is formed in the process of the deacidification of plant oil with soda lye. That is why it is necessary to search for ways to use soapstock as well as for methods allowing to obtain from it more valuable compounds, which will make it possible to find the appropriate usage for such a large amount of generated waste. Soapstock is a mixture of lipids (fatty acids, glycerides 388 97/3(2018) Dr hab. inż. Paweł KIEŁBASA w roku 2000 ukończył studia na Wydziale Inżynierii Produkcji i Energetyki Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie. W 2003 r. uzyskał stopień doktora nauk rolniczych, a w 2011 r. stopień doktora habili więcej »

Utlenianie p-toluidyny ozonem w fazie ciekłej DOI:10.15199/62.2018.3.10

Andrew Galstyan Halyna Marshalok Genry Galstyan

Produkty utleniania p-toluidyny (4-toluidyna, 4-amino-1-metylobenzen) są powszechnie stosowane w produkcji barwników syntetycznych, substancji farmaceutycznych i zapachowych oraz pestycydów1- 3). Większość klasycznych metod ich wytwarzania nie ma jednak przyszłości z uwagi na złożoność technologii, trudne warunki syntezy i małe stopnie konwersji surowców. Problemy te mogą być rozwiązane przez utlenianie p-toluidyny ozonem, który jest łatwo dostępnym i bezodpadowym utleniaczem4-6). Wiadomo, że w środowisku kwasu octowego i w obecności octanu kobaltu(II) oraz bromku potasu metyloareny utleniają się ozonem z dużą selektywnością do odpowiednich aromatycznych kwasów karboksylowych4, 5), ale nie udaje się zatrzymanie reakcji na stadium utworzenia odpowiednich alkoholi lub aldehydów. Jednak dane co do utleniania toluidyn ozonem są sprzeczne i niedostateczne do technicznej realizacji tego procesu7, 8). Niektórzy autorzy uważają, że ozon atakuje przede wszystkim pierścień aromatyczny substratu z utworzeniem małocząsteczkowych produktów alifatycznych, zaś inni wskazują na przeważające utlenianie grupy aminowej. Utleniania grupy metylowej w literaturze w ogóle nie brano pod uwagę. Dlatego badanie reakcji ozonu z p-toluidyną i stworzenie podstaw technologii otrzymania produktów utlenienia jest zadaniem godnym uwagi. Zarówno w skali laboratoryjnej, jak i przemysłowej alkohol 4-aminobenzylowy, 4-aminobenzaldehyd oraz kwas 4-aminobenzoesowy otrzymuje się w reakcji ozonu z p-toluidyną w obecności soli manganu lub kobaltu jako katalizatorów. W porównaniu z innymi metodami, które charakteryzują się podwyższonym ciśnieniem i małą wydajnością docelowego produktu9, 10) oraz powstawaniem toksycznych ścieków11), te reakcje pozwalają na prowadzenie praktycznie bezodpadowych procesów w miękkich warunkach i na syntetyzowanie produktów docelowych z dużymi wydajnościami12, 13). W pracy przedstawiono wyniki badań procesu katalitycznego utleniania p-tolui więcej »

Emisja substancji organicznych podczas spalania wybranych środków ochrony roślin z grupy fungicydów triazolowych DOI:10.15199/62.2018.3.11

Monika Borucka

Jedną z powszechnie stosowanych grup środków ochrony roślin są fungicydy. Ich mechanizm działania polega na bezpośrednim wpływie na procesy życiowe grzybów: hamowaniu procesów oddychania, hamowaniu biosyntezy białek i kwasów nukleinowych oraz powodowaniu zaburzeń w wymianie substancji chemicznej pomiędzy komórką grzyba a otoczeniem1). Większość chorób grzybowych roślin jest trudna w leczeniu, dlatego też fungicydy często są stosowane kilkakrotnie w ciągu sezonu lub nawet przez kilka sezonów. Tak powszechne używanie środków grzybobójczych może stanowić zagrożenie dla środowiska naturalnego, głównie gleb, poprzez akumulację i migrację toksycznych substancji w ekosystemach2-6). Oprócz toksyczności samych środków ochrony roślin, bardzo duże znaczenie mają również toksyczne produkty uwalniane w trakcie spalania fungicydów lub biomasy poddanej ich działaniu. Substancje chemiczne uwalniane podczas tych procesów mogą powodować negatywne skutki dla środowiska i zdrowia ludzi, a nawet katastrofalne w skutkach klęski ekologiczne7-9). W literaturze naukowej można znaleźć prace poświęcone tematyce termicznego rozkładu pestycydów, w tym środków z grupy fungicydów, nie dotyczą one jednak aktualnie stosowanych preparatów. Prace te poświęcone są fungicydom z grupy sulfonoamidów (kaptan, folpet i kaptafol)10-17) i karbaminianów (tiuram)10, 18). Przeprowadzone badania wskazują, że termiczny rozkład i spalanie środków ochrony roślin może stanowić potencjalne źródło emisji szkodliwych produktów rozkładu, m.in. polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn i dibenzofuranów19), które należą do grupy trwałych zanieczyszczeń, wykazujących właściwości rakotwórcze i zdolność do biokumulacji. Jednocześnie, podczas gdy pomiary emisji tlenków węgla (COx), tlenków azotu (NOx) czy ditlenku siarki (SO2) są przedmiotem powszechnych badań na całym świecie20), to emisja fenoli, aldehydów oraz węglowodorów, w tym szczególnie niebezpiecznych wielopierścieniowych węglowodorów więcej »